Het leven een droom, mensen zoeken hun identiteit
Bakels leidt APHO in
mooie Dvorak Symfonie
Scorpions grijpen helaas
toch nog naar clichés
Holland Festival gaat
vast thema loslaten
Krampachtige directie van David Zinman
Robert Benz kil-technisch pianofenomeen op VARA-matinee
Strietmans Mercator sapiens teleurstellend
Duitse hardrockgroep heeft spontaan karakter
Veel premières in muziek- en toneelsector
11
KUNST
1 9
FEBRUARI
19 7 9
10
tl
1
MAANDAG
w
H
F
-
lllllllllt
Haagse.Comedie boeit met Calderón
miiiiiii
KO VAN LEEUWEN
(Van onze kunstredactie)
Itele-
;osla-
s, tv»
na-
de
iders
□ces-
tv-
En-
irde-
van
ti der
onen
tewe
er in
vier
:n de
om
lagd.
lister
tivra-
izen.
serie*
went
DEN HAAG. Pedro Calderón de la Barca was een
Spaanse edelman uit de zeventiende eeuw, als veldheer
enige tijd in dienst van de koning, maar vooral bekend
geworden door zijn gedichten en toneelstukken. De
Haagse Comedie speelt dit seizoen zijn meest bekende
stuk: Het leven een droom. Zaterdag ging het in premiè
re in de Koninklijke Schouwburg, maar het heeft weinig
gescheeld, of het toneel was donker gebleven. De pech-
duivel, die het Haagse gezelschap dit seizoen nogal
bezoekt (inmiddels zijn de twee Tsjechische eenakters
definitief van de baan), sloeg ook de afgelopen week toe:
Marjon Brandsma, die een belangrijke rol in het stuk
speelt, raakte haar stem kwijt. De voorpremière moest
vrijdag worden afgelast. Zaterdag bleek de actrice weer
zover opgeknapt, dat ze toch de première wilde spelen,
zij het dat enige clementie werd gevraagd aan het
publiek, omdat ze haar stem niet al te zeer wilde
forceren.
Het leven een droom gaat over de Poolse prins Segis-
mundo, die op last van zijn vader ver van het hof in een
eenzame kerker werd opgevoed, omdat de geboorte
horoscoop voorspelde dat hij een slecht heerser zou zijn.
Voordat koning Basilio zijn troon aan andere pretenden
ten wil schenken (een neef en een nicht), wil hij zijn zoon,
inmiddels in gevangenschap volwassen geworden, toch
éénmaal de kans geven zichzelf te bewijzen. Segismundo
wordt in slaap gebracht en hij ontwaakt als prins in de
nog nooit door hem beleefde pracht en praal aan het hof.
Opgegroeid als een geketend wild dier, reageert hij met
primitieve agressie en zijn vader laat hem opnieuw in
slaap brengen. In de kerker, in de boeien geklonken,
komt Segismundo weer bij uit zijn verdoving en hij
besluit dat hij het gebeurde aan het hof gedroomd heeft.
Zo komt Segismundo tot het uitspreken van het thema
van het stuk: „Wij leven in een wereld waarin het leven
zelf een droom is, en alle mensen dromen wat ze zijn tot
ze ontwaken”.
Segismundo is een mens aan wie de identiteit bewust is
ontnomen. AJs hij daarmee aan het hof plotseling wordt
geconfronteerd, kan hij dat niet aan. Hij raakt in verwar-
met de mensen voor het podium.
De Duitse Scorpions maken deel uit van
een hele reeks Duitse hardrockgroepen,
die in navolging van veelal in de Bondsre-
Zanger Klaus Meine van de Duitse Scorpions.
(Foto Lex van Rossen)
opererende ritmesectie met bassist Fran
cis Buchholz en drummer Herman Rare-
bell maar te zwijgen.
Het eigen karakter van The Scorpions
ligt gebed in de combinatie van muziek en
balans in de presentatie. De opbouw van
na volkomen. Laten we hopen dat de
Duitsers hun eigen identiteit in de toe
komst weten te blijven bewaren.
JOHN OOMKES
kunnen we niet in de samenstelling van de
groep vinden. De broertjes Schenker wer
ken weliswaar zeer effectief en in perfecte
balans aan een snijdend gitaargeluid, dat
pit geeft aan het repertoire. En hoewel
maar
aan
ring en roept om wrede wraak. Bij de hovelingen komt
dat over als de bevestiging van de horoscoopvoorspel-
ling, maar wat Segismundo wil is genoegdoening voor
zijn lijden, dat het lijden van een onschuldige was.
Door deze intrige heen schenkt Calderón aandacht aan
de liefde. Een jonge vrouw uit Moskau, Rosaura, is op
zoek naar haar geliefde. Zij kent haar afkomst niet en
bevindt zich dus evenals Segismundo in een identiteits
crisis. Segismundo wordt al tijdens zijn gevangenschap
met haar geconfronteerd en raakt onmiddellijk in de ban
van haar persoonlijkheid. De man naar wie Rosaura op
zoek is blijkt Astolfo te zijn, een van de twee kroonpre
tendenten.
Calderón heeft met Het leven een droom een stuk
geschreven dat boeiende elementen bezit, maar waarin
de personages wat erg gemakkelijk hun wensen en
behoeften aanpassen. De menselijke verhoudingen ko
men mij daardoor dikwijls erg ongeloofwaardig voor.
Bijvoorbeeld, als Segismundo door opstandelingen, die
de twee buitenlandse kroonpretendenten niet willen ac
cepteren, voor een tweede maal uit zijn kerker wordt
bevrijd, volgt er een bloedige strijd tussen de revolutio
nairen met Segismundo aan het hoofd, en koning Basilio
met aan zijn zijde Astolfo. Maar bij de confrontatie
tussen vader en zoon, waarbij ook Astolfo betrokken is,
blijkt alles binnen enkele seconden pais en vree te
kunnen worden. Segismundo leidt zelfs Rosaura, op wie
hij smoorverliefd geworden is, in de armen van zijn
rivaal Astolfo. Het zou het slot van een opera kunnen zijn.
De Haagse Comedie heeft daar weinig aan kunnen
veranderen, het staat nu eenmaal zo geschreven en het
heeft allemaal te maken met Calderóns opvattingen over
eer en liefde, die gezien moet worden vanuit het enge
Spaanse katholicisme van die tijd. Maar onder een uitge
balanceerde regie van de Belgische regisseur Pierre
Laroche is er wel een mooie open voorstelling ontstaan
van al te dichterlijke romantiek. Enscenering, decor en
belichting vormen een intrigerende eenheid. De voorstel
ling wordt bijna geheel in het halfduister gespeeld alsof
de werkelijkheid in de richting van de droomwereld
AMSTERDAM. In deze tijd van
een voornamelijk „museaal” gericht
muziekleven is het altijd extra inte
ressant om een première mee te ma
ken. Minder spannend wordt zoiets al
meteen, als je in de praktijk merkt dat
het gaat om een stuk dat weliswaar
nieuw te noemen is omdat de inkt als
het ware nog nat is, maar dat in crea
tief opzicht a^ölüuVniet's hieüujsTQf
eigens in zich draagt. Dan is er dus wel
sprake van nieuwe ordening van oude
elementen. Maar dan niet in de zin van
wezenlijk anders, maar eerder als een
vorm van geoorloofd plagiaat.
■ü- De nieuwe chef-dirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, Dadid Zinman,
leidde zaterdagmiddag het Radio Filharmonisch Orkest op minder gelukkige wijze tijdens
de VARA-matinee. (Foto Lex van Rossen).
AMSTERDAM. Het Holland Festival
gaat dit jaar een begin maken met het
loslaten van een vast omschreven thema
in zijn programmering. De festivalorga
nisatie is tot dit besluit gekomen op
grond van haar ervaringen in het recente
verleden toen bleek dat vele van de sa
menwerkende Nederlandse instellingen
als de opera, orkesten en balletgezel
schappen niet konden voldoen aan de
invulling van het gesteld thema. De strik
te hantering van het thema bleek voorts
een beperking te zijn bij de keuze van
buitenlandse manifestaties.
Het ligt wel in de bedoeling dat het
festival, te beginnen met de komende ma
nifestatie die als gebruikelijk van 1-23 juni
wordt gehouden, een of meer thema’s als
een soort van rode draad door het pro
gramma gaat hanteren. In ieder geval zal
dat opgaan voor de niet-westerse klassie
ke en volkskunst waarmee in 1978 goede
ervaringen werden opgedaan. Dit keer
zullen vooral voorbeelden van Afrikaanse
volksmuziek worden gepresenteerd.
Het Holland Festival zal voor 1979 zo
veel mogelijk in het teken van de vernieu
wing staan, zo stelt de organisatie als
streven. Dat zal leiden tot een zeer groot
aantal premières, met name in de sector
van de eigentijdse muziek en in die van
het toneel. Zo gaat Reinbert de Leeuw van
Steve Reich diens „Music for a large En
semble” uitvoeren. Reich, een componist
van minimal music, heeft dit stuk voor 27
musici in opdracht van het Holland Festi
val geschreven. In wereldpremière gaat
voorts een werk van Louis Andriessen,
linis-'
heb-
be
lt in
noot-
was
Op
ddie;
e ac-
spel
van
:er te
aan-
te re-
Op
Sac-
aard.
Spel-
serie.
22.20
Open
serie.'
18.40
Actu-
nuse-
■naal.
hfor-
:ektiv
serie,
kpro-
■utep
hooi.
Tam-
rgen.
ents-
21.50
1.
Tv-
■tage.
20.15
izine.-
22.00
latief
18.20
Das
21.00
•tage.
Zwei
ino il
Het artistiek belang van dit APhO-
abonnementseoncert lag ook al niet
zozeer in Christian Zacharias’ Mozart-
spel in het Pianoconcert KC 271, dat
resulteerde in een gedegen, wat brave
en zelfs enigszins saaie vertolking. Na
nu al tweemaal Mozart van deze win
naar van de Parijse Ravelprijs 1976 te
hebben gehoord, is het uitzien naar
diens Ravel-interpretatie, zoals die in
november aanstaande in dezelfde uit-
voeringscombinatie eindelijk vorm zal
krijgen in het Linkerhandconcert.
De grote verrassing kwam eerst na
de pauze met de nieuw door het APhO
op het repertoire genomen Zevende
Symfonie van Dvorak. De puntjes die
in deze prachtige symfonie met brede
adem a la Brahms, nog niet op de i
stonden, waren niet van essentieel be
lang voor het geheel en deden aan de
overtuigende indruk niets af. Uit de
innerlijke spanning, dynamische op
bouw, klankkwaliteit en -balans, bleek
in de voortvarende afwikkeling dat de
combinatie Bakels-APhO nog steeds
eën zeer gelukkige is.
JOHAN VAN KEMPEN.
Mausoleum getiteld. Van Mauricio Kagel
gaat het ASKO-koor de eerste integrale
uitvoering brengen van diens Chorbuch.
Er komen voor het eerst sinds lange tijd
weer eigen Holland-Festival-produkties
op het gebied van muziektheater. Veel is
daarover nog niet bekend.
Eigentijdse muziek is daarnaast uit
Duitsland te verwachten. De Opera van
Frankfurt, een gezelschap dat bijna drie
honderd medewerkers telt, komt met een
werk van Luigi Nono, Al gran sole carico
d’amore getiteld.
Zeven verschillende produkties bréngt
het Württembergische Staatstheater uit
Stuttgart op het terrein van het toneel: een
uitvoerig overzicht van wat 150 medewer
kers tellende gezelschap te bieden. Er
zullen enkele ensceneringen gebracht
worden van Claus Peymann die daarmee
in eigen land de aandacht wist te trekken.
Ballet in het Holland Festival zal ook dit
jaar weer een sterk buitenlands accent
krijgen. Uit New York komen Merce Cun
ningham and Dancers (een choreograaf
die in de Verenigde Staten zeer veel
school heeft gemaakt) met John Cage en
David Tudof als de begeleidende musici,
Laura Dean Dancers en Musicians en de
Ballets Trockadero de Monte Carlo. Uit
Engeland wordt het London Contempo-
rayr Dance Theatre verwacht.
Als belangrijkste dirigenten kunnen
worden genoemd Giulini. Dorati, Danny
Kay en Spanjaard bij het Concertgebouw
orkest, Albrecht, Tabachnik en Zender bij
het Residentie-orkest en Hans Vonk bij de
Nederlandse Operastichting. Het Haagse
orkest gaat een groot Schönberg-project
opzetten.
wordt geduwd. Vanuit dat duister worden de personages
zichtbaar, gehuld in een rijkdom aan schitterende en
kleurige kostuums. Een besloten droomwereld, waarin
de werkelijkheid zich voltrekt. Dat wordt ook gesugge
reerd met het ruim opgezette decor van Germinal Casado
(ook de kostuums zijn van hem). De spelers bevinden zich
binnen een reusachtige getraliede kooi. Pas als de revolu
tie losbarst en Segismundo zal gaan zegevieren, verdwij
nen de tralies en een helder verlicht open toneel, met
zichtbare techniek, accentueert het ontwaken naar een
nieuwe tijd.
Onder Pierre Laroche is een voorstelling ontstaan, die
in elk geval avontuurlijk overkomt. Er is gezocht naar
verduidelijking: dat die in veel gevallen niet helemaal
gevonden werd, daaraan is Calderóns libretto niet hele
maal onschuldig.
De spelers komen over het algemeen tot aangename
spelprestaties. Eddy Brugman heeft boeiende momenten
als Segismundo. Prachtig is zijn laatste scène in het
tweede bedrijf, waarin hij zichzelf veilig wil stellen door
het leven als een droom te accepteren, terwijl hij weet dat
dit niet zo is. Marjon Brandsma gaf zich zoveel zij kon als
Rosaura. Zij is een karaktervolle persoonlijkheid op het
toneel en wist haar stemperikelen zaterdagavond ruim
voldoende te maskeren om tot een fijne toneelprestatie te
kunnen komen. Wim van den Heuvel trof in de roos met
zijn vertolking van Rosauras bediende Clarin, die als
vertegenwoordiger van het grote volk een wendbare
mening toont, die zich vooral door angst laat keren.
Goede bijdragen ook van Kees Coolen (Basilio), Anne-
Marie Heyligers (Stella), Bas ten Batenburg (Astolfo) en
Carl van der Plas (Clotaldo), hoewel laatstgenoemde een
al te grote wissel trekt op de magnifieke akoestiek van de
Koninklijke Schouwburg. In andere, akoestisch minder
bedeelde theaters, zal dat zeker problemen geven. Dolf
Verspoor hield in een goede vertaling veel van Calderóns
poëtisch proza in stand. Jurriaan Andrlessens muziek
leverde geen verrassingen op.
Iets dergelijks zou je ook kunnen
stellen ten aanzien van de première in
het Amsterdams Concertgebouw van
een nieuwe compositie van Willem
Strietman, waar zaterdagavond een
concert door het Amsterdams Philhar
monisch Orkest onder leiding van
Kees Bakels mee begonnen werd.
Strietmans „Mercator sapiens” kan net
zo goed van ver voor de oorlog dateren.
Het is een circusstuk dat tussen de
partituur van Poulencs „Les Biches”
en dat van een Broadway-musical lijkt
te hebben in gelegen. Het heeft genoeg
elementen om de handen van het pu
bliek stevig op elkaar te krijgen, zeker
in een uitvoering met vaart, zoals hier
bij het APhO werd gegeven.
Dat was ook het geval met „Three
places in New England” van Ives, het
tweede programmapunt op deze VA
RA-matinee in het Amsterdams Con
certgebouw. Een origineel geconstru
eerde driedelige compositie die intus
sen ook al niet meer onbekend is aan
de regelmatige concertbezoeker.
Die originaliteit van de opzet geldt
ook de orkestratie. Maar de slechte
economie inzake het gebruik van de
instrumentale combinaties viel in de
ze uitvoering extra sterk op. Kon-
drasjin, die dit werk wel met het
Concertgebouworkest heeft uitge
voerd, heeft de suggestiviteit van de
instrumentatie kunnen verhogen
door de dynamische tekens in de par
tituur aan te passen. Bij Zinman zie
je de houtblazers spelen, dat wil zeg
gen: je ziet de vingers bewegen, maar
horen doe je deze instrumenten niet,
omdat het koper in uitgebreide bezet
ting de boventoon voert.
Ives vergist zich herhaaldelijk in
het gemeenschappelijk instrumen
taal effect. Je kunt wel heel diepzin
nig over mengkleuren gaan praten,
i maar de oorzaak van die onbevredi-
Vast te stellen is dat de betreffende
zestigjarige Nederlandse componist
een vakman is wiens orkestraties van
andermans werken - zoals bijvoor
beeld:, „La plainte au loin du faune”
van Dukas - buitengewoon goed ge
slaagd genoemd kunnen worden, maar
wiens eigen inventies in artistiek op
zicht teleurstellen.
AMSTERDAM. De Suite uit
Diepenbrocks fijnzinnige muziek bij
„Elektra”, die vorig jaar meermalen
bij het Concertgebouworkest onder
Haitinks leiding te beluisteren was,
klonk afgelopen zaterdag opnieuw,
maar dan uit handen van het Radio
Filharmonisch Orkest onder leiding
van David Zinman. Hoewel mis
schien niet uitgediept tot in alle de
tails, bood de versie-Zinman vol
doende contrast om deze muziek
naar haar karakter te laten klinken.
gende balans ligt allereerst in het feit
dat Ives zijn composities nooit aan de
praktijk heeft kunnen toetsen. Dom
weg omdat zijn werk nooit gespeeld
werd.
Brahms had wat dat betreft heel
wat meer geluk. Die beoefende zijn
kunst ook niet als hobbyïstisch tijd
verdrijf, zoals de verzekeringsman
Ives, maar wijdde zijn hele leven aan
de muziek. Zelfs in Nederland zorgde
Brahms-zelf als solist voor de kennis
making met zijn Eerste Pianoconcert,
waarvan de virtuoze solopartij nu op
deze VARA-matinee in handen lag
van de 24-jarige, van origine Joegos
lavische pianist Robert Benz.
Uiterst moeizaam kwam dit monu
mentale werk ditmaal echter van de
grond. Krampachtige directiegeba-
ren van David Zinman maakten al in
de symfonische inleiding extra duide
lijk dat er in het orkest misverstan
den bestonden over het tempo. Vanaf
de eerste maat viel ook de traagheid
op. Robert Benz, die het tempo na de
inzet van zijn pianopartij direct be
gon te corrigeren, moest het orkest
als het ware op sleeptouw nemen en*
kreeg het niet voor elkaar om de
situatie te normaliseren. Zinman en
het RFO leken onwillig.
In het adagio kregen de strijker^
warmte en gloed, die nu afstak bij de
kille benadering van de solist. Robert
Benz - winnaar van belangrijke con-'
coursen - het zich kennen als een
technisch fenomeen met een staal
hard toucher in een aanpak die een
haast ijzige zekerheid maar beslist
geen bewogenheid uitdrukte.
JOHAN VAN KEMPEN
AMSTERDAM. Tot grote verrassing nieerbaars eigens, dat sprankelend en le-
van het merendeel vgn de aanwezigen vendig overkomt. De oorzaak daarvan
zaterdagavond in Paradiso paradeerden
twee broertjes Schenker over het podium.
Nu maakt Rudolf al sinds het begin van
de Duitse hardrock-hausse van zo’n zes,
zeven jaar geleden deel uit van The Scor- zanger Klaus Meine geen schreeuw-
pions, maar zijn eveneens gitaarspelende een zangstem bezit, ligt het ook niet
broer Michael had die Hannoveriaanse zÜn bijdrage, om van de rustige, efficiënt
groep al in het aanvangsstadium inge
ruild voor de veel lucratievere zusterfor-
matie UFO. Na jaren van moeizaam en
stug werken is de uitgevlogen vogel ech
ter teruggekeerd op het eigen nest.
Begrip voor Michael Schenkers beslis- de set wordt zeer zorgvuldig afgewogen,
sing is zeker op te brengen. UFO was zo Na een snelle opening met Pictured Life
langzamerhand een.tredmolen geworden, en Backstage Queen vormen het gedragen
waarin weinig plaats was voor spontani- We’ll burn the Sky en de nieuwe ballad
teit. Bij The Scorpions (niet te verwarren Loving You Sunday Morning een welko-
met de gelijknamige Engelse groep aan me afwisseling, voordat het publiek mag
het begin van de jaren zestig; bekend van participeren in de bijna klassieke kraker
Hello Josephine en Greensleeves) staat in Trance. Na prachtig, scherp gepunt
een zekere kleinschaligheid nog borg voor solowerk van Michael Schenker in Is the-
enthousiast musiceren. Die karaktertrek re Anybody There worden de touwtjes
blijkt wel het sterkst uit de amicale ma- gevierd in een medley waarin enkele be-
nier waarop zanger Klaus Meine omgaat kendere nummers als Like a River, Fly to
the Rainbow (met gitaarduet), Doctor
Doctor en Another Piece of Meat worden
gecombineerd.
Daarna gaat het helaas in rap tempo de
publiek opererende Engelse formaties als foute kant op. De balans wordt verstoord
Uriah Heep en Black Sabbath repertoire doordat The Scorpions teruggrijpen op
ging spelen dat rond strakke gitaarriffs, clichés zoals elke hardrockgroep die uit
hoge vokalen en haast aan kerkmuziek het boekje kent. Zo mag de bepaald niet
ontleende melodieën opgebouwd was. veelzijdige drummer Rarebell een bralle-
Vaak droeg dergelijke, weinig soepele rige solo geven in Rock and Roll Star en
muziek een loodzwaar karakter, die met tenslotte wordt de eigen identiteit hele-
een haast spreekwoordelijk pathetische maal ingeleverd in zwakke rock roll-
presentatie gepaard ging. Een ander ake- covers als Top of the Bill en Presley’s
lig tintje aan de hardrocksector is dat er Hounddog. Vuurwerk, nevel en het betere
momenteel weinig vernieuwing valt te animeerwerk bederven daarbij visueel ge-
constateren. Zelfs bij Amenkaans/Cana- zien het frisse beeld van The Scorpions,
dese groepen als Van Halen en Rush gaat dat tijdens driekwart van het concert
het om heel kleine variaties op een bekend zorgvuldig was opgebouwd, tenslotte bij
gegeven.
The Scorpions hebben - en dat maakt
het bijwonen van hun concerten telkens
tot een aangename bezigheid - iets ondefi-
Eddy Brugman als de geketende Segismundo in Het leven een droom, gespeeld door
de Haagse Comedie. (Foto Pan Sok).
