r
ETA: Geweld kan morgen afgelopen zijn
“l J
door Peter Hattink
Wantrouwen
Geweld
Pessimistisch
Kt
■EK-'T
jé*
FIR
-
C 4 I
Het Baskenland is het nieuwe jaar inge
gaan met een ongekende vorm van geweld.
Er gaat bijna geen dag voorbij of er wordt bij
een aanslag iemand gewond of gedood.
Rechtse en linkse extreme groeperingen
hebben bezit genomen van de straten. Het
grootste gedeelte van de Baskische bevol
king ziet dat de terreur geen oplossing biedt
voor de dagelijkse problemen. Er heerst een
gevoel van machteloosheid.
Onze redacteur in Madrid, Peter Hattink,
maakte een reis door het Spaanse en het
Franse Baskenland. Hij bezocht niet zonder
risico enkele sleutelfiguren, die een funda
mentele rol spelen in de escalatie van ge
weld. In de verkrampte sfeer die het Basken
land in zijn macht heeft, werd Hattink beur
telings aangezien voor een agent van Inter
pol, een Franse Bask en in één geval zelfs
voor een lid van de Baskische afscheidings
beweging ETA.
In onderstaand artikel belicht onze corres
pondent enige facetten van het terrorisme in
het Baskenland.
Dat ETA-militar, de meest radicale groe
pering in het Baskenland, niet over één
nacht ijs gaat, bleek uit het feit dat leden van
de politieke vleugel van ETA-militar onze
correspondent vertelden dat hij drie dagen
lang door hen geschaduwd was. Pas daarna
was het ijs gebroken. Het door de anti
terreurwet opgeheven telefoongeheim wist
Peter Hattink te omzeilen door het maken
van afspraken in codetaal. Om de Spaanse
en Franse autoriteiten niet onnodig te irrite
ren, heeft hij geen gebruik gemaakt van de
hem in vertrouwen aangeboden mogelijk
heid de grens tussen beide landen illegaal te
passeren.
„Jammer genoeg dwingt Madrid ons de taal van de mitrailleurs te
lebruiken. De Spaanse regering wil met ons niet praten over een
inafhankelijk Baskenland. Wij zijn geen Spanjaarden. We zijn
lasken. We willen geen belasting aan Spanje betalen. Wij willen
>nze zonen niet in het Spaanse leger. De oorlog is de voortzetting
ran de politiek met andere middelen. Op de dag dat de Basken van
Ie Spaanse ketenen zijn verlost zijn de mitrailleurs niet meer nodig”.
Aan het woord is Juan José Etxabe, (41 jaar), weduwnaar, drie
inderen, een van de stichters van de gewapende vleugel van de
laskische afscheidingsbeweging ETA. Sinds 1970 woont hij om
eiligheidsredenen in Saint Jean de Luz, in Zuidwest-Frankrijk, waar
jij op het ogenblik, hoewel hij bijna nooit thuis is, een restaurant drijft,
luan José Etxabe heeft zich kandidaat gesteld voor de algemene
verkiezingen van 1 maart.
BASKENLAND.
is
-L
e taal van
e mitrailleur
Juan José Etxabe, een van de oprichters van ETA 's gewapende vleugel
Koko Abeberry. advocaat van de Baskische vluchtelingen in Zuid-Frankrijk.
Zuid-Frankrijk
in
Spandoek met daarop de beeltenissen van gedetineerde leden van ETA-militar
WENDMZIft
liter»
naal
len
isch
ting
an jeugdige Spaanse rechts-extremist
'■breeuwt. Spanje ja, democratie nee,
Mijl hij een Baskische vlag verbrand
cident bij de begrafenis van de ver
moorde generaal Ortingil in Madrid
welke personen de aanslagen heb
ben gepleegd. Voor mij staat één
ding vast: de moordpartijen zijn
uitgevoerd in opdracht van de do
minerende Spaanse politieke hiër
archie. Groepen dus die om het ka-
binet-Suarez heenhangen. Ik zal het
duidelijker zeggen: in opdracht van
de rechterhand van Rodolfo Martin
Villa, de Spaanse minister van Bin
nenlandse Zaken of een generaal
van de Guardia Civil of een gene
raal van het leger”.
Maar ook dan is het nog oppassen
geblazen. Schichtig kijkt men om
zich heen of de conversatie niet
Baskisch kind
met trommel bij
optocht
eerste plaats vraag je daar nooit
naar en in de tweede plaats weet je
dat gewoon niet. Na enige tijd er
kent hij dat zijn ideologie vrijwel
dezelfde is als die van ETA-militar.
Koko Abeberry: „Er zijn onge
veer 200 Spaans-Baskische vluchte
lingen. De uitwijzing van de zeven
Spaanse Basken, die 30 januari
door de Franse politie aan Spanje
zijn uitgeleverd, heeft grote onrust
in de Spaans-Baskische gemeen
schap veroorzaakt. In tegenstelling
tot vroeger beschouwen de Franse
autoriteiten een Spaanse Bask, die
iets op zijn kerfstok heeft en zich
niet voor 30 januari op een politie
bureau heeft gemeld, niet meer als
een politieke vluchteling, maar als
een sociale delinquent. Nu Parijs op
verzoek van Madrid de status van
politiek vluchteling voor alle Span
jaarden in Frankrijk heeft inge
trokken, is het duidelijk dat beide
landen de Baskische etnische groep
willen vernietigen”.
„Je kunt ons probleem vergelij
ken met het indianenprobleem in de
Verenigde Staten. Net zoals de
blanke Amerikanen zijn noch de
Spanjaarden, noch de Fransen ge
baat bij het voortbestaan van de
Basken. Eerlijkheidshalve moet ik
er bij zeggen dat de Fransen meer
begrip tonen voor ons dan de Span
jaarden. De Spanjaarden zijn veel
te Mediterraans en te Arabisch om
iets van ons te snappen”.
Aantallen over ETA-militar zijn
moeilijk te krijgen. Diverse bron
nen beweren dat het aantal leden
tussen de 50 en 140 kan liggen,
waarvan een 15-tal de harde kern
vormt. De kern krijgt een vast sala
ris, de anderen worden tijdelijk ge
contracteerd en in sommige geval
len per opdracht betaald. Het is een
hechte en waterdichte groep. De
acties van de leden worden nauw
keurig in de gaten gehouden voor
de promotie-planning.
De gemiddelde leeftijd van een
,,etarra”'in actieve dienst ligt tussen
de 19 en 26 jaar. Meestal heeft hij
een administratief beroep. In tegen
stelling tot in het begin van de jaren
’70 zijn de leden van ETA-militar
niet meer verplicht om Baskisch te
spreken.
In Zuid-Frankrijk heerst er in de
cafés waar de Spaans-Baskische le
den van de ETA elkaar opzoeken,
een wantrouwige sfeer. Elke vreem
deling kan zowel een Spaanse als
Franse politieagent of een door Ma
drid betaalde huurling zijn. De eer
ste begroeting vindt meestal plaats
in slecht gesproken Frans. Onmid
dellijk daar achter aan: „Bent u
voor FC Bilbao (de voetbalclub)?”.
Met het wachtwoord „Nee, ik ben
fan van Real Sociedad uit San Se
bastian” hebben de lagere kaders
van de ETA begrepen dat het ter
rein veilig is.
I
i
de vereisten bezit om het ideaal te
doen slagen: martelaren en dich
ters. Hij ergert de Spaanse autori
teiten herhaaldelijk met uitspraken
zoals: „Je kunt de ETA vergelijken
met Jezus Christus, die de mensen
uit de tempel verjoeg, die er een
troep van maakten. Als Jezus van
Nazareth in Zuid-Frankrijk komt
logeren dan kan hij beter bij de
ETA-leider „Argala” kunnen loge
ren dan bij mij, want „Argala” is
veel humaner dan ik. „Argala” nam
op 20 december 1973 deel aan de
aanslag in Madrid, waarbij premier
admiraal Carrero Blanco om het
leven kwam.
Vijf jaar later kwam „Argala” op
21 december van het vorig jaar in
het Franse Anglet op soortgelijke
wijze als Carrero Blanco omhet
leven. Zijn auto werd opgeblazen.
„Het geweld van de ETA kan
morgen afgelopen zijn”, meent de
72-jarige Telesforo Monzon, oud-
minister van de voorlopige Baski
sche republiek, die vlak voor de
burgeroorlog over een grote auto
nomie beschikte binnen de Spaanse
staat. „Als de Spaanse regering de
vijf eisen van Herri Batasuna inwil
ligt. legt de ETA terstond de wa
pens neer. Deze eisen zijn nu nog
gematigd, maar ik weet niet of men
deze zal verzwaren als het kabinet-
Suarez niet snel een beslissing
neemt. Het zijn vijf punten, die re
delijk zijn: volledige amnestie, want
wij (de ETA) hebben op het ogen
blik een behoorlijk aantal politieke
gevangenen; de legalisatie van alle
politieke partijen, ook van die par
tijen die een onafhankelijk marxis-
tisch-leninistisch Baskenland wil
len; het recht van zelfbeschikking
voor de Basken; de terugtrekking
van de Spaanse politie; en maatre
gelen ter verbetering van de econo
mie in het Baskenland".
Telesforo Monzon ziet ETA-mili
tar als een bevrijdingsbeweging, die
Abeberry is pessimistisch over de
Spaans-Baskische gemeenschap in
Zuid-Frankrijk. De tijdelijke ver
banning van 14 leden van de ETA
naar een plaats meer dan duizend
kilometer van de Frans-Spaanse
grens, beschouwt hij niet als iets
nieuws. In het verleden heeft de
Franse politie steeds met het
Spaanse politieapparaat samenge
werkt als er zich in Spanje een
politieke gebeurtenis voordeed. Na
de algemene verkiezingen van 1
maart keren de tijdelijk verbannen
Spaanse Basken weer naar hun
PRE5DRK
ETXERH
BDRRQKR HERRI
HHRHHTUR B0RRDK1
DR
woonplaats
terug.
Ineen schiet hij vol vuur uit zijn
slof: „De strijd gaat door, hoe moei
lijk het ook is! Op het ogenblik
verkeren wij in een levensgevaarlij
ke situatie. Óm dan nog maar niet te
spreken over de moordaanslagen
van de laatste tijd op Juan José
Etxabe „Argala” en de mislukte
aanslag op „Peixoto” van 13 janua
ri. Wie deze aanslagen op zijn gewe
ten heeft? Madrid. Soms extreem
rechts Franse groeperingen, die
met partijgenoten uit Spanje sa
menwerken. In het verleden ge
bruikte Madrid betaalde huurmoor
denaars om de leden van de ETA in
Zuid-Frankrijk op te ruimen. Toch
verwacht ik niet dat Frankrijk de
Spaans-Baskische gemeenschap in
Zuid-Frankrijk te hard kan aan
pakken. Parijs zou weleens moei
lijkheden kunnen krijgen met de
Franse Basken, die zich solidair
voelen met hun zuiderburen”.
Er zijn in het Franse Baskenland
vier „Abertzale”-bewegingen, die in
totaal meer dan 3000 actieve leden
hebben en die een onafhankelijk
socialistisch Baskenland te zamen
met hun Spaanse lotgenoten voor
staan. „Op 250.000 Franse Basken is
het aantal „Abertzales” niet zo veel,
maar wij winnen snel veld’, zegt
„Bertzea”, een jonge socialistische
Bask. „Wij eisen een „Département
Basque” voor de drie Frans-Baski-
sche provincies voordat het „Dé
partement Pyrenées Atlantiques”,.
waar we nu onder vallen, opge
splitst wordt”.
„Voorts willen wij industrie. Pa
rijs heeft onze streek als groenzone
bestempeld, Onze inkomsten ko
men voornamelijk uit landbouw,
visserij, toerisme en van gepensio
neerde Fransen, die hier hun laatste
dagen komen slijten. De bevolking
vergrijst. De Baskische autonomie
in Spanje zal voor onze eisen model
staan. Natuurlijk hebben wij be
wondering voor de ETA”.
„In Zuid-Frankrijk zijn twee
Frans-Baskische terreurorganisa
ties „Iparretarrak” en „Euskal Zu-
zentasuna”. Beide werken onafhan
kelijk van elkaar. Doelwit is de
Franse staatsplanologie, die we
gens de groenzone geen eigen indu
strie toelaat. Werkloze Franse Bas
ken zijn niet in staat werk te zoeken.
Iedereen heeft het recht om in zijn
geboortestreek te werken”, aldus
„Bertzea”. Hij heeft zijn naam goed
gekozen „Bertzea” betekent „de
Bask uit het Noorden”.
Denk je dat de nieuwe regering
na de algemene verkiezingen een
oplossing voor het Baskische pro
bleem kan vinden?
„Nee. Zolang Spanje de Basken
probeert te overheersen blijft er
oorlog. Het doet er niet toe of het
een regering is van de unie van het
Democratisch Centrum (UCD) of
van de socialistische arbeiders
partij PSOE. De UCD en de PSOE
kunnen wel Basken doden, maar
nooit de Baskische geest. De slach
toffers, die de ETA maakt, kun je
niet vergelijken met de slachtoffers,
die veroorzaakt worden door Ma
drid. Spanje is bezig een volk van
bijna twee en een half miljoen Bas
ken af te maken. Eén dode Bask
staat gelijk met de moord op 20
Guardias Civils. Tot nu toe heeft de
ETA meer dan 200 erkende slach
toffers onder de Spanjaarden ge
maakt. maar onze voorvaderen
hebben in hun vrijheidsstrijd meer
dan 50 000 man verloren”.
Ben je nog actief in ETA-militar?
„Hm”, antwoordt Juan José Etxa
be lachend met een blik van ver
standhouding. „Aan mij viel de eer
te beurt de gewapende arm van de
Baskische verzetsbeweging op te
richten, die nu is uitgegroeid tot
ETA-militar. Ik was onder meer
verantwoordelijk voor de eerste
moordaanslag van onze organisa
tie: de moord op de politiecommis
saris van San Sebastian, Meliton
Manzanas; een ziekelijke sadist, die
gevangenen afschuwelijk martelde.
Bij deze aanslag op 2 augustus 1968
waren 31 man betrokken. Vijftien
van hen, onder wie ik, konden ont
snappen”.
„Ik heb mij in 1971 min of meer
uit de ETA teruggetrokken. Ik werd
wat ouder, had een vrouw en drie
kinderen. Maar ik ben altijd pro
ETA-militar geweest. Ik neem nu
deel aan de verkiezingen namens de
partij HASI in de „Abertzale”-coali-
tie Herri Batasuna. Zoals je weet zit
HASI ideologisch dicht tegen ETA-
militar aan”, voegt hij er met een
knipoog aan toe.
„Herri Batasuna" neemt deel aan
de algemene verkiezingen van 1
maart, maar weigert een zetel in
het Spaanse parlement in te nemen.
Hoe kunnen de kiezers dit be
grijpen
„Wij zijn Basken en als zodanig
hebben wij in het Spaanse parle
ment niets te maken. Je moet de
houding van Herri Batasüna zien
I Hij staat op de lijst voor de Eerste
Kamer van de links-Baskisch natio
nalistische „Abertzale”-coalitie
iHerri Batasuna”, die bestaat uit
uier politieke partijtjes, waarvan
HASI (de illegale revolutionair Bas-
tische socialistische volkspartij) de
bolitieke woordvoerder is van ETA-
nilitar.
„Ik ben de laatste om geweld te
erheerlijken en ik kan het zeggen,
fijn broer, die niets met de ETA te
naken had, werd op 5 oktober 1975
n zijn bar te Mondragon door de
luardia Civil doodgeschoten. Op
lezelfde dag ontplofte mijn auto.
Ie bar van mijn broer Joaquin in
layonne werd in april 1976 opge-
)lazen. Gelukkig was er op het mo-
nent van de ontploffing niemand
lanwezig, want anders waren er
ientallen slachtoffers geweest. Vo-
■ig jaar op 2 juli werden mijn vrouw
in ik getroffen door een mitrailleur-
alvo op het ogenblik dat wij ons
luis verlieten om boodschappen te
laan doen. Mijn vrouw was op slag
lood; zelf kreeg ik twintig kogels in
fijn lijf. Het is een wonder dat ik
log leef!”.
Juan José Etxabe laat mij de litte-
:ens zien. Roze-paarse vlekken, lit-
ekens van operaties. Hij laat mij de
:ogel voelen onder de oppervlakte
an zijn linkerpols. Ik mag er hard
n knijpen. Hij vertelt dat de dokto-
en het projectiel niet willen verwij-
leren, omdat men anders een ze-
iuw zou beschadigen waardoor hij
en verlamde arm zou krijgen. Hij
oopt moeilijk; gaat moeizaam zit-
ïn, neemt een slok wijn en lacht.
Iet is een harde lach; een lach van
elfverdediging, want zijn ogen
taan ijskoud.
Wie heeft de aanslagen op jou en
!>uw familie uitgevoerd?
„Natuurlijk weet ik niet precies
afgeluisterd wordt. De meeste leden
van de ETA zijn in hun vrije tijd
met z’n tweeën.
Voor Koko Abeberry, de Frans-
Baskische advocaat van de Spaans-
Baskische vluchtelingen in Zuid-
Frankrijk, zijn er geen leden van de
ETA aan zijn kant van de grens.
Niet dat Koko Abeberry de zaak bij
elkaar liegt. Nee; je moet het juri
disch anders zeggen. Het zijn Baski
sche vrijheidsstrijders, die vechten
voor de onafhankelijkheid.
D.at ze daarnaast lid zijn van
ETA-militar of van de pressiegroep
ETA-politico-militar, nou ja. In de
Uit politieverhoren én andere
bronnen is gebleken dat ETA-mili
tar zijn „hoofdkantoor” in Zuid-
Frankrijk heeft. Recruten ontvan
gen instructies in Bayonne, Biar
ritz, Saint Jean de Luz, Hendaye en
Guetary. Beginners worden altijd
opgeleid door gemaskerde stafle
den om herkenning te voorkomen.
Training met wapens en explosie-
ven krijgt men op Frans en Spaans
terrein; degenen met aanleg kun
nen na een strenge selectie in aan
merking komen voor een cursus
aan de nationale politieacademie
van Algerije.
De leiding van ETA-militar heeft
voor wapenaankopen en uitwisse
ling van ervaring contacten met de
IRA. de Palestijnse bevrijdingsbe
weging PLO en Algerije. Insiders
beweren dat ETA-militar geen
steun ontvangt van de Russische
KGB, al is er vorig jaar zomer wel
een contact geweest.
De nieuwe leden van ETA-militar
worden geïndoctrineerd volgens
het revolutionaire boekje: de spi
raal actie-repressie-actie, die moet
uitmonden in een massale solidari
teit van het Baskische volk in de
strijd tegen de Spaanse bezetters.
Dat deze tactiek duidelijk succes
heeft in het Baskenland ziet men
aan het ongecontroleerde optreden
van militairen en politieagenten in
hun vrije tijd. Leden van beide
korpsen, die tot nu toe nauwelijks
van Franquistische ideologieën zijn
gezuiverd, nemen op eigen houtje in
burgerkleding wraak op de toene
mende golf van geweld.
Iedere keer blijkt dat een lid van
de extreem rechtse partij Fuerza
Nueva, die linkse Baskische natio
nalisten provoceert, bedreigt of ver
wondt, een militair of een politiea
gent in burger is, die buiten dienst
tijd zijn dienstwapen misbruikt. Als
polite-eenheden demonstranten te
lijf gaan met agenten in burger, die
mitrailleurs bij zich hebben, is het
voor alle Basken duidelijk uit welke
hoek de wind waait.
als een antwoord op de tot nu toe
gevoerde regeringspolitiek. Pre
mier Suarez, die alleen op macht uit
is, heeft met zijn partijpolitiek
steeds de gemeenteraadsverkiezin
gen uitgesteld, omdat hij wist dat
zijn partij een nederlaag zou
lijden”.
Het bestuur op lokaal niveau is
nog steeds hetzelfde als dat in de
tijd van Franco, behalve in een aan
tal gemeenten in het Baskenland,
waar de Franquistische gemeente
besturen zijn vervangen door de
voorlopige gemeenteraden, de zoge
naamde ,Gestoras Municipales".
Welnu: Suarez heeft in zijn drang
om aan de macht te blijven nieuwe
algemene verkiezingen en gemeen
teraadsverkiezingen uitgeschreven,
die met een tijdverschil van een
maand gehouden worden”.
„De algemene verkiezingen van 1
maart beïnvloeden ongetwijfeld de
gemeenteraadsverkiezingen van 3
april. De eerste verkiezingen zijn
voor ons alleen maar een krachtme
ting, maar de resultaten ervan zul
len doorwerken in de gemeente
raadsverkiezingen. Waar het ons
om gaat is de controle van de basis;
via de gemeenteraden krijgen wij
die van onderen af aan”.
lorcelono
IIBRALTAR-
Mtordeoui
FRANKRIJK
Jtayonne
MADRID^
^□PORTUGAL x
l^ySPAN JE
LISSABON C
I
Ik
