Lichte ironie en menselijk mededogen bij Otto Jongerius
haarlem
9,
filmhuizen)
cimsterdcim
„Geen ontbijt”: spel met de angst
Jean-Claude Brialy als huwelijksmakelaar in Robert et Robert
Komedie niet sterkste kant Claude Lelouch
J.H.V.U.: De mens
in zijn sociale
werkelijkheid
I
x^Kwaliteits-
keukens?
Ongewone Chaplin
in Het Melkwoud
W I 1
r
Spelletjes spelen
r Wist u dat wij
gratis
uw gordijnen
fop maat maken,
ook velours.
SiMË&ï
15
FILM
JANUARI
19 7 9
VRIJDAG
1 9
1
r
□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□O
i
(er
en
intertoouw bv
.Santpourt'eistraat 41Haarlem.
--
De enige Haarlemse première
loopt deze week in Studio die de
Nederlandse speelfilm Meneer
Klomp op het programma heeft
genomen. Met Meneer Klomp van
Otto Jongerius en Ate de Jongs
Dag Dokter is er de laatste tijd
weer wat meer belangstelling
voor het nationale filmproduct ge
komen die zeker zal Stijgen als
straks Nouchka van Brakels Een
Vrouw als Eva gelanceerd wordt.
icüannnaaoonaanDDnaoanoaaaaaDDaDooaaaaaaaaaDDaDGQüDaDDDaaaaaoDaaaaDaDDoaoDDDtiDaDDaDaooooDoanDDDDüaDDaaDanDanaaDDDDODaDücioaDDDaonaaananDaanaaDanaanan
u
tii®
O
1
B
i
1
Tragische ondergang meneer Klomp
Leo de Hartogh
I
Orson Welles in The third Man van Carol Reed (Filmhuis Velsen, filmhuis Heemskerk).
I.
iden
(ADVERTENTIES)
lUS
Haarlems Gordijnenhuis
De Haarlemse Filmliga J.H.V.U. brengt
dit nieuwe seizoen een cyclus van zes
films met als thema De mens in zijn
sociale werkelijkheid.
De filmliga ziet zich genoodzaakt, om het
voortbestaan van de liga te kunnen blijven
verzekeren, het vertonen van films meer in
de sfeer van een besloten clubverband te
doen plaatsvinden. Dit wil niet zeggen dat
de filmavonden niet afzonderlijk kunnen
worden bezocht.
In het Haarlemse filmhuis Het Melk
woud, Zijlstraat 63, draait vanavond, za
terdag en zondag (21 uur) een beroemde
film met Charlie Chaplin die om bepaalde
fedenen niet met name genoemd mag wor
den en in een cryptische titelomschrijving
aangeduid wordt.
Voor de meeste filmcritici geldt het
werk van Claude Lelouch als virtuoos,
glad en gevoelloos maakwerk. Van het
begin af van zijn carrière als regisseur
van speelfilms, die ongeveer rond 1963
viel, werd hij als te modieus en oppervlak
kig veroordeeld, hoewel niemand kon ont
kennen dat in zijn werk een grote dosis
vakmanschap lag verdisconteerd.
Robert et Robert gaat over twee wat
verlegen jongemannen die onafhankelijk
van elkaar de hulp inroepen van een door
Jean-Claude Brialy geleid huwelijksbu
reau. Samen ondergaan ze de wetenschap
pelijke méthodes, compleet met computer
die Francis, zoals Brialy in de film heet op
hen toepast om ze aan een vrouw te hel
pen. Onder het devies dat men zich beter
met z'n tweeën kan vervelen dan in z’n
eentje worden gezellige dansavondjes be
legd. Zelfs wordt er een luxe weekend
naar Waterloo tegenaan gegooid om de
vastgeroeste vrijgezellen te ontdooien voor
een huwelijk. Net als men gewend is aan
de gedachte zijn verdere tijd te moeten
besteden aan een matige klucht over het
fenomeen huwelijksbureau, neemt Robert
Robert een heel andere wending.
De beide Roberts blijven weigeren zich
te laten inpakken door de listen van Fran
cis. Maar dan wordt op een slotavond,
In ieder mens schuilt nu eenmaal, naast
de wil om te leven, een onbewust, machte
loos verlangen naar spanning, gevaar,
angst, zelfdestructie, dood. In de bioscoop
zaal, of op de tribune van een voetbalsta
dion, kan hij zich aan dat verlangen over
geven, maar tegegijkertijd weet hij dat hij
macht over zijn angst heeft, omdat hij er
of op een afstand kan bespieden en hoe hij
op boekhoudkundige manier verslag uit
brengt van zijn obsessie voor het meisje.
Meneer Klomp wordt zodoende de tragi
sche ondergang van een middelmatig man
die op te late leeftijd de liefde heeft leren
kennen.
Het is een dramatisch gegeven dat vol
doende stof biedt voor een boeiende film.
Otto Jongerius die in het verleden opviel
met zijn korte film Joyriding, met zijn
bijdrage aan het vierluik Alle dagen Feest
naar verhalen van Remco Campert en met
zijn (in Oberhausen onderscheiden) verfil
ming van een twaalftal Kronkels van Car-
miggelt, toont zich in Meneer Klomp een
compleet filmer die een verhaal drama
tisch weet op te bouwen en zijn moeilijk
gegeven met lichte ironie en menselijk
mededogen weet te behandelen.
Hij vond daarbij in Leo de Hartogh een
toegewijd en subtiel acteur die meneer
Klomp in diens volle tragiek gestalte wist
te geven. Jongerius droeg zijn eerste grote
speelfilm op aan Bert Haanstra niet alleen
omdat hij Haanstra de beste Nederlandse
filmer vond maar ook omdat de maker van
Fanfare de stimulator is geweest van de
eerste onvervalste Nederlandse filmkome
die.
Verder vindt men naast „blijvers” als de
Pink Panther in Palace, Grease in Roxy en
Jaws 2 in Lido drie belangrijke films in de
zich elk gewenst moment aan kan onttrek
ken.
Anne Marie Prins, talentvol toneelregis-
seuse, heeft zich in haar eerste korte speel
film, van Movies Productions (met subsi
die van CRM), getiteld „Geen ontbijt”, met
dit ingewikkelde psychologische onder
werp beziggehouden. Dat zij daarbij geko
zen heeft voor de zeer omstreden elektro-
shocktherapie, de laatste jaren met allerlei
andere behandelingsmethodieken in psy
chiatrische inrichtingen volop in discussie,
is betrekkelijk toevalling.
Deskundigen en leken spreken oordelen
uit over de elektroshock, die variëren van
„onmenselijk” tot „de enige manier die
resultaat oplevert”. Voor Anne Marie
waar ieder der intekenaars een liedje moet
zingen of een goeie grap moet vertellen,
het komische talent van de dikke Robert
Villiers duidelijk wat dan leidt tot de on
verwachte wending waarbij de ene Robert
een populair cabaret-conferencier wordt
en de andere Robert zijn niet onfortuinlij
ke manager. Begonnen als twee eenkenni
ge mannen die bij hun respectieve moe
ders inwonen, eindigen ze als het succes
van Parijs. Daarmee dan waarschijnlijk
bewijzend dat een huwelijksbureau tot al
les kan leiden, zelfs tot een toneel-carrière.
De intrige is niet onaardig gevonden
maar waar de grote omwenteling zich pas
in het laatste halfuur van de film afspeelt,
valt het hoofdaccent op Jean-Claude Bria
ly als een voor niets terugdeinzende huwe
lijksmakelaar en komt de apotheose er een
beetje als los zand bijhangen. Het is duide
lijk dat de komedie ook niet de sterkste
kant van Lelouch is en men vraagt zich
dus af wat hem dan wel zijn reputatie
heeft bezorgd. Misschien de muziek van
Francis Lai, die op het einde weer de
zeurige melodie van Un Homme et une
Femme laat horen.
Prins is die discussie niet van belang; voor
haar staat slechts vast dat de methode
voor de patiënt afschuwelijk moetizijn.
Maar juist door de gruwelijkheid van de
methode is zij er zo in geïnteresseerd.
Afstotend, maar toch mooi. Er niet aan
moeten denken, maar toch weer wèl. Zij
zelf noemt haar film „poëtisch vormgeven
aan iets vreselijks”.
Een patiënte in een psychiatrische in
richting - voor de opnamen is het leeg
staande Weesperpleinziekenhuis in Am
sterdam gebruikt - krijgt op een zekere
ochtend geen ontbijt van de verpleegster.
Ze voelt zich daardoor totaal ontregeld en
zet het niet-krijgen van het eten op één lijn
met het ontvangen van een elektroshock-
behandeling. De angst voor het feit dat zij
is overgeslagen, verstopt zij achter een
gespeelde vrees voor een elektroshock.
Dat spel voert de patiënte, een uitsteken
de rol van Marianne Stieger, erg ver door.
Het gaat haar volledig beheersen. Zij zal er
niet meer aan kunnen ontkomen. Zij zal
zich door haar spel met de angst voor haar
verdere leven afsluiten van andere patiën
ten, van het verplegend personeel, van de
samenleving, van alles.
ieder geval onthult deze film een aspect
van Chaplins karakter dat geen filmlief
hebber zich mag laten ontgaan.
Een tweede „klassieke” film loopt in het
IJmond-circuit waar Carol Reeds overbe
kende maar steeds weer fascinerende The
third Man, met Orson Welles, wordt ver
toond. Dinsdag en woensdag (20.30 uur) in
filmhuis Velsen, Kanaalstraat 257 en vrij
dag (21 uur) in filmhuis Heemskerk, draait
vanavond nog Ceddo van de Senegalese
cineast Ousmane Sembene.
Naast al dit oude maar nog lang niet
gedateerde werk komt Film Inn Zand-
voort vanavond en zaterdag (21 uur) in de
Openbare Bibliotheek aan de Prinsesse-
weg 34, met de Chileense film El Topo van
de Pool-Russische filmer Alexandro Jodo-
rovsky, die naam maakte op het avant-
garde toneel van Parijs en New York. Hij
zette zijn uitzonderlijke gaven nu in voor
een fascinerende film, die boeit ook al
staat de overdadige en soms ondoorgron
delijke symboliek een direct begrijpen in
de weg.
In Amsterdam vinden parallel in film
huis Shaffy, Keizersgracht 324 en in De
Melkweg, Lijnbaansgracht 234, twee inte
ressante filmfestivals plaats, respectieve
lijk gewijd aan Werner Herzog en aan de
Australische film.
film kan tegelijk dienen als voorbeeld van
de slordige en onevenwichtige wijze waar
op de filmer met zijn kwaliteiten en ideeën
omspringt.
tel. 023 2b 34 b3.
equippe die de Olympische spelen van
München uit diverse gezichtshoeken zou
bekijken en ook was hij van de partij toen
een groep Franse filmers onder aanvoe
ring van Godard een anti-Vietnamfilm sa
menstelde. Maar sensatie was ook voort
durend aanwezig in zijn romantische
speelfilms waarvan uiteindelijk Un Hom
me et une Femme model ging staan voor
de kitscherige kant van dit onmiskenbare
talent.
Het Leitmotiv uit de daarbij behorende
muziek van Francis Lai, dat bijzonder po
pulair werd, gebruikte Lelouch meer dan
eens om er de samenhang van zijn werk
mee te beklemtonen.
Hij haalt die truc ook uit op het einde
van zijn nieuwste film die de weinig aan
trekkelijke titel Robert et Robert mee
kreeg. (Kriterion, Leidseplein Theater). De
Op 26 januari wordt gestart met Violen
ce and passion van Luchino Visconti,
daarna, om de veertien dagen, Una Gior-
nata particolare van Scola, Land van de
grote belofte van Wadja, Le Fou van Claude
Goretta. Het zomerverblijf van Marco Le
to en LTnvitation eveneens van Claude
Goretta. Aanvang 20.15 uur. De toegangs
prijs voor de gehele cyclus bedraagt dertig
gulden. U kunt zich opgeven bij de
J.H.V.U., Kamperstraat 37.
Lelouch begon in 1957 op 20-jarige leef
tijd te filmen, eerst korte documentaires
voor televisie, propagandafilmpjes voor
het leger, reclamespots, tot hij in 1963 als
speelfilmer debuteerde met L’Amour avec
des Si, door hemzelf omschreven als een
liefdesfilm, een politiefilm, een muzikale
komedie en ook een western „doordat ik
de auto’s gebruik zoals men ook paarden
zou kunnen gebruiken”.
Lelouch was duidelijk in vele dingen
ge3nteresseerd en vooral in de sensatione
le kant van het dagelijkse leven, zoals
bleek uit zijn tussendoor gemaakte repor
tages over de 24-uur race van Le Mans en
Over de Tour de France. Veel later zou hij
deel uitmaken van een internationale
j DEN HAAG. Talrijke films, en films
i niet alleen, hebben hun succes aan gruwel
te danken. Moord en doodslag liggen goed
bij het publiek. Mensen raken buitenge
woon opgewonden door het aanschouwen
van angstaanjagende taferelen. Als deze
zich op het witte doek afspelen, blijft de
toeschouwer buiten schot. Hij is erbij be
trokken, maar neemt er niet aan deel.
superieuren andere mogelijkheden om een
opwindend programma samen te stellen
wat weer leidt tot allerlei verwikkelingen
die bij elkaar een satire willen leveren op
het instituut commerciële televisie. Jam
mer dat noch scenarioschrijver Paddy
Chaefsky (die ook het scenario schreef bij
Lumets debuut Twelve angry Men) noch
filmer Lumet bij hun terechte kritiek maat
hebben weten te houden en tenslotte voor
geen sensationeel effect terugdeinzen.
Waardoor Network waarin onder meer
Fay Dunaway, Peter Finch (zijn laatste
film) en Robert Duvall meespelen hoe be-
zienswaardig ook, zijn doel uiteindelijk
volledig voorbijschiet.
Uit de vele reacties op Otto Jongerius’
speelfilmdebuut, zal men zich herinneren
dat meneer Klomp een afdelingschef op
een kantoor is die vroegtijdig met pensi
oen is gestuurd nadat hij een al te grote
belangstelling voor een van zijn jeugdige
medewerksters aan de dag heeft gelegd.
Voor de door en door fatsoenlijke me
neer Klomp is dit een dubbele slag. JNiet
alleen mist hij nu zijn dagelijks werk dat
ondanks alle teleurstellingen zijn leven
vulde, maar tegelijk wordt hem iedere
gelegenheid onthouden tot enige vorm van
contact met het meisje Helen dat een rol in
zijn bestaan is gaan spelen. De film houdt
zich hierna vrijwel volledig bezig met de
wijze waarop meneer Klomp zijn dubbele
teleurstelling verwerkt, hoe hij zijn dag
gaat indelen zodat hij Helen van dichtbij
We zullen deze vorm van anonimiteit
respecteren en voorzichtig de film van en
met Chaplin aanduiden als een werk uit
1947 waarin een correct geklede Chaplin,
wonend in een klein bergdorpje in Zuid-
Frankrijk rijke weduwen het hof maakt,
trouwt en zich dan van hen ontdoet om
zodoende hun spaargeld, te kunnen erven.
Dit alles ten behoeve van een invalide
vrouw en minderjarig kind die hij langs
deze misdadige weg een aangenaam leven
kan garanderen. De film heeft als cynische
variatie op de vrouwenmoordenaar Lan-
dru weinig waardering gevonden bij het
publiek dat met spijt in het hart zijn me
lancholieke clown zichzelf zag onttronen.
Maar anderen waardeerden dit gedurfde
gegeven als „een mijlpaal, niet alleen in
Chaplins lange loopbaan maar ook in de
ontwikkelingsgeschiedenis van de Ameri
kaanse film”. „Door zich te ontdoen van
het legendarische en naïeve gedrag van
vroeger heeft Chaplin zijn personage
waarvan een deel altijd in het vage was
gebleven, definitief duidelijk gemaakt”, al
dus de Belgische criticus André Cavens. In
Sidney Lumet is aanzienlijk beter op zijn
gemak in Dog Day Afternoon, een tragi
komische geschiedenis over een naïef op
gezette bankoverval in een volkswijk die
niettemin in wezen slaagt en een middag
en avond een grote menigte nieuwsgieri
gen en een legertje politie mm of meer
aangenaam bezighoudt. Al Pacino als de
debutant-overvaller die zich opeens zijn
machtige positie als gijzelaar van enkele
bankbeambten realiseert en vanuit die po
sitie zijn eisen gaat stellen, speelt zijn rol in
alle nuances tussen zekerheid, brutaliteit
en ontdekking een soort volksheld te zijn
in de arme New Yorkse wijk waar zich de
bank bevindt.
Speciaalzaak m gordijnen en villages
Kleme Houtstraat 42 Haarlem
Tel 023-323925
s Maandags gesloten
nachtvoorstellingen. Studio vertoont op
maanrlr"'-”''-J nachtejijke voor
stellingen Greetings van Brian de Palma,
een film uit 1968 die een chaotisch beeld
geeft van het leven van enkele jonge men
sen die met de oorlog in Vietnam te maken
krijgen maar tegelijk ook met een verwar
rende periode in de Amerikaanse historie
van politieke moord, sex, geweld en porno
grafie. Eens te meer bewijst De Palma een
handig en geroutineerd filmer te zijn die
van alle filmtrucs en stijlen gebruik weet
te maken en slechts één devies toepast, dat
hij zijn publiek niet mag vervelen.
Andere opvallende nachtvoorstellingen
zijn te vinden in Roxy waar Network en
Cinema Palace waar Dog Day Afternoon
vertoond worden, beide films toevallig van
de productieve Sidney Lumet.
In Network speelt de handeling zich af in
het wereldje van commerciële televisie op
het ogenblik dat de populaire nieuwslezer
en commentator Howard Beale (William
Holden) ontslagen is omdat de kijkdicht
heid tijdens zijn uitzendingen terugloopt.
Het ontslag komt zwaar aan bij de depres
sieve en aan de drank geraakte Beale die
als gunst een afscheidsuitzending weet te
bedingen en in een voorafgaand program
ma aankondigt dat hij bij dat afscheid ten
aanschouwe van alle kijkers zelfmoord zal
plegen. Dit voornemen veroorzaakt uiter
aard grote sensatie en Beale krijgt van zijn
De elektro-shocktherapie is, voor het
thema waarover Anne Marie Prins het in
Geen ontbijt heeft, slechts de motor, de
aanleiding. Waar het haar om gaat, zijn de
spelletjes die mensen (met elkaar) spelen
en die haar geweldig fascineren. „Verstop
pertje spelen is niet altijd slecht maar
je kunt er te ver mee gaan en dan kan het
spel ontaarden in iets heel triests zegt
zij in een toelichtende folder. „Spelletjes
spelen om een confrontatie met de werke
lijkheid uit de weg te gaan, daar komt het
in deze film op neer”.
In Den Haag en Amsterdam, waar de
film deze week voor een klein publiek
vertoond werd (ons land heeft Geen ont
bijt in de categorie korte speelfilms overi
gens ingezonden voor een Oscar-nomina-
tie), is er nogal geschokt gereageerd op de
eersteling van Anne Marie Prins. Dat is
wel begrijpelijk, als men ziet hoe direct het
„spel” van de patiënte overkomt, hoe uit-
a* Fascinerend debuut Anne Marie Prins
gebalanceerd de dialogen zijn en hoe ge
raffineerd gebruik is.gemaakt van de uit
nemende fotografie van Theo van de San-
de.
Daar komt dan nog een aantal elemen
ten bij, zoals de griezelige, echoënde leegte
en eenzaamheid van het in lichtblauwe
tinten geschilderde gebouw, het intense
acteren van de spelers (onder andere het
8-jarigë dochtertje van Anne Marie Prins,
Bregtje Meyer) en de vervreemdingseffec
ten van een botanische tuin en een in
stoom gehulde badkamer, waardoor Geen
ontbijt een knap, typisch Prins-achtig ex
perimenteel werkstuk is geworden.
PETER HUYSMAN
Een scène uit Geen ontbijt van Anne Marie Prins met Marianne Stieger (links) en
Liesbeth Coops.
tat
4* M H 4
