motor
rijder
Bloemen in de kou
Boekje
open(?
over de
Beyens
miljoenen
voor NBT
L
h
99
INT.
HHH
MARTIEN VAN GOOR WINT PRIJS MET ENERGIEBESPAREND BOUWPLAN
\1
1(
IJMOND
1 1
JANUARI
VRIJDAG
1 2
19 7 9
7
Door Henk Schol
Udo V
I
HAARLEM/AMSTERDAM.
„Vroeger, thuis aan de Esdoorn
straat in Haarlem, hadden we een
koude en een warme slaapkamer.
Door de warme slaapkamer liep
de schoorsteen. De rook uit de
kachel beneden verwarmde zijn
stenen, die op hun beurt die
warmte doorgaven naar de slaap
kamer. Vandaag installeren we de
ketel van de centrale verwarming
dikwijls op de bovenste verdie
ping van een huis, om een zo kort
mogelijk rookkanaal te krijgen.
Dat is eigenlijk niet slim. De kunst
is juist om de warmte zoveel mo
gelijk vast te houden en meerdere
keren te benutten”.
I vj
■’5
4 -A
7
i
ül
4/
Vroeger, thuis, hadden
we een
I
koude en een warme slaapkamer
I
n
ïi- Martien van Goor
Niertjes
voor de collectanten
■ir Drs. Cees Wildervank: motor in de slaapkamer
Deze opdracht verbond de directie
van de Verenigde Bedrijven Tiem-
stra B.V. uit Nijmegen aan een open
bare prijsvraag ter gelegenheid van
het 75-jarig bestaan van haar aanne
mersfirma. Twaalf architecten don
gen naar de eerste prijs. Een onaf-
De woningen worden verwarmd door
middel van een stelsel van luchtverwar-
mingskanalen. De lucht circuleert door
een drietal schoorstenen die als warmte-
opslag en warmte-overdrager functione
ren. Alle in het huis vrijkomende warmte
wordt naar deze schoorstenen geleid. Erin
wordt verse buitenlucht op temperatuur
gebracht en vervolgens in de luchtkanalen
gepompt. Het behoeft geen betoog dat de
drie schoorstenen zorgvuldig zijn geïso
leerd met dikke wanden.
Uit vijf bronnen krijgen de schoorstenen
hun warmte. In de eerste plaats verdwijnt
de warme lucht en rook die door de kachel,
de kooktoestellen en door andere (ook
E i m e r t Teekens vertelde me ooit
eens in een interview dat ook bij hem
hart echt wel eens op tafel komt.
deautje voor zijn tienduizenden collec
tanten, die in de week van 12 tot en met
17 maart de straat opgaan om voor het
fonds te collecteren.
op die serre de zon schijnt en de tempera
tuur hoog genoeg stijgt, kan de warme
lucht uit die ruimte ook worden benut om
het schoorstenenblok te voeden. Een klei
ne windmolen op het dak tenslotte, uitge
voerd als ventilator, vóórziet een warmte-
element in een van de twéé bovengenoem
de vaten van energie, die het water nog
extra verwarmt. Het apparaatje levert
geen opzienbarende bijdrage, maar „alle
beetjes helpen”, meenden architect en
warmtetechnisch adviseur.
„Het principe van een schoorsteen die de
warmte vasthoudt is al heel oud”, vertelt
Martien van Goor. „De Siberische Petsch-
ka is een kachel-oven met bijzonder dikke
stenen wanden. Die wanden houden de
warmte lang vast. We kwamen pas op die
naam voor het ontwerp, toen het klaar
was”.
Ruimtelijke vormgeving en isolatie vor
men ook pijlers waarop een zuinig energie
verbruik rust. „We hebben gekozen voor
een vierkante plattegrond van de woning,
om alle ruimten zo dicht mogelijk rond de
schoorstenen te kunnen groeperen. Ook
hebben we getracht het geveloppervlak zo
klein als maar kon te houden. Dat betekent
namelijk dat het huis naar buiten toe zo
min mogelijk warmte uitstraalt. Het plan
moet in zware bouw, met betonnen vloeren
en gemetselde tussenmuren, worden uitge
voerd, ook weer om de isolatie ten volle tot
haar recht te laten komen”. De luchtver
versing in de woningen is geregeld met een
serie (wellicht in de toekomst computer
gestuurde) ventilatoren. Onnodig verlies
van warmte, die de huidige woningbouw
nog wel vaak met zich brengt, wordt tot
een minimum beperkt.
Van Goor tekende zeven typen wonin
gen in gestapelde bouw, variërend van
één-kamer- tot zes-kamerwoningen. De
serres hebben, behalve een functie in de
de opbrengst is bestemd voor het Rheu-
mafonds, dat daaruit dan weer het ca
deautje voor de collectanten kan bekosti
gen. „Je zou kunnen spreken van een
stille donatie van de Vleeschmeesters”,
aldus Wim Jolink
energievoorziening, ook hun nut om sa
menvoeging of splitsing van wooneenhe
den te realiseren. De uitbouwen kunnen
worden omgetoverd in trappenhuizen of
(eenmaal doorgebroken) gemeenschappe
lijke ruimten. Centraal wonen, apart maar
met meer of minder gemeenschappelijke
ruimten en activiteiten, kan hier in prak
tijk worden gebracht.
H o o ij van de Haarlemse VVV de sug
gestie deed een evenement met de aan
wezigheid van de bloemenmeisjes op te
fleuren.
„Binnen je nieuwbouwplan moet je zoe
ken naar die oplossingen, waarbij je func
ties kunt mengen. Dat wil zeggen: niet
alleen rijen woningen en flats, maar daar
tussendoor winkels, kantoren en andere
voorzieningen. Je zou dan één parkeer
plaats bijvoorbeeld dubbel kunnen benut
ten: overdag voor werknemers van een
kantoor, ’s avonds voor bewoners”. Met
andere woorden: Je moet elke dag in de
toekomst willen kijken, niet alleen als er
een prijsvraag wordt uitgeschreven voor
een woning in het jaar 2003!
ir Bovenaanzicht
van het project,
dat zichtbaar aan
sluit bij de be
staande bebou
wing (wit). Op de
voorgrond zijn de
glazen serres
zichtbaar, waar
onder een galerij
loopt. De
serre-achtige
ruimte is in de
achterliggende
huizen gedeelte
lijk in het puntdak
verwerkt.
ORGAANVLEES STAAT in de Ne
derlandse keuken doorgaans niet hoog
aangeschreven. Niertjes kom je er wel
eens tegen en zwezerik ook al wat meer,
maar hersen-mousse of een jachtschotel
van hart is zeker geen alledaagse kost.
VAN 18 TOT EN MET 21 JANUARI
wordt in de Amstelhal van de RAI het
motorweekeinde gehouden. En gezien de
groeiende populariteit van dit snelle
vervoermiddel verwachten de organisa
toren een grote drukte. Voorzitter
Nagtzaam sprak zelfs van een „tri
omfantelijke terugkeer van de motor
fiets” en had de psycholoog drs. Cees
Wildervank, wetenschappelijk me
dewerker van het verkeerskundig Stu
diecentrum van de Rijksuniversiteit
Groningen, gevraagd een boekje te ko
men open doen over de snelheidsdui
vels.
Toch zijn er mensen die bij een hartig
hapje hart zweren. D r. Anton
D r e e sm a n n, topman van het waren
huisconcern heeft al eens zijn voorkeur
in die richting uitgesproken en betreur
de het dat ook de Nederlandse restau
rants maar weinig met orgaanvlees te
maken willen hebben. En superslager
elektrische!) apparaten in huis wordt afge
scheiden, niet direct doelloos door een
kanaal naar buiten. Ze komt eerst in het
schoorstenenblok, waar zij verse buiten
lucht verwarmt.
Het warme water van de kleine CV-ketel
circuleert door een warmtewisselaar, een
vat met koelribben, waardoor lucht
stroomt die eveneens naar het schoorste
nenblok gaat. Ook het warme afvalwater
uit de huishouding gaat niet direct verlo
ren in het riool, maar wordt eerst opgevan
gen in eenzelfde vat.
Elke woning heeft een serre-achtige uit
bouw, geconstrueerd van hout en glas. Als
- - J r
Die kunst heeft Martien van Goor, sinds
ruim negen jaar medewerker van archi-
1 tectenbureau Onno Greiner B.V. in Am
sterdam, in zijn ontwerp toegepast. Hem
kende de jury van de prijsvraag „wonen
’03” de hoogste eer toe. In het winnende
ontwerp wordt zelfs de warmte van „keu
kenluchtjes” dienstbaar gemaakt in het
kader van de energiebesparing. Gebruikt
een Nederlandse huishouding vandaag
nog gemiddeld 64.000 kilowattuur energie
per jaar, in een woning volgens de opzet
van Van Goor en warmtetechnisch advi
seur Atsma, kan die hoeveelheid worden
teruggebracht tot de helft. Het aardgas
verbruik wordt zelfs tot één derde van het
hedendaagse gedecimeerd.
HAARLEM/AMSTERDAM.
Ontwerp een aaneengesloten bouw
blok van ongeveer vijftig wooneen
heden in een binnenstadsgebied in
Nijmegen, uitgaande van de moge
lijkheden in het jaar 2003. De wo
ningen moeten te splitsen en samen
te voegen zijn en dienen individu
eel, maar ook gezamenlijk gebruikt
te kunnen worden. Besparing van
energie en het aanwenden van nieu
we energiebronnen gelden als uit
gangspunt om het verbruik van
DE REGERING IS DERMATE GE
SCHROKKEN van het snel groeiende
tekort op de reisverkeersbalans voor
vorig jaar wordt het geraamd op vijf
miljard gulden dat bet het Neder
lands Bureau voor Toerisme schielijk
drie miljoen gulden extra subsidie heeft
geschonken, om de toeristische attrac
ties van ons land met versterkte aan
dacht in binnen- en buitenland voor het
voetlicht te brengen.
EEN PIKANT GEGEVEN daarbij is
dat de miljoenen uit de pot komen van
mr. K. H. B e y e n, de staatssecretaris
van Economische Zaken, die speciaal
met de Export bevordering is belast.
Maar „het leveren van diensten aan bui
tenlanders valt ook onder export”, aldus
voorlichter Richard Matthijsse voor het
door Joop Strijkers geleide NBT. Een
voorwaarde bij het toekennen van de
drie miljoen is wèl dat het toeristisch
bedrijfsleven en de W’s zelf ook met één
miljoen over de brug moeten komen. Bij
het NBT zelf heeft men intussen maar
weinig illusie dat met de extra injectie
het gigantische gat op de reisverkeersba
lans kan worden ingedamd. In 1974 was
dat nog pas 800 miljoen groot.
„DIE MOTIEVEN ZIJN grotendeels
geconcentreerd op het feit dat de motor
een verlengstuk van de mannelijkheid
zou symboliseren, wat natuurlijk de no
dige consequenties heeft voor de hele
omgang met dit vervoermiddel. Dat
schijnt te worden bevestigd door het feit
dat vele, vooral jonge motorrijders, hun
motor graag in hun slaapkamer stal
len....”, aldus de drs. die de motorrij
ders onderscheidde als „mooi weerrij-
ders, kilometervreters, poetsers, sleute
laars, etc.”
„ONDER DE RACER versta ik de veel
al jonge motorrijder, die zijn motor door
middel van stroomlijn, racestuur en een
rumoerige uitlaat een „snel” uiterlijk
geeft, hard rijdt, en het met de veiligheid
en verkeersregels nogal eens op een ac-
EN DAT VERZOEK WAS aan de 32-
jarige Cees wel besteed. Hij concludeer
de al snel dat de motorrijder in het alge
meen gediscrimineerd wordt; door de
keuze van zijn vervoermiddel tot een
minderheidsgroep behoort en daardoor
de nodige argwaan van de doorsneebur-
ger op de hals haalt. „Er zullen ongetwij
feld individuen zijn die motor rijden om
de een of andere frustratie af te reage
ren, er zijn agressieve motorrijders en er
gebeuren relatief veel ongevallen waar
bij motoren betrokken zijn. Er is echter
geen enkele reden om aan te nemen dat
alle motorrijders gefrustreerde agressie
ve brokkenmakers zijn,” aldus de 32-
jarige psycholoog, die ook nog met een
„dieptepsychologisch motief” om motor
te rijden op de proppen kwam.
MET GROTE SCHRIK sloeg ze daarop
de handen ten hemel en bezwoer me met
zeer afwijzende stem dat de meisjes des
winters nimmer naar buiten mogen tre
den. En juist daarom was ik zeer verrast,
toen ik hoorde dat twee meisjes van de
lichting 1978 maandag in hun „lente-
look” narcissen opspelden op (je traditio
nele drukkersbijeenkomst „Kopper
maandag” in De Zoete Inval. En dat
terwijl de sneeuwstormen ons om de
oren vliegen en ijs de sloten gesloten
houdt.
MARIA HOOIJ NU: „Dat was een gro
te uitzondering. Dat doen we wel een
enkele keer meer. Dat ligt aan de belang
rijkheid van de vraag; elke vraag wordt
op zich bekeken”.
„Ik ben er zelf ook niet zo voor”, ver
volgde ze, „je hebt nu bloemen op de
ruiten, in plaats van in mandjes. In prin
cipe vind ik dat de meisjes het best tot
hun recht komen in de zomer en de
lente”. Dus kennelijk zijn principes er
óók om uitzonderingen op te maken bij
de Haarlemse WV.
energie drastisch te verminderen
tot, wat het gasverbruik betreft, cir
ca dertig percent van de huidige
hoeveelheid in het jaar 2003.
men de meerkosten voor energiebesparen
de maatregelen per woning op circa tien
tot twintigduizend gulden afhankelijk van
het type. Die meerkosten komen er op den
duur door besparing van bijvoorbeeld
aardgas, weer uit, maar je moet ze wél
eerst betalen.
Behalve aan prijsvragen meedoen, heeft
Martien van Goor ook zijn dagelijkse
werkzaamheden voor het bureau van On
no Greiner. Op dit moment is hij bezig met
het bestek-klaar maken van het ontwerp
voor een Nieuw Gedeelte van het Provinci
aal Ziekenhuis in Santpoort. Tijdens zijn
loopbaan deed hij ervaring op op tal van
terreinen in de stedebouw. Over zijn visie
daarop laten we hem aan slot nog even aan
’t woord.
„Grond is zo langzamerhand een
schaars artikel in Nederland. Die moet je
dus zo èfficiënt mogelijk gebruiken, als je
ergens wilt gaan bouwen. Als je nog tegen
een bestaande stad kunt aanbouwen, moet
je dat doen. Dan hoef je minder infrastruc
tuur wegen, plantsoenen, winkelcentra)
aan te leggen, want die heb je al in de
buurt. Als je een nieuwe stad wilt bouwen,
kun je dat, als je tenminste zuinig wilt
omspringen met de schaarse ruimte, het
beste doen dicht bij bestaande infrastruc
tuur als spoorlijnen en snelwegen”.
HET IS DAAROM OOK niet eens zo
verwonderlijk dat die laatste betrokken
is bij de uitgave van een nieuw beschei
den kookboekje, dat „Van achterpoot tot
zwezerik” heet en deze week door Het
Nationaal Rheumafonds op de markt
werd gebracht. Het idee is van W i m
Jolink, het hoofd public relations en
fondsenwerving van het fonds, die zich
zelf als een „groot zwezerikliefhebber”
aanprijst, en op zoek was naar een ca-
«J.I
De gestapelde blokken woningen zijn
getekend rond een binnenhof. De hoogte
verschillen in het voor de prijsvraag aan
gewezen terrein aan de Nijmeegse Groote
Straat, inspireerden Van Goor tot het aan
brengen van loopbruggen, galerijen en ter
rassen op verschillende niveaü’s. Hij ont
wierp losstaande bergingen, die evenals de
serres eventueel als trappenhuis bruik
baar zijn. „Het serre-idee is ook toepas
baar bij de vérbouw van oude, bestaande
huizen in de binnensteden”.
De jury beloonde Martien van Goor niet
alleen om zijn aanpak op het terrein van
de energiebesparing en de variabele bruik
baarheid van zijn ontwerp. In haar rap
port prijst zij ook de stedebouwkundige
aanpak van het plan. Aan de Korenmarkt
loopt een arcade, een zuilengalerij, die
„goede mogelijkheden biedt voor een
marktgebeuren. Het gehele beeld”, zo
meent de jury, „is bijzonder sterk verwe
ven in de plaatselijke situatie”.
De jury beveelt aan te onderzoeken of
het plan ter plekke werkelijkheid kan wor
den. Wil dat lukken, dan moet het ministe
rie van volkshuisvesting en ruimtelijke
ordening het predicaat „experimenteel”
aan het ontwerp verlenen. Dat maakt het
tegelijkertijd subsidiabel.
De realisering van de gedachten van
Van Goor en Atsma kost namelijk een
paar centen meer dan de traditionele
bouw van vandaag. De prijswinnaars ra-
hankelijke jury, voorgezeten door
oud-directeur W. A. H. W. M. Jans
sen van Bouw- en Woningtoezicht in
Utrecht, wees unaniem Martien van
Goor als winnaar aan.
Deze Haar
lemse architect ontwierp, met steun
van warmtetechnisch adviseur W.
Atsma van adviesbureau P. W.
Deerns B.V. uit Amsterdam, de in
zending Petschka: negenenveertig
woningen, waarbij de warmtevoor
ziening doet denken aan het systeem
EN DAN NOG EVEN het boekje, het
behandelt honderdvijftig recepten, over
orgaanvlees en geeft vleesrecepten van
het platteland. Dus als u gefrituurde her
senen, hersenblokjes in champignonsaus
of hachee van hart niet zo ziet zitten, is er
altijd nog een balkebrij of een keurige
osso buco voor handen.
HIJ ZOCHT CONTACT met A n t o n
Coppoolse, de directeur van het
worstmakersgilde, die al meer kook
boekjes vol schreef en het ook ditmaal
deed, maar onder het pseudoniem A n-
t o n v a n d er Vorst, zijn moeders
naam. Vervolgens werd het op een ak
koordje gegooid met de Vleeschmees
ters, die het boekje in hun zaken (voor
4.45) te koop aanbieden. Een deel van
coordje gooit,” aldus drs. Cees, die zelf
ook motorrijdt, maar zichzelf als „toer
rijder” typeert en die valt, volgens zijn
omschrijving „qua rijstijl en geluidspro
ductie nauwelijks op in het verkeer”.
OOK DE AUTORIJDERS ontkwamen
niet aan de sexuele symboliek van de.
verkeersspecialist. „Degenen die in hun
auto hiernaartoe zijn gekomen, hebben
dit gedaan in niet minder dan een gecom
bineerd vader/moeder symbool, waarbij
de carosserie de moederschoot vormt en
de sterke, potentieel gevaarlijke motor
de vader vertegenwoordigt. Zelfs het
openbaar vervoer gaat in deze tijd niet
vrijuit waar het immers een systeen is
van langgerekte potente voorwerpen,”
aldus de Groningse psycholoog. Het is
maar dat u het weet
van de gelijknamige Russische ka
chel.
Martien van Goor*werd 34 jaar
geleden geboren aan de Esdoorn
straat in Haarlem-Noord. Na de
middelbare school studeerde hij aan
de HTS Haarlem bouwkunde. Aan
de Amsterdamse Academie voor
Bouwkunst zette hij zijn studie
voort. In onderstaand verhaal licht
hij zijn ontwerp toe en vertelt hij
ook iets over zijn visie op stede
bouw, nu en in de toekomst.
REGELS ZIJN ER OM UITZONDE
RINGEN OP TE MAKEN, hoor ik men
sen wel eens zeggen. En dat gaat kenne
lijk ook op wat betreft de Haarlemse
bloemenmeisjes. Normaal gesproken
zijn de meisjes alleen tussen de ope
ningsdatum van de Keukenhof in Lisse
en 1 oktober in touw. Dan beginnen ze
hun winterslaap, die ze ook voor de
witte maagdelijkheid van een sneeuw-
klokjesbed niet onderbreken. Dat be
merkte ik ook eens, toen ik de vorige
winter bloemenmeisjesleidster Maria
tó- Twee winterse Haarlemse bloemenmeisje in hun lentelook, Marjon Meyer, links,
en Mariétte Hunner, actief op Koppermaandag.
I
i -7 W
- WW»
F
