Herzmanovsky-Orlando: voorzanger van Robert Musil
BOEKMOZAÏEK
DE MODERNE ZIELZORGER ALS ZIELEKNIJPER
BI
r
Mormon
INTRIGERENDE OOSTENRIJKSE AUTEUR OPSTANDIGE TEGEN WIL EN DANK
Pastorale diagnose
Weense mythe
Theologie en pastoraat
Loodgieter
Sto
Gouden pennetje
Alle stoppen
Jezus komt
Kerstmis
Er is een nieuw boek verschenen onder de titel Jezus van Nazareth. Het
laatste woord over Jezus is kennelijk nog niet geschreven. Zolang er mensen zijn
op aarde, zal dit gebeuren en dat is maar goed ook. De manier waarop verschilt
nog al. In dit geval gaat het om een fraai ogende uitgave van Elsevier te
Amsterdam, waarvan de prijs f 29,50 bedraagt. De uitgave is gebaseerd op de
gelijknamige televisiefilm van Franco Zeffirelli naar het draaiboek van Anthony
Burgess, Suso Cecchi d’Amico en van Zeffirelli zelf. De mooie foto’s die een groot
deel van het boek beslaan zijn van Paul Ronald. Dit alles dan voor de volledigheid.
Een mens wil tenslotte weten wat hij koopt. Nu, in dit geval schaft hij zich een
imposant kijkboek aan, waarvan de tekst toevallig ook nog een zekere kwaliteit
vertoont.
Slechts één blik op het door de
televisie uitgezonden Nieuwjaarscon
cert onder leiding van Willy Boskovs-
ky volstond om de Weense mythe
weer voor me op te roepen. Het was
één en al parelcollier, twinset en rok-
kostuum wat de klok sloeg. Het was
de burgerlijke cultuur in driekwarts
maat. Nog steeds bedwingt generaal
Radetzky de revolutie en ziet Franz
Joseph goedgunstig op zijn kinderen
neer. De Weners, het is waar, bezitten
een griezelig talent om het te doen
voorkomen of de geschiedenis een
monolithisch gebeuren is, waarin al
leen de generaties wisselen. Het alte
Wien ligt direct achter de kerncentrale
en als het daarachter dreigt te ver
dwijnen dan verbieden ze per plebi
sciet gewoon de bouw van nieuwe
centrales.
In
Thee
staa
oliec
stoe
toon
nedf
Hf
dien:
pick<
op
bove
jullie
snat
die
was
I
me
ze<
je
thi
ha
ne
ni{
ch
dif
rru
po
eir
sit
de
Jezus van Nazareth
op de televisie
Bernhard, maar zie eerder al Herzma-
novsky.
De schrijver is William Barclay, die het
filmscript steeds bij de hand heeft gehou
den en die er eerlijk voor uitkomt dat hij
schrijft voor mensen die liever plaatjes en
films bekijken dan een stevige tekst door
worstelen. Zoals Barclay in zijn inleiding
zelf opmerkt, is het script in eenvoudige
verteltrant opgeleverd. En dat levert dan
inderdaad een goed leesbaar verhaal op
over het léven van Jezus die wij kennen uit
de vier evangelieverhalen. Dit betekent
onvermijdelijk dat er hier en daar wat
geschrapt is in het soms wat weerbarstige
verhaal dat de getuigenissen van de vier
evangelisten samen vormen. Deze zijn hier
samengesmeed tot een glad lopende vertel
ling vanaf de boodschap van Maria door
de engel tot en met de gebeurtenissen rond
het lege graf van de opgestane Heer.
Ik heb bij dit alles geen ernstige ketterij
en geconstateerd, wel enige afwijkingen
omwille van het verhaal. Zo wordt de
geschiedenis rond Zacheus aan Mattheus
toegeschreven en zien we Judas Iscarioth
tot de Zeloten gerekend. Maar dit zijn
slechts bijkomstigheden. Het voornaamste
•is dat vele mensen nu op een of andere
manier Jezus van Nazareth ontmoeten en
lang niet op de slechtst denkbare manier.
Tot slot geef ik nog wat namen van acteurs
die een rol in de televisiefilm hebben ge
speeld. Robert Powell als Jezus, Claudia
Cardinale als de overspelige vrouw, James
Mason als Jozef van Arimathea en Antho
ny Quinn als Kajafas. Ik kan helaas niets
zeggen van de film, want die heb ik niet
gezien.
Schrijver is P. W. Pruyser en De Toorts
uit Haarlem is de uitgever. De serie is
vooral bedoeld Voor mensen aan wie de
zielzorg is toevertrouwd. Het schijnt dat zij
hun werk pas goed kunnen doen, wanneer
zij gebruik maken van nieuw verworven
psychologische inzichten en methoden.
Als eenvoudige leek denk ik dat hier wat in
zit. Maar een zielzorger heeft belangrijker
elementen nodig: namelijk genade en lief
de als aanvulling op de in iedere mens
levende warmte en belangstelling voor de
medemens. Misschien bedoelen de be-
roepscounselaars (moderne zielzorgers)
wel hetzelfde als ik, wanneer zij hun cliën
ten professioneel tegemoet treden. Laten
wij het hopen.
Het boek is voor leken nauwelijks te
lezen. Vakmensen zullen er wel weg mee
weten. Als indruk uit het boek geef ik dat
Ondanks Robert Musil en tegenwoor
dig ook Kroetz, Innenhofer en Handke,
koestert de Oostenrijker nog steeds zijn
paradijsdroom waarin Die Fledermaus
standvastig de poorten bewaakt. Met
enig recht kan men stellen dat uitgere
kend in de gelijknamige operette van
Johann Strauss het filosofisch postulaat
van de Oostenrijker, meer nog dan in
welk literair vertoog ook, gegeven wordt
in de liedregel: Glücklich ist, wer ver-
gisst, was doch nicht zo dndem ist. Het is
in zekere zin de eerste regel van het niet
officiële Oostenrijkse volkslied, waarin
een zwakte tot een kracht wordt omgebo
gen. Negeer wereldoorlogen, Anschluss,
Russische bezetting en neutraliteit en de
oude orde is weer in haar glorie hersteld.
In de Weense Karntnerstrasse staan
nog steeds druipneuzige kastanjepoffers
en in de modezaken worden je nog steeds
rokkostuums met bijbehorende capes en
geloof en leven. Het wordt samengesteld
door een redactie bestaande uit hervorm
den, katholieken, gereformeerden en lu
theranen. Bestellingen kunnen worden ge
richt aan Boekencentrum, Postbus 5176
Den Haag. De prijs ligt rond de twee
kwartjes.
Terug naar de boeken en nog wel naar
een heel heilig boek dat niet echt zou zijn.
Het gaat hier gelukkig niet om de bijbel,
maar om het boek van Mormon dat begrij
pelijk hoog wordt gewaardeerd in de Kerk
van Jezus Christus van de heiligen der
laatste dagen, kortweg mormonen ge
noemd. De mormonen koesteren zich in
het onwankelbare vertrouwen dat het
boek van Mormon in 1929 werd opgete
kend door enige schrijvers en wel precies
zoals de van hogerhand geïnspireerde pro
feet Joseph Smith heeft gedicteerd. Tegen
over het verhaal van deze rechtstreekse
openbaring aan Smith staat de stelling dat
het boek een vervalsing zou zijn door een
zekere Solomon Spaulding, de werkelijke
schrijver dus. De mormonen beroepen
zich op wetenschappelijk onderzoek. Ten
onrechte meen ik. Er is geen wetenschap
die kan aantonen dat het boek Mormon
van directe hemelse afkomst is. Dat geldt
ook voor de Bijbel en voor de Koran. Het
gaat er maar om wat de mormonen, joden,
christenen en islamieten zelf zien in hun
heilige boeken. De rest is onbelangrijk.
Eei
Euro
onwt
merl
Op 1
Thor
komi
moet
ople;
vaar
verv
de O'
om
De
telt z
vijftit
geho»
weer
Hijze
drijf
gevre
seren
tankc
.drijf)
Walei
briek
chaui
moge
door;
thuis
Nie
kets,
staat
■het, c
‘niet t
(of li
Onaf
gesta
;de b<
'vaart
"nog i
porte
'opgei
iomdï
lost.
De
ivervc
zelfb
wake
Spar
Igrijp
iconti
.niets
Brits
trokl
65 p<
lakschoenen aangeboden, benevens bal
jurken van een weelde die alleen daar
nog haalbaar lijkt. Oostenrijk is, om met
de grote klassieke toneelschrijver uit het
keizerrijk, Grillparzer, te spreken, nog
steeds het land waar het leven een droom
is.
Een droom, die door de werkelijkheid
achterhaald werd. Dat besefte Musil toen
hij in het begin van de jaren dertig zijn
eerste deel van Der Mann ohne Eigen
schaften liet verschijnen: de ondergang
van Kakanië, zoals hij zijn vaderland
noemde. Maar nog vóór de ondergang
aan de verbaasde burgers bekend werd
gemaakt, had een andere Oostenrijker al
het treurdicht geschreven. Een bizar en
schril klinkend treurdicht omdat de
schrijver mét Musil wist dat het gedaan
was terwijl hij daar, in tegenstelling tot
Musil, menig traantje om zal hebben ge
laten.
In de serie Woord en weg is thans De
pastor als diagnosticus verschenen (ƒ23,-
Aan de wieg van Herzmanovsky’s
schrijverschap stonden twee Weners, die
mede de Weense mythe bepaald hebben:
de toneelschrijvers en -spelers Ferdi
nand Raimund en Johann Nestroy. Bei
den werkzaam in de eerste helft van de
negentiende eeuw, de tijd van het Bieder
meier dus. Nu valt er over het Bieder
meier en deze auteurs wel wat meer te
Gelukkig kan ik wat gunstiger oordelen
over het volgende deel van de serie Woord
en weg. Dit deel heet Theologie en pasto
raat en de schrijver is John B. Cobb (prijs
20,-). Dit komt misschien doordat Cobb
een echte theoloog is. Weliswaar is ook zijn
taalgebruik besmet en mist zijn boek vol
doende helderheid. Het stemt echter tot
voldoening dat de redactie van Woord en
weg de behoefte van pastores aan een
theologische bezinning heeft ontdekt. Dit
boek is daarvan het gunstige gevolg. Het
wil een directe hulp aan de pastores zijn.
Dezen hebben de laatste jaren te eenzijdig
geluisterd naar andere vaklui als psycho
logen en psychiaters. In Cobb hebben zij
er een theologische raadsman bijgekre
gen, een raadsman die graag wil putten uit
de rijkdom van de christelijke traditie.
Houd daaraan vast en daarnaast valt er
nog wat te leren van psychologie en aan
verwante zaken. „De kerk staat of valt met
haar geloof in de goddelijke werkelijk
heid, en dat geldt ook voor de rol van de
pastor”. Zo’n uitspraak stemt tot blijd
schap en tot vertrouwen. Vandaar dat ik
dit deel van de serie wel durf aan te
bevelen, maar alleen aan pastores en ge
lijksoortige deskundigen.
In een boekenmozaïëk passen ook ande
re steentjes, zoals het bericht uit het Britse
Bristol dat paus Johannes Paulus I in zijn
korte ambtsperiode tenminste voor één
bekering heeft gezorgd. De bekeerde in
kwestie is de voorzitter van de plaatselijke
afdeling van de rechts-extremistische or
ganisatie Nationaal Front in Bristol. Voor
zitter Philip Gannaway, loodgieter van be
roep, heeft met zijn organisatie gebroken
nadat hij een algemene audiëntie van de
paus had bijgewoond. Hij was toch in
Rome, als vakantieganger en niet als pel
grim.
Toen onze loodgieter op het Sint Pieters
plein liep te wandelen, maakte een reli
gieuze hem attent op de audiënties die een
paus wekelijks voor een groot publiek
pleegt te houden. De anglicaanse toerist
besloot zo’n audiëntie bij te wonen. Hij
raakte toen zo diep onder de indruk van de
echtheid en warmte van de paus, dat hij
LOUIS FERRON
Herzmanovsky-Oriando's verzamelde wer
ken verschenen in één band bij de uitgevers7’
Langen en Muller, München, Wenen; ondec.‘
redactie van Friedrich Torberg.
Ho
(line
trede
lijk
Nede
'land:
:tot s'
Jsprel
tjij d<
„Ja,
Pick
!ten 1
1 rijde
Piek
volgt
Inen
„Dar
'en d
aan.
i
wa
dri
ge
ge
uit
na
ve
alt
ac
Ier
we
zo
ne
do
ter
op
ve
Raimund schreef sprookjesachtig to
neel en had op die manier niet veel van
de censuur te duchten. In zijn vlucht uit
de werkelijkheid vormde hij de voorhoe
de van een massa die zich als lemmingen
in de droom stortte. Zijn jongere tijdge
noot Nestroy vluchtte aanvankelijk in de
luchtige, volkse satire, die echter steeds
meer het karakter kreeg van een guerril
la tegen de versteende staatsordening.
Het was een guerrilla die in voor de
kritiek onvatbare metaforen werd uitge
vochten. De taal die hij hanteerde werkte
op verschillende niveaus, die van de
klucht en die van de aanklacht. De klucht
bevestigde, de aanklacht ontregelde.
Het besef dat taal op verschillende
niveaus kan werken heeft de Oostenrijk
se literatuur tot op de dag van vandaag
bepaald. De Oostenrijkse literatuur
een literatuur van verborgen betekenis
lagen en daaruit voortvloeiend een litera
tuur waarin in de teksten zelf de beteke
nis van die teksten geanalyseerd wordt,
omdat er een door de nood ontstaan
begrip is voor de dubbelzinnige beteke
nis die de taal bezit. Soms kan dit in
panische wanhoop omslaan. Zie Thomas
de achterkaft van het boek lees ik nog dat
de nieuwe psychologische en .psychiatri
sche inzichten wel de eigen pastorale in
zichten kunnen verrijken en verdiepen, ze
mogen de authenticiteit (zeg maar echt
heid) ervan echter niet aantasten. Stel je
voor zeg.
Ook dit boek is weer een gezellig voor
beeld van taalverkrachting, niet van ziel-
verkrachting naar ik hoop, maar weet ik
veel. Ik ben er diep van overtuigd dat de
pastoraal a la Pruyser een heilloze, kille
weg is ingeslagen. De mens wordt er mis
vormd tot een klinisch object, een prooi
van doorgeprofessionaliseerde geestelijke
technocraten die grondig met zichzelf in
de knoop liggen. Ik beken eerlijk dat ik
deze stelling niet kan en niet wil bewijzen,
omdat ik heel langzaam begin door te
krijgen wat mensen zijn en waaraan zij
behoefte hebben en aan wie.
Ik hoop vurig dat de pastor een mens ziet
in zijn of haar medemens, een kind van
God en dat hij of zij niet alle hulp verwacht
van de techniek maar bovenal van Gods
genade en van een gezond verstand met
behulp ook van een warm voelend men
senhart. Ik ben graag bereid niet te twijfe
len aan de eerlijke bedoelingen van Pruy
ser en de zijnen. God en zijn liefde klinken
heus wel door in hun professionele geluid
(geleuter is net te onvriendelijk), maar die
klank klinkt van zo heel ver, gedempt door
een mist die voor mij niet wil optrekken.
Een vluchter en een guerrillastrijder,
niettemin beiden sterke onderhouwers
van de mythe. Toen ze Herzmanovsky
het gouden pennetje in de hand gaven
was de oude tijd al mét de keizer ten
onder gegaan. Herzmanovsky’s eerste en
enige, tijdens zijn leven gepubliceerde
novelle verscheen in 1928 en was geti
teld: Der Gaulschreck im Rosennetz. In
deze novelle beschrijft Herzmanovsky de
wederwaardigheden van de hofsecreta-
ris Jaromir Edler von Eynhuf, maat
schappelijk gezien des schrijvers even
knie, maar, helaas of gelukkig, nog le
vend in de goede oude tijd.
Te vermoeden valt dat Herzmanovsky
geen gelukkige bewoner van zijn eigen
tijd was. Zijn beschrijvingen van het
oude keizerrijk verraden een forse dosis
melancholie waar hij zich, geheel a la
Raimund op laat meedrijven. Anderzijds
echter moet hij ook beseft hebben dat
Vrouwe Historia haar scherp geslepen
zwaard niet voor niets heeft laten woe
den. Als Nestroy pekelt hij zijn melan
cholie met soms bittere satire. Satire
notabene op een tijd die hem eigenlijk zo
dierbaar is.
Hachelijker situatie is voor een schrij
ver eigenlijk niet denkbaar. Raimund
vluchtte nog in een droom waaraan hij
geloof kon hechten, terwijl Nestroy een
tastbare werkelijkheid attaqueerde. Her
zmanovsky vluchtte echter in een droom
waarvan hij zelf de voosheid doorzag.
Een schier schizofrene verwarring moet
daar wel het gevolg van zijn. Na de
Gaulschreck ziet men die verwarring
dan ook toenemen.
Valt de genoemde novelle met enige
goede wil nog als een romantische satire
in typisch negentiende-eeuwse zin te le-
Het ligt bijna voor de hand dat een
dergelijke schrijver bjj het toneel moet
eindigen. Daar eindigt het dan ook min
of meer. Als dan alle stoppen zijn door
geslagen en niets Herzmanovsky nog
redden kan van zijn wezenlijke misnoe
gen met alles en iedereen, begint hij
toneelstukken te schrijven. Natuurlijk m
de stijl van de peetvaders Raimund en
Nestroy. Maar ach, wat heeft stijl nog
voor zin in een tijd waarin alle waarden
op hun laatste benen lopen en iemand,
opgevoed in de aristocratische waarden
van een voorbije tijd, emotioneel en mo
reel gezien tusspn de wal en het schip is
besloot prompt een einde te maken aan
zijn lidmaatschap van het Nationaal
Front. Hij liep trouwens al "langer rond
met twijfels, maar het optreden van Jo
hannes Paulus I gaf de doorslag. Dit was
dan een kort hoofdstukje uit het leven van
een eigentijdse heilige.
De mormonen beroepen zich ook nog op
hun eigen kerkhistoricus. Maar zoals
iedereen weet mag niemand oordelen in
eigen zaak. Prof. dr. L. Arrington, de des
kundige van de Kerk van Jezus Christus
van de heiligen der laatste dagen, komt
volkomen vanzelfsprekend tot de conclu
sie dat het heilige boek van Mormon echt
is. Als dat allemaal waar is, zou hij meteen
hebben bewezen dat de openbaring niet is
afgesloten met de dood van de laatste
apostel. De Apocalyps ofwel het boek van
de openbaring van Johannes heeft kenne
lijk toch een vervolg op papier. Hoe liet
ook zij, ik heb geen oordeel in deze zaak. Ik
acht het niet per se uitgesloten dat Joseph
Smith in 1929 een goddelijke openbaring
heeft ontvangen. Wie durft beweren dat
God niets meer van zich heeft laten horen
sinds Johannes omstreeks 100 na Chris*
tus?
geraakt? Dan rest hem niets dan onder
satanisch gelach van de stijl een on-stijl
te maken en stukken te schrijven die,
vermoedelijk ongewild, tot pure stukkèn
antitoneel in de modernste zin uitgroei
en.
De Posse Kaiser Joseph und die Bahn-
warterstochter vergt in de oorspronkelij
ke versie een speelduur van vijf en een
half uur. Optredenden zijn de keizer,
leden van de hoge adel, van de lage adel,
volk, twee gnomen op een loopfiets en de
beroemde rover Rinaldo Rinaldini, waar
bij de schrijver met arrogant gemak nog
aantekent dat het hem niets kan schelen
of de van een asterisk voorziene rollen al
of niet gespeeld worden. Het is maar om
een idee te krijgen van waartoe vertwij
feling en cynisme in vereniging tenslotte
leiden kunnen: tot anarchie. In Zerbinet-
tas Befreiung verlangt de auteur „een
vlieg ter grootte van een half gebraden -
kippetje" op het toneel; in Das Tyroler
Drachenspiel is het de bedoeling dat een
aantal heuse draken een ontmoeting heb
ben met de goddelijke Goethe; voor Sel-
lawie, oder Hamlet der Osterhase
schrijft de auteur een „concerterende
Laokoongroep” voor.
Het is die uit zwaarmoedigheid gebo-
ren anarchie die Herzmanovsky tot zo’n
intrigerende schrijver maakt, tot een op
standige tegen wil en dank, het logische
eindprodukt van zijn peetvaders. Herz
manovsky is een in Nederland volslagen
onbekend schrijver. Ondergesneeuwd
als het ware door zijn land- en tijdgeno-
ten Musil en Broch. Maar Hugo von Hoff-
mansthal schreef het al in 1929. „De
Autor muss ein ganz sonderbarer Mann -
sein". Inderdaad, het wordt tijd dat hij -
ook in Nederland maar eens ontdekt
wordt.
alles gelegen, aldus Okke Jager in zijn
bijdrage. Dat betekent kerstfeest. De weg
naar de toekomst wordt gevonden in de
weg van Jezus, de mens van de toekomst,
zoals ds. H. Woldendorp uitlegt.
Het begeleidende persbericht, waaruit ik
put omdat het zo goed is, meldt verder dat
er mensen zijn die deze weg al gaan. Zoals
Ernesto Cardenal, een Zuidamerikaans
priester die met passie meedoet in de strijd
voor meer sociale en politieke gerechtig
heid in zijn werelddeel. Ds. Buskes vertelt
over hem. Radiopastor Jan ter Laak no
teert hoopvolle uitspraken over de toe
komst. Gelovig op weg gaan naar de toe
komst betekent dat we nu al gaan leven in
de stijl van de toekomst. Hierover schrijft
ds. Margriet Postma. Na twee kerstverha
len ontmoeten we het credo van ds. Hans
Bouma: een korte beschrijving van wat
christenen geloven op weg naar de toe
komst.
Open Deur/Goede tijding is een oecume
nisch evangelisatieblad over vragen van
zen een bewijsstuk van traditioneel
kunnen in zijn volgende novelle Mas-
kenspiel der Genien, lijken de stoppen
geheel door te slaan. De door Herzma
novsky zo aanbeden wereld der antieken,
waarin alles nog schoon en harmonisch
is, wordt in een tot de toppen verheven
burlesque verweven met het Habsburgse
Oostenrijk dat, aan verwarring en deca
dentie ten prooi, tot ontbinding dreigt
over te gaan.
De standenmaatschappij, de ver door
gevoerde klassenindeling, het gedwon
gen samengaan van vele volkeren in één
staat, wordt nauwelijks nog komisch op
de hak genomen; het is: lach of ik schiet.
Herzmanovsky weet het niet meer en laat
zijn vele, vele figuranten in een dadaïsti
sche klucht optreden. Waar Edler von
Eynhuf en de hem belagende jongejuf
frouwen dochters van de koninklijk-
keizerlijke hofdwerg Zephesis Zumpi
nog iets van individuele karakters verto
nen, daar treden in het Maskenspiel in
derdaad alleen nog maar maskers op
Maskers van Griekse góden niet alleen,
maar ook maskers van eigentijdse types,
kwaliteiten en verderfelijkheden. Vooral
dat laatste.
Die schrijver was Fritz von Herzma
novsky-Orlando, telg uit een Moravisch-
Weens geslacht van vaderszijde en uit
een Byzantijns-Italiaans geslacht van
moederszijde. Oostenrijkser kan ie
mands afkomst niet zijn. Herzmanovsky
werd in 1877 te Wenen geboren en over
leed in 1954 te Merano. Van zijn totale
oeuvre was bij zijn dood slechts één
novelle in druk verschenen. Enige toneel
stukken van zijn hand werden pas na zijn
dood en in zwaar verminkte vorm opge
voerd.
zeggen dan de biedere interpretatoren
van die tijd wel zouden willen toegeven.
Het Biedermeier, met de Napoleonti
sche oorlogen achter zich en de revolutie
van 1848 vóór zich, was, zeker in de
Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonar
chie, een tijd van geestelijke onderdruk
king. De spionnen van Metternich lieten
zelfs geen liefdesgedicht ongelezen voor
aleer het aan het daglicht mocht worden
prijsgegeven Wie onbetrapt zijn hart wil
de luchten kon maar het beste zijn toe
vlucht tot de muziek nemen. Misschien is
wel, mede daardoor, de stad Wenen bij
uitstek de muzikale hoofdstad van Euro
pa geworden. Wie niet denken mag zingt
en laat daardoor, ongewild, de mythe
aanzwellen tot levensechte proporties.
Het Nederlands Bijbelgenootschap
(NBG) publiceert een aantrekkelijke uitga
ve Jezus komt in de wereld, een vertaling
in eenvoudig Nederlands van de eerste
hoofdstukken van het Lucas-evangelie.
Deze handelen over de geboorten van Jo
hannes de Doper en van Jezus. Met het
NBG ben ik geneigd deze uitgave (prijs
4,90) te zien als een eigentijds beeldver
haal. De goed lopende tekst wordt op elke
pagina sterk ondersteund door de sfeer
volle tekeningen van Arnold Berbers die
in de verte aan Rembrandt doen denken.
Het bijbelse beeldverhaal is bedoeld
voor kinderen, maar het is ook heel ge
schikt voor mensen die wat moeite hebben
met het Nederlands, buitenlandse werkne
mers bijvoorbeeld of oudere kinderen met
taalmoeilijkheden. De tekeningen laten
heel duidelijk zien wat in het verhaal voor
hen misschien verborgen blijft. Uitgaven
als deze moeten zowel naar vorm als in
houd van harte worden aanbevolen.
Het is nog lang geen Kerstmis, maar ik
wil graag uit sympathie de aandacht vesti
gen op het kerstnummer 1978 van de
Open Deur, dat Goede tijding over toe
komst heet. Het thema is de toekomst voor
mensen in wie God een welbehagen heeft.
Het geeft helemaal niets dat het nog geen
Kerstmis is, want de geboorte van de Heer
blijft elke dag actueel. God is aan de mens
Cladia Cardinale, overspelige vrouw in televisie
film over Jezus
de geplaagde mens van tegenwoordig niet
genoeg heeft aan psychologen en psychia
ters. Zij willen met hun persoonlijke pro
blemen ook te rade gaan bij geestelijke of
kerkelijke zieleknijpers, omdat zij „zich
zelf willen bezien in een gelovig perspec
tief’. Proost, denk ik dan maar. In ieder
geval blijkt dat ook zielzorgers (pastores)
in staat zijn te zeggen wat er met hun cliënt
(bedoeld wordt medemens) aan de hand is.
Diagnosticeren heet zoiets in vaktaal. Op
Johannes Paulus I. een paus die een loodgieter
heeft bekeerd
Arnold Berbers.
Zo juist is in Betlehem, de stad van koning David,
een kindje geboren.
Hij is de redder, Christus de Heer.
Zó kunnen jullie hem herkennen:
hij ligt in een voerbak, in doeken gewikkeld.
