OORLOGSRECHT VAN TOEPASSING?
J
Te korte tijd voor overname
door Nederlandse troepen
I
Franse voorlichtingsofficier VN in Libanon:
■nai
door Rienko Wilton
Eigen doktoren
Geleende tank
Geen vrouwen
Politiek probleem
V
■Mi
-
L
■I
„Het wordt een ramp zegt majoor De la Rocherre, voorlichtingsof-
ficier van het Franse VN-bataljon in Zuid-Libanon, radeloos. „Wij
vertrekken op z’n laatst op 28 februari. Dan zijn we definitief weg. Fini.
Als de Nederlanders ons niet op tijd komen aflossen, dan zullen zowel
de christen-rechtse milities als de Palestijnen onze posities inpikken,
het machtsvacuüm opvullen en elkaar natuurlijk in de haren vliegen.
Bovendien zullen wij dan niet in staat zijn de Nederlanders in de
praktijk vertrouwd te maken met hun taak te velde. Hen voor te stellen
een zeer belangrijk ritueel als de nieuwe „machthebbers,
vredebewaarders” aan de lokale dorpsleiders en commandanten van
de strijdende partijen”
Zuid-Libanon is overwegend islamitisch,
met christelijke minderheden. Zeer vrucht
baar: er is veel tuinbouw. Desondanks rela
tief arm door het grootgrondbezit. In verge
lijking met de rest van Libanon is het
zuiden altijd achtergesteld gebleven.
De rivier de Litani is de noordgrens van
Zuid-Libanon. De eerste zionisten legden
de noordgrens van hun „Groot Israel” bij
de Litani. In Libanon verdenkt men Israel er
nog steeds van Zuid-Libanon ooit nog te
willen annexeren.
Sinds het eind van de jaren zestig hebben
de Palestijnen hun militaire basis in Zuid-
Libanon, van waaruit ze acties tegen Israel
ondernemen. De Israëlische wraak vinden
■BiU
ze altijd in geen verhouding staan tot de
door de Palestijnen menselijk en materieel
aangerichte schade. De Libanezen zelf lij
den onder deze wanverhouding het meest.
In de Libanese burgeroorlog van 1975-’76
splitste het Libanese leger in Zuid-Libanon
zich op in een „Libanees Arabisch leger”
(dat met de Palestijnen meevecht) en in de
ongeregelde christen-rechtse strijdkrach
ten van majoor Said Haddad. De laatsten
werden al spoedig door Israel geholpen.
Deze steun gaat al drie jaar door.
Na afloop van de Libanese burgeroorlog
in november 1976 mag vanwege Israëlische
bezwaren de (Syrische) Arabische vredes
macht niet naar het zuiden komen om daar
orde op zaken te stellen. Gevolg: een mini-
burgeroorlog in het zuiden, een van de
oorzaken waardoor Libanon zelf niet de
politieke rust heeft gevonden om zich van
de verwoestende oorlog te herstellen.
Israel greep een Palestijnse terreuractie
op een bus bij Tel Aviv (32 doden) aan om
een operatie „Litani” te lanceren: in werke
lijkheid een grootscheepse invasie, waarbij
slechts weinig Palestijnse guerrillero’s
werden gedood, maar wel voor miljoenen
schade werd aangericht en 1200 doden
vielen onder de burgerbevolking in Zuid-
Libanon. De Palestijnse posities werden tot
boven de Litani en tot in de stad Tyrus door
de Israëlische invasie „opgeschoven”.
Amerika greep middels de VN in: de
resoluties 425 en 426 werden aangenomen
waarmee Unifil in het leven wordt geroe
pen. Die kreeg twee taken: „Toezien op
complete Israëlische terugtrekking en her
stel van het Libanese staatsgezag in heel
Zuid-Libanon”.
Israel trok op 13 juni 1978 inderdaad zijn
laatste troepen terug, maar droeg in
tegenstelling tot alle toezeggingen en des
betreffende VN-resoluties haar posities
in de grensstrook over aan de militia van
Haddad en niet aan Unifil.
Unifil wist de afgelopen zeven maanden
de Palestijnen redelijk uit het VN-gebied te
houden.
f£
Fj
Het wordt
een ramp
Franse VN-patrouille in Zuid-Libanon
Unifil-check-point in Zuid-Libanon
itr i
Op het ministerie van Defensie
wordt momenteel onderzocht of
op de Nederlandse militairen die
naar Libanon worden uitgezon
den het oorlogsrecht van toepas
sing moet zijn. Een aantal delic
ten wordt in dat geval aanmerke
lijk ernstiger bestraft dan in de
huidige vredessituatie. Formeel is
dan zelfs de doodstraf mogelijk.
Volgens artikel 71 van het Wet
boek van Militair Strafrecht wordt
„zodra aan een gedeelte der krijgs
macht op de door ons te bepalen
wijze is bekendgemaakt dat het
door het militair gezag is aangewe
zen tot handhaving of herstel
van de internationale orde en vei
ligheid ten aanzien van dat
gedeelte tot die taak is geëindigd,
„tijd van oorlog" aanwezig geacht
en worden ten aanzien van datzelf
de gedeelte, de personen tegenover
wie het geweld der wapenen voert
of kan worden aangewend, gelijk
gesteld met de vijand”.
Volgens antwoorden van minis
ter Scholten van Defensie is op de
Nederlandse VN-soldaten uitdruk
kelijk alleen het Nederlandse mili-
taire straf- en tuchtrecht van toe
passing. Er komt geen krijgsraad
te velde, maar indien nodig zal een
..mobiele" krijgsraad naar Liba
non toegaan.
De Fransen hebben dat slim inge-
gaan, zullen per maand netto onge
veer 3Ü0 gulden meer gaan verdie
nen. Zo krijgen zij van de VN een
dagelijkse toeslag van ongeveer
f 2,60, waar Nederland tussen de 4
en 14 gulden (afhankelijk van bur
gerlijke staat en rang) per dag bo
venop legt. Deze toeslagen zijn be
lastbaar. Dat geldt niet voor de
inhouding huisvesting en voeding,
die voor de betrokken dienstplich
tigen door het Rijk wordt overge
nomen. Deze inhouding onge
veer 180 gulden per maand
wordt namelijk al ingehouden van
de netto wedde.
maakt, hun taal spreekt. Het zt>u
niet onverdienstelijk zijn wanneer
het Nederlandse bataljon bij de ope
rationele compagnieën althans een
(reserve-)officier-Arabist zou inde
len.
De christenen kondigen aan dat er
een „hoge militaire leider" zal langs
komen, die ons te woord zal staan.
Het blijkt een mannetje met een
bivakmuts te zijn. De militiemannen
vliegen op: captain Jean Asis. Hij
zegt een strook van 25 kilometer
langs de gehele Libanees-Israelische
grens (van Nakourah tot Bint Jbail)
te controleren. Wij vragen hem te
bewijzen dat hij inderdaad kapitein
in het officiële Libanese leger is.
Asis haalt een roze pasje te voor
schijn waaruit zulks moet blijken.
Hij zegt een Libanees en een Ameri
kaans paspoort te bezitten. Een van
zijn sergeanten, die kennelijk denkt
dat wij journalisten uit Israel zijn
(sic), begint in het Arabisch omstan
dig Israel te bedanken voor de wa
pens en munitie die het de milities
levert.
Dan barst Asis los: „Als de Fran
sen weggaan, komt hier niemand
meer in”. En de Hollanders dan?
Asis ontwijkt de vraag en zegt dat de
Unifil, Frans, Hollands of wat dan
ook, „welkom” is. „Ze kijken de ver
keerde kant op. Unifil moet de Pa
lestijnse terroristen tegenhouden.
Wij zijn hier het officiële Libanese
leger”. Maar de generale staf heeft
uw baas Haddad voor de krijgsraad
gedaagd wegens hoogverraad. Jullie
zijn in Libanese regeringsogen ille
gaal. „President Sarkis, de regering,
de generale staf in Beiroet, ze staan
allemaal onder Syrische dominan
tie”.
De Veiligheidsraad heeft zoëven
Israel en uw milities gebrek aan
medewerking met Unifil verweten.
Asis: „Bullshit. De Veiligheidsraad
staat onder Syrische dominantie.
Zelfs de Amerikanen zijn bang voor
de Syriërs”.
Vijf kilometer noordwaarts legt
Abu Khalil, commandant van een
Palestijns depot, een „basis” be
mand door welgeteld acht Palestijn
se guerrilla’s, uit: „De christen-fa-
scisten willen met Israëlische hulp
ons vernietigen. Libanon verdelen
in religieuze ministaatjes. De Liba
nese regering, de Arabische landen
den. Ook is nog met duidelijk of de
in Libanon vervulde diensttijd
voor beroepsmilitairen (circa 70
van de 800) dubbel zal tellen voor
het pensioen.
Volgens minister Scholten zal
aan de welzijnsvoorzieningen veel
aandacht worden besteed. De sol
daten krijgen films, video, tv, ra
dio. cassetterecorders, een diapro
jector, veldpost (met onder meet
dag- en weekbladen uit Neder
land). boeken en sport- en spelarti-
kelen. Voorts zullen bij het deta
chement een katholiek priester en
een predikant worden aangesteld
In de eerste periode zal ook een
humanistisch raadsman aanwezig
zijn en mogelijk een officier van de
Militaire Sociale Dienst.
Het is binnen behaaglijk warm.
Buiten regent het. Een lokale kap
per knipt een soldaat, die naar Ne
derlandse begrippen al kaal is, nog
korter. In de mess een soort zitka
mer voor alle rangen en standen
is de stemming uitgelaten. De Fran
sen gaan spoedig naar huis. Naar
Toulon. Libanon was geen bijzonder
zware job, zegt een korporaal. De
verveling was soms het moeilijkste.
„We mogen alleen naar Israel op
verlof en niet naar Beiroet, waar
alles, vooral whisky en sigaretten,
veel goedkoper is”.
Onderzocht wordt nog hoe de
Nederlandse soldaten tegen even
tuele risico's verzekerd zullen wor-
raad wordt beschouwd, wat nu
nog bestraft kan worden met de
doodstraf, levenslang of 20 jaar.
Dergelijke straffen gelden dan bij
voorbeeld ook voor desertie, spio
nage. overgave zonder toestem
ming, het weigeren van bepaalde
dienstbevelen of het opzettelijk
doen mislukken van een operatie.
Overigens wordt al enige tijd een
wetswijziging voorbereid die de
doodstraf ook uit het militaire
recht moet verwijderen. De kans
op toepassing daarvan is dan ook
vrijwel nihil.
en de wereldgemeenschap is daar
tegen. Het is een fanatieke christen-
minderheid, die moslim-dorpen in
het uiterste zuiden terroriseert”.
Maar u bevindt zich toch ook ille
gaal in VN-gebied? Abu Khalil en
zijn mannen zitten 200 meter van
een andere Franse VN-compagnie
bij het dorpje Rishkanaye. „Wij hou
den ze in de gaten. Ze zijn door ons
omsingeld en dat weten ze”, zegt de
Franse kapitein lachend. Abu Kha
lil: „De Nederlanders zijn wat ons
betreft welkom. We hebben strikte
orders om met de Unifil samen te
werken. Onze aanwezigheid binnen
of buiten Unifilgebied is niet rele
vant, al zetten ze een miljoen blauw
helmen tussen ons en Israel, we zul
len het zionisme altijd blijven be
strijden zolang Israel de PLO niet
erkent en onze rechten met voeten
blijft treden. Wij zijn een volk, niet
een vluchtelingenprobleem. We wil
len terug naar ons thuisland”.
Letterlijke toepassing van dit ar
tikel zou betekenen dat Nederland
zich in een oorlog begeeft en dat de
Palestijnen of Israëliërs, die even
tueel Nederlandse VN-soldaten
onder vuur nemen als „vijand"
worden beschouwd.
Verdere toepassing
oorlogsrechtsregels zou
inhouden dat een zaak als het hel
pen van die „vijand” als hoogver-
Verderop bij Tair Haifa stuiten we
op de eerste zwaar gewapende chris
ten-rechtse milities. Vijftien man in
een koud huis bij een kruispunt. De
uit Israel geleende Sherman-tank
heeft het kanon naar het noorden
gericht, richting Palestijnen. Foto
graferen is uitgesloten. Men spreekt
zeer gebrekkig Frans en Engels. Nu
blijkt hoe onmisbaar het rappe Ara
bisch van de Franse luitenant-verta-
ler is. Hij weet te overtuigen, bijna te
intimideren. De christen-militie-
mannen, over het algemeen honds
brutaal en meestal vijandig tegen
over de VN, respecteren hem omdat
hij met bravour optreedt, toch rede
lijk blijft, een grapje tussendoor
van deze
kunnen
Hoewel het nog niet vast staat dat
het Nederlandse bataljon in de
Franse „sector” zal worden ingezet,
is majoor De la Rocherre’s ongerust
heid wel degelijk gerechtvaardigd.
Ook al zou generaal Erskine, com
mandant van de VN-troepenmacht
in Zuid-Libanon (kortweg Unifil:
United Nations interim force in Le
banon), erin slagen zijn overige
Noorse, Nepalese, Nigeriaanse, Ier
se, Senegalese en Fijiaanse „blauw
helmen” zo „op te schuiven” dat het
Franse en Iraanse gat kan worden
opgevuld behalve de Fransen
Igaan ook de Iraniërs weg. samen
"zo’n duizend man dan nog zal de
[Unifil weken lang niet op sterkte
[zijn en zal de militaire geloofwaar
digheid van de VN-troepen ernstig
geschaad worden.
I We staan op een heuvel in Zuid-
'Libanon, drie kilometer van de Is
raëlische grens. Een schilderachtig
landschap met stenige heuvels, si-
naasappelboomgaarden, prachtige
groene valleien, kersebloesems in
januari en een heerlijk strand om
aan te zwemmen in de zomer. Maar
ook half kapot geschoten dorpen,
stille getuigen van de Israëlische in
vasie in maart vorig jaar, plat ge
bombardeerde Palestijnse kampen,
geheide doelen voor de Israëlische
iuchtmacht na iedere Palestijnse ac
tie in Israel, door Israëlische com
mando’s opgeblazen huizen waar
eens „terroristen” gewoond hebben,
huisvuil op de straten, doorgeknipte
hoogspanningskabels en telefoon
draden. Tussen al dit schoons en
lelijks de Libanese lokale bevolking,
20 percent christenen, 80 percent
shiitische moslims en over het alge
meen erg arm.
De Unifil is populair. In Zuid-Li
banon zitten de VN-troepen samen
met de plaatselijke bevolking als bij
een sandwich ingeklemd tussen
wee vijandige partijen. Ten Noor-
ien en ten westen van ’t VN-gebied,
d.w.z. boven de rivier de Litani en in
de bijbelse havenplaats Tyrus, zit
ten de Palestijnen met hun wapens,
en ten zuiden van de VN-zone opere
ren de christen-rechtse milities van
ex-majoor Sais Haddad, die hun wa
pens regelrecht van zuiderbuur Is
rael krijgen. De taak van de Unifil
is, iedere gewapende christen-recht
se militieman of Palestijn die zich in
de VN-zone waagt, te arresteren en
hun wapens in beslag te nemen. On
gewapende lieden kunnen zich vrije
lijk in Zuid-Libanon bewegen.
We komen bij Chamaa, hoofd
kwartier van een van de drie com
pagnieën van het Franse parachu
tistenbataljon. Chamaa ligt op een
strategische heuvel. Dat zagen de
kruisridders destijds ook al, van
daar dat ze er een fort op gebouwd
soldaten dag en nacht grote gevaren
lopen. De recente hevige artillerie
beschietingen tussen Palestijnse en
Israëlische stellingen gaan kilome
ters hoog over de hoofden van de
blauwhelmen heen. Van de 6000
man Unifil-troepen zijn er tot nu toe
zes om het leven gekomen. Nooit bij
vuurgevechten, alleen bij auto-onge-
lukken en het illegaal doorkruisen
van mijnenvelden, ondanks de hon
derden waarschuwingsbordjes.
Yatar is het hoofdkwartier van de
laatste Franse compagnie die we
bezoeken. De bevolking hier is vrij
passief. „Dat komt doordat de muk-
thar naar Amerika is vertrokken”,
zegt de jonge commandant, die
haastig een „Penthouse”-pin-up-
plaat van zijn aan de muur opgehan
gen stafkaart verwijdert „De kinde
ren zijn een prima barometer voor
de stemming bij de lokale bevolking.
Als ze om je jeep heen dansen, dan
ben je als Unifil geaccepteerd; als ze
je ontwijken, dan zijn er problemen.
Dan heeft een van mijn mannen een
dorpsschone te diep in de ogen geke
ken”.
hebben, dat nu een ruïne is. Bij
Chamaa zien we de eerste christen-
militieman: hij is ongewapend en
drinkt een flesje Heineken-bier. De
Fransen gaan vriendschappelijk
met hem om. Overal staan borden
waarop gewaarschuwd wordt het
VN-gebied niet gewapend te betre
den. In een groot huis zit de Franse
staf, eigenlijk een centrum vobr de
gehele compagnie: keuken, kaarten
en radiokamer, eetgelegenheid en
opslagruimten.
pikt: ze hebben hun eigen doktoren,
tandartsen en vertalers uit Frank
rijk meegebracht. In de hele Franse
Unifil-sector is geen Libanese dok
ter of tandarts meer (die zaten al in
Beiroet, waar ze veel meer verdie
nen) en de Franse medicijnen wer
ken prima om het contact met de
plaatselijke bevolking te versterken.
Het parool is: vertrouwen wekken,
gedisciplineerd optreden en nooit
als eerste schieten. „Een mukthar
(dorpshoofd), een christen-rechtse
militiekapitein en een Palestijnse
guerrillastrijder zullen je dan alleen
niet in de maling nemen en met je
meewerken als ze ontzag voor je
hebben als mens en als militair”,
zegt de Franse officier.
Bij het 43e en 44e pantserinfante-
riebataljon in Nederland zal men
deze lessen uit de harde Zuidlibane-
se praktijk ter harte moeten nemen.
VVDM-verworvenheden zoals vrije
haardracht en geen groetplicht doen
in Zuid-Libanon geen opgeld. Lange
haren zijn in de Libanese zomer veel
te warm en in Libanese ogen een
teken van zwakheid en vrouwelijk
heid. Ook de Noorse VN-soldaten
voor de helft dienstplichtigen
hebben zich laten kortwieken. Wan
neer de lokale bevolking, de Pales
tijnen en de milities, verslapping
van enige normale militaire discipli
ne bij de Nederlandse troepen be
speuren, zal al het respect weg zijn,
vooral voor de officieren die het
toelaten zo door de soldaten behan
deld te worden. Het is geen dienst-
klopperij, het kan van levensbelang
zijn voor het welslagen van de VN-
taak van een Nederlands bataljon
onder semi-oorlogsomstandighe-
den. Dat betekent met dat de Unifil-
„Geen vrouwen hier, je verveelt je
rot", zegt een soldaat als zijn com
mandant zich heeft verwijderd. „Ty
rus is een half uur rijden, maar daar
iS niets te doen. Op Israel raak je
ook uitgekeken”. De Franse blauw
helmen mogen om politieke redenen
niet in Beiroet passagieren. Alle an
dere Unifil-soldaten wel. Op Hamra,
Beiroets Kalverstraat. is van alles te
doen, te zien en te krijgen: terrasjes,
souvenirswinkels, bars, kiosken,
restaurants, bioscopen, zwembaden,
mogelijkheid om met Nederland te
bellen en de Nederlandse gemeen
schap die zich zeer verheugt op de
komst van onze jongens te ont
moeten.
De tendens in hogere Unifil-krin-
gen om alles via Israel te doen (ver
lof doorbrengen, aflossen van troe
pen) is politiek-psychologisch moei
lijk voor de Libanezen te verteren.
Israel is, behalve voor een van de
partijen in het Zuidlibanese conflict,
formeel voor heel Libanon de „vij
and". Bovendien dient de Unifil in
Libanon en zou elke gelegenheid om
land en hoofdstad te leren kennen
aangegrepen moeten worden. Bei
roet is een machtige en als je de weg
weet geheel ongevaarlijke stad, dat
kunnen 5000 VN-soldaten, van een
voormalig whisky-brouwer uit Zuid-
lerland tot een vroegere visser van
een van de Fiji-eilanden toe, onder
schrijven.
De Nederlandse Unifil-soldaat
wacht, afgaande op de ervaringen
van zijn voorgangers, een moeilijke
taak, maar een zeer interessante tijd
in Zuid-Libanon. Hij draagt boven
dien bij tot het in stand houden van
vrede en veiligheid in een van de
fraaiste stukjes land van het Mid-
den-Oosten. En wat de Libanezen
zelf betreft, zij rekenen op de komst
van het Nederlandse bataljon:
„Achlan wa sahlan”, zeggen ze hier:
u bent hartelijk welkom.
De huidige regelingen voor
werk- en rusttijden, de vergoe
dingsregeling voor extra werk
zaamheden. en het reisbesluit mili
tairen worden voor de Libanon-
soldaten buiten werking gesteld
Onderzocht wordt nog in hoeverre
de grondrechten, de faciliteitenre
geling (voor bijv, de VVDM), de
proeven met het nieuwe tuchtrecht
en de aanwezigheid van een ver
trouwensman gehandhaafd kun
nen blijven.
De soldaten die naar Libanon
Met deze twee uitersten hebben de
Fransen, alle Unifilsoldaten, bijna
dagelijks te maken. Het is een poli
tiek probleem, waarmee de blauw
helmen constant geconfronteerd
worden.
In de praktijk levert dit natuurlijk
problemen op. Het contact met de
Palestijnen, met de PLO, is officieel,
de PLO heeft volkenrechtelijk en
politiek een status in de Verenigde
Naties (die van waarnemer), en is
dus officieel gesprekspartner voor
Nederlandse militairen in Zuid-Li
banon. Militairen die in de eerste
plaats VN-macht zijn, in de tweede
plaats pas Nederlanders. De PLO
heeft liason-officers bij het Unifil-
hoofdkwartier in Ras Hakoyrah.
Een Frans inlichtingenofficier: „In
de praktijk lopen de contacten met
de PLO, juist omdat ze een officiële
status hebben, erg soepel. Vooral
Fatah, de grootste Palestijnse com
mandogroep, is goed gediscipli
neerd. Dat kan van de andere guer-
rilla-organisaties en de moslim-link-
se groepen niet altijd gezegd wor
den".
Het contact met de christen-recht
se milities loopt daarentegen veel
stroever: ze zijn internationaal niet
erkend, het zijn muiters. Hun fana
tisme valt daaruit te verklaren. Al
leen Israel steunt ze en dan alleen
nog maar uit puur eigenbelang.
De commandopost van de tweede
compagnie Franse VN-troepen
heeft een zelf aangelegde open
haard. „Die laten we voor de Neder
landers achter”, kondigt de com
mandant joviaal aan, terwijl wij on
ze warme lunch verorberen. Al het
voedsel voor de Unifil, met uitzonde
ring van brood en wijn, komt uit
Israel. De commandant geeft ons
een exposé van het doen en laten
van zijn mannen: „Ze zijn constant
op stap, patrouille te voet of per
jeep. Gepantserde voertuigen zijn
hier waardeloos. De wegen zijn te
slecht en in het terrein liggen te veel
rotsblokken. Het belangrijkste is
niet de militaire, maar de sociale
taak, door militairen uitgevoerd.
Het menselijk contact met de plaat
selijke bevolking en met de strijden
de partijen. Het ritueel van de Ara
bische gastvrijheid, het eindeloos
koffie- en theedrinken met dorps
oudsten. Palestijnse guerrillalei
ders en militiecommandanten. is
een must. Dat kun je nooit weigeren
Wanneer je niets met hen te maken
wilt hebben, je als vreemdeling, als
bezetter opstelt, dan stoten de Liba
nezen je ook uit. De VN-soldaat
moet als het ware deel van de lokale
gemeenschap worden, het sociale
spel serieus meespelen".
•s
