Rotterdams festival
opent met Akerman
ABN Groeikasbiljet.
Weerbarstige monumentaliteit
in grafiek van Fon Klement
I
Kosto pleit bij begrotingsbehandeling voor structurele verhoging bij CRM
Steeds hogere rente en na 2 jaar op ieder moment inwisselbaar.
Met beelden van Ger Zijlstra in Kunstenaarscentrum Bergen
Elite-haver
Film International morgen van start
door Pieter van Lierop
Uitbuiting
Abstractere vorm
Verzilveren.
Vrouwenfilms
I
F J
10
KUNST
WOENSDAG
3 1
JANU A R I
19 7 9
Een ABN Groeikasbiljet is een waardepapier aan toonder met
een looptijd tussen 2 en 5 jaar. De looptijd tussen deze uitersten
bepaalt u zelf. De aankoopprijs is f 1.000,- of f 10.000,-.
Rentepercentages liggen vast op de dag van aankoop en zijn stijgend
vanaf het 3e jaar.
Uw steeds stijgende
rente wordt berekend op
basis van samengestelde
interest (rente-op-rente).
Over de maximale
looptijd bijvoorbeeld is
dit 8,50%.
Ieder jaar dat u het Groeikasbiljet langer houdt, krijgt u een
hogere rente vergoed over de hele verstreken looptijd.
Hoe hoog deze rentepercentages zijn, kunt u aflezen in onder
staande tabel. Een Groeikasbiljet van f 1.000,- groeit volgens het
nu geldende rentepercentage in 5 jaar naar f 1.503,66.
U mag na twee jaar
uw Groeikasbiljet
verzilveren op ieder
moment dat het u uit
komt. Rente wordt
vergoed over iedere volgemaakte periode van een jaar.
Het ABN Groeikasbiljet kunt u direct aan de kas van
elk ABN-kantoor meenemen.
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG. De Partij van de
Arbeid wil dat er extra geld op
tafel komt voor kunst. Er moet
twee miljoen gulden worden vrij
gemaakt uit de „spaarpot” voor
de instructieve omroep. Het be
drag zou moeten worden besteed
aan toneelgroep Baal, de Theater-
unie, de Botsroadshow, de film-
produktiegroep Het Amsterdams
Stadsjournaal, Tryater, de mime,
de kleine dansgroepen, Forum en
het jeugdtheater.
I xX
t
ABN GroeiKasbilje
I
I
Meer geld voor
Aad Kosto (PvdA): twee miljoen extra.
■ó- Fon Klement: „Recourbent”, hardboarddruk (1978).
CEES STRAUS j
(ADVERTENTIE)
De rente groeit steeds
3 iaat
2 jaar
4 iaat
>565
i 1 250.98
11 155.63
1 i 360.49
x 10 voor een Groeikasbiljet van f 10.000,-
ABN Bank
4
4* 7
maar die telkens ook reacties oproepen
waarmee aanslagen worden gepleegd op
de eigen wil van de cineaste. Tenslotte
vindt ze, thuisgekomen in de vluchthaven
van haar sobere etage, tenminste haar
onafhankelijkheid terug. Tot het ant
woordapparaat op de telefoon ook daar
de schijn van aantoont.
Les Rendez-Vous d’Anna is een presti-
gieuzere film dan Akerman tot dusver
gemaakt heeft. Naast Aurore Clement, die
hoofdrollen gespeeld heeft in onder ande
re Le Juge Fayard en Lacombe Lucien
worden ook bijrollen vertolkt door acteurs
van naam: Helmut Griem, Léa Massari,
Jean-Pierre Cassel. Ook in deze film zitten
weer enorm veel langdurige beelden van
perrons en vanuit treinen, (en ook deze
film speelt zich voornamelijk bij nacht of
in kunstlicht af) waarmee een sfeer van
oeverloze melancholie wordt opgeroepen.
Maar de kwaliteit van die beelden, vaak
gecomponeerd met een haast manische
voorliefde voor symmetrie, is adembene
mend mooi. En dat is de eerste keer dat je
zoiets van een Akerman-film zeggen kunt.
zou naar zijn oordeel ook zeker besteed
dienen te worden aan kunstenaars die niet
verbonden zijn aan een kunstinstelling.
Hij doelde daarbij op schrijvers en compo
nisten.
De heer Verbrugh van het Gereformeer
de Politiek Verbond (GPV) wees op de
commerciële uitbuiting van de vrouw in
films. De filmkeuring zou op dit vlak een
belangrijker taak moeten krijgen. Hij zag
een duidelijk verband tussen filmkeuring
en emancipatie.
Ger Zijlstra: „Schijf met doorsnede van
110 cm".
Abstracte kunst als deze, die met con-
creet-abstracte kunst niets van doen heeft,
laat altijd veel ruimte voor associaties
open. We zijn nu eenmaal gewend om in
vormen van welk karakter dan ook sym
bolen te zoeken, waardoor we zelf kunnen
gaan interpreteren. In het werk van Kle
ment liggen de associaties duidelijk voor
de hand. Misschien is dat overigens wel de
enige concessie die hij, waarschijnlijk on
bewust, aan het publiek doet. Door de
lineaire opbouw - de vlakken worden be
paald vanuit een horizontale opbouw die
geconfronteerd wordt met een verticale
structuur - ontstaat al spoedig een soort
van horizon die aan het werk een land
schappelijk karakter geeft. Van daaruit
schept Klement een abstracte architectuur
die vaak heel bewoonbaar blijkt te zijn. Hij
daagt zijn kijkers uit om zijn werk als het
ware te bewonen, maar confronteert ze
ook met de overlevingskansen in een we
reld die geïsoleerd staat van datgene wat
er zich omheen afspeelt.
doet eerder het tegenovergestelde: hij on
derbreekt en remt af daar waar de oplos
singen al te gemakkelijk voor hem zouden
zijn en richt zich eerder binnenwaarts dan
naar de kijker. In zijn kleurgebruik is
Klement een tonalist die naar intimiteit
zoekt.
Ook de gebruikte grafische techniek
komt daarbij van pas. Klement snijdt zijn
structuren in hardboard in een combinatie
van hoog- en diepdruk. Anders dan bij een
etsplaat of houtsnede blijft de hardboard-
plaat neutraal van karakter en speelt het
toeval geen enkele rol. De kleur en de
structuren van de lijn zijn dus bepalend.
Ook van Ger Zijlstra, net als Klement uit
Amsterdam afkomstig, zijn recente vorde
ringen te melden. Hij werkte voor enige
jaren met torsen die zich tot een steeds
Naast brons werkt Zijlstra ook met al
bast. Het is een materiaal dat hij nog niet
helemaal heeft uitgebuit, maar dat nu al
een zeer verfijnde kwaliteit bezit. Ook hier
wordt naar contrasten gezocht. De schijf-
vorm wordt soms gebroken om de twee
helften met een goudverbinding weer aan
elkaar te zetten. Zo iets werkt wel deca
dent omdat de voorgewende luxe niet ge
heel en al een functie heeft Toch weet
Zijlstra dit proces goed in de hand te
houden. Hij bewijst dat in kleine, liggende
objecten die in hun vormentaal soms aan
Arp doen denken en een licht-surreëel
karakter hebben. De eenvoud van de vor
men lijkt in tegenspraak met de gebruikte
materialen, maar zouden met simpelere
middelen gemaakt snel banaal worden.
In feite gaat het nu om een gat dat gecon
cretiseerd wordt door de vorm die er om
heen zit. De oplossing die Zijlstra daaraan
geeft, is meestal organisch van structuur
en krijgt door de hoogst sensitieve manier
waarmee hij zijn bronzen bewerkt een
zinnelijke sfeer mee. Die manier van wer
ken draagt altijd contrasten in zich omdat
het brons in een en hetzelfde object op
verschillende manieren gepolijst of ander
zijds behandeld wordt.
Vanuit de doosvorm ontwikkelde Zijl
stra een schijf die steeds doorboord wordt.
5 (aar
slot*
waarde
f 1.503,66
De socialist Aad Kosto, die dit voorstel
dinsdag bij het begin van de behandeling
van de CRM-begroting 1979 in de Tweede
Kamer indiende, wees erop dat minister
Gardeniers er niet aan ontkomt de post
voor de kunsten structureel te verhogen.
De nood is hoog. Het is niet waar, aldus
Kosto, dat de kunstsector is ontkomen
aan de bezuinigingen in het kader van
Bestek ’81.
rente
7,75%
rente
7,50%
rente
8.50%
rente
8,00%
«*9
<t
w
ROTTERDAM. In de treurigste
sfraat van Nederland, de Rotterdamse
Gouvemestraat dus, vindt donderdagmid
dag de eerste voorstelling plaats in het
kader van het achtste festival van Film
International. Dit jaarlijks terugkerend
evenement is de belangrijkste filmmani-
festatie van ons land en het internatio
naal prestige van Film International als
„pilot-festival" wordt steeds groter.
Hij zei het met de Raad voor de Kunst en
de Federatie van Kunstenaarsverenigin
gen eens te zijn dat er wel degelijk sprake
is van relatieve achteruitgang. Hij bracht
in herinnering hoe de Kunstenaarsorgani-
satie-NW had berekend dat er met deze
begrotingscijfers in de kunsten 134
arbeidsplaatsen verloren gaan.
Kosto waarschuwde dat hij een motie
achter de hand had als de bewindsvrouwe
niet tijdig slag zou leveren met de minister
van financiën om de vereiste verhogingen
tot stand te brengen. Meer geld voor kunst
abstractere vorm ontwikkelden. Het oud
ste werk in het KCB, dat van 1974-’75
dateert, is de beginfase van het einde van
die torso’s. Ze groeiden in die periode uit
tot doosvormige objecten waarin Zijlstra
een gleuf aanbracht om het driedimensio
nale karakter open te breken. Die opening
bleek een geweldige vondst voor hem te
zijn, het werd een kenmerk dat voortdu
rend in zijn werk terug is te vinden.
Met een iets krapper programma dan we
vorige jaren hebben gezien (dit keer een
tachtigtal films) heeft de organisatie toch
de vertoningsplaatsen op comfortabele
wijze uitgebreid. Behalve de zalen aan de
Gouvemestraat (De Lantaarn, Het Ven
ster, Het Filmhuis, Het Achteromtheater
en de Filmstudio) wordt nu ook Kriterion
(gelegen 100 meter vanaf het Centraal Sta
tion) in de gebeurtenissen betrokken en zal
in het Amsterdamse Cinetol een selectie
van veertig films worden vertoond. Ook
Antwerpen doet weer mee en neemt het
totale pakket films veertien dagen later
over.
Het programma dat van 1 tot en met 11
februari wordt gepresenteerd en waarvan
dit jaar geen bloemlezing in de filmhuizen
in de provincie terecht komt, ziet er hoe
kunst gevraagd
I eindwaarde
I na
I
BERGEN (NH). Het Kunstenaarscen
trum in Bergen (KCB) brengt twee kunste
naars tezamen die elkanders tegenpolen
zijn: Fon Klement die met zijn hardboard-
drukken naar een weerbarstige monumen
taliteit zoekt en Ger Zijlstra die in zijn
beelden een zachtmoedig gevoel voor zin
nelijkheid legt dat een decadente onder
toon krijgt. Eerder dan dat deze polen
elkaar afstoten, blijken de twee in am
bachtelijke perfectie zoveel met elkaar
gemeen te hebben dat je kan spreken van
een heel gave tentoonstelling die van bei
de kunstenaars een optimale indruk geeft
van waarmee ze momenteel bezig zijn.
Het werk van Fon Klement was ruim
negen jaar geleden in onze omgeving te
zien, bij Felison in IJmuiden. In de tussen
liggende periode is hij sterk gegroeid
waarvan een groot aantal exposities elders
in den lande heeft getuigd. Wat bij het
KCB is te zien toont Klement op een hoog
tepunt in zijn loopbaan, waarin hij een
zekere mate van rust en evenwicht heeft
gevonden om zijn vormenwereld uiteen te
zetten. Er is een grote mate van stabiliteit
in zijn werk gekomen dat geen enkel zwak
moment meer kent en als zodanig veel
vertrouwen wekt.
Een vrij recente ontwikkeling die daar
toe heeft geleid is te vinden in het feit dat
Klement naar een groter formaat is gaan
zoeken. De krachts-explosies die zijn ab
stracte werk in vroegere dagen nogal eens
kenmerkten, krijgen in een groter vlak
meer spanning, maar tevens ook meer
rust. De monumentaliteit die vroeger het
karakter van een micro-kosmosje had,
blijkt opeens weerbarstig en vitaal te kun
nen uitgroeien. De spanning die nog wel
eens nerveus kon aandoen, is nu meer
naar binnengericht.
Ontegenzeglijk heeft Klement een meer
beschouwelijke visie gekregen. Dat wordt
nog eens benadrukt door de grote, ruimte
lijk werkende vlakken die meestal in een
en dezelfde kleur worden gehouden. Het
kleurgebruik is bij Klement in oorsprong
altijd ingehouden geweest, maar ook in de
grotere formaten laat hij zich niet verlei
den tot een epateren met de techniek. Hij
Chantal Akerman is en blijft een van de
markantste representanten van het feno
meen „vrouwenfilm” in een veel bredere
en diepere betekenis dan de recente Ne
derlandse produktie Een vrouw als Eva.
Maar ze is niet de enige in Rotterdam. Er is
zelfs een speciaal pakketje samengesteld.
Het bestaat uit Erika’s Leidenschaften van
Ula Stockl, Eine Frau mit Verantwortung
eveneens van Ula Stockl, Die Macht der
Maenner ist die Geduld der Frauen van
Cristina Perencoli, Mals Ou Est Done Or-
nicar van Bertrand van Effenterre: een
vrouwenfilm, gemaakt door een man en
Matemale van Giovanna Cagliardo.
Al deze cineasten zullen in Rotterdam
hun opwachting maken en beschikbaar
zijn voor toelichtingen op hun werk en
discussies met het publiek. Maar niet zij
alleen, want Film International ziet de
dialoog tussen filmers en publiek als een
van haar belangrijkste functies. Ruim
veertig filmers hebben al laten weten naar
Rotterdam te zullen komen. Onder hen: de
Griek Panayotopoulos, van wie het zeer
amusante en opmerkelijke De Luiaards
van het Vruchtbare Woud wordt vertoond;
de Spanjaard Luis Berlanga, Spanje’s
meest oppositionele filmer; onder Franco
heeft hij lange tijd gevangen gezeten, Film
International brengt zijn nieuwste film La
Escopeta Nacional; de Amerikaan Monte
Hellman maker vah sociaal-kritische wes
terns; van hem wordt China 9, Liberty 37
gebracht en mogelijk een retrospectief van
zijn vroegere werk; de Bulgaar Gorgui
Duelgerov (van hem staan drie films op
het programma), Bill Douglas, een Schot
die een autobiografisch drieluik te zien
geeft; Maurice Pialat (zijn in Nederland tot
dusver genegeerde sociaal geëngageerde
werk voor bioscoop en tv krijgt eveneens
een retrospect) en Jean-Luc Godard, de
meest roemruchte gast van Rotterdam
(van hem wordt vier uur video gepresen
teerd, een kritische variant op het in
Frankrijk bij iedereen bekende school
boek Tour de France par Deux Enfants).
Nederland wordt vertegenwoordigd in
Rotterdam met Pentimento van Frans
Zwartjes (deze film draait pas op de slot-
avond, maar komt daarna meteen in de
filmhuizen in het land), Instant Pictures
van George Schouten, Samuel Fuller en
The Big Red One - een door Thijs Ocker-
sen gemaakt portret van de cineast Fuller
tijdens opnamen in Israel van zijn nieuwe
film, en Optocht, van de Rotterdamse ex
perimentalist Frans van der Staak.
kastje naar de muur gestuurd. Geld uit de
werkloosheidspot zou voor een deel be
steed kunnen worden aan uitgebreidere
percentageregelingen of belastingfacilitei-
ten voor de aankoop van kunst.
CDA en PvdA waren het erover eens dat
de Beeldende Kunstenaars Regeling
(BKR) niet eenzijdig mag worden aange
tast. Onderzoek naar het functioneren van
de BKR mag, aldus Kosto, niet worden
afgewezen, als het tenminste niet gebeurt
met het vooropgezette doel de regeling te
kortwieken. En vooral mogen de kosten
van het onderzoek niet op de kunstbegro-
ting drukken.
Mevrouw Kappeyne van de Coppello
(WD) vroeg minister Gardeniers uitdruk
kelijk snel een beslissing te nemen over de
plaats van het nationale muziektheater.
Zij had er begrip voor dat een kennelijk zo
problematische kwestie niet plotseling kan
worden opgelost, maar vond toch dat het
de hoogste tijd is dat de regering haar
eigen verantwoordelijkheid in deze zaak
beseft. Volgens de principes van de kunst-
nota zou, volgens het VVD-kamerlid, de
gemeente Amsterdam de inrichting en ex
ploitatie van het gebouw zelf moeten be
kostigen, maar zij constateerde dat die
gemeente de lasten niet in totaliteit wil
dragen.
De WD pleit voor het stopzetten van de
subsidie van 4,5 miljoen gulden voor het
balletorkest. „In feite verkeert dit orkest al
jaren in een bestuurlijke crisis en voldoet
het niet aan zijn verplichtingen. De tijd
lijkt mij gekomen dat de minister van
CRM ingrijpt”, aldus mevrouw Kappeyne
van de Coppello. Zij stelde voor om ook
in het kader van verbreding van de samen
werking van orkesten onderling de sym-
fonie-orkesten in Nederland bij toerbeurt
in te schakelen bij de begeleiding van
balletuitvoeringen. Voor het Internatio
naal Folkloristische Danstheater moet
juist geld worden vrijgemaakt, vindt de
VVD. Het Danstheater, dat in financiële
moeilijkheden verkeert, heeft zijn nut in
het verleden bewezen, aldus mevrouw
Kappeyne van de Coppello.
(Tot en met 8 februari, dagelijks van
10.30-12.30 uur en van 14-17 uur. Op zon
dagmorgen gesloten).
De kritiek van de socialistische woord
voerder op het kunstbeleid van mevrouw
Gardeniers loog er niet om. Hij verweet
het CDA de populariteit te zoeken door
circussen, dierentuinen en kermissen niet,
maar toneel- en muziekvoorstellingen wèl
naar het hoge 18 procent btw-tarief te
tillen. Zo verworden deze aspecten van
kunst tot „elite-haver voor financieel meer
draagkrachtigen’
De suggestie dat voor de kunsten blij
vend slechts 0,2 procent van de CRM-
begroting wordt uitgegeven, noemde
CDA-woordvoerder Hans de Boer „een
versimpelde voorstelling van zaken”.
Maar hij vond wel dat het departement de
cijfers eindelijk eens moet verduidelijken.
Inflatie zorgt voor onvergelijkbare bedra
gen. De verschillende artikelen zijn nau
welijks gespecificeerd. Dat bij de verde
ling van de schaarse financiële middelen
de kunstwereld haar eigen verantwoorde
lijkheid moet kennen, leek hem een nogal
loze kreet. „Ik zie het orkestenbestel nog
niet op eigen initiatief geld inleveren voor
kunstzinnige vorming”, zo luidde een van
zijn voorbeelden.
De Boer wees voorts op het gevaar van
de grote werkloosheid onder kunstenaars.
Ledigheid tast de creativiteit aan. Geld
voor (sociale) uitkeringen moet worden
omgezet in geld voor opdrachten. Kunste
naars worden door de overheid van het
4^
irjrrrmHr
I -4*'
dan ook indrukwekkend uit. Ér zitten op
merkelijk veel films tussen die bij een wat
breder publiek in de smaak kunnen vallen.
Op de eerste dag van het festival zijn
vooral de twee films de moeite waard die
vervaardigd werden door de Belgische ci
neaste Chantal Akerman. In Rotterdam en
op talrijke andere festivals maakte ze twee
jaar geleden grote indruk met Jeanne Diel-
man. Maar nadien heeft ze bepaald niet
stilgezeten. New From Home is een fasci
nerende, subjectieve impressie van New
York. Met een statische camera wordt een
veelheid gepresenteerd aan beelden waar
in onafzienbare rijen auto’s tussen de mas
sieve huizenblokken door kruipen en men
senmassa’s zich even doelloos en automa
tisch lijken te verplaatsen. Beelden van
metro-stations en vanuit de metro, signale
ren nauw verwante indrukken van zinloos
onderweg-zijn. Rijders vanuit een auto ac
centueren de deprimerende metropool zelf
en de geluidsband fourneert de kakofonie
van het verkeer in versterkte mate, met als
enige troost de brieven die Chantal Aker
man tijdens haar verblijf in de Ameri
kaanse hoofdstad van thuis mocht ontvan
gen en voorleest.
Het laatste shot - gedraaid vanaf een
boot die New York verlaat en de stad
langzaam in wolken en mist laat verdwij
nen - is een meesterlijke visualisering van
de opluchting die aan dit vertrek gepaard
moet zijn gegaan. Het is een film die soms
de zenuwen en het geduld danig tergt,
maar vaker schitterende momenten biedt
van door toevalsfactoren veroorzaakte
spanning. Alles bij elkaar velt New From
Home een vernietigend oordeel over de
leegte in het leven van een foeilelijk asfalt-
labyrint.
Makkelijker te genieten is Les Rendez-
Vous d’Anna, de laatst verschenen film
van Akerman, die op overigens niet min
der deprimerende wijze weer de leegte van
het bestaan illustreert aan de hand van de
reis die een cineaste maakt van Duitsland
via Brussel naar parijs. Onderweg ont
moet ze nieuwe en oude kennissen, maar
allen blijken ze het behoorlijk moeilijk te
hebben. Het meest positieve dat Akerman
te bedenken weet, schuilt in de gevoelens
van geduld of hartelijkheid die Aurore
Clement in haar schitterende hoofdrol
voor vrijwel iedereen op kan brengen,
,.L; V
