1/ï)
n
Schijnheiligheid
rond shirt-reclame
Kundige begeleiding
Jen
a mm
door Dick Loman
Niet alleen sport
llja Laman
52
wereld
;ektor ea
-
even en
RUM
n team-
r
van
;n met df
sen nade
=n dat
i van een
taal de
snel
Ie
sals
lere
iet werk
ee IBM
Ier os/vs'
ïffen
emote)
3
innen
r
jen Berg
t
eigen is of niet. Je zult
delige gevolgen heeft voor daar nooit uitkomen. De
1
1).
sonder
ire-
tu
afdeling
an
I028,
?lijke en
leerjarigt
ieur/
akelijk.
kontak
:uele
Oprekent
Dertig vrouwelijke leerlingen van de
Amsterdamse academie voor lichame
lijke opvoeding kopen sinds kort vaker
dan ze gewoon zijn een retourje
Utrecht om zich daar te vervoegen bij
Hans Keizer. Deze afgestudeerde arts
en wetenschappelijk medewerker ont
vangt ze dan in het fysiologisch labora
torium van de Utrechtse universiteit,
waar momenteel de basis wordt gelegd
aan een onderzoek dat officieel heet:
„Onderzoek naar de invloed van endo-
en exogene geslachtshormonen op het
fysieke prestatievermogen van de
vrouw”.
*- Die retourtjes van die zo rond twintig
jarige studentes vormen een onmisba
re schakel in dat wetenschappelijk on
derzoek, dat bij traditie nu eenmaal een
„dure” titel draagt, die zich gelukkig vrij
gemakkelijk laat vertalen”.
I
•'W
->
duidelijk
sport aan de top te komen, wetenschappelijk zo ver is
Hans Keizer in gesprek met Oiga Commandeur
De juiste pil
voor een
sportvrouw
bestaan
en-
rische
Z.
igin
de politieke par-
sandwich-men van de andere firma.
Laten we even een duidelijk voorbeeld
geven. AZ'67 heeft op zijn shirtjes, in
plaats van de naam van de spelers
zoals tot op heden, de naam van Wasto
ra geborduurd. Wastora doet dat niet
om de twaalfduizend man op de tribu
nes deze firmanaam in te prenten,
maar in de hoop dat zes miljoen televi
siekijkers die naam onuitwisbaar in
het geheugen krijgen gegrift. Betaalt
Wastora daarvoor een prettig bedrag
aan de STER, dus aan de regering en
de omroepverenigingen? Nee, Wastora
betaalt daarvoor een verhoudingsge
wijs klein bedrag aan AZ’67. Daar zit
iets scheefs in. Maar dit scheve is niet
minder scheef dan de oogluikend toe-
gestane reclame in de stadions, de bor
den die er ook niet staan voor de toe
schouwers, maar voor de televisiekij
kers. hoewel de eigenaar van het sta
dion de centen ervoor krijgt. Het stadi
on is in zo'n geval dus een soort bor
deelhoudster. die gelegenheid geeft tot
mogelijk aangepaste pil is heel belangrijk.
Het is het meest gebruikte anti-conceptie-
middel, vergeet dat niet”, aldus Hans Kei
zer, die eigenlijk door zijn vrouw, Hja
Keizer-Laman, nog nationaal recordhoud-
ster op de middenafstand (1500 meter) op
dit spoor is gezet.
tegen oneerlijke concur
rentie moet opboksen”.
zijn. Een belangrijke stop op de weg naar
een juiste pil voor elke vrouw”, vertelt
Hans Keizer, die de dertig meisjes onder
verdeeld heeft in drie groepen.
„Natuurlijk zijn er veel bijwerkingen
van de pil bekend. De huisarts kent er ook
vele. Vandaar ook dat veel vrouwen nogal
eens andere pillen voorgeschreven krij
gen. Het pakket is echter zo groot, en de
tijd van de huisarts voof een echte begelei
ding zo gering, dat hij zich wel moet beper
ken tot een beperkt aantal middelen. Als
huisarts heb je niet de kans de invloed van
de pil op het prestatievermogen te toetsen.
Dat kan ook de gynaecoloog niet weten.
We hebben nu die mogelijkheid, die we
graag met de studentes willen aangrijpen,
want de uitkomsten kunnen erg belangrijk
tijen over de shirtreclame neemt lang
zamerhand lachwekkende vormen aan.
Het is alsof er door twee wereldmach
ten over ontwapening wordt onderhan
deld, waarbij de ene partij zich plotse
ling vastbijt in de dumdum-kogel. Al
les mag, de H-bom, de neutronenbom,
napalm, ontbladeringsmiddelen, maar
zodra komt niet de dumdum-kogel ter
sprake, of er wordt vastberaden geroe
pen: „Niet dan over mijn lijk!". Alsof
shirtreclame de bestaande situatie in
grijpend zou veranderen. De spelers
lopen toch al met reclame op het veld,
namelijk met de driestrepige Adidas-
reclame, waarvan iedere insider, dus
iedereen die wel eens een sportoutfit
koopt, weet dat het om shirtjes, broek
jes of schoenen van de Duitse sportar
tikelenfirma Adidas gaat, zo goed als
iedereen weet dat die haan bij de VA
RA hoort en niet bij de NCRV, en dat
het ronde mannetje, als het uit banden
is opgebouwd bij Michelin hoort, en als
het een bruine kleur heeft, bij Droste
hoort.
De naam van de sponsor wordt trou
wens ook niet verborgen gehouden als
de elftallen in hun trainingspak het
veld betreden. Maar dan is de televisie
meestal nog niet in actie en het gaat
erom dat de televisie geen gratis
STER-zendtijd verleent aan elf sand-
wich-men van de ene firma plus de elf
„Nu hoeft dat natuurlijk
niet het geval te zijn met
het gebruik van de pil met
dat beetje extra waarop je
doelt. Voor het goede be
grip even, we praten hier
over de toekomst, want
om te beginnen duurt
mijn onderzoek, dat dus
heel anders gericht is, wel
enkele jaren. Toch kun je
straks voor dat dilemma
komen te staan. Voor de
klaar geleverd. Er hoeft niet eerst een
regisseur (hoewel Walter van der
Kamp zich daar graag voor zou aan
melden) veertien dagen lang met de
Ajacieden en de PSV’ers te trainen,
dat doen die clubs in eigen beheer, dus
wat dat betreft krijgt de televisie het,
net als een Joop van den Ende-produk-
tie, in de schoot geworpen.
De televisie speelt dus een dubbelrol.
Voetbal is voor haar een topprogram-
ma, maar wordt nog steeds niet als een
topprogramma betaald. Het voetbal
sjoemelt daar een beetje tussendoor.
Het neemt genoegen met wat de televi
sie betaalt, ook al omdat het aan de
andere kant wat vangt voorde „televi
sierechten” van de reclame. In zijn
beruchte TV-debat met de hoofdredac
teur van het Leids Dagblad, Han Mul
der, heeft Peter Post er onlangs op
gewezen dat de bezoekers van zijn zes
daagse 60 gulden per plaats zouden
moeten betalen als de baan niet bont en
blauw bepleisterd was met reclame.
Vermoedelijk zouden ze meer dan zes
tig gulden moeten betalen, omdat er
geen vijftigduizend bezoekers zouden
komen als ze zestig gulden moesten
betalen, dus die dertigduizend die ook
dan nog zouden komen, zouden dan
bijvoorbeeld vijfentachtig gulden moe
ten betalen. Maar omdat er dan lang
geen dertigduizend mensen zouden ko-
Het gaat om twee vragen: in hoeverre
beïnvloedt de menstruatiecyclus het pres
tatievermogen van de vrouw (het endoge
ne) en in hoeverre doet dat de anti-concep-
tiepil (het exogene). Of zoals onderzoeker
Hans Keizer het zelf in zijn inleiding van
zijn onderzoekplanning zegt: hoe vinden
we voor elke sportvrouw de juiste pil.
„Ik hoop door dit onderzoek geïnfor
meerd te worden hoe de training ingrijpt
op de hormonale huishouding. Het klinkt
misschien wat gek in deze tijd, maar dit
onderzoek is het eerste in de gehele we
reld. We leven weliswaar in een oversekste
maatschappij, maar eigenlijk is de vrouw
pas sinds het begin van de zeventiger jaren
onderwerp geworden van wetenschappe
lijke sportonderzoeken. Schoorvoetend is
men vrouwen gaan meten”, vertelt Hans
Keizer, woonachtig in Rhenen.
Het unieke van dit onderzoek moet heb
ben meegespeeld bij degenen die jaarlijks
de toto- en lottogelden verdelen. Voor Kei
zers onderzoek rolden er voor dit jaar
82.000 gulden uit en voor de twee volgen
de jaren ook bedragen die de onderzoeker
in staat stelt bijvoorbeeld een analiste in
volledige dienst te nemen. „Eigenlijk alles
te doen wat voor dit onderzoek noodzake-
het lichaam van de sport- farmacologie blijft altijd
man of sportvrouw, heb ik een voorsprong houden.
een vorm van visuele ontucht en daar
goed voor betaald krijgt.
De vraag is dus, of je de beslaande
wantoestand nog moet uitbreiden met
shirtreclame, of juist op dit punt „halt,
tot hier en niet verder!” moet roepen.
Persoonlijk vind ik dat die shirtrecla
me er ook nog wel bij kan, en wel
omdat de dubbelzinnige rol van de
televisie in deze kwestie uiterst ver
troebelend werkt. De televisie zendt
immers maar al te graag voetbalwed-
strijden^en samenvattingen van voet
balwedstrijden uit. Daar moet ze voor
betalen, je kan ook zeggen: daar moet
ze voor bloeden. Maar gerekend naar
de tijd die aan voetbal wordt besteed,
bloedt de televisie (de NOS, de ver
schillende omroepverenigingen) na
tuurlijk maar een klein beetje. Ze be
taalt veel meer voor een uur Toon
Hermans of voor een uur Hollands Glo
rie dan voor een uur samenvattingen
van de competitie. Ze krijgt de voetbal-
programma’s ook min of meer pan-
I
men opdagen, zouden de achttiendui
zend die vijfentachtig gulden zouden
kunnen en willen betalen inmiddels
honderd gulden moeten betalen, maar
het is natuurlijk zeer de vraag of er
dan werkelijk tienduizend mensen be
reid zouden zijn honderddertig gulden
te betalen. Enzovoort, enzovoort.
Berend Boudewijn, de directeur van
de Amsterdamse Stadsschouwburg,
vertelde me laatst dat een plaats in de
zaal voor een operavoorstelling zonder
subsidie momenteel 250 gulden zou
moeten kosten. Vergeleken daarmee is
een plaats van zestig gulden voor een
avondzesdaagse, met minstens zoveel
acteurs en zangeressen als in een ope
ra, nog spotgoedkoop. De opera redt
het (bravo!) nog zonder reclame, de
zesdaagse redt het nog zonder subsi
die, maar de PvdA doet er wel verstan
dig aan te bedenken dat haar achter
ban zestig gulden moet betalen voor
een avondje zesdaagse als ook hier de
reclame zou worden verbannen (inclu
sief de shirt-, pet- en broekreclame die
in de wielrennerij gebruikelijk is), of
dat de regering de beroepssport op
dezelfde manier moet gaan sponsoren
als het beroepstheater. Dat gaat nu ook
gebeuren, zal men zeggen, maar dan
toch op heel bescheiden wijze, gezien
het aantal „gezelschappen en het aan
tal „acteurs STOPPER
De toekenning van deze gelden houdt al
een waardering in voor het werk dat Hans
Keizer wil gaan verrichten en waarvoor hij
regelmatig die dertig studentes vanuit Am
sterdam laat overkomen.
Waarom al die toestanden? Is het alle
maal we zo belangrijk, vooral als je leest
dat het om de sportvrouw gaat? Al die
andere vrouwen dan, die zich niet zo spor
tief bewegen?
„Die vragen, vooral dielaatste, krijg je
wel vaker te horen bij het begin van een
wetenschappelijk onderzoek waarbij
sportmensen zijn betrokken. Het is geen
onderzoek dat zich puur richt op de sport
vrouw. Om te beginnen zijn de dertig meis
jes die allen vrijwillig meewerken en die in
alle openheid helemaal bij het onderzoek
en de resultaten betrokken worden, geen
echt getrainde sportvrouwen. Althans niet
op het gebied van het uithoudingsvermo
gen, dat centraal staat in het onderzoek. In
dat opzicht zijn ze allen ongetraind”.
„Stel, dat ik bij dit onderzoek constateer
Een onderzoek, dat in de
toekomst het antwoord
moet geven op de vraag
welke anticonceptiepil bij
welke vrouw past, is een
alleszins verantwoorde
zaak. Ook ethisch. Nie
mand zal dat betwisten,
maar toch zijn er wat
kanttekeningen te plaat
sen.
Onderzoeker Hans Kei
zer kijkt niet vreemd op
wanneer we wat in de ver
dere toekomst kijken en
erop wijzen dat de volgen
de stap best eens zou kun
nen zijn, bet zoeken naar
en vervaardigen van pil
len met een samenstelling
die het lichaam juist dat
kleine beetje „extra” ge
ven, waardoor je op het
terrein komt van de pres-
tatiebevorderende midde
len.
„Ja, daar kun je voor
komen te staan. Dat is rea
liteit, waarbij ja natuur
lijk nooit uit het oog mag
verliezen dat wij met dit
onderzoek die prestatiebe-
vordering niet op het oog
hebben. Maar inderdaad
kan je tal van voorbeelden
aanhalen van negatieve
gevolgen van onderzoe
kingen. Je kunt iets posi
tief, maar helaas ook vaak
negatief toepassen”.
„Neem die hormomen.
In de medische wereld een
belangrijke zaak bijvoor
beeld bij het behandelen
van de zogenaamde
dwerggroei en reusgroei.
Dat zijn hormonale afwij
kingen die te behandelen
zijn. Een goede zaak dus,
die lijnrecht tegenover
het gebruik, of zeg maar
misbruik, in de sport
staat. De krachtsporten
die het gebruiken spelen
inderdaad met hun le
ven”.
sid
ang van lijk is”, klinkt het tevreden.
„Hé, hola!" dacht ik geschrokken,
„een ergerlijk staaltje van shirt-recla
me op de TV bij de close-up van de
handen van Vladimir Horowitz: de
naam „Steinway Sons” bleef enige
tijd uitdrukkelijk in beeld. Papa Stein
way, met al die zonen, was dat niet die
beroemde pianomaker, die nu even gra
tis reclame mocht maken voor zijn
produkt? En bepaald niet in een ordi
nair programma, want Horowitz mag
toch gerust wel de Cruijff onder de
pianisten worden genoemd, zoals de
presentator (Jimmy Carter) de Cruijff
onder de presidenten is. Het was alsof
zij de kijkers (en dat waren natuurlijk
niet alleen Nederlanders, het program
ma zal in tientallen landen zijn uitge
zonden) wilden voorhouden: „Speel
verstandig piano!”. Veel mensen blij
ven graag piano spelen. Ik ben er zelf
een voorbeeld van (en wat waar is is
waar: Horowitz speelde nog als de bes
te! N.S.). Maar ik vind: als je piano
speelt, moet je wel verstandig piano
spelen. Dus gebruik ik een vleugel met
witte en zwarte toetsen. Omdat ik
vormgeving ook belangrijk vind, koos
ik dus Steinway Sons. Want van alle
piano’s met ujeinig ruis en gerammel
bevalt Steinway Sons mij verreweg
het best. Steinway Sons, 'n logische
keus”.
De hypocrisie van
„Meisje, die normaal de pil niet gebrui
ken. Per groep is er een programma. Een
groep, die niet traint en pilloos blijft, een
groep, die wel traint en evenmin de pil
gebruikt en een groep, die traint en eerst
twee maanden pilloos blijft, om dan gedu
rende drie maanden de pil wel te gebrui
ken. Via de fietsergometerbelasting, de
opname van het zuurstofvermogen dus,
bloed- en urineonderzoek enzovoort verga
ren we de noodzakelijke gegevens. Dit
gedurende meerdere proeven, waarna we
nieuwe groepen willen onderzoeken. Het is
allemaal verschrikkelijk arbeidsintensief,
maar wij en ook de studentes, die graag
meewerken, vinden het erg belangrijk. De
sportvrouw maar zeker odk de „gewone”
vrouw heeft recht op de voor haar meest
geschikte pil. Die zou ze eigenlijk moeten
hebben. Daaraan hopen wij te kunnen
bijdragen”, aldus Hans Keizer, die bij zijn
onderzoek begeleid wordt vanuit het Aca
demisch Ziekenhuis van Utrecht.
„Ik leg hierbij de nadruk op dat bijdra
gen. Ons directe doel kan niet zijn het
vinden van die juiste pillen. We moeten
eerst in kaart brengen de hormonale ver
anderingen in het lichaam van de vrouw
tijdens eenmalige inspanning en de in
vloed van de training daar op. Eerst als dat
duidelijk is, kun je gaan werken met één
bepaalde veel gebruikte pil en de invloed
daarvan weer onderzoeken. En dan pas
kun je gaan denken aan de doseringen.
Een onvoorstelbaar werk. We hebben hu
echter kans de eerste stap te zetten”, be
sluit Hans Keizer.
dat bij een testgroep er zijn er drie van
elk tien meisjes blijkt dat als gevolg van
training bijvoorbeeld het vetgehalte van
het bloed lager is dan bij de niet getrainde
vrouwen, die eveneens de pil gebruiken,
dan is dat een gegeven waarmee ook bui
ten de wedstrijd- of topsport heel veel te
doen is. Bekend is namelijk dat pilgebruik
vaak dat verhoogde vetgehalte van het
bloed veroorzaakt”.
„Het is maar één voorbeeld”, aldus Hans
Keizer, die terecht kan wijzen naar tal van
wetenschappelijke onderzoeken met
sportlieden die ook belangrijke gegevens
opleverden voor de „gewone” wereldbur
ger. Denk alleen maar aan de bewegings
therapie na een hartinfarct. Vroeger was
bewegen na een infarct uit den boze, totdat
onderzoeken het onjuiste daarvan aan
toonden. Onderzoeken, ook met sportlie
den.
„Dat vetgehalte van het bloed is maar
één voorbeeld. We willen ontdekken wat
training doet, wat er in het bloed gebeurt,
in de spiercel enzovoort, en ontdekken wat
de pil daar nog eens bovenop doet. Het
komen tot een voor elke vrouw zo optimaal
er geen moeite mee. Als Alleen een mentaliteitsve-
dat niet duidelijk is kan ik randering kan hieraan een
er niet achter staan. Zeker einde maken. Maar ook
niet als arts. Je hebt na
melijk je belofte gegeven
„Ik mag nooit zeggen dat haar vroegtij
dige afscheid van de topsport te wijten is
aan pilgebruik, want dat is nooit gemeten.
Voor ons gevoel is dat echter wel duidelijk
het geval geweest. Ilja, die bij de Olympi
sche Spelen in München nog de finale op
de 1500 meter haalde, wilde in ’73 nog een
keer „knallen”. We hadden gehoopt dat ze
onder de vier minuten zou komen. Ze
kwam echter uit op 4.19.0. Constant klaag
de ze over vermoeidheid. Een volledig li
chamelijk onderzoek leverde niets op. In
’74 stopte ze met de pil, waarna de klach
ten verdwenen. Toen was het al te laat
voor een knappe afsluiting van haar car
rière. Dja was niet de enige met die ver-
moeidheidsklachten, meer meisjes hadden
en hebben die”.
die zie ik niet komen”.
„Wij zullen het gelukkig
dat je er naar zult streven wel uit onze malle kop ha-
mensen beter te maken en *en prestatiebevordering
niet ziek”. zo centraal te stellen als in
Een duidelijk stand- Oostbloklanden”, klinkt
punt, maarWe hoeven het fel uit de mond van
Hans Keizer niet aan te Hans Keizer, die overi-
sporen zich wat verder te gens niet zo ver wil gaan
bewegen op een terrein, zich onmiddellijk achter
dat je als een randgebied de Franse sportarts Klein
kunt zien. op te stellen, die beweert
„Een
ethische kant ervan. Daar- een utopie. Ja, er is nu
over heb ik een duidelijke vooruitgang geboekt bij
mening”. het opsporen van de ana-
„Zolang duidelijk is bole steroïden, maar niet
aangetoond dat het ge- alle zijn opspoorbaar.
azijn opspoorbaar,
bruik van prestatiebevor- Neem testosteron. Toon
derende middelen en maar eens aan in hoeverre
dan begin je al met aange- het gevondene lichaams-
paste voeding geen na-
Een vraag die ik kan be- dat men dat kan. Nog-
grijpen, want die topspor- maals, ik zeg niet dat het
ter ik praat over vol- gedaan wordt, omdat ik
wassenen, van kinderen zelf de bewijzen niet heb,
moeten ze met hun handen maar er is natuurlijk geen
afblijven weet dat hij sprake van „zo ver zijn”.
Het kan, gelukkig maar.
Voor de mens een goede
,4e kunt dan neen zeg- zaak, mits toegepast op de
gen, daarbij de kans lo- plaats waar het hoort, ter
pend dat die topsporter bevordering van het gene-
„het” toch neemt. In Bel- zingsproces en niet el-
gië gaat het zo over de ders”, aldus Hans Keizer,
toonbank. Je krijgt dan die bij de KNAU lang de
een gevaarlijke wildgroei, midden- en lange-afstan-
Ik hel dan ook meer over ders trainde en nu advi-
naar de mening dat je die seur is van de medische
topsporter moet helpen commissie.
via een kundige begelei- „Overigens vind ik dat
ding, waardoor het gevaar die gehele problematiek
zoveel mogelijk wordt in- van de prestatiebevorde-
gedamd”. rende middelen nu eens in
„Ik geloof niet dat je er haar geheel bekeken moet
bent met een keihard worden. Het verschijnsel
neen. Natuurlijk ben ik te- ervan in de sport wordt te
gen doping, tegen al die geïsoleerd behandeld,
middelen. Het mooiste zou Hasj kan en mag, terwijl
zijn als elke vorm van do- gevolgen als hersenschade
ping opgespoord zou kun- zijn aangetoond. Kijk, dat
nen worden, maar dat is bedoel ik nou
verschrikkelijk dat bijvoorbeeld Rusland
moeilijk gebied. Stel, dat de turnsters „wetenschap-
je door een topatleet pelijk" klein houdt,
wordt gevraagd hem een „Ik heb daarvoor geen
handje te helpen, want hij bewijzen, maar dat het
komt in het seizoen in de kan is duidelijk. Dat be-
baan tegen atleten die wel wijst het genezen van bij-
iets gebruiken. Dat kan voorbeeld die reusgroei,
een goed doordachte die ik al eerder aanhaalde,
vraag zijn van een volwas- En laat men dan alsje-
sen man of vrouw, die zich blieft niet aankomen met
alles ontzegt om in de verhalen dat het oostblok
