Residentie-orkest:
Mahler-medaille
premieres
Alfred Deller in
Haarlemse kerk
Belgische maestro op mondharmonica op dreef
Kopij welkom voor
lustrum uitgave
van uitgeverij
komende
exposities
NIEUWSNET
VANAF 7 FEBRUARI IN DE KIOSK.
OORDEEL ZELF.
Bestendige kwaliteit bij
zangeres Dorothy Dorow
„De befaamde onpartijdigheid
die niet bestaat wordt weer eens
verheerlijkt. Niet erg bij de tijd.”
tooncianqever
SUGGESTIVITEIT IN OPERA VAN RICHARD STRAUSS GEDEELTELIJK GERED
E
FIJNZINNIG CONCERT ONDER LUCAS VIS
Jiri Pauer directeur
Praags muziektheater
Braziliaans
Noorder Compagnie
wil Zdenek Krans
behouden
L
MM
9
8 MAANDAG 8
KUNST
JANUARI
19 7 9
HET EERSTE NIEUWSMAGAZINE VAN NEDERLAND.
7
GERARD VAN DEN BOOMEN
IN DE NIEUWE LINIE VAN 4 OKTOBER:
SCHEVENINGEN. Richard
Strauss heeft eens tien regels op
gesteld voor een jonge dirigent.
Eén ervan luidt: „Dirigiere Salo
mé und Elektra als seien Sie von
Mendelssohn: Elfenmusik!” Mis
schien een tartende uitlating als je
bedenkt wat er aan deze giganti
sche operapartituren allemaal te
pas komt. Op de dynamische cul
minatiepunten van de orkest-tutti
kan het niet uitblijven; een lawine
van klankontladingen, die de
hoorbaarheid van de vocale solis
ten in gevaar brengt, is het resul-
taat.
Concertagenda voor 9
jazz, rock en show V?
JOHAN VAN KEMPEN
(ADVERTENTIE)
«3
4.40
JOHAN VAN KEMPEN
JOHN OOMKES
Toots overtreft zichzelf
o
o
o
00
00
:laim,
ten.
Deze directie wisseling weerspiegelt een
crisis die al enige tijd bestond, in het
bijzonder ten aanzien van het artistieke
peil van de opera waarop zaterdag voor
het eerst openlijk in de Tsjechoslowaakse
pers kritiek werd geoefend
Prof. Pauer is al eerder artistiek leider
van het Nationale Theater geweest. Hij is
tevens componist. Werken van zijn hand
zijn onder meer in West-Duitsland en de
Verenigde Staten ten gehore gebracht
In het Theater aan de Haven in Scheve-
ningen heeft een mini-jazzfestival plaats,
dat zich over tweemaal drie dagen uit
strekt. Van 18 tot en met 20 en van 25 tot
en met 27 januari richt dit muziekevene
ment zich op de actuele geïmproviseerde
Nederlandse muziek via optredens van
Gilius Bergeyks Haags Hofje, Misha Men
gelberg, Guus Jansen en de Instant Com
posers Pool. Supervisie van het evenement
is in handen van Van Bergeyk. Alle avon
den beginnen om 20.30 uur.
Het festivalletje heeft plaats ter opluiste
ring van het feit dat Den Haag de „Ooye-
vaerprijs” heeft ingesteld. Een onderschei
ding voor mensen of instanties die zich
voor jazz en geïmproviseerde muziek in
Den Haag verdienstelijk hebben gemaakt
hij er zelf van, „nu eens in een discovijver-
tje dan weer in latin water. Niet om mode
bewust te zijn, maar om het zwemmen.
Wat daar bij aan mijn huid blijft pekken
als ik het water verlaat, is meegenomen”
Dat veelvoud van invloeden laat zich bij
elk Toots-concert opnieuw met plezier de
termineren Het is er mede de oorzaak van
dat hij voor het eerst in zijn dertigjarige
loopbaan door de lezers van het vooraan
staande Amerikaanse jazzblad Down Beat
als eerste in de catagorie diverse instru
menten is aangewezen Een onderschei
ding die voor de maestro van de mondharp
wel op zijn plaats is.
Het beste is waarschijnlijk om een van
de laatste van de zeven geplande Salomé-
opvoeringen te gaan bijwonen. Dan is de
kans het grootst dat Gregor intussen het
RFO zo in de hand heeft, dat ook bijvoor-
Toots Thielemans was zaterdagavond in het Haarlems Concertgebouw ook in het
repertoire van zijn recente album In slow Motion gemotiveerd op dreef.
Zo ook op deze zondagmiddag; in de
speciaal historisch gezien interessante
„Offrandes” uit 1921 van Verèseen vooral
in het zo verrassend sterk geformuleerde
„Commiato” van Dallapiccola. Dit laatste
werk stamt uit 1972 - drie jaar voor de
dood van de componist - en gaf in de
delicate aanpak door deze uitzonderlijke
sopraan en de begeleidende leden van het
Concertgebouworkest, een heldere kijk op
AMSTERDAM. Dorothy Dorow was
waarschijnlijk de grote trekpleister voor
de - weer of geen weer - toch goed bezochte
C-seriematinee van het Concertgebouw
orkest. En terecht. Want hoe volkomen
natuurlijk weet deze zangeres haar feil
loos gehoor en gevoel voor de allerfijnste
nuances in de expressie in moderne mu
ziek altijd weer te demonstreren.
beeld de in vocaal opzicht knap gereali
seerde scène van de vijf joden helemaal
hoorbaar zal zijn
te kiezen. Dunder-
my Foot worden zo
Wie Deller overigens al eerder wil horen,
kan daarvoor morgenavond terecht in het
Mauritshuis in Den Haag waar Deller in de
Gouden Zaal zal optreden.
De countertenor (in feite een mannelijke
alt) Alfred Deller werd vorig jaar 65 jaar
oud Hij zingt reeds gedurende zo’n dertig
jaar, maar zijn expressiviteit is nog steeds
van een onverminderd hoog gehalte. Del
lers stem, die een falsetkarakter heeft,
leent zich vooral goed voor vroege Engelse
liederen Met name Dowland en Purcell
hebben liederen geschreven die Deller tot
hoogtepunten van zijn repertoire heeft ge
maakt
Het is overigens niet voor de eerste keer
dat de beroemde Brit in Haarlem optreedt.
Eerder gebeurde dat onder meer tijdens
de Orgelmaand in 1967 en ook vorig jaar
zong hii in de Bakenesserkerk
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Komende donderdaga
vond begint om 20 uur in de Bakenesser
kerk in Haarlem een concert van werken
van Byrd, Dowland, Purcell en Bach dat
wordt verzorgd door de beroemde Engel
se countertenor Alfred Deller. Hij zal
hierbij medewerking krijgen van de luit-
bespeler Robert Spencer en voorts Jordi
Savall en Ton Koopman op respectieve
lijk gamba en klavecimbel.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. „Vrouwen tegen de
verdrukking in”. Dit moet de titel worden
van een nieuw verhalenboek dat de femi
nistische uitgeverij De Bonte Was komen
de zomer wil uitgeven. Het is een lustrum
project van deze uitgeverij, die vijf jaar
geleden omstreeks de jaarwisseling werd
opgericht.
In deze eerste vijf jaar van haar bestaan
is De Bonte Was bezig geweest met het
samenstellen en uitgeven van „in begrijpe
lijke taal geschreven boeken over vrou-
wenstrijd”, ontstaan uit verhalen die tien
tallen vrouwen over hun eigen ervaringen
schreven. Zo ontstonden onder meer: Het
Moederboek, Vrouwen over seksualiteit,
Vrouwenwerk, Vrouwen over hulp bij
ziekte en problemen.
PRAAG (AFP). Prof. Jiri Pauer, tot
dusver artistiek leider van het Tsjechisch
Filharmonisch Orkest, is benoemd tot di
recteur van het Nationale Theater van
Praag. Hij volgt Premysl Koci op die deze
functie negen jaar heeft vervuld.
Zaterdagavond heeft Thielemans zich
laten bijstaan door toetsenman Rob Fran
ken. drummer Bruno Castelucci en bassist
Rob Langereis, die de niet meegekomen
Amerikaan Berlin op zeer aanvaardbare
wijze vervangt. Toots wijdt voor de pauze
een deel van het concert aan het repertoire
van de hierboven besproken In Slow Moti-
on-elpee. waarbij nummers als The Sha
dow of your Smile en Mancini’s Davs of
DEN HAAG (ANP). Het internatio
nale Gustav Mahler Gesellschaft heeft
het Residentie-orkest zijn hoogste onder
scheiding, de gouden medaille, toegekend.
De medaille wordt 19 januari uitgereikt
als het orkest in het Congresgebouw in
Den Haag onder leiding van Ferdinand
Leitner de Tweede Symfonie van Mahler
uitvoert.
nische
iten
ersen.
or dit
;n euvel
s aan.
10
iO
10
10
!0
>0
10
10
*0
0
.0
'0
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
3
50
50
50
10
50
80
90
10
90
10
90
50
10
10
Ob
10
10
K)
10
10
10
>0
108,50
42.06
150,00
1,10
148,00
43,30
7,00
79,90
20,40
52,50
108,90
36,90
51,90
46,00
86,50
29.001
52,20
129,00
100,00
86,00
31,00
97,50
64,90t
116.00
het meesterschap van de in het algemeen
beslist meer aandacht verdienende Dalla
piccola.
De efficiënte directie van Lucas Vis,
waarmee men vorige maand op een C-
concert van het NPO ook in Haarlem al
heeft kunnen kennismaken, leidde ook in
de genoemde werken op dit CO-concert in
het Amsterdams Concertgebouw tot een
uitvoering van fijnzinnige kwaliteit.
Wat er daarnaast in het programma
werd geboden, was werk voor groot or
kest, dat helaas tot de categorie „uitzit-
ters” behoort. Geert van Keulens „Sona
tas”, een compositie die Vis destijds even
eens in Haarlem heeft laten horen, is al
uitgebreid in deze kolommen besproken
en helaas qua artistieke conceptie te onbe
duidend om nog verder op in te gaan.
„Chronochromie” van de vorige maand
zeventig jaar geworden Messiaen is, vooral
door zijn lengte en doordrammerigheid,
zelfs een uitzitter in het kwadraat. Wat
Messiaen aan inspiratie denkt te putten uit
„een vogelconcert op een lentemorgen te
gen vijf uur”, is in de praktijk geresulteerd
in eentonig maniërisme plus een flinke
portie kitsch.
HAARLEM Voor Jean „Toots” Thie
lemans heb ik een zwak. Weinig andere
artiesten spreken zozeer tot de verbeel
ding door een niet af latende ambitie, een
combinatie van een bedeesde en deson
danks warmbloedige presentatie en een
naar naïviteit neigende eerlijkheid. In
Haarlem begint hij zo langzamerhand tot
de vertrouwde gasten te behoren. Afgelo
pen zaterdagavond was hij voor de derde
keer in even zovele jaren present in het
Concertgebouw. De Amerikaanse Belg
Thielemans kon daar zelf constateren dat
hij er een vast publiek begint op te bou
wen. Ruim vijfeneenhalfhonderd mensen
hadden de glibberige gang naar de Lange
Begijnestraat de moeite waard gevonden.
Regie Salomé smaakvol
muziek niet
si.se
38.06
32,6»
61,5»
76,0»
31,80
618,0»
47,40
56,2»
40,10
41,5»
44,40
134,00
37,50
38,50
125,00
53,0»
36,90t
3,56
54,50
145,00
62,50
97,20
174,00
WH
113,00
43,00
27,20
65,00
54,50
90,10
45,00
32,00
108,00
83,00t
55,00
48,56
171,50
32,71
76,50
108,30
51,30
49,50
37,00'
39,00
262,00
Het nieuwe boek moet gaan over allerlei
gebeurtenissen waarbij het aan vrouwen
(op hun eentje, of gezamenlijk) gelukt is
„om iets voor elkaar te krijgen tegen de
verdrukking in”. De verhalen mogen in
proza of in dichtvorm geschreven worden,
ze mogen over werkelijke ervaringen
maar ook over wensdromen gaan, en ze
moeten een duidelijk beeld geven van situ
aties van waaruit en waartegen vrouwen
zich kunnen verzetten. De jury, die een
keus gaat maken uit de ingezonden verha
len, zal bestaan uit een groot aantal vrou
wen die actief zijn in de vrouwenbewe
ging. Vóór 31 maart 1979 moeten de verha
len binnen zijn bij De Bonte Was, postbus
10222 in Amsterdam
Toch is het mogelijk - een figuur als Von
Karajan bewijst het altijd weer - om de
doorzichtigheid van „Elfenmusik” en een
lawine van geluid samen te laten gaan,
door middel van een haarfijn afgestemde
coördinatie van het enorme aantal deci
bels geluid en de nog als klankschoonheid
te ervaren intensiviteit ervan.
Niet dikwijls echter zal een uitvoering
van „Salomé” zo ver van het door Strauss
voorgestane ideaal-inzake-orkestrale-ver-
klanking hebben afgestaan, als het geval
was bij de vrijdagavond in het Scheve-
ningse Circustheater gegeven première
van een nieuwe produktie daarvan door de
65'0» Nederlandse Operastichting. Wat de ach-
Wine and Roses (dat in twee stemmingen
staat, F en As) live een betere, puntiger
versie meekrijgen. Por Ermetto, een ode
van de Braziliaanse componist Cesare Wil
cox aan diens collega Ermetto Pascal, is de
eerste compositie van de avond die baat
heeft van het volledige potentieel van het
kwartet. Een meesterlijk shufflende Cas-
tellucci en swingende improvisaties van
Thielemans en Franken dwingen een
vroegtijdige ovatie af, die een korte reprise
tot gevolg heeft
Na de hervatting blijft het concert zich
op een vrij constant en hoog niveau afspe
len Paul Simons I do it for your Love
(overigens ook voorkomend op een nog te
verschijnen opname van Thielemans en
Bill Evans). Ellingtons Sophisticated La
dy, the Mooche en Black Beauty (schitte
rend gitaarspel) en Legrands Summer of
’42. Zo kan het tenslotte gebeuren dat
Toots zijn prestaties in vorige jaren nog
overtreft door precies op het juiste mo
ment voor eenvoud
klumpen en Me and
ware juweeltjes
Het Residentie-orkest gaf, toen het in
1906 twee jaar bestond, zijn eerste Mahler-
uitvoering. In de loop der jaren zijn het er
295 geworden, bijna vier Mahler-uitvoerin-
gen per seizoen. Van een Mahler-revival in
de jaren zestig kan bij het Residentie
orkest niet worden gesproken. Alle vaste
dirigenten hebben kennelijk graag Mahler
uitgevoerd: Viotta, Van Anrooy, Van Ot-
terloo, Martinon en Leitner, maar ook
gast-dirigenten onder wie: Bernstein,
Klemperer, Dorati, Krips, Rosbaud en Ma-
derna.
de type van een Salomé, maar haar stem-
m id delen staan haar in elk geval toe om de
meeste stormen van het orkestrale geweld
te doorstaan. Haar collega’s Matti Juhani
en Anny Schlemm beschikken naast hun
vocale kracht ook nog over zoveel drama
tische présence om hun rol van respectie
velijk Herodes en Herodias de gewenste
lading te geven, zodat Salomé in hun nabij
heid soms als een bijrolletje gaat aandoen.
De wellustige drang tot naturalisme in
dit morbide fin de siècle-libretto van Oscar
Wilde (in Duitse vertaling) blijft overigens
ook zonder de zwoele atmosfeer van een
échte Salomé-typering, nog even spre
kend
Behalve Julian Patrick, die voor een
karaktervolle uitbeelding van de profeet
Johannes - het hoofdslachtoffer in deze
wrede tragedie - zorgde, waren het Neder
landers die de „cast” op doorgaans waar
devolle manier completeerden, met een
zich de laatste tijd zeer opmerkelijk ont
wikkelende Wouter Goedhart als Narra-
both voorop. Het engageren van de met
kernloze stem zingende Hélène Versloot is
daarbij een onbegrijpelijke vergissing van
de Operastichting.
Vorig jaar resulteerde Toots’ magnetise
rende werking in een onderhoud met hem,
waarin bovenstaande typering feitelijk
werd bevestigd. Schuchter bekende hij
toen op te zien tegen een grammofoon-
plaatproject waarvoor het Introspection-
productieteam, dat uit Rogier van Otter-
loo, John Vis en Ruud Jacobs bestaat, de
eindverantwoordelijkheid zou dragen.
Kortgeleden verscheen het resultaat, In
Slow Motion geheten, van deze samenwer
king waartoe Toots zich vrij onbezonnen
had laten verleiden.
Het zijn dit soort vage produkties het
toepassen van een procédé dat niet de
muziek maar een gewenst effect centraal
stelt die ervoor zorgen dat je op den
duur vraagtekens bij de desbetreffende
artiest plaatst. In Slow Motion bevat in
essentie niets anders dan keurige „late
night-music”, achtergrondmuziek voor de
kleine uurtjes dus.
Nu moet in één adem gezegd worden dat
de persoonlijke inbreng van Toots, zijn
min of meer vaste toetsenman Rob Fran
ken en de Deense bassist Niels Pedersen
ervoor gezorgd hebben dat het project
meer niveau heeft meegekregen dan je van
tevoren voor mogelijk had gehouden. Het
maakt alleen maar de beoordeling van het
eindresultaat lastiger en vertroebelt daar
door het beeld op de artiest Thielemans
De vraagtekens moeten echter niet bij
Toots maar bij het gladde Introspection
trio worden geplaatst; zij zijn er in feite
verantwoordelijk voor dat er ambivalente
gevoelens bestaan ten opzichte van een
musicus, waarover eigenlijk geen verschil
van mening kan en mag bestaan
Het is wat dat betreft jammer dat Toots
niet wat berekender te werk gaat; het zou
hem veel onduidelijke ondernemingen
besparen, maar de aard van het beestje is
nou eenmaal zo. Diezelfde eerlijkeheid die
Thielemans zo nu en dan in een lastig
parket brengt maar laten we hem dat
ook niet te veel euvel duiden is er
tegelijkertijd verantwoordelijk voor dat
de musicus Thielemans open staat voor
eigentijdse geluiden, variërend van rock-
jazz, funk, disco tot bossa en latin „Ik
zwem graag in telkens ander water" zegt
Op muziek van Sjostakovitsj, Satie en
Weather Report hebben de Baal-spelers
Hans Dagelet en Elja Pelgrom een eigen
revueproduktie gemaakt waarin hij een
doodgeschoten moordenaar en zij een
filmster is. Op 9 januari is de eerste voor
stelling daarvan in het Shaffy theater.
Keizersgracht 324, Amsterdam Buck
Teeth is de titel van dit projekt, dat t.m 13
januari in Shaffy blijft. De voorstellingen
beginnen om 22.15 uur
Toneelgroep Sater heeft op 12 januari
in de Blauwe Zaal in Utrecht (Stads
schouwburg) de première van Isotopen op
zaterdag. Roelof den Ambtman schreef
het stuk naar aanleiding van de problema
tiek rond kernenergie. Een kerncentrale is
stilgelegd wegens bedrijfsstoring, een par
lementaire commissie komt op werkbe
zoek en er is een uit de hand gelopen
feestje waarbij vijf hogere technici van de
kerncentrale betrokken zijn. Het beoogt
een spannend stuk te worden waarin de
omstreden kernindustrie centraal staat.
Peter de Baan deed de regie Aanvang
20.30 uur
tergronden ervan ook mogen zijn; dirigent
Bohumil Gregor heeft het Radio Filhar
monisch Orkest laten klinken alsof het
stadium van afwerking nog niet eens be
reikt was.
Nadat je wat dat betreft over de eerste
schrik heen was, kon je alleen nog maar in
positieve zin constateren, dat de in deze
situatie roekeloze vaart waarmee deze ge
niale partituur werd aangepakt, ondanks
alle vergroving en verlies aan tussentinten,
toch nog veel aan suggestiviteit kon red
den
Gelukkig is in de opera’s van Richard
Strauss, nog veel van de inhoud en atmos
feer ook los van de muziek nog present op
het toneel: in actie, decors en kostuums.
En dat alles was in de voortvarende en
steeds spanning houdende regie van Bodo
Igesz artistiek zeer smaakvol uitgekiend.
Met esthetisch raffinement inzake plaat
sing van de figuren en kleurstelling
Wat zich op de Bühne afspeelde aan
vocale verrichtingen en op het gebied van
acteren, was in het algemeen bovendien
van een geheel andere orde dan hetgeen in
de orkestbak gebeurde. De altijd even te
traag reagerende Clarice Carson is toneel
matig weliswaar bepaald niet het geëigen-
Van april tot september dit jaar, wordt
in Japan een tentoonstelling van 19e eeuw -
se Nederlandse schilderkunst gehouden
onder de titel „Dutch painting from the
century of Van Gogh" Voordat de schilde
rijen in Tokio, Sapporo, Hirosjima en Na-
goja te zien zijn wordt de tentoonstelling
van 8 tot en met 28 maart in het Rijksmu-
seum Vincent van Gogh in Amsterdam
gepresenteerd
De collectie omvat 85 schilderijen en 21
tekeningen en prenten, afkomstig uit acht
tien openbare en particuliere verzamelin
gen in ons land. Naast schilderijen van
Jongkind, Van Gogh, Van Dongen en Mon
driaan, zijn er werken te zien van onder
andere Pieneman, Koekkoek, Israels,
Mauve en Breitner
In Nederland wordt de tentoonstelling
verzorgd door de Dienst verspreide rijks-
collecties in Den Haag De Chunichi Shim-
bun en de Chubunippon broadcasting co
treden in Japan als sponsors op.
In Museum Fodor aan de Amsterdamse
Keizersgracht worden van 13 januari tot
en met 18 februari werken tentoongesteld
van de beeldhouwers Dirk Muller, Leo
Vroegindeweij en Ton van Summeren
Van 13 januari tot en met 11 februari
exposeren daar Hans Appenzeller en Loes
van der Horst
In de expositieruimte De Olievaar in
Uithoorn worden tot en met 1 februari
schilderijen, etsen, litho's en tekeningen
tentoongesteld van Karin en Jan Camp-
fens en van drie Franse kunstenaars, te
weten Ernest van Steelant, Jacky Dodin en
Raymond Picque
■ü- Clarice Carson bleek, hoewel niet het meest geëigende type van een Salomé, de
meeste stormen van het orkestrale geweld in de gelijknamige opera het hoofd te kunnen
bieden. (Foto Jaap Pieper)
1,® den
ucii.
De medewerkers van de Noorder Com-
noteerd pagnie herhalen in hun manifest dat zij de
beleidsnota 1977-1983 met Zdenek Kraus
willen uitvoeren. Als er bij bestuur en- of
subsidiënten twijfel zou bestaan aan de
bereidheid van Kraus hiertoe, dan zou
volgens hen een eenjarig contract hem de
kans geven deze twijfel weg te nemen.
Bovendien is door het besluit van het be
stuur een artistiek vacuüm ontstaan wat
voor het toneelgezelschap een onwerkbare
situatie oplevert, aldus het manifest
Voorts eisen zij dat het bestuur terstond
zijn beslissing herroept om zakelijk direc
teur Henk Blauwbroek met onmiddellijke
ingang tot algemeen directeur te benoe
men. Tenslotte eisen de medewerkers van
het gezelschap dat in samenwerking met
hen nieuwe statuten worden opgesteld die
hun garanties bieden voor een democrati-
sche besluitvorming. De statutenwijziging
die het stichtingsbestuur per 1 september
1978 heeft doorgevoerd, heeft naar hun
mening ieder democratisch handelen bui
tengesloten
Het hoofdbestuur van de kunstenaarsor
ganisatie van het NVV zal begin volgende
week een gesprek aanvragen met de subsi-
j diënten van de Noorder Compagnie. Daar
bij zal onder meer aan licht moeten komen
j of deze het vertrek van Kraus inderdaad
I als subsidievoorwaarde hebben gesteld,
j zoals voorzitter Houwe Kuipers heeft ge
opperd
(Van onze kunstredactie)
DRACHTEN. Alle medewerkers van
(ie Drachter toneelgroep De Noorder Com-
63Ï:ö» pagnie - dus zowel de spelers als het admi-
177,0» nistratief en technisch personeel - hebben
330,00 vrijdag een manifest het licht doen zien
- waarin zij van het bestuur eisen, dat het
besluit om artistiek directeur Zdenek
lonasei Rraus per j september van dit jaar te
ontslaan ongedaan wordt gemaakt en dat
hem in ieder geval voor het seizoen 1979-
2,9( 1980 een nieuw contract wordt aangebo-
den
430,0» uen
