Litho's van Duitse meester en glas van Willem Heesen bij Galerie Klein
Paul Wunderlich
getoond als visioen
surreële mythes
xl
Uitstekend streven Research Centrum Dans
Dansers in klankentuin van koper
Peter Faber houdt zijn
publiek aangenaam bezig
streekgenoten
exposeren
Schumanns Frauenliebe
ing
Avond met Cooymans en Kokkelmans
Soioprogramma rommelig van structuur
Dikvoormekaarshow
gaat theater in
Dichterliebe
Ambachtelijk
Wist u dat wi j
uw gordijnen
op maat maken,
ook velours.
13
KUNST
19 7 9
FEBRUARI
•VRIJDAG
2
I
tele-
I I
J
NOORDHOLLANDS PHILHARMONISCH ORKEST
-
E
w
1»
HAARLEM. Tot de meest
hoopvolle ontwikkelingen in de
Haarlemse kunstwereld behoort
de groeiende belangstelling die
Galerie Klein (Krocht 6) sinds de
opening eind 1978 heeft onder
vonden. Dwars tegen de heersen
de opvattingen in als zou kwalita
tief hoogwaardige beeldende
kunst als handelsobject in deze
omgeving weinig kans maken, ziet
Christhilde Klein kans om haar
publiek in een luttel aantal maan
den zodanig uit te breiden dat er
een aanlokkelijke toekomst gloort
waarbij zowel publiek als kunste
naars baat kunnen vinden. Voor
op staat natuurlijk dat het huidige
beleid kan worden voortgezet
waarbij kwaliteit op de eerste
plaats komt maar waaraan ook
een degelijke onderbouw kan
worden gegeven. Commercie
hoeft geen vies woord te zijn als
het betekent dat ook het beste zijn
weg naar het publiek kan vinden.
I
1 I -i
JOHAN VAN KEMPEN
sn, hoe
?h
(7,
CEES STRAUS
I
(14,
(ADVERTENTIE)
iologie
>en.
zelf.
rokka-
•ie.
50.
gin en
n?, tv-
tv-se-
Concertgebouw Haarlem, dinsdag 6 februari 1979 - 20.15 uur
VIJFDE CONCERT SERIE A
•A- Willem Heesen: glasobjecten (unica) uit
verschillende series.
i hon-
telijke
ik ook
lingen
ingen.
zragen
1 licht
io-ont-
er van
atuur,
mede-
onden
Itelevi-
üjnen-
uur).
demie:
wijs.
Peter Faber in een van zijn mannetjes
in de Peter Fabershow.
O- Paul Wunderlich: „Selbst als Adam met Anton und Adler", eenmalige, met de hand
ingekleurde litho, niet gedateerd.
AMSTERDAM. Tot en met zaterdag
is de Concertzaal van het Shaffy Theater
omgebouwd tot een klankentuin vol opge
hangen koper in platen en buizen en stuk
ken ijzer aan touwtjes, waartussen avond
aan avond een aantal dansers en muzikan
ten naar hartelust kunnen stoeien. Het
geheel is georganiseerd door het pas opge
richte Research Centrum Dans en de voor
stelling heet Een Environment.
Op het laatst wordt het zelfs dramatisch,
want de enige beweging, die ze nog niet
herhaald hebben is een omarming en de
twee dansers staan ieder aan weerszijden
van een serie hangende koperen buizen.
Na een lange aarzeling vliegen ze elkaar in
de armen met al die samenknallende bui
zen ertussen een perfect dramatisch ge
entree f 12,- (a.i.) c.j.p. geldig
kaartverkoop en plaatsbespreken aan de kassa van het Concertgebouw, Lange
Begijnestraat 13, Haarlem van 10-15 uur; telefonisch 32 09 94 van 12-15 uur.
Elisabeth Cooymans behoeft geen intro
ductie meer. Deze alt-mezzo is een van de
weinige Nederlandse vocalisten die een
groot intellect en het zingen met hart en
ziel in de vertolking kunnen verenigen.
Dat hiervoor onder meer een volledige
technische beheersing nodig is, spreekt
vanzelf. Haar goed geconserveerde, veel
zijdig getimbreerde stem functioneert dan
ook feilloos: als een gespannen boog.
Ditmaal werd men met Cooymans' kwa
liteiten - waaronder een perfecte dictie,
haarzuivere intonatie en een uiterlijk sobe
re maar daardoor extra indringende pre
sentatie - geconfronteerd in een geheel aan
Schumann gewijd programma. In het ver
loop van de door haar allereerst gezongen
„Frauenliebe und -Leben” worden de dy
namische aanduidingen hoe langer hoe
meer vervangen door psychologische. Nu
is het toch al zo dat bij Elisabeth Cooy
mans het dynamisch organisme van de
voorgedragen liederen nooit wordt ver
stoord; de klankverschillen zijn door haar
afgeschermd tegen alle geluiden die over
dreven zouden kunnen aandoen. En in
dramatische passages voert ze de volume-
contrasten zodanig op, dat de intieme en
vooral persoonlijke sfeer van elk lied altijd
bewaard blijft.
Bij zo’n aanpak spitst het publiek als het
ware nog eens extra de oren, merkend dat
de zangeres de dramatische spanningen
liever alleen maar aantipt dan ze te over
drijven. Zo werd per woord, per fraai
gevormde frase en via de bedoelde intensi
teit, de expressie door haar waargemaakt.
Innigheid, onrust, smart, extase: Elisabeth
Cooymans toonde het als een visioen.
Hoe groot een expressief begeleider ook
in zijn terughouding kan zijn werd duide
lijk in het spel van pianist Rudolf Jansen,
die de ideale muzikale partner van de
zangeres bleek. En dat niet alleen in de
Frauenliebe-cyclus, maar ook nog eens in
een dit Schumann-programma complete
rend aantal nostalgieke verrukkingen,
waarbij de genuanceerde zang een vol
maakte reflectie vond in de meesterlijk
verklankte pianopartijen.
maar wiens „mezza-voce” grote charme
heeft. Beweeglijk en levendig uitbeeldend,
lijkt deze zanger zich allereerst te richten
op de uiterlijke kant van de tekst. Hij
representeert een Zuidelijke natuur en
toont zich - ook al zou zijn stem daar
misschien meer draagkracht voor moeten
krijgen - als het ware voorbeschikt voor de
daaraan verwante uitingen, namelijk: de
opera.
Wat de liedkunst betreft, realiseert deze
jonge kunstenaar zich kennelijk ook nog
onvoldoende, dat de buitenkant van de
persoonlijkheid terug moet treden om
tekstdichter en componist op de voor
grond te kunnen stellen. En dat die instel
ling juist niet een tekort aan expressiemo
gelijkheden veroorzaakt, maar integen
deel de ideale situatie schept voor het
vervullen van de artistieke taak.
De restricties op zijn vertolkingen zijn
zeker niet op een gebrek aan geestelijke
mobiliteit terug te voeren. Kokkelmans
weet bovendien best wat het lied omvat,
maar is op deze wijze niet in staat om zijn
begrip (met de rede) in het muzikale ge
beuren (psychologisch en intuïtief) om te
zetten. Op het lyrisch vloeiende vlak heeft
hij daar niet zo’n last van. Maar zodra de
muziek koortsig is met grote contrasten en
er dramatiek in het spel is, schiet de uit-,
beelding zijn eigenlijke doel voorbij. In de
weergave van verlangen, liefde en vreugde
kon de kenmerkende, hier altijd aanwezi
ge ondertoon van melancholie, nauwelijks
worden nagevoeld. En in een droomlied
als „Allnachtlich im Traume” was er zelfs
een volmaakt onvermogen waarneembaar
om de geëigende spanning op te roepen,
laat staan te continueren.
ROTTERDAM (ANP). Het succes van
de Dikvoormekaarshow voor radio en tele
visie heeft geleid tot een theaterproduktie
onder dezelfde naam, geschreven door An
dré van Duin, aldus Nederlandse Artiesten
Management bv. Na proefvoorstellingen
in april gaat de produktie met pasen offici
eel van start. Het programma bestaat voor
de pauze uit parodieën, quiz, muziek, zang
en een goochelillusie. Daarin worden de
Dikvoormekaarfiguren voorgesteld. In het
tweede deel treden deze figuren in hun
televisiekostuums op in een voor theater
geschreven scène.
i Mala
Lotto-
tforgen.
,g: amu-
zart-Wit
.35 Dal
De formule die bij de vocale serie van
het Haarlems Concertgebouw dit jaar
wordt gehanteerd - een vpcalist(e) van ge
vestigde reputatie deelt het recital met een
jonge collega die nog naam moet maken -
hield in dit geval voor de pauze een eerste
kannismaking in met de uit Maastricht
afkomstige tenor Peter Kokkelmans, bege
leid door de pianiste Tonie Ehlen. Het was
een gbede gedachte er een hele Schumann-
avond van te maken en dan, hoe kan het
logischer, de „Dichterliebe" in dit pro-
grammagedeelte aan de orde te stellen.
Want zoals „Frauenliebe und -Leben" de
bundel voor de vrouw is, zo is de cyclus
„Dichterliebe” die van de man. En om de
inhoud ervan te vertolken, stuit je in beide
opusnummers op dezelfde moeilijkheden.
In het geval van Peter Kokkelmans. waar
muzikale aanleg en mogelijkheden evident
bleken, wees deze keuze overigens op een
grote onbevangenheid om niet te zeggen
overmoed, ten aanzien van zijn benade
ring van het klassieke liedrepertoire. Kok
kelmans is beslist een sympathieke podi-
umverschijning en begiftigd met een milde
en lichte stem, die misschien nog wat uit
bouw in de hoogte en de laagte behoeft.
-radio
i extra
Ie ru-
n sal
lemen
name
»yste-
stereo-
kamer
rde te
t. 19.15
lüpfer
e. 20.00
ramma
tuitend:
8. 22.05
■n (Be-
15 Jour-
30 Bil
tnagazi-
3. 20.00
r Sache
re. 21.50
Extra.
IRQ
»rta-
tua-
idse
ieeft
te-
•llah
van
han-
i La
nd 2
ding is
>roble-
;coop”
ig van
ima in
s aan
ngst
Ailsa Berk in Environment in het Shaf
fy Theater. Zij geeft zaterdagavond een
solovoorstelling in de Toneelschuur Haar
lem. (Foto Bob van Dantzig).
HAARLEM. Sinds Elisabeth Cooy
mans als lerares verbonden is aan het
Amsterdams Conservatorium, is deze zan
geres minder frequent te horen dan voor
heen. Nu zich gisteravond in de Tuinzaal
van het Haarlems Concertgebouw weer
zo’n tamelijk uitzonderlijke gelegenheid
daartoe voordeed, verzamelden zich daar
danook de ware kenners en liefhebbers
van de liedkunst.
bruik van een ongemeen gloeiende aarde-
kleur die in het geheel van zijn collectie
opeens heel duidelijk aanspreekt.
Heesen geeft zijn vazen in heel simpele
vorm weer. Meestal zijn het cylinders die
aan de bovenzijde een lichte verdikking
krijgen of die, precies het tegenoverge
steld, een wijduitlopende rand hebben.
Het zijn vormen die ingang vonden door
de produkties van de Koninklijke Glasfa
brieken in Leerdam. Op zich is dat niet zo
vreemd, want Heesen heeft daar 23 jaar
gewerkt en zijn glasblazerij, onderge
bracht in een voormalig stoomgemaal,
staat niet ver van Leerdam.
In dit ambachtelijke bedrijf, dat een
pleidooi voor kleinschaligheid op zich is,
ontwikkelt Heesen een traditie op het ge
bied van de glaskunst die van een zeker lef
getuigt. Hoewel zijn vormen dus nog terug
grijpen op reeds gevestigde stijlen, moet
het toch een heel avontuur zijn om een
publiek voor deze kunstvorm warm te
laten lopen dat daar traditioneel weinig
mee van doen heeft gehad. We zijn immers
betekent geen weggegooide uren. Het is
allemaal best leuk en genoeglijk, maar de
echte vonken blijven uit. Sommige onder
delen zijn ook te breed uitgesponnen, zoals
de filmspeler die telkens zijn scène over
doet en zijn interviewprogramma met
denkbeeldige mensen aan het slot. Koste
lijk zijn typeringen als „meneer Fabers
bodyguard” en de assistent van meneer
Faber, die het publiek moet bezighouden
tot meneer zelf komt. Maar ver boven de
sfeer van het publiek bezig houden komt
de Peter Faber Show nu in elk geval nog
niet uit. Hoe goed Faber zijn mimeacts ook
brengt, wat hij doet is op zo’n moment te
obligaat. Misschien moet het allemaal nog
wat groeien.
*ry III.
rama.
i van
konaal
erefor-
Neder-
I
Door de verschillende uitgangspunten
van de meewerkende dansers, die ook nog
per avond verschillen, zijn de resultaten
van hun botsingen met dit environment
zeer uiteenlopend, variërend van nuffig tot
vitaal, van humoristisch tot dramatisch en
van loze improvisatie tot het uitvoeren van
een fraaie conceptie.
deze kl .nkenrijkdom beweegt, voegt daar
weinig met haar beweging aan toe. Alleen
als ze zich op een gegeven moment treite
rig tussen de spelers en hun instrumenten
opdringt wordt haar aanwezigheid even
interessant.
Het is de bedoeling van het Research
Centrum Dans met deze, of met andere
dingen blijft doorgaan, uitdagingen voor
dansers te vormen om zodoende tot ver
nieuwing en ontwikkeling te komen. Een
uitstekend streven, dat in ieder geval een
heel plezierige en speelse avond oplevert.
10 Jour-
ran een
15 Rio
lurnaai.
missar.
(Tot en met 28 februari, geopend van
dinsdag tot en met vrijdag van 12-17.30
uur, op zaterdag van 12-17 uur en boven
dien op donderdagavond van 19-21 uur. De
expositie wordt vanavond om 20.30 uur
door drs. E. Meyer geopend).
UTRECHT. Gekleed in een scharla
kenrood uniformjasje over zijn grijze
jeans en met op het hoofd een gebreid wit
ijsmutsje, loopt Peter Faber affiches te
verkopen van zijn soioprogramma dat zo
dadelijk beginnen zal. Zo’n affiche stelt
een vrolijke kindertekening voor, ge
maakt door Peters zoontje. Het is het
„handelsmerk" geworden van De Peter
Faber Show, die na een aantal probeer-
voorstellingen donderdag in de Blauwe
Zaal in première ging. Die kindertekening
karakteriseert wel een beetje de sfeer van
het programma, dat zich in de loop van de
avond onbevangen en speels ontrolt.
Hoogtepunt donderdagavond, werd het
niet in het programma aangekondigde
paar Caridad Garcia leerlinge moderne
dans aan de Theaterschool in Amsterdam
en Frank Bantle klassiek danser bij
het Scapino Ballet. Zij exposeren samen
een aantal fraaie losse bewegingen, die
niets met al dat rondom opgehangen me
taal te maken hebben, maar daarna wor
den al die gebaren nog eens herhaald, nu
wèl in relatie met de dingen rondom waar
door ze opeens een betekenis krijgen.
genoemd met hoogst persoonlijke opvat
tingen over dit isme. Surrealisten zijn
schilders van de droom waarbij de nadruk
wordt gelegd op het collectief gemeen heb
ben van veelal dezelfde symbolen die je
daarom ook archetypen kunt noemen. Wat
Wunderlich nu doet houdt wel een verwij
zing in naar dit „algemene” surréalisme
maar hij verbindt er tevens zijn eigen
droomwereld aan. Zo ontstaat een kunst
vorm die zich niet laat lezen aan de hand
van een bekende symbolentaal, maar die
een entree biedt tot een zeer persoonlijke
kennismaking met de betrokken kunste
naar. Het is in dit verband ook typerend
dat de waardering voor het werk van Wun
derlich gelegen zal zijn in het feit van wat
de kijker zelf als ervaring te bieden heeft
Wunderlich laat zich vanuit veel gezichts
punten benaderen, maar hoe persoonlij
ker je opvatting over zijn gebruikte sym
bolentaal is, des te meer zal hij te vertellen
hebben.
Wat daarnaast als een soort constante
aanwezig is blijkt uit zijn visie op de kunst
geschiedenis. Vanaf het vroege werk tot
het meest recente blijt Wunderlichs voor
liefde voor datgene in welks sporen hij
treedt. Er komen in zijn werk veelvuldige
verwijzingen naar renaissancistische mo
tieven Voor; Dürer bijvoorbeeld wordt
vaak geciteerd terwijl bijna ieder werk een
licht-Italianiserend karakter heeft. Wun
derlich kan dan ook een maniërist worden
genoemd die graag „in de stijl van” wil
werken, maar dat nog net niet tot zijn
levensdoel heeft uitgeroepen.
Opvallend is dat het vroege werk dit
eclectische streven zeer nadrukkelijk stelt.
De latere litho’s zijn op dit punt subtieler
geworden, meer ingetogen ook alsof soms
de adem wordt ingehouden. Naarmate dit
proces zich sterker ontwikkelde, is Wun
derlich ook meer aandacht gaan besteden
aan het scheppen van zijn mythes die meer
en meer een erotische lading meekrijgen.
Het is een vorm van erotiek die geen
enkele agressie kent, eerder vrouwelijk
(zacht, teder, accepterend) overkomt dan
het tegendeel.
Willem Heesen stelt als glasblazer het
ambachtelijke in zijn werk op de voor
grond, maar is er tevens van overtuigd dat
de artistieke graad zo hoog mogelijk moet
worden opgevoerd. Hij doet dat met rela
tief eenvoudige, maar sterk sprekende
middelen die hun grootste kracht vinden
in het abstracte karakter. Wat Galerie
Klein van Heesen toont zijn zijn vazen,
kommen en druppelvormen, stuk voor
stuk gebruiksvoorwerpen die zich echter
evengoed als zelfstandige objecten laten
gebruiken. Heesens uitgangspunt is steeds
de melkwitte kleur die hij aan het glas
geeft waar tegen een decor van blauwe,
grijze of groene lijnen met een riet-achtig
karakter wordt geplaatst. De meestekleu-
ren zijn beschouwend, behalve bij het ge-
De nieuwe expositie waarmee deze
maand wordt ingezet, mag wat dat betreft
gerust een topper worden genoemd. Klein
heeft de bekende Duitser Paul Wunderlich
hier naar toegehaald, wiens in ons land
weinig getoonde litho's de hoofdmoot van
de expositie vormen naast enkele goua
ches van zijn hand en een serie indrukwek
kende glas-unica van Willem Heesen.
Klein toont niet alleen actueel werk van
Wunderlich, er is een overzicht ontstaan
van wat hij de laatste acht jaar op het
gebied van lithograferen heeft gedaan.
Dat is daarom zo interessant omdat Wun
derlich in die periode vrij veel veranderin
gen heeft ondergaan, zonder dat hij af
breuk aan zijn uiteindelijke stijl van wer
ken heeft gedaan.
Wunderlich kan een surrealist worden
Erg humoristisch is de danseres Caroli
ne Dokter studente aan de Rotterdamse
Dansacademie die als een kat in een
vreemd pakhuis tussen al die dingen rond
dartelt, af en toe eens ergens tegenaan
stoot en achterna gezeten wordt door de
slagwerker Ed de Vos die tussendoor een
grote variëteit aan roffels op het rondom
hangende koper slaat.
Als een stel stoeiende kinderen en niet
meer dan dat, komt een twintigtal dans-
expressieleerlingen van de Rotterdamse
Dansacademie tevoorschijn, terwijl zës
leerlingen van de Studio Anne Walseman
met een in zijn eenvoudigheid bijna ritueel
werkende looppasdans, gecombineerd
met hoorbare ademhaling en kreten, rede
lijk goed de aandacht weten vast te hou
den.
De beste danseres (moderne techniek) is
zeker Ailsa Berk, die zaterdagavond een
solovoorstelling in de Toneelschuur zal
geven. Haar bewegingen zijn fraai en vi
taal en vertonen ook nog veel fantasie, al
heb ik er weinig structuur in kunnen her
kennen. Zij wordt begeleid door niet min
der dan vijf slagwerkers, die optreden
ónder de naam Bimetaal, en aardig wat
herrie aan al dat koper weten te onttrek
ken.
De beste musici van de avond zijn echter
de beide slagwerkers Kees van Zeist en
Harry de Wit, die er in slagen een half uur
lang de hele ruimte in klank tot leven te
brengen, waarbij ze steeds wisselen van
wat we dan maar instrumentengroepen
zullen noemen, want ze maken al die kope
ren platen en buizen, de grond, ijzeren
blokken en stokken werkelijk tot muziek
instrumenten. De groep heet Mezzing en
Vanavond opent in Galerie Bouma in de
Hhidenstraat 3 in Amsterdam een exposi
tie van de schilders Haije Gemser uit Vel-
ser-Zuid en Margreet Bouman uit Haar
lem. Van beiden zijn qlieverfschilderijen
te zien, terwijl Gemser ook vertegenwoor
digd is met aquarellen in gemengde tech
niek. De opening heeft om 20 uur plaats.
Men kan er tot en met 24 februari op
dinsdag tot en met vrijdag van 12-18 uur
terecht, op zaterdag van 12 tot 17 uur.
Galerie 777 aan de Oosteinderweg 261 in
Aalsmeer toont tot en met 2 maart lino-
drukken van Jan van Geem uit Spaarn-
dam. Ook deze expositie wordt vanavond
om 20 uur geopend. Galerie 777 is op
dinsdag tot en met donderdag van 9-18
uur geopend, op vrijdag van 9-21 en op
zaterdag van 9-17 uur.
Een hele reeks mannetjes brengt Faber
in dit soioprogramma tot leven. Hij is
daarin niet alleen met ontspannen plezier
zichzelf, maar laat een aantal mensen zien
bij wie allemaal wel een klein steekje ge
vallen is. Daar zit veel aangenaam kijk- en
luisterwerk bij, maar toch lijkt het alsof
niet werkelijk tot de kern wordt doorge
drongen. Als Peter Faber een man laat
zien bij wie alles van binnen door techni
sche uitvindingen vervangen is, dan ver
wacht ik daar meer achter.
Peter Faber is zijn theatercarrière be
gonnen als mimespeler. Later kwam hij
terecht bij het Werkteater, waar vooral op
basis van improvisatie toneel wordt ge
maakt. Die vorming heeft gezorgd dat hij
z’n vak tot in de puntjes beheerst. Fabers
ervaring en scholing bij het Werkteater en
het ontbreken van een geijkte toneel-
schoolopleiding vormen denk ik samen
zo’n beetje de acteur die zonder alle onna
tuurlijke bijgeluiden en toneeltoontjes
waarmee zoveel spelers behept zijn,
schijnbaar zonder inspanning zijn werk
doet.
In De Peter Faber Show gebruikt Faber
zijn ervaring en talent op een ongedwon
gen manier. Hij praat bijna voortdurend
tegen het publiek, als Faber zelf, of als het
mannetje dat hij maakt. Het is alsof hij in
kleine scènetjes wil laten zien wat hij zelf
zo’n beetje van het leven denkt. Dat kan
soms boeiende momenten opleveren, maar
over het geheel genomen bezit het pro
gramma toch te weinig draagkracht. Het is
wat rommelig van structuur, heeft wat
weg van een grabbelton waarbij de opge
diepte verrassingen telkens een beetje te
genvallen.
wel een volk van schilders en pottenbak
kers, maar voor glaskunst bestaat slechts
onderwaardering. Heesen volgt daarbij de
lijn die ook door de keramisten is getrok
ken: maak eerst goed verzorgd werk dat
algemeen kan worden gewaardeerd en ga
dan langzamerhand de grenzen verleggen.
De keramische kunst heeft daar grote
baat bij gevonden zodat ze een werkelijk
antwoord kan geven op het mechanische
stukgoed. Het is voor Heesen te hopen dat
hij in de nabije toekomst een breder ge
hoor, ook bij collega’s kan vinden. De
glaskunst zou er door in ons land op een
beter peil kunnen komen.
dirigent: ROELOF VAN DRIESTEN
solist YEREMY MENUHIN - piano
programmaMozart - Cassation in G gr.t. KV 63
Beethoven - Pianoconcert no 3
Janacek - Taras Bulba
K
(ADVERTENTIE)
Haarlems Gordijnenhuis
Kim van der Boom, die zich temidden van
CONRAD VAN DE WEETERING
KO VAN LEEUWEN
Spec laalzaak m gordi|ner^en vitrages
Kleine Houtstraat 42 Haarlem
Tel 023-323925
s Maandags gesloten
