life
Boven het dressoir
de Spaanse tijd weg
1
1
ii
tikt het Zaanse klokje
BERNARDO NIEBLA, EEN GASTARBEIDER
i
r
Bij de foto’s
'3
SM
Ui
1
IJ
Si I
If
W!
Sn
1
y
- door Eli Vlessing -
I
Z
bt.
Cadeau's
IR I
5
ZATERDAG
IJMOND
3 0
19 7 8
DECEMBER
i.
I
I I
f
f
-
y
HHIH
i
!M
2^-'
Rooswijk is de naam van
die afdeling van Hoogovens
waar de produktierestan-
ten van de walserijen wor
den verwerkt. Partijen
staal, variërend in maat en
dikte, worden er gesor
teerd. Op maat gesneden en
gebundeld. Restanten en
uitschot verdwijnen naar
de schroothoop. De stapels,
al dan niet bewerkte plaat,
staan schots en scheef door
elkaar.
Onwtwrde wegen,
half afgebauwde huteen,
autowrakken en fHJkL
Taco» de woonwijk van
Bemardo Niebla. fhnka
boven). Op Rooswijk
achter de mechanische
schaar (rechts boven)
Een Zaans klokje, een
Ihar CW (hiernaast)
Bemardo Niebla temid
den van rijn gezin (links
onder). De reis duurde
fcng++++ (boven).
Ik
wil
kff
dat
kinderen studeren
m n
Ki
ij
E
in de groep als de microfoon de
passagiers met bestemming Tene
rife verzoekt zich aan boord van
de gereedstaande DC-9 te begeven.
Tot de laatste plaats is het vlieg
tuig bezet. De maximum toegesta-
ne hoeveelheid handbagage van
twintig kilogram is gemiddeld per
passagier met twaalf kilogram
overschreden. Voor de gezagvoer
der aanleiding het bagageruim te
ontlasten. De tv’s gaan er uit. De
reizigers blijven onkundig van de
ze maatregel om een Spaans op
roer te voorkomen. Veel uren la
ter, vlak voordat het vliegtuig op
de thuishaven zal landen, worden
zij er van in kennis gesteld. De
mededeling dat zij de achtergeble--
ven bagage de volgende ochtend
om elf uur op het vliegveld kunnen
afhalen doet hen schikken in dat
lot. Bovendien hebben zij er op dat
moment een reis van ruim zes uur
opzitten. Het is vijf uur in de och
tend. Achter de glazen wand van
de aankomsthal staan de vrouwen
en de kinderen trouw te wachten
op het vliegtuig dat drie uur over
tijd is.
In Puerto de la Cruz halen de
minder begaanbare sloppen. Een
Spaans getto.
Hoogovens. Geld voor een huis.
Een beetje comfort. Een mens
waardig bestaan. Op nummer 26
in de Calle San Diego woont het
gezin van Bernardo Niebla. Drie
hoog in een smalle grijze bunker
die zich aan de buitenzijde van
niets onderscheidt van zijn naar
geestige omgeving. Als er iets is
wat deze wereld nog wat opfleurt
dan is het de zon. Nu, daags voor
Kerstmis, een streling in dit beton
dorp maar ’s zomers ongetwijfeld
een koperen ploert.
Twee dagen later is het om
streeks een uur of zeven ’s avonds
een drukte van belang in Casa
Arosa. In dé hal lopen de bewo
ners druk pratend heen en weer.
Wachten op het sein om in de bus-
sen te stappen die hen naar Schip
hol zullen brengen. Voor de volu
mineuze bagage staat een vrach
tauto gereed Pakken en dozen.
Veel tv’s.
Op een bank in een hoekje zit hij
even onverstoorbaar als hij stond
bij de schaar op Rooswijk. Bernar
do Niebla. Hij heeft zijn blauwe
werkkiel verwisseld voor een kos
tuum. De drukte om hem heen van
landgenoten die hun vreugde over
het kerstverlof uiten in een stevige
dronk lijkt aan hem voorbij te
gaan. Op Schiphol hetzelfde beeld.
Een paar uur van wachten wordt
op de meest uiteenlopende manie
ren benut. Hier en daar wordt een
kaartje gelegd. Groepjes meer lui
druchtige thuisvaarders laten de
fles rondgaan. Het merendeel zit in
gedachten verzonken voor zich uit
te staren. Een half uur later dan
het vastgestelde uur van vertrek
komt er wat meer eensgezindheid
W
'er
en
lm
ijn
•X
>ni-
>rt-
lag
bij
De
iet-
alf
ep-
int
Bernardo Niebla gaat ons voor
naar de buitendeur. In de zonover
goten grauwheid wacht de taxi
chauffeur. Als die zijn zuurver
diende voertuig voorzichtig de
Calle San Diego uitstuurt staat
voor het huis nummer 26 een klei
ne blijde man die ons vriendelijk
uitzwaait. Bemardo Niebla. Een
gastarbeider thuis.
ap)
ge-
iw-
de
op
ms
elf
riet
rl
sel-
«1-
jen
ing
t is
>en
»u-
an
>u-
?4
en
ar-
els
iir-
bij
je.
H.
iet
iet
:en
45
eet
tel-
ar.
ver
aat
die
lie-
in-
Voor de bezoeker een doolhof
van menshoge bundels staalplaat.
Een ogenschijnlijk wanordelijke
collectie afval. Door de immense
hal daveren kranen waarvan de
grijpers de tonnenzware pakketjes
aan- en afvoeren.
Aan één van de mechanische
scharen staat Bernardo Niebla.
Een collega neemt van een nabij
gelegen stapel staalplaten telkens
één exemplaar. Bernardo pakt die
aan. Gezamenlijk schuiven zij hem
onder het snij-ijzer van de schaar.
Eén voetbeweging op een pedaal is
voldoende om de machine in wer
king te stellen. De plaat wordt een
kwartslag gedraaid en opnieuw
doet de machine zijn werk. Ber
nardo legt het afgewerkte product
weg terwijl zijn collega alweer een
nieuwe plaat panvoert. De mannen
hebben nauwelijks aandacht voor
wat er verder om hen heen ge
beurt. Geestdodend werk in het
ritme van een lopende band.
Bernardo laat zich een ogenblik
aflossen om een praatje te kunnen
maken. Hij zegt er geen moeite
mee' te hebben iets te vertellen
over zijn werk. Dat laatste in te
genstelling tot een groot aantal
Spaanse collega’s die het niet zo
erg zien zitten om in de publiciteit
te treden. Het begrip persvrijheid
heeft onder koning Juan Carlos
nog niet de gelegenheid gehad zich
te ontdoen van de dictatoriale
druk die generaal Franco er op
heeft uitgeoefend.
Bernardo Niebla vertelt hoe hij
ooit op Tenerife was voorbestemd
om genoegen te nemen met een
schamel bestaan in de schaarse
landbouw die op het toeristische
eiland wordt bedreven. Werken op
de bananenplantages. Zonder een
spoor van emotie verklaart hij
waarom hij naar Holland kwam
om te werken. „Het werken op het
land leverde weinig op. Bovendien
was er veel seizoenarbeid. De kos
ten van levensonderhoud gingen
door maar de garantie van een
blijvend inkomen was er nooit.”
Zijn naam is Bernardo Niebla. Met drie landgenoten deelt hij een kamer
in het woonoord Casa Arosa in Alkmaar. Dagelijks wordt hij daar
opgehaald door de autobus die hem naar zijn werk brengt. Hoogovens
IJmuiden. Als de achturige „wacht” er op zit brengt dezelfde bus hem weer
terug. Het woonoord biedt gastvrijheid aan Spaanse gastarbeiders. Bernar
do is één van hen. Behoort tot de categorie ongeschoolde werkkrachten. Al
negen jaar Doet al dat werk waarvoor ettelijke honderdduizenden Neder
landers hun neus ophalen. Alle gastvrijheid ten spijt is Casa Arosa voor
Bernardo iets anders dan „thuis”. Thuis is Taco, het gehucht op slechts
luttele kilometers afstand van Santa Cruz de Tenerife. Daar is de nu 36-
jarige Spanjaard opgegroeid. Op het tropische eiland wachten zijn vrouw
en zoons Antonio, Agustin en Blanca Niebes tot vader met verlof komt. Dat
gebeurt tweemaal per jaar. Eén keer in de zomer. De tweede keer met de
kerstdagen en de jaarwisseling. Dat laatste verlof is de „grote vakantie”.
Hoogovens betaalt. Niet uit sociale bewogenheid maar overeenkomstig een
voorwaarde die is opgenomen in het arbeidscontract. „Zonder die voor
waarde", zo verklaart een Hoogovenswoordvoerder, „hadden we hier nooit
- <1 Z’"
Het wemelt hier van de huizen
die voor het. merendeel niet zijn
afgebouwd hoewel alle tekenen er
op wijzen dat ze wel worden be
woond. In één opzicht vormen ze
een sterke mate van overeen
komst. Ze zijn opgetrokken uit
grove grijze betonblokken. Afge
bouwde en onvoltooide bouwsels
worden afgewisseld door evenzo
veel kale onbebouwde plekken.
Die gaten zijn stortplaatsen van
puin en autowrakken. Een maca
ber beeld. Niet alleen de kwaliteit
van het wegdek lijkt de taxibaas
bezig te houden. Hier en daar
vraagt hij naar de straat die hem is
opgegeven. Calle San Diego.
Steeds verder wordt hij wegges
tuurd van de bewoonde wereld. De
stoffige wegen worden smaller en
steiler. Tot de obstakels die hier de
aandacht van de taxibaas opeisen
behoren nu ook achteloos ronddo
lende geiten en niets vermoedende
slapende honden.
Hier wonen de jongens en de
mannen die hapten in het aas van
5
één Spanjaard naar toe gekregen. Een andere conditie in de overeenkomst
luidt dat de Spanjaarden het eerste jaar van hun verblijf in Holland
collectief worden gehuisvest. Daarna maken zij aanspraak op hun defini-\
tieve aanstelling. Voor onbepaalde tijd. Met alle rechten die ook Neder
landse werknemers genieten. Velen laten na dat jaar hun gezin overkomen.
Probéren zich in te passen in het Nederlandse samenlevingspatroon. Een
proces dat niet altijd ongestoord verloopt. Anderen geven er de voorkeur
aan de wortels met het vaderland niet te verbreken. Kiezen voor de
halfjaarlijkse pendel. Zijn uitsluitend naar het kikkerland gekomen om er
gebruik te maken van de mogelijkheid de levensomstandigheden van hun
gezin te verbeteren. Zo ook Bemardo Niebla. Een kleine man die er zich
ook helemaal niet voor geneert na negen jaar Holland nog geen woord
Nederlands te spreken. Met een eigen huis en een auto voor de deur hebben
de Hollandse guldens de materiële wensen van het gezin in vervulling doen
gaan. Maar er is meer en daarom blijft Bemardo als het aan hem ligt nog
een paar jaar pendelen.
Toen Bernardo Niebla hoorde
van de mogelijkheden in de Neder
landse staalindustrie liet hij zich
daarover informeren. „Ik kreeg
huisbezoek. De Spaanse overheid
bevestigde de voorstelling van za
ken die door Hoogovens werd ge
geven. Een wervingsactie met de
garantie van een geregeld inko
men, tenminste één door Hoogo
vens verzorgde vakantie, de moge
lijkheid om te sparen, het bouwen
van een eigen huis, het kopen van
een auto en”, zo voegt Bernardo
daar erg nadrukkelijk aan toe, „ik
wil dat mijn kinderen studeren!”
Het is intussen al een bekend
verschijnsel dat de Spanjaarden
van de gelegenheid die het half
jaarlijks verlof ze biedt om ge
bruik te maken om allerhande za
ken die in Holland beduidend
goedkoper zijn dan in Spanje mee
te nemen. Kleurentelevisies zijn
favoriet. Regelmatig blijkt de ba
gageruimte ontoereikend om al die
apparaten te bergen. Wordt ook
een deel van de reizigerscabine
opgeofferd aan deze luxueuze ca
deaus voor het thuisfront. De be
woners van Tenerife verkeren
daarbij in de bevoordeelde positie
dat hun eiland als vrijhaven wordt
aangemerkt. Dat zij geen invoer
rechten hoeven te betalen. Bernar
do Niebla heeft nog nooit van de
gelegenheid gebruik gemaakt een
televisietoestel mee te nemen. „Het
is niet nodig”, merkt hij wat ver
ontschuldigend op en opnieuw be
nadrukt hij „ik wil dat mijn kinde
ren studeren!”
volgende dag een drietal taxi
chauffeurs achtereenvolgens hun
schouders op als ze wordt ge
vraagd naar Taco te rijden. Het
wordt niet helemaal duidelijk of
de heren geen zin hebben in het
ritje of dat ze willen doen voorko
men niet te weten waar het ligt.
Een vierde knikt, als geldt het een
vanzelfsprekendheid en slaat de
hoofdweg in naar Santa Cruz de
Tenerife. Een paar kilometer voor
de hoofdstad van het eiland geeft
een bord de richting aan naar Ta
co.
Het is een grauwgrijs dorp dat
achteloos lijkt neergesmeten tegen
de oostkant van een aflopende
bergglooiing. Vanaf een weg die
functioneert als de winkelstraat lo
pen tal van zijwegen naar de bui
tenwijken. Onverharde wegen.
Donkergrijze strepen van vulka
nisch gruis. Voorzichtig manoeu
vreert de ouwe taxibaas zijn Mer
cedes door de steeds nauwere en
do’s schoonmoeder, die inwoont,
aanschouwt het tafereel vanuit
een openstaande deur. Zij wisselt
fluisterend een paar woorden met
een nieuwsgierige buurvrouw. An
tonio, de 14-jarige zoon komt aan
vankelijk wat aarzelend naderbij.
De knaap lacht en vertelt dat zijn
broertjes naar school zijn.
Even valt er een stilte. Boven het
dressoir tikt een Zaans klokje de
Spaanse tijd weg. Vanachter een
glazen deurtje is nog juist het eti
ket waarneembaar van een'fles
Claerijn.
Bernardo’s vrouw is evenals
haar man niet ongenegen om ant
woord te geven op een paar vra
gen. „Als Bernardo er op zou staan
zouden wij met het gezin wel naar
Holland gaan, maar.Bernardo
onderbreekt haar vriendelijk la
chend: „Het is niet nodig. Onze
familieleden wonen hier.In Ne
derland zouden ze vreemden zijn.”
Bernardo heeft zijn woning sa
men met vrienden gebouwd. De
Hollandse guldens zijn goed geïn
vesteerd. Het huis biedt alle denk
bare comfort. Verwarming, elek
triciteit, voldoende ruimte. Zij
toont ons haar keuken. De badka
mer. De slaapkamers en het ver
trek van moeder. Bernardo maakt
er geen geheim van dat dit onder
dak hem dertigduizend guldens
heeft gekost. Het is nu afgebouwd.
In zijn vakantie zal hij op zijn
beurt de vrienden helpen om hun
woningen te voltooien.
Over de reis is Bernardo slecht
te spreken. „Het duurde te lang”,
zegt hij. „M’n vrouw en de kinde
ren hebben van half twee tot vijf
uur op het vliegveld staan wach
ten.”
Omdat buiten de taxichauffeur
beloofd heeft te zullen wachten
moet het bezoek helaas kort zijn.
Maar Bernardo staat er op dat we
een glas drinken. Dat gebeurt.
Na de familiefoto toont Antonio
veel belangstelling voor flitsappa-
ratuur van de fotocamera. Hij
schudt zijn hoofd op de vraag of
hij naar Holland wil verhuizen.
„Nee, nee.We missen vader wel.
Maar we praten veel over hem. Als
het niet meer nodig is komt hij
naar huis. En misschien later, als
we van school zijn gaan we toch.
Maar we hebben zo veel aan hem
te danken en.ik mag gaan leren
voor electricien.”
Achter de deur van de woning
van Bernardo Niebla is de trooste
loze sfeer van dit woonoord ver
dwenen. Smetteloze granieten te
gels voeren naar de derde verdie
ping. Een smalle gang, een smaak
vol ingerichte woonkamer. Een le
ren bankstel, een radio-grammo-
foonmeubel, een dressoir en een
mahonie eethoek beheersen het
woonvertrek van het gezin Niebla.
Bernardo lijkt verbaasd en tege
lijk een beetje trots dat de pers de
moeite heeft genomen om hem op
te zoeken. Zijn vrouw beduidt het
bezoek plaats te nemen. Bernar-
tót
