De stier en de maagd
Haarlemse tenorist moet
Goede prijzen op
Haagse veiling
Gladstone
Extra Mild.
Proef nu
hoe lekker
licht kan zijn.
25/2.60
Harry Verbeke: „Als jazz niet
swingt, krijg ik geen orgasme
I
1
„het kalmer aan doen
Amsterdamse dirigent - vrijdag bij NPO - komt op voor bestaansrecht Ballet Orkest
Ir
rook in menthol
)e
door John Oomkes
door John Oomkes
Sheherazade
9
Ballet-Orkest
I
19
KUNST
2 1
FEBRUARI
19 7 9
■r „teer 8 mg nicotine 0,6 mg
sterdam, duikt de
ekkend
Weinig „teer”.
Weinig nicotine.
En toch een volle smaak,
f Zoals u van Gladstone
f mag verwachten.
X5
)e
ad&arGri’zelfs moeten beperken tot een
si. 31603 - drietal onderwerpen, om het alle-
.WOENSDAG
HAARLEM. De naam van
Lucas Vis, jong en vakkundig di
rigent te Ami
laatste tijd verbazing
veel op in de media. Zelfs zo veel
vuldig, dat we ons in dit kader
een
drietal onderwerpen, om het alle
maal overzichtelijk te houden.
Om te beginnen remplaceert hij
Otakar Trhlik in het derde en
laatste concert van de serie C van
het Noordhollands Philharmo-
nisch Orkest.
•x
s- 1
1
Het klinkende resultaat” van Vis
9 9
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG. De veiling van 17e-, 18e-
(ADVERTENTIE)
DeSk
ere
De hoogste prijs werd betaald voor een
panoramisch landschap van Josephus Ge
rardus Hans (1826-1891): 105 duizend gul
den. Een aardige,,schoolklas met kinde
ren” van Ferdinand de Braeckeleer ging
Zaterdag ging bij Globe de wegens ziekte van Teuntje de Klerk uitgestelde voorstel
ling De stier en de maagd in première. De stier en de maagd is een komedie van Knut
Faldbakken, een tot nu toe onbekende Noorse schrijver. Vanaf vanavond is het stuk tot
en met zaterdag in de Toneelschuur in Haarlem. Het gaat bij deze komedie om de
confrontatie tussen het meisje Lillian (sterrebeeld: stierjen de jongen Freddy (maagd).
Lillian loopt over van energie en creëert daarmee voornamelijk chaos; Freddy is
iemand die het liefst ziet dat er geen onverwachte, onordelijke dingen gebeuren. De
rollen van deze twee worden gespeeld door Teuntje de Klerk en Johan Leysen. Allard
van der Scheer speelt de oudere, vaderlijke vriend van Freddy. De regie heeft Paul
Vermeulen Windsant.
■fr Op de foto Teuntje de Klerk en Johan Leysen
Het leven in de jazzwereld is hard, de
inkomsten minimaal. Die zelfde Diamond
Five moeten aan het eind van de jaren
vijftig elk voor drieduizend gulden parti
ciperen in de Amsterdamse jazzclub She
herazade. Verbeke: „Medevennoot voor
drie mille en dat om 120 gulden de man
De naam van Lucas Vis is voorts geval
len in verband met het Nederlands Ballet
Orkest, dat door onverwachte uitlatin
gen van het VVD-kamerlid Mr. Annelien
Kappeyne van de Coppello bij de begro
tingsbehandeling van CRM nogal in op
spraak is gebracht. We hoeven ons daar
over niet zozeer te verbazen als we weten
dat Vis sinds 1976 aan het ensemble ver
bonden was en ook de eerste, eigen artis
tiek leider van het orkest in zijn bestaan
is geweest. En hoewel hij aan het eind
van het concertseizoen opstapt zet Lucas
zich met inzet van alle krachten voor het
Ballet Orkest in. Tenslotte, debuteerde
de dirigent in januari jongstleden bij het
Concertgebouworkest op een wijze die
bij de critici zeer zeker lof kon weg
dragen.
Mocht het onverhoopt niet lukken, dan
resten slechts unieke anecdotes straks
voor Dré en Harry Verbeke. Met name de
volgende mogen we de lezers niet onthou
den. Halverwege de jaren zestig speelde
Harry in het Holland Kwartet.
Harry: „Elke dag van Haarlem naar
Loosdrecht, waar we speelden, vijftig
kilometer heen en vijftig terug. Maar het
ging lekker hard op die brommer van mij.
Het stuur trilde bovendien zo lekker dat
ik daar een techniek van kreeg op de sax,
joh”.
Dré: „Hij kwam ook eens na een uurtje
al terug. Als een moddervlek. Ik zeg: wat
is er met jou gebeurd? Was ie in de sloot
gereden. Hij is zo afwezig, hè?”
Harry: „En ik reed die weg elke dag,
kon ’m dromen”. Dré: „Dat deed hij ook
veel op de brommer. Dromen. Hoorde hij
muziek in zijn hoofd. Dan zit ie op de
motor en dan is ie helemaal weg. Als ik
dan achterop zit, zie ik dat hoofd op de
melodie wiegen. Meestal raakt hij dan
een stoeprand voor je er wat van kunt
zeggen”.
Harry: „Ik hoorde dus toen op weg naar
Loosdrecht ook weer een fijne improvisa
tie. Lette niet op. Hadden ze 's nachts de
weg wat verlegd. Ik merkte de nieuwe
bocht geeneens. Hup, ik ging rechtdoor
waar ik normaliter ook rechtdoor ging.
Pats! Zo de prut in”.
kanten snijdt. Het NPO is uit de proble
men, en ik kan er ontzettend veel van
opsteken. Onder druk worden vaak heel
goeie dingen bewerkstelligd”.
Voorwaar stof tot nadenken. Maar in
een ontmoeting met de 32-jarige orkestlei
der domineert de veelheid van onderwer
pen de organisatie van het gesprek. Als
tijdens een conferentie, zo vliegen de sten
cils over tafel. Lucas Vis ervaart dat hij
een druk bezet man is, en dat terwijl hij
zich na het debuutconcert met het Con
certgebouworkest juist uitdrukkelijk eni
ge weken gedeist had willen houden.
Onder het aloude motto dat de plicht
roept, hielp Vis samen met Rudolf van
Driesten het NPO uit de brand toen bleek
dat de Tsjechische dirigent Trhlik op dok
tersadvies verstek moest laten gaan. En zo
kan het gebeuren dat Lucas amper een
maand nadat hij samen met het NPO en
violist Alberto Lysy het tweede C-concert
verzorgde, opnieuw op het podium van
het Concertgebouw in Haarlem te vinden
zal zijn. En wel aanstaande vrijdagavond.
„De uitdaging trekt me aan”, zo moti-
per week mee naar huis te kunnen nemen.
Anders was de tent gesloten en was er
geen werk meer geweest. We speelden er
elke avond, maar alleen in het weekend
zat het er bomvol’.
Dré: „We werden belazerd. De zaak
moest op een gegeven moment worden
verkocht”.
Harry: „Terwijl wij op de banken zaten,
werd de kassa getild. De tent ging dicht,
we hielden er de man duizend gulden aan
over en ik stond op straat”.
Toch hadden Dré en Harry het er alle
maal Wel voor over. Hoewel een zekere
naïviteit hen niet vreemd was, zo zeggen
ze zelf. „Kantoor was niets voor mij. In
1947 kwam ik naar Haarlem; een jaar
later ontmoetten wij elkaar. Ik werkte
toen als technisch tekenaar op een bu
reau. Wat een baan! Ik kwam vaak groen
uit mijn werk thuis. Gelukkig kon ik wel
op kantoor sax studeren. Zodat ik in 1949
de muziek inging, toen de zaak op de fles
ging”.
Het vervolg kennen we inmiddels. Har
ry Verbeke ontwikkelde zich tot een van
onze beste tenorsaxofonisten, maar de
erkenning buiten het vakgebied bleef uit.
Hoogtepunten in zijn carrière kende hij
ondanks de mise3re overigens genoeg. Zo
solieerde hij veel bij het Metropole Or
kest, kreeg hij in 1972 de vererende uitno
diging om als solist op te treden bij het
jazzorkest van de EBU (European Broad
casting Union) en liep het aantal plaatop
namen waaraan hij meewerkte op tot bo
ven de vijftig.
Verbeke is een man die zijn stempel op
de naoorlogse jazz in ons land wel heeft
gezet en die hoewel hij voorlopig niet
van ophouden wil weten terdege beseft
dat hij niet alle tijd meer van de wereld
heeft. „Daarom zou ik voor ik ophield
nog wat hartewensen vervuld willen
zien. Graag kunnen zeggen: dat heb ik
toch bereikt. Zo zou ik graag nog eens bij
het Metropol© Orkest worden uitgeno
digd. Daarnaast eenmaal met mijn eigen
kwartet op tv willen komen en tenslotte
eindelijk eens een plaat maken met het
kwartet waar de saxsound goed opstaat”.
en 19e-eeuwse schilderijen en aquarellen
van bekende Hollandse, Belgische, Duit
se en Franse meesters bij Van Marie en
Bignell heeft een „erg goed” verloop ge
had, aldus een directielid van het veiling
huis. Ondanks het slechte weer waren er
ruim 500 bezoekers gekomen en daar
naast werd er zowel uit binnen- als bui
tenland veel telefonisch geboden.
■6 Harry Verbeke: „Wij jazzmusici zijn
als het ware mensen van minder allooi.
Maar waarom worden wij niet voor vol
aangezien. Jazz is toch muziek voor de
musicus zelf".
Een ander punt betreft volgens Vis de
verziekte relatie met het Danstheater.
„Er zijn besprekingen met CRM geweest
over de verhouding 60:60 voorstellingen.
Bij het Ballet halen we dat aantal met
gemak, bij het Danstheater krap aan,
bovendien worden we bij hun voorstel
lingen slechts bij een kwart optimaal
gebruikt. Er wordt veel met geluidsband
gewerkt. Dat is weinig economisch; het
orkest kost dan evengoed 40 mille per
avond. Kappeyne heeft nu gevraagd om
intrekking van de subsidie, houdt de boot
verder af, weigert contact en laat via de
media weten dat we moeten opkrassen”.
dat leuk; de rest pestte hem er mee”.
Harry: „We zijn als het ware mensen
van minder allooi, hè? Een goeie vodden
boer staat beter aangeschreven”.
Dré: „Ik zou je heel wat voorbeelden
daarvan kunnen vertellen, maar laten we
geen namen noemen".
Harry: „Waarom worden wij niet voor
vol aangezien? Waarom niet? Jazz is toch
muziek voor de musicus zelf? Die jongens
van het Concertgebouworkest spelen mu
ziek na die honderden jaren geleden ge
schreven werd. Wij spelen voor en van
onszelf. Da's toch niet minder?”
En in het vuur van het gesprek kan het
dan gebeuren dat Harry Verbeke zegt het
allemaal achteraf zonde te vinden. Je in
spannen voor tachtig man publiek, wat
schiet je daar nou mee op? De meesten
begrijpen er toch geen steek van. De op
winding moet echter worden vermeden.
De bloeddruk mag immers niet te hoog
oplopen. Om die reden bedankte Harry
kortgeleden ook voor de eer om op te
treden tijdens de opening van het Muziek
centrum Vredenburg in Utrecht. Hij
kwam er achter dat hij samen met de
Zangeres zonder Naam en Vader Abra
ham in een programma moest staan.
„Nooit niet! Daar heb ik altijd tegen ge
vochten”.
De ergernis verdwijnt als het verleden
wordt opgediept. Ach ja, het lief van twee
Edisons (met de Diamond Five en Boy
Edgar) en de Wessel Heken Prijs in 1969
ligt vlak naast hét leed. Als Diamond Five-
bassist Dick van der Capellen in 1959 een
ernstig auto-ongeluk krijgt, wordt hij ver
vangen door Jacques Schols. Tegen de
verwachting in herstelt Van der Capellen,
maar zijn plaatsje krijgt hij niet meer
terug. Verbeke windt zich zo over „dit
gebrek aan menselijkheid” op, dat hij
blauw aanloopt en zijn lichaam de emo
ties voor het eerst niet blijkt te kunnen
verwerken.
De sociale wetgeving voorkwam geluk
kig erger, ook al is het voor Harry en zijn
vrouw Dré uiteraard*geen vetpot. Harry
mag nog wel een beetje „bijspelen”, zo nu
en dan schnabbelen. Het effect van dat
alles doet denken aan de tegenstrijdige
belangen die Kafka tot schrijven dwon
gen.. Stel je voor: een rijzige jazzmusicus,
nog in de kracht van zijn leven, die zo
viriel speelt dat zijn wangen bollen en hij
de indruk wekt zijn longen uit het lijf te
blazen. En die Verbeke moet het kalmer
aandoen.
Wat de intensiteit van zijn spel betreft, is
dat een onzinnige eis en dus probeert
Harry het aantal optredens te doseren. Zo
nu en dan wordt er opgetreden met het
combo van glamourpianist Tonny Eyck.
Een doodenkele keer komen de Diamond
Five (waarmee hij 20 jaar geleden grote
triomfen vierde) weer eens bij elkaar en
ach, zo periodiek blaast hij ook zijn partij
tje weer eens mee in de Millers; het orkest
waarin hij debuteerde.
Het weegt echter allemaal niet op tegen
de podiumbeurten die hij af en toe met
zijn eigen kwartet vervult. Zo staat Ver
beke morgenavond met pianist Irv Roch-
lin, bassist Harry Emmery en slagwerker
Max Bolleman in ’t Oude Slot in Heem
stede en op zaterdagavond 3 maart in de
Haarlemse Jazz Club; al wordt vaste man
Emmery dan vervangen door Henny
Vonk. „Denk maar niet dat het druk
wordt”, klinkt het benepen.
„Met Tonny Eyck of de Millers, ja, da’s
een andere zaak. Dan kan er vaak geen
kip meer bij. Maar met mijn eigen kwartet
heb ik altijd tegen de bierkaai gevochten.
Bij echte jazz kunnen een heleboel men
sen niet, hè? De andere kant van Harry
Verbeke kennen ze vaak niet eens. Mijn
hele leven heb ik met mijn knars tegen de
muur gelopen, omdat ik vind dat jazz
moet swingen. Verschrikkelijk moet swin
gen. Als 't dus niet swingt, krijg ik er geen
orgasme van”.
Praten over jazz ten huize van de Verbe-
kes doet aan als het opzetten van een
jamsession. In perfecte kadans en afge
meten duet vullen Harry en Dré elkaar
aan. Zo nu en dan kan de interviewer een
duit in het zakje doen. Verbittering is niet
het enige, maar wel een belangrijk en
telkens terugkerend gespreksthema.
Dré: „Veel mensen in de jazz zijn ver
bitterd omdat ze zo weinig aan bod ko
men. Daarom wordt er in het vak ook zo
veel gezopen".
Harry: „Het ergste vind ik dat er nog
altijd op ons neergekeken wordt. Ook
hier in de buurt”.
Dré: „Ons kind, Harry junior zal ik
maar zeggen, had er op school ook last
me. Stond zijn vader in een of andere
agenda. Twee jongens uit de klas vonden
voor 60 duizend gulden weg en een
„dorpskermis” van Eugène de Block ging
voor 50 duizend gulden in andere handen
over.
Eeh gezicht op de Amsterdamse Poort
in wintertooi van Klinkenberg heeft voor
achtduizend gulden een koper gevonden.
Het stadsgezicht van Pieter Vertin dat wij
afgelopen vrijdag in onze krant afbeeld-
den bracht meer op: negenduizend gul
den. Het bosrijke landschap van John
Constable werd teruggenomen.
Lucas Vis: „Voor een klinkend resul
taat heb je dus mensen nodig en een
goede samenwerking. Als ik straks als
vaste gastdirigent bij het Brabants Or
kest (in samenwerking met André Van-
demootredactie) ga werken, dan heb ik
wel in drie seizoenen een band met de
leden van het Ballet Orkest opgebouwd.
Vandaar dat ik me goed wil Verzetten
tegen de uitspraken van Kappeyne, die
voor de opheffing van het Ballet Orkest
heeft gepleit, zonder zich te informeren.
Haar uitspraken dat wij niet aan de nor
men van de 120 voorstellingen per jaar
voldoen raken kant nog wal”.
Lucas Vis acht dat stijlloos. „Het kwaad
is dan in wezen al geschied. Maar integere
mensen behandel je niet zo, musici met
zeven of acht jaar kostbare opleiding zet
je niet zo maar op straat. Net zo min als
dat het voorstel van het Danstheater om
het orkest bij een van de dansgezelschap
pen onder te brengen hout snijdt. Dan
worden de belangen van de musici weer
niet behartigd. Ik weiger te geloven dat
CRM het kind met het badwater zou weg
gooien. Zo slecht kan de overheid niet
zijn. Ik vertrouw er op dat de waarheid
over het Ballet Orkest aan het licht komt”.
HAARLEM. Veel schnabbelen is er
voor Harry Verbeke niet meer bij. De
Haarlemse reus onder de Nederlandse
tenoristen is aan banden gelegd. Op dok
tersadvies moet hij het kalmer aandoen:
zo heet dat tenminste. In feite is dat
echter Algemeen Beschaafd Nederlands
voor een te hoge bloeddruk, maar het
maakt de waarheid er niet minder hard
vochtig om. Dar staat iemand naar beste
kunnen dankzij zijn toeter de eindjes
amper aan elkaar te breien, en dan krijgt
ie te horen dat ie minder moet spelen. Het
dreigende resultaat: minder brood op de
plank en meer kans op hoge bloeddruk.
I
Het zal overigens wel geen toeval zijn
dat het NPO aan Lucas Vis verzocht te
willen remplaceren. De Amsterdammer
geldt als een specialist moderne muziek
bij uitstek. Een man die door Maderna en
Boulez werd gevormd. „Ik beschouw me
niet als specialist”, verweert hij zich, „ik
probeer muziek zo goed mogelijk te bren
gen. Dat sluit aan bij mijn opvatting dat
je informatie moet, geven. In verhouding
tot de huidige stand van zaken gebeurt er
te weinig voor de muziek uit onze tijd. We
hebben ons daar te lang niet mee bezigge
houden”.
In het kader van deze „Meestervioolcon-
certen van de Twintigste Eeuw” zal de
Belgische soliste Edith Volckaert het Vi
oolconcert opus 99 van Sjostakovitsj ten
gehore brengen. Daarnaast zal de Haar
lemse stadsorganist Albert de Klerk soli-
eren in het „Concert voor orgel en koper
blazers” van eigen hand. En tenslotte
brengt het NPO ook nog de Tweed» Sym
fonie van Honegger.
„Juist de laatste drie jaar is het Ballet
Orkest zich bewust geworden van zijn
taak. Er is hard gewerkt aan een betere
kwaliteit en een betere bezetting. Die is er
dan ook gekomen. Het is niet langer een
doorgangsorkest. De gemiddelde leeftijd
van de ca. 65 leden ligt zo net boven de 35
jaar. En het zijn mensen met hart voor de
zaak, veelal jonge mensen die het naar
hun zin hebben in zo’n theaterorkest met
zijn specifieke repertoire”.
Lucas Vis: „De quintessence van de hele
zaak is dat de balletgezelschappen wij
werken met het Nationaal Ballet en het
Nederlands Danstheater niet betrok
ken zijn bij de kwaliteit van de muziek bij
de balletten. Anders kan het niet voorko
men dat wij zoals nu bij het Danstheater
een onmogelijke partituur van gedeelten
uit Das w.ohltemperierte Klavier krijgen
vqorgezet. Een balletrecensent in Utrecht
had het na de voorstelling over ons in de
zin van „een door de modder baggerende
rouwstoet. Dat soort zaken nemen we dan
ook niet meer”.
Lucas Vis: „De taak van een orkest is
met en over muziek te informeren".
veert hij zijn besluit verder. „Ik moet
weliswaar toegeven dat ik kritisch sta
tegenover de manier waarop de C-serie is
geprogrammeerd. Zelf zou ik die toch niet
zo rond een thema als „Meestervioolcon-
certen” opbouwen. Als je aandacht voor
een C-serie wil hebben, dan kun je die
dunkt mij beter naar stijl indelen.
Richt je in plaats van Berg, Bartók en
Sjostakovitsj liever op een bepaalde ui
ting. Zeg dan bijvoorbeeld: dit jaar con
centreren we ons op Bartók. Het is name
lijk de taak van een orkest om met muziek
en over muziek te informeren. Zorg dan
dat er een rooie draad door het program
ma loopt. Neem es een periode van tien of
twintig jaar, want de twintigste eeuw be
slaat een heleboel verschillende stijlen”.
Lucas Vis: „Overigens moet je deze op
vatting van mij niet beschouwen als een
aanval op het Noordhollands Orkest. Ik
heb er veel waardering voor dat er aan
dacht is voor wat meer eigentijdse mu
ziek. Het is in de regel arbeidsintensief
werk en de concerten worden relatief
minder bezocht. Maar als je die situatie
wilt verbeteren, dan moet je ook de hand
in eigen boezem steken, thematiek aan
brengen en es kijken of er ook andere
instrumenten dan viool en piano solistisch
aan bod kunnen komen”.
„Het is overigens heerlijk werken met
het NPO, gemotiveerd en relaxed. Gijs
Beths is natuurlijk een uitstekend con
certmeester, een man met veel invloed.
Zoiets scheelt wel. En ach, daarbij komt
dat het mes in dit geval toch aan twee
„Vaak denk ik in dit verband terug aan
mijn studietijd. De relatie tussen oplei
ding en praktijk was vaak heel ver te
zoeken. Toen ik van het Conservatorium
afkwam wist ik niets van hedendaagse
muziek af. Niets. Pas de laatste jaren
verschuiven er een aantal zaken. Zo hoor
den studenten compositie er vroeger ei
genlijk niet helemaal bij. Nu gelukkig wel.
Zij zijn juist de mensen die de muziek
maken! Als je jezelf bovendien met com
positie bezighoudt, kun je ook het ijzeren
repertoire beter doorgronden. Een com
ponist houdt zich immers bezig met hoe
iets behoort te klinken”.
„Je kunt dat beter aan een waardevol
eindresultaat werken. Het wezenlijke van
het dirigeren is voor mij dan ook dat wat
op blad staat naar de praktijk over te
brengen en tot klinken te brengen. Het
klinkende resultaat, zou je het beste kun
nen zeggen. Dat is dan iets anders dan het
doodse blad (Vis heft een loodzware tas
vol muziek omhoog ter illustratie), daar
komen mensen aan te pas, met hen werk
je naar iets toe”.
Uw uitla7 7
3% kort»
rijzen. 0
jto radios
s Oldtirr»
zés j
M
iW'.
licht
