LETLAND IS WESTERSE
Bevrijdingsbeweging Fretilin
verliest steeds meer terrein
Damiate Pers
VITRINE SOVJET-UNIE
a
■■n
DOOD PRESIDENT ZWARE SLAG
ME
a
IJmuider Courant
v
NOTITIES OVER: De positie van het Fretilin op Oost-Timor door
Franpoise Ledeboer.
L
I
4
19 7 9
JANUARI
MAANDAG
8
J
GS
V
IJ
gl
e:
di
ri
sc
O
hi
de
n;
g«
m
he
oi
1
aa
sp
eo
en
lei
in
de
pu
vo
Het hoogste inkomen per hoofd van de bevol
king in de Sovjet-Unie en het laagste geboorten
cijfer. Uit deze gegevens blijkt de bijzondere aard
van Letland, met Estland en Litauen de jongste
Sovjet-republiek. De drie Baltische staten werden
in 1940 door de Sovjet-Unie ingelijfd, volgens de
officiële Russische geschiedkundigen ,,op una
niem verzoek van de arbeidersmassa”. Veertig
jaar nadien blijven de westerse mogendheden
echter nog steeds weigeren deze inlijving te
erkennen, omdat zij deze beschouwen als een
zuivere annexatie
Terwijl buiten het vuurwerk knalde dansten Chinese diplomaten op
nieuwjaarsdag op de muziek van de Amerikaanse discofilm Saturday
Night Fever Ruim zes jaar na Nixons bezoek aan Peking werd een
nieuwe fase in de Amerikaans-Chinese betrekkingen ingeluid Op 15
december werd in Peking en Washington bekend gemaakt, dat beide
landen vanaf 1 maart 1979 ambassadeurs zouden uitwisselen De
volledige diplomatieke betrekkingen zijn een logisch vervolg van de
ontwikkeling die in het begin van de zeventiger jaren was ingezet met
de ping-pong-diplomatie.
Letland als westerse vitrine door onze re
dactie buitenland.
Het nieuwe China en zijn relaties met de
Verenigde Staten door Jan de Roos.
Het Maubissegebergte op
Oost-Timor, een eiland in een
uithoek van de Indonesische ar
chipel, was op 31 december het
toneel van een gevecht tussen
Indonesische troepen en guerril
lastrijders van het bevrijdingsfront
Fretilin. Tijdens de strijd werd de
t president van het front, de 37-
jarige Nicolao Labato, door de
kogels van een Oosttimorese
sergeant in Indonesische dienst
gedood. Daarvóór had hij enige
volgelingen die naar de Indonesi
sche troepen wilden overlopen
doodgeschoten.
I*'
p 4
Washington
Geuniformde guerilla van het Fretilin
laat Taiwan
niet echt
in de steek
147,50
Vice-premier Teng Hsiao-ping
pragmatischer dan Mao Tse-toeng
en meer gebrand op een snelle eco
nomische en technologische ontwik
keling van China. Daarbij schrikt
men minder terug dan in Mao’s tijd
voor het aantrekken van buiten
lands kapitaal en het aanknopen
van handelsbetrekkingen met kapi
talistische landen.
De volledige diplomatieke relatie
tussen de VS en China zal op den
duur zeker leiden tot een grotere
onderlinge handel en tot meer Ame
rikaanse investeringen in China. Tot
nu toe is de handel van de Amerika
nen met de Volksrepubliek tamelijk
onbetekenend, nl. 2 miljard gulden.
China heeft een snelle modernise
ring en economische ontwikkeling
nodig om zijn plaats als supermo
gendheid in de wereldpolitiek goed
te kunnen spelen.
Carter hoeft niet te vrezen dat de
diplomatieke betrekkingen met Pe
king de relatie VS-Sovjet-Unie ern
stig zal schaden. Al gunt Moskou de
Chinezen geen vooraanstaande rol
in de wereldpolitiek, ook aan Russi
sche kant lijkt men geneigd zich bij
de realiteit neer te leggen.
Taiwan wordt in zijn veiligheid en
economische ontwikkeling niet be
dreigd door de Chinees-Amerikaan-
se toenadering. Weliswaar loopt het
defensieverdrag van 1954 af, maar
de Amerikaanse wapenleveranties
aan het regiem van Tsjang Tsjing-
kwo (de zoon van de in 1975 overle
den Tsjang Kai-sjek) gaan door, zij
het na 1979 in beperkte mate. De
terugtrekking van de Amerikaanse
troepen van het eiland stelt weinig
voor, want in de defensie van Tai
wan speelden die, zeker de laatste
jaren, nauwelijks een rol van bete
kenis.
De kans dat de Volksrepubliek
Taiwan overrompelt lijkt niet groot.
van de natuur zijn echter niet de enige factoren die tot
de economische moeilijkheden van de kleine Letland
se republiek hebben geleid.
De eerste secretaris van de partij en de voorzitter
van de Letlandse plancommissie hebben tijdens de
laatste zitting van het centrale comité van de partij
vorige maand ook in krachtige termen de „onverant
woordelijkheid” van bepaalde functionarissen en
„het gebrek aan discipline” veroordeeld.
De uitvoering van economische plannen werd daar
door vertraagd, zowel in de landbouw, de woning
bouw als de industriesector. Een voorbeeld van deze
vertragingen is de bouw van een nieuw hotel in Riga.
quate wijze was gebeurd, maar het
was in de betreffende gebieden in
ieder geval nog nooit tot een effi
ciënte vrijheidsstrijd gekomen. De
orde werd er met harde hand ge
handhaafd.
jaar Portugese overheersing vol
strekt onafhankelijk ontwikkeld.
DIRECTIE: Damiate Pers b.v.
Mr H C. van der Mije
HOOFDREDACTIE
Jos L Lodewijks
E. Konlng
Peking ziet meer in een oplossing
van de kwestie-Taiwan via onder-
handelingen. Militair optreden zou
de relatie met de VS weer onmiddel
lijk op losse schroeven zetten. Ook
economisch is de toestand voor Tai
wan allerminst catastrofaal. De han
delsbetrekkingen gaan door, eve
nals de investeringen, ook die uit de
VS.
I
jar
zal
bh
jat
Oc
te«
1
ah
25
de
V<
ha
OP
w<
de
ag
I
vai
Mi
da
om
int
de
da
en
I
Go
ste
me
me
aet
du
1
de
als
tel
bij
VI
aa
jai
16
m<
te
pr
ste
vo
ge
na
he
de
ter
1
gri
1
m<
en
zo
pa
de
Be
ge
di]
he
kl<
rel
tin
we
de
we
Riga, de hoofdstad van Letland, waarvan de oude
wijken hun charme hebben behouden, biedt de aan
blik van de „westerse vitrine” van de Sovjet-Unie. De
reiziger die uit Moskou komt wordt getroffen door het
grote aantal winkels dat over het centrum van de stad
verspreid ligt en door het feit dat deze duidelijk beter
zijn voorzien dan die in de hoofdstad.
De verscheidenheid aan produkten die wordt gebo
den is er veel groter en men ziet nergens mensen in de
rij staan. Een uitzondering betreft echter vlees: dat is
zo schaars dat de bevolking van Riga daarvoor het
staan in een rij wel op de koop toe moet nemen.
Vlak voor de feestdagen van het afgelopen jaar
vormden zich vanaf acht uur ’s morgens al eindeloze
rijen wachtenden, zowel voor de staatswinkels als op
de schilderachtige centrale markt.
De autoriteiten verklaarden het tekort aan vlees
gedeeltelijk door de uiterst slechte weersomstandig
heden die de vorige zomer heersten, toen stortregens
de oogsten ernstige schade toebrachten. De grillen
van de verslagen en van het vaste
land verdreven nationalisten een be
wind op Taiwan Hij wist zich van
meet af aan gesteund door de Ame
rikanen. Washington kondigde in
1950, het jaar waarin de Koreaanse
oorlog uitbrak, een handelsembargo
tegen de Volksrepubliek af, dat tot
het eind van de jaren ’60 van kracht
bleef. Amerika zag in het ingrijpen
van duizenden Chinese „vrijwilli
gers” in het Koreaanse conflict een
bewijs van het Chinese communis
tisch imperialisme.
Al waren er in de jaren '50 inci
denteel contacten, de VS lieten er
geen twijfel over bestaan dat zij
ondubbelzinnig voor Taiwan kozen
In 1954 sloten de Amerikanen een
defensief pact met Tsjang Kai-sjek.
De Amerikaanse Zevende Vloot
kreeg tot taak het kleine Taiwan
tegen een mogelijke invasie te be
schermen Intussen vloeiden miljoe
nen dollars naar Taiwan.
Chinese bewaking voor de Amerikaanse ambassade in Peking
Op diplomatiek niveau heeft Tai
wan natuurlijk wel een gevoelige
klap gekregen. Taiwan kon de stap
van de VS verwachten al is het tijd
stip misschien een verrassing ge
weest. Het aantal landen dat Taiwan
diplomatiek erkent is de laatste ja
ren flink teruggelopen: van 37 in
1973 tot 20 afgelopen jaar. Nu de VS
Taiwan niet langer erkennen ziet het
ernaar uit, dat de diplomatieke posi
tie van het eiland verder zal afbrok-
kelen.
De politie in Taiwan heeft de opdracht alle Amerikaanse bezittingen te beschermen
sinds het herstel van de diplomatieke betrekkingen tussen China en Washington.
Intourist begon tien jaar geleden met de bouw en het
is nog steeds niet klaar. Men hoopt er echter over
anderhalf jaar de toeristen te kunnen ontvangen die
Letland zullen bezoeken ter gelegenheid van de Olym
pische Spelen.
Ondanks deze erkende onvolkomenheden is Let
land trots op wat het industrieel heeft verwezenlijkt
en op de hoge graad van specialisatie. Een van de
twee soorten telefoons die in de Sovjet-Unie in ge
bruik zijn werden in Riga gemaakt, terwijl de stad er
tevens prat op gaat het Russische monopolie te bezit
ten van de produktie van rijtuigen voor electrische
treinen.
De radio's, televisietoestellen en fm-zenders van
Letland worden uitgevoerd naar alle uithoeken van
de Sovjet-Unie en zelfs daarbuiten.
De klachten van de partijtop lijken al met al wat
overdreven. Letland heeft namelijk nog steeds het
hoogste inkomen per hoofd van de bevolking in de
Sovjet-Unie: 7000 gulden per jaar.
President Soeharto meent van
wel. Hij stuurde een telegram aan
het militaire onderdeel dat de Freti-
lin-leider uitgeschakeld had en deel
de daarin mee dat het veiligheid
sprobleem op Oost-Timor nu einde
lijk opgelost was. De tijd zal leren of
hij gelijk heeft.
BUREAU:
Redactie en administratie:
Lange Nieuwstraat 427, IJmuiden
postbus 18, 1970 AA IJmuiden
tel redactie: 02550-15389
na kantoortijd: 02208-3577
tel. adm.: 02550-15437 en 16450
postgiro: 273107
telex: 41866
ADVERTENTIES:
telefoon 023 - 31 90 53
GROENTJES:
gerubriceerde advertenties, uitsluitend
telefoon 023 - 31 92 72
ABONNEMENTEN:
- bij vooruitbetaling -
per maand
per kwartaal
per post
per jaar
per post
losse nummers
buitenland
per kwartaal
BEZORGKLACHTEN:
maandag t/m vrijdag van 18.30-19 00 uur
zaterdags van 11.30-12.30 uur
Uitsluitend telefoon: 02550-10519
voor Santpoort: 023 - 31 90 53
Oudeweg 12-14, Haarlem
tel. 023 - 31 90 53
14,80
42,60
56,50
167,70
220,50
0,75
Zijn lichaam werd naar de plaat
selijke hoofdstad Dili vervoerd,
waar het door de Indonesische gou
verneur Gonzalves, familieleden en
zijn voorganger als president ge
ïdentificeerd werd. De dood van La-
bato betekent een zware slag voor
het Fretilin, dat toch al bijna het
onderspit heeft gedolven in de met
veel enthousiasme begonnen vrij
heidsstrijd tegen de Indonesiërs.
Waarnemers van buitenlandse in
lichtingendiensten verklaarden eer
der dat het Fretilin geen honderd
actieve strijders meer telt, een lezing
die door Indonesische officieren be
vestigd werd. Het geweer van Laba-
to komt in een museum in Djakarta
te hangen en het ligt in de lijn der
verwachting dat daar binnen niet al
te lange tijd nóg meer geweren ge
toond kunnen worden.
De bevrijdingsbeweging staat na
melijk voor de onmogelijke taak te
gen een veel beter uitgerust Indone
sisch leger te vechten, dat het eiland
sinds december 1975 steeds steviger
in zijn greep gekregen heeft. Dit
leger schuwt geen enkele hardhan
dige methode om de orde te handha
ven. De voormalige vice-consul van
Australië op Oost-Timor, James
Dunn, heeft daar in februari 1977
een boekje over opengedaan. Hij
publiceerde toen een rapport waar
in hij de Indonesiërs van moorden
op 60.000 tot 100.000 mensen beticht
te. Dit aantal baseerde de Australiër
op gesprekken met 200 vluchtelin
gen in Portugal en op eigen waarne
mingen.
De woordvoerder van de Indone
sische ambassade, drs. L. Santoso,
heeft deze cijfers in maart 1977
prompt ontkend. Hij stelde daar te
genover een rapport uit 1976 dat het
Fretilin van moorden op 5000 ei
landbewoners beschuldigde, hekel
de de martelingen die het front ver
richt zou hebben en vertelde dat
Indonesië 50.000 vluchtelingen had
moeten opvangen in West-Timor
Dergelijke cijfers zijn moeilijk te
controleren. Zeker is wel dat het
aantal slachtoffers zowel aan Indo
nesische als aan Oosttimorese zijde
niet gering is geweest. De oorsprong
van de moeilijkheden lag in 1974, het
jaar dat in Portugal dictator Caeta-
no opzij gezet. Portugal was
toen nog in het bezit van onder meer
Angola, Mozambique en Oost-Ti
mor, maar had niet de kracht meer
om de koloniale bezittingen te bestu
ren. Niet dat dit vóór 1974 op ade-
Het heeft een eigen taal, het Tettun
en daarnaast worden er ongeveer 30
regionale dialecten gesproken. De
bevolking bestaat uit Melanesische
stammen, later geïmmigreerde Ma-
leise bevolkingsgroepen en telt een
Chinese en Portugese minderheid.
Indonesië is echter consequent het
internationaal recht blijven schen
den en heeft daarvoor onder andere
als argument gebruikt dat het Freti-1
lin communistisch georiënteerd zou
zijn. En Jakarta wenst geen commu
nistische buur. Het Fretilin heeft
echter altijd benadrukt dat het
slecht het oogmerk heeft de eigen
culturele identiteit te handhaven en
de welvaart op een hoger peil te
brengen.
Dat is zeker noodzakelijk. De bevol
king is voor 90 procent analfabeet
en zeer arm. De medische en sociale
voorzieningen zijn primitief.
Oost-Timor werd in juli 1976 de
27e provincie van Indonesië, nadat
een „volksvertegenwoordiging” van
dorps- en stamhoofden in juni offici
eel om integratie in Indonesië ver
zocht had.
Het Fretilin bleef doorgaan met de
guerrillastrijd maar verloor hierbij
steeds meer terrein. In juni van het
vorig jaar begon een groot Indone
sisch offensief, waarbij 15.000 man
troepen werden ingezet. Het lag in
de bedoeling het verzet voor de aan
vang van de regentijd in december
te breken. Het is niet duidelijk of dit
inderdaad gebeurd is door het do
den van Labato.
China sloot met de aankondiging
een roerig en verward 1978 af In de
binnenlandse politiek leek de Pe-
kingse lente de persoonscultus rond
de in 1976 overleden partijvoorzitter
Mao Tse-toeng aan te tasten. Met het
rode boekje, waarin de onfeilbare
gedachten van de grote roerganger
zijn vastgelegd, werd niet langer ge
wapperd op massabijeenkomsten.
De Culturele Revolutie wordt gekri
tiseerd, de Rode Garde verdwijnt en
de campagne tegen de Bende van
Vier wordt gestaakt. Jongeren zijn
voortaan niet meer verplicht na hun
studie jarenlang op het platteland te
werken, de hervorming van het
rechtssysteem wordt aangekondigd
en westerse ondernemingen mogen
zich in China vestigen
De Chinese leiders zien er wel op
toe, dat de kritiek en de „democrati
sering” niet uit de hand loopt. Wat
op het eerste gezicht een spontane
uitbarsting van de Chinese massa
lijkt, is in werkelijkheid eerder een
zorgvuldig geregisseerde campagne,
waarbij de Chinese leiders de touwt
jes in handen hebben.
De opvallendste ontwikkelingen
in de buitenlandse politiek van Chi
na zijn de snelle verslechtering van
de relatie met Albanië, het diploma
tiek offensief dat premier Hwa
Kwo-feng - zeer tot ongenoegen van
de Russische leiders - onder andere
naar Roemenië en Joego-Slavië
voert en de afronding van de bespre
kingen over een vredes- en vriend
schapsverdrag met Japan.
En dan, twee weken voor de jaar
wisseling, komt het nieuws over de
normalisering van de Amerikaans-
Chinese betrekkingen.
In Washington verklaart president
Carter, dat de VS de „eenvoudige
werkelijkheid" onder ogen willen
zien: de regering van de Volksrepu
bliek China is de enige regering van
China.
De VS hebben dertig jaar nodig
gehad om zich te schikken in deze
realiteit. Het is niet overdreven te
spreken van een Amerikaans trau
ma over „het verlies van China” in
1949. In dat jaar werd de Chinese
burgeroorlog tussen de nationalisti
sche Kwo Min-tang en de commu
nisten beslecht. In Peking werd de
Volksrepubliek China uitgeroepen
en het sprak vanzelf dat Mao Tse-
toeng de leider werd van het com
munistisch bewind.
Zijn tegenstander, Tsjang
Kai-sjek, creëerde uit de restanten
Plotseling kwamen de koloniën
door de onrust in het moederland in
een gezagsvacuüm terecht. Op Oost-
Timor resulteerde dit in de oprich
ting van de drie partijen: het Freti
lin, de Democratische Unie van Ti
mor UDT en de Apodeti. Het Freti
lin wilde zich vijf jaar voorbereiden
op de onafhankelijkheid, de UDT
wenste aanvankelijk de banden met
Portugal te handhaven, terwijl de
Apodeti aansluiting bij Indonesië
zocht
De UDT, de partij van de Oostti
morese heersende klasse, greep
evenwel in augustus 1975 de macht.
Economische motieven zullen hier
bij een rol gespeeld hebben. De wel
gestelde Chinese handelaars dach
ten uiteindelijk meer profijt te heb
ben van aansluiting bij Indonesië
dan van het handhaven van de ban
den met een steeds chaotischer en
armer wordend Portugal. De burge
roorlog nam een aanvang. Eind no
vember riep het Fretilin de onafhan
kelijkheid uit, nadat de UDT in deze
strijd het onderspit gedolven had.
Indonesië aarzelde niet lang en
viel Oost-Timor binnen op 7 decem
ber van dat jaar. De hoofdstad Dili
was al spoedig in handen van de
„vrijwilligers die hun pro-Indonesi-
sche verwanten te hulp kwamen".
Zo rechtvaardigde het regiem van
president Soeharto het brute optre
den.
Nog in diezelfde maand veroor
deelde de Veiligheidsraad het Indo
nesische optreden. Het is immers in
strijd met het zelfbeschikkingsrecht
van de volkeren, zoals dat is vastge
legd in het Handvest van de VN.
Oost-Timor had zich sinds 450
In de jaren '60 gingen in de VS
stemmen op om de China-politiek te
herzien, maar de Vietnamoorlog en
de Culturele Revolutie verhinder
den betere contacten Pas in het
begin van de jaren '70 kwam er
schoorvoetend overleg op gang In
1971 gaven de VS hun verzet tegen
het lidmaatschap van Communis
tisch China van de Veiligheidsraad
op. Het bezoek van Nixon aan Pe
king leidde tot het uitwisselen van
semi-officiële regeringsvertegen
woordigers.
De huidige Chinese leiding is
u
