Debuut-opera Winter Cruise kent statisch karakter
el
d
Onderscheiding
Vereiste bravoure Berka
voor organist
Albert de Klerk
in Trompetconcert Haydn
De Zaak Biko boeiend
Zware kleinkunst opgave voor een lege schouwburgzaal
A A N b a u a ri
komende
exposities
Keiler (VPRO-tv)
directeur RKS
zichtbaar hoorspel
„Kraakconcert”
kreeg veel
belangstelling
IHl
J F
Prijs voor toelichting ouverture Von Suppé
te k
1®
KUN
19 7 9
10
bos;
tv-
-- ----
dier bekend staande organist Bernard
Winsemius, die het Flentrop-portatief be
speelde in het vierdelige Orgelconcert nr. 9
van Handel. Een van de interessantste
voorbeelden binnen het betreffende, door
deze componist beoefende genre, met een
inderdaad hoogst spiritueel „Spiritoso” als
derde deel. Winsemius koos voor een hel
der en licht aansprekend instrument (en
dus niet voor het Cavaillé-Coll orgel), om
dat hij in de tintelende uitvoering ervan
duidelijk streefde naar een lichte klank-
toets, die ook in de orkestpartijen op de
zelfde stijlvolle wijze werd doorgezet.
SCHEVENINGEN. De 65-ja-
rige Nederlander Hans Henke
mans heeft weer eens bewezen
een waardevol componist te zijn.
Het geluid dat men door de jaren
heen van deze typische represen
tant uit de school van Willem Pij
per kent, klonk zaterdagavond
opnieuw en even kleurrijk als al
tijd geïnstrumenteerd uit de or
kestbak van het Circustheater in
Scheveningen. Hier ging namelijk
Henkemans” „Winter Cruise” in
première. Diens eersteling op ope-
ragebied, waarvan het vooral in
het tweede bedrijf heel boeiende
instrumentale aandeel met gro
te zorg door het Amsterdams
Philharmonisch Orkest onder lei
ding van Anton Kersjes kon wor
den weergegeven.
ka
¥-1
(Van onze kunstredactie)
levi-
ken-
t en
ijbel
ders
>ces-
.mu-
KO VAN LEEUWEN
V - -r
i
men
van
!gio-
1 fi-
oör-
isla-
nen.
Zaak Biko een boeiend zichtbaar hoorspel
geworden, waarbij de acteurs door kleine
gebaren soms, maar vooral met hun stem
men de karakters inkleuren. De voortdu
rende levendigheid van het gebodene
krijgt vooral prikkels door de twee advo
catenrollen, gelezen door Jacques Com
mandeur en Hidde Maas. Maar hulde ook
voor alle overigen in dit team. Op 6 februa
ri komt deze reading naar de Toneel
schuur in Haarlem. KO VAN LEEUWEN
in een pakkende sfeerschildering kon uit
drukken Hier werd dan een krachtige
creatieve impuls getoond, waarin Henke-
mans’ grote talent klaarhelder aan de orde
werd gesteld, terwijl in al het overige ei
genlijk eerder diens onvermogen tot het
schrijven van een opera werd bewezen.
Het was al te verwachten geweest dat het
dramatisch aspect in „Winter Cruise"
zwak vertegenwoordigd zou zijn. Want
door het, door Henkemans zelf oprekken
van het korte, slechts zeventien pagina’s in
beslag nemende korte verhaal van Somer
set Maugham, kon onmogelijk een ge
schikt libretto zijn ontstaan. En al was de
podiumsituatie ideaal uitgedokterd door
Patrick Robertson en Rosemary Vercoe
met een bovendien ook nog eens geraffi
neerd belicht decor; toch konden de, van
uit de partituur in dramatisch opzicht ge
brekkig ondersteunde vocale partijen, de
zaak niet in beweging brengen. Het stati
sche element overheerst aanvankelijk
zelfs dusdanig, dat ik een aantal moede
hoofden onder het publiek binnen het half
uur in zeer scheve positie zag zakken.
Zoals gezegd, word je in het tweede
bedrijf verrast door de symfonische kwali
teit. En ook de meer summier gedoseerde
tekst wint dan wel aan suggestiviteit.
Dankzij de bijzonder kundige regie van
Elijah Moshinsky en idem muzikale lei
ding van Anton Kersjes plus de inzet van
de solisten, levert „Winter Cruise”, vanaf
éénderde tot het slot van deze opera, dan
toch nog een tamelijk onderhoud geheel
on
Marjol en Robert Samen is de titel van
de show van Flore en Kreis. Een menge
ling van tekst en muziek, soms een sketch-
je, maar waarbij het toch vooral op het
zingen van Marjol aankomt. En zingen dat
kan ze. Met ontembare durf en onhollands
theaterlef stort ze zich in het muzikaal
avontuur. Een eigenzinnig theaterdier, dat
zich zonder concessies helemaal geeft aan
haar publiek.
HAARLEM. Het moet voor cabaret-
artiesten een bijzonder zware opgave zijn
voor een zaal te spelen waar het publiek
het heeft laten afweten. Marjol Flore en
Robert Kreis troffen zondagavond in de
Stadsschouwburg zo’n, nagenoeg lege
zaal. Maar het tweetal schiep moed en
toonde al met een vurig openingsnummer
aan dat het lege pluche zich door de
geringe opkomst niet van de wijs zou
laten brengen. Marjol liet met een korte
verwijzing naar Sophie Tucker krachtig
weten waartoe ze in staat is. Even bereik
te ze een niveau dat ze pas na de pauze
opnieuw zou laten zien, ondanks alle ca
priolen in het eerste deel van het pro
gramma.
De Engelse miss Reid, die in Somerset
Maugham’s verhaal als enige passagier
meereist op een Duits vrachtschip, wordt
ondanks alles levensecht uitgebeeld door
Enid Hartle. Jammer is dat Michael Halli-
well in de rol van de marconist die miss
Reid de liefde verklaart waardoor haar
karakter op slag in positieve zin transfor
meert over zulk weinig imponerend
stemmateriaal blijkt te beschikken. Wat
dat betreft is het wel even anders gesteld
met de volumineus uitpakkende Henk
Smit, als de kort-aangebonden kapitein.
De dokter, wiens diagnose ten aanzien
van de praatzieke miss Reid de aanzet
vormt tot de (genezende) liefde-saffaire,
krijgt op een natuurlijke manier gestalte
in de figuur van John Ostendorf. Maar ook
het scheepspersoneel, waaronder Tom Ha
nen en Joep Bröcheler, dragen zowel vo
caal als toneelmatig het hunne aan de
voorstelling bij.
DEN HAAG. De organisten Albert de
Klerk uit Haarlem, Ewald Kooiman, Gert
Oost en Ben van Oosten zijn door de
Johan Wagenaarstichting onderscheiden
met een uitvoeringspremie van driedui
zend gulden omdat zij zich als uitvoeren
de kunstenaars bijzonder verdienstelijk
hebben gemaakt voor de Nederlandse mu
ziek.
Marjol en Robert Samen krijgt muzikaal
pittig steun van een combo onder leiding
van Peter Krijnen. Het werd dus toch nog
leuk, al valt er aan dit programma wel heel
wat bij te schaven. Dient gezegd te worden
dat er keihard gezwoegd werd om het kille
lege-zaaleffect weg te werken. Ook door
het beetje publiek dat wél gekomen was.
Robert Kreis is na de magere eerste
helft, waarin hij een melig tempo doeloe-
sketchje doet, ook beter op dreef. Hoewel
geen echte hoogtepunten, zie ik hem met
plezier bezig in Berliner Bonbons en in z’n
stomme-filmpantomime.
HAARLEM. Van de ouverture tot de
operette „Leichte Kavallerie” van Franz
von Suppé bestaat geen programmabe
schrijving. Althans volgens André Van-
demoot, die dit uitbundig klinkende werk
zondagmiddag met het Noordhollands
Philharmonisch Orkest uitvoerde. De di
rigent loofde een prijs uit voor degene uit
Als inleiding tot het laatste programma
onderdeel, Van Anrooy’s Piet Hein-Rapso-
die, kreeg André Vandernoot de goege
meente zover dat deze het hieraan ten
grondslag liggende geuzenlied massaal
aanhief. Vandernoot deelde aansluitend
mee dat hij hiermee „weliswaar niet een
van de beste, maar wél een van de grootste
koren" had horen zingen.
JOHAN VAN KEMPEN
(Van onze kunstredactie)
UTRECHT. Gistermorgen vroeg is
een einde gekomen aan de kraakactie en
bezetting van het reeds gesloten Utrechtse
concertgebouw Tivoli. De bezetting werd
gehouden uit protest tegen de komst van
het nieuwe muziekcentrum dat vrijdaga
vond in Utrecht was geopend om de voor
genomen sloop van Tivoli te voorkomen.
Volgens een mededeling van de politie
hebben de bezetters zich correct gedragen.
Gedurende de periode dat Tivoli bezet
was, werd in het gebouw een massaal
popfestival gehouden waaraan behalve
Herman Brood and his wild Romance ver
schillende (amateur)popgroepen hebben
deelgenomen.
De organisatoren deelden na afloop mee
zeer tevreden te zijn met het resultaat van
het concert dat zaterdagavond reeds meer
dan duizend bezoekers had getrokken hoe
wel het concert nog nergens was aange-
kondigd. „We hebben niet alleen bewezen
dat er in Utrecht behoefte bestaat aan een
cultureel centrum als dit, maar ook dat het
mogelijk is om binnen 18 uur een groot
popfestijn op poten te zetten", aldus de
organisatie.
iden
1 to-
1 de
.000
gre-
aan
tto-
los-
ien”
serie.
i¥erk
“iten.
20.00
nma.
)wen
serie.
23.45
18.20
19.30
aus
ïiten.
Die
lice),
itiek.
uter-
pro-
19.50
how-
>elijk
Jour-
taire.
0 If...
Hans Henkemans zal overigens zelf wel
gevoeld hebben dat de opera boven zijn
macht ging. Toen hij onlangs een repetitie
bezocht en tussentijds even op de gladde
straat een luchtje ging scheppen, brak hij
prompt zijn benen. Vandaar dat de compo
nist, wiens benen „Winter Cruise” niet
konden dragen (een componist als Henke
mans die ook psychiater is zal toch zeker
wel gevoel voor symboliek hebben?), na
afloop de schijnwerpers achter in de zaal
op zich gericht kreeg om het applaus in
een rolstoel in ontvangst te kunnen nemen.
JOHAN VAN KEMPEN
me-
rote
ren,
de
i zal
„De
lijn.
roep
nen,
inen
om-
eeft:
rten-
tiek,
oep-
ROTTERDAM (ANP). Hans Keiler is
benoemd tot directeur van de Rotterdam
se Kunststichting (RKS). Hij volgt drs. A.
J. van der Staay op, die per 1 februari
directeur van het sociaal en cultureel plan
bureau in Rijswijk wordt.
Hans Keiler werkt sinds 1969 als redac
teur en regisseur-producer bij de VPRO-
televisie. Hij zal op 1 mei bij de kunststich
ting in dienst treden.
pro-
en
Zeer-
21.00
In-
Four- a'
voure vertolkte. Berka liet een stralende
en volumineuze toon horen, bij een natuur
lijke voordracht, daarbij harmonieus on
dersteund in de orkestbegeleidingen.
Daarom is het een beetje gênant, dat
Flore het in het gedeelte voor de pauze
moet doen met magere teksten, die alleen
nog overeind gehouden worden door haar
overrompelende presentatie. Het is voor
de pauze alsof zowel Marjol Flore als Ro
bert Kreis steeds weer even laten zien wat
ze wél kunnen, maar niet doen. Dan denk
ik naast Marjols Tucker-snippertje even
aan Robert die heel kort laat zien hoe goed
hij het tapdansen beheerst en er dan on
middellijk mee stopt.
I Tv-
Re-
lour-
tueel
spro-
ram-
23.15
Centrum met veertien acteurs bezig aan de reading van De Zaak Biko. Op de
beklaagdenbank Henk Rigters, ondervraagd door Hidde Maas.
(Foto Kors van Bennekom)
In het nieuwe gemeentehuis van de Gel
derse gemeente Rheden in De Steeg is van
2 tot en met 28 februari werk te zien van
de als „paddenstoelenschilder” bekend
staande Theo Goedvriend. Volgende
maand is het honderd jaar geleden, dat
Goedvriend werd geboren en tien jaar
geleden, dat hij stierf. Bijzonderheid is
tevens, dat het nieuwe Rhedense gemeen
tehuis staat op de plaats van het voormali
ge Hotel De Engel, waar Goedvriend werd
geboren en geruime tijd heeft gewoond.
De tentoongestelde werken laten een aan
tal van Qoedvriends befaamde padden
stoelen zien. Ook zijn er tekeningen van
hem, die hij tijdens de Tweede Wereldoor
log in Japanse krijgsgevangenschap
maakte op bedrukte vellen papier uit een
boek. Goedvriend maakte vele van deze
tekeningen.
„Kunst en natuur” heet de tentoonstel
ling die tot 26 februari in Pulchri Studio op
het Lange Voorhout in Den Haag is te zien.
Getoond wordt werk van Nederlandse
beeldende kunstenaars onder het thema
„Verbindingen tussen de natuur en beel
dende kunst". De expositie omvat groten
deels fotoseries waarin natuurlijke proces
sen zijn vastgelegd of gedocumenteerd.
De tentoonstelling zal als „To do with
Nature” vervolgens een rondreis door ver
schillende landen maken. Het bureau beel
dende kunst buitenland van het ministerie
van Cultuur, Recreatie en Maatschappe
lijk werk stelde haar samen. Ze wordt
gepresenteerd in samenwerking met het
Haagse Gemeentemuseum.
Dat kun je makkelijk weggeven, zo is
blijkbaar geredeneerd, want dan zit er
immers toch nooit een kip in de zaal!
Scène met John Ostendorf en Enid Hartle, terwijl scheepspersoneel toekijkt. Beeld uit Henkemans' opera Winter Cruise die
afgelopen zaterdag in het Scheveningse Circustheater bij de Nederlandse Operastichting in première ging, (foto Jaap Pieper)
Na de eerste acte, bestaande uit een
eindeloze aaneenrijging van fragmenten
die allemaal bol stonden van de tekst, deed
het meer symfonisch opgezette vervolg
dat ook organisch meer een geheel vormde
werkelijk als een verademing aan. Waar
het louter intervalsmatig gedachte en
nooit melodisch verklankte woord even
achterwege bleef, kreeg de symfonicus
Henkemans een kans. Het was ook bijna
alleen maar daarin dat de componist zich
Geen abonnement op de dit matineecon-
cert betreffende Z- of Familieserie werd
daarvoor als beloning in het vooruitzicht
gesteld, maar daarentegen maar liefst
honderd stuks op de „moderne" C-serie.
Van de weeromstuit vanwege de glad
heid buiten, slipten de koperblazers in Von
Suppé’s ouverture ook weleens even door
de gevaarlijke passages van hun partijen
heen. Maar doordat de uitvoering wel het
nodige vuur kende, was het succes toch
verzekerd.
Vaster in het (instrumentale) zadel en
dus méér in de geest van de Kavallerie
zat de solist uit eigen NPO-gelederen, Rad-
ko Berka, die „hét" Trompetconcert van
Haydn met de vereiste virtuositeit en bra-
De vier musici voerden een serie orgel
concerten uit van 19e-eeuwse muziek in de
Abdijkerk in de Haagse wijk Loosduinen.
De inhoud van deze serie was geheel Ne
derlands. Voor de organisatoren was even
eens een premie bestemd.
Een premie van tweeduizend gulden
ging naar de zangeres Meta Bourgonjen en
de pianiste Ro van Hessen. Sinds 1973
brengen zij liederen van vrouwelijke Ne
derlandse componisten onder de titel Hon-
neur aux dames.
Een premie van duizend gulden was
bestemd voor Gerrit-Jan van der Weerd
die voor de radio een pianorecital heeft
gepresenteerd dat geheel gewijd was aan
composities van Nederlanders als Van
Baaren, Escher, Ketting en De Leeuw.
Het bestuur van de Johan Wagenaar
stichting was voor de toekenning van de
uitvoeringspremies geadviseerd door Jaap
Geraedts, John Kasander en Joop Schrier.
AMSTERDAM. Zes dagen nadat de
Zuidafrikaanse neger Steve Biko door de
veiligheidspolitie van Port Elizabeth
werd opgebracht, overleed hij. De autori
teiten hielden de doodsoorzaak vaag, men
sprak van hongerstaking. Lijkschouwing
bracht echter hersenletsel aan het licht.
Biko was samen met zijn vriend Peter
Jones gearresteerd bij een wegversper
ring van de veiligheidspolitie. Beide man
nen werden er van verdacht opruiende
pamfletten te verspreiden. Biko was het
ook verboden om zich in dat gebied op te
houden.
De Zuidafrikaanse overheid had de Bi-
ko-affaire het liefst in de doofpot gehou
den, maar naar aanleiding an de lijkschou
wing werd een gerechtelijk onderzoek in
gesteld naar de dood van de zwarte arres
tant. Biko was een van de meest vooraan
staande zwarte leiders in de apartheidsbe
weging in Zuid-Afrika. Hij moet een kal
me, weinig haatdragende, maar besliste
manier van optreden hebben gehad.
Met het gerechtelijk onderzoek ontstond
De Zaak Biko en de journalisten Jon Blair
en Norman Fenton stelden uit de letterlij
ke tekst van het dertien dagen durend
onderzoek een documentaire samen. In
Engeland werd deze als reading voorge
lezen toneel opgevoerd door de Royal
Shakespeare Company, in Nederland
wierp toneelgroep Centrum zich op De
Zaak Biko. Ik zag de voorstelling zaterdag
middag in Centrum Bellevue. Het is een
zeer onderhoudende lezing geworden,
waarbij de veertien acteurs op een nuchte
re manier deze documentaire verlevendi
gen.
De Zaak Biko is in procesvorm opge
steld. Het onderzoek wordt geleid door de
politierechter, dan zijn er de officier van
justitie, de advocaat van de politie en de
raadsman van de familie Biko. Ze zitten
aan eenvoudige tafels, op klapstoelen. Te
gen de brandschermachterwand, waar
ook een meer dan levensgroot portret van
Biko hangt, hebben de getuigen plaatsge
nomen, zoals de artsen die Biko hebben
onderzocht, leden van de veiligheidspoli
tie, lijkschouwers.
De spelers van Centrum doen deze docu
mentaire onder leiding van Henk Rigters.
Rigters heeft terecht het toneelbeeld zo
sober mogelijk gehouden. De acteurs tre
den op met het tekstboek in de hand, in
hun eigen dagelijkse kleding. Er is geen
bewuste rolkeuze merkbaar. Deze vorm
van toneelpresenteren, in Engeland heel
gewoon en vooral veel toegepast in het
National Theatre, is in ons land ongebrui
kelijk. Het is een verdienste van Centrum
dat de groep deze onopgesmukte theater
vorm heeft aangedurfd. Wellicht ook door
de rechtbankvorm, waarin je praktisch
elke vorm van emotie kwijt kunt, is De
#.v-
Er was op dit Familieconcert, na de
pauze, nog een tweede solist te beluisteren.
het publiek-die toch een zïnnige toelich- ft»-welfde 7- vooral als-^a^stadgbeiaar-
ting op deze gedateerde negentiende-
eeuwse compositie weet te schrijven.
Symfonische kwaliteit
I
bij Hans Henkemans
Robert Kreis en Marjol Flore tijdens hun openingsnummer in hun programma Marjol
en Robert Samen (Foto Fred Steenman)
Marjol Flore: onhollands theaterlef
Na de pauze treedt Marjol met Robert
aan haar zijde naar voren met het werk
dat zij zo voortreffelijk beheerst: die men
geling van nostalgie en heden. In prachtige
glamourglitter, parels en veren laat ze op
agressief artistieke manier horen dat ze
het vak tot in de puntjes beheerst en hoe
groot haar stembereik wel is. Ook zonder
technische versterking, dat bleek, toen het
geluid de eerste seconden van de tweede
helft nog niet uit de boxen kwam. Zo’n lied
als Bij ons thuis, dat maar liefst tachtig
jaar geleden geschreven werd, brengt ze
bruisend tot leven, om even later terug te
komen met een krankzinnige werkster-act
in New Kind of Love, waarin ze heerlijk
parodieert. Vervolgens weer in gouden lu-
rex en een rijke boa gehuld, toont Marjol
haar vitale veelzijdigheid als chansonnière
in Browning.
4
Ir
1
K
