Museum Boymans-van Beuningen biedt overzicht Egyptische cultuur
geestelijke onttakeling
SBK met nieuwe actie
kinderabonnement
ll
een
opening?
Ld
Lachen om
■«en
oy/XR
I
r
■ilH
Conamus bekroont
Flairck, Massada
en Herman Brood
Toetankamon
Rieten mandje
Erik Vos regisseert
Düsseldorfs theater
Juwelen
Sterke Ayckbourn over menselijke kortsluitingen
°alsalEen prent bij een nieuwe deelnemer
cazen
.Als
md tus-
of
Koop
een Oosters tapijt
met de zekerheid van
Een begrip in Perzen
X Fred. Olsen Cruises
X Fred. Olsen Cruises
Beverwijk
Den Haag Hilversum
19
KUNST
18 DONDERDAG
19 7 9
M AART
1
hi
I
I
1
I
AMSTERDAM. „Je had ons
vroeger moeten zien, altijd maar
lachen, mekaar een beetje voor
de gek houden, lekker lachen”,
zoiets zegt Dennis ongeveer in het
derde bedrijf van Alan Ayck
bourn’s toneelspel En nog vele
jaren (Just between ourselves).
"MAAR IS ZO’N CRUISE
NOU IETS VOOR ONS
"NOU EN OF. TWEE
WEKEN ECHT VAKANTIE.
ELKE DAG HEEL GEVARI
EERD. IDEAAL VOOR
JONG EN OUD!"
ROTTERDAM. Het museum Boy
mans-van Beuningen blijkt iedere keer
weer een feilloze neus te hebben voor het
vinden van publiekstrekkers. Gevestigd in
een stad die zich nog altijd wil waarmaken
met kunst in de prestigesfeer, lijkt het er
vaak op dat het museum zich moeite noch
kosten wil sparen voor het brengen van
kasmagneten. Het haakt al een aantal ja
ren in op de zucht naar mystiek en magie;
Dali, Magritte, Delvaux en Klinger zijn
wat dat betreft voorbeelden van de wijze
waarop Boymans-van Beuningen voort
bouwt aan zijn reputatie. We moeten het
waarschijnlijk ook in die prestige-sfeer
zoeken dat het museum de tentoonstelling
„Goden en farao’s” brengt. Als onderdeel
van een Duitse tournee (de expositie was
eerder in Essen en München en gaat nog
naar Hildesheim) geeft het museum nu een
overzicht van 3500 jaar Egyptische bescha
ving.
De twee bedrijven daarvoor heb
ben we Dennis al leren kennen als
een man die alle moeilijkheden
lachend wegwuift en daarmee
zichzelf nog het meest voor de
gek houdt. Dennis zorgt er voor
dat alle ellende hem niet raakt en
weigert lachend elke realiteit te
erkennen. Daardoor kan zijn
vrouw „in de war” raken en gees
telijk zwaar beschadigen en kan
zijn inwonende moeder zegevie
rend haar tirannieke bedilzucht
ontplooien.
legen
jd vers
ilo 8,9C
Beverhof 40-41, Breestraat
(ADVERTENTIES)
I
Goden en farao’s in een kijkdoos
k
Het werkt heel leuk.”
(ADVERTENTIE)
KO VAN LEEUWEN
(ADVERTENTIE)
i
l
Dit beeld van Nespeka-
schuti werd omstreeks 650
voor Christus gemaakt ten
tijde van de 26e Dynastie.
Het beeld is representatief
voor het starre klassicisme
dat onstond uit reactie op de
Afrikaanse en veel vrijere
stijl van de 25e Dynastie.
Wat tot een grote dekking van de kosten kon leiden
(die in zo’n geval van een monstertentoonstelling
De leeftijdsgrens van vijftien jaar houdt
verband met het Cultureel Jongerenpas
poort, dat vanaf vijftien jaar geldt. Want
CJP-houders kunnen bij de SBK ook ge
reduceerd abonnee worden.
reusachtig zijn) met daarbij-een gerede hoop op een
batig saldo dat ten goede moet komen aan het cul
tuurbeheer in Egypte.
In ieder geval leidt deze opvatting ertoe dat de
expositie een heel „museaal” gebeuren is geworden,
een soort van „kijkdoos”-effect, waaraan het grote
publiek zich eens mag tegoeddoen.
„Goden en farao’s” heeft niet het spectaculaire
karakter van de Toetankamon-expositie. Er is niel
gekozen voor enkele onverbiddelijke topstukken mei
wat minder goed daaromheen, de bedoeling lag dui
delijk in het presenteren van een zo goed mogelijk
overzicht. Nu is de periode van drieëneenhalf dui
zend jaar Egyptische beschaving aan de zeer lange
kant -r- stel je eens voor om tweeduizend jaar Christe
lijke beschaving in beeld te brengen maar de
evolutie in deze cultuurvorm is heel langzaam
gegaan.
In een vrije produktie van De Crane en
Thierens ging En nog vele jaren woensdag
in het Nieuwe de la Martheater in premiè
re. Ton van Duinhoven en Ina van Faas-
sen spelen Dennis en diens kwetsbare
vrouw Vera.
Verwarringen in de tragiek van menselij
ke kortsluitingen. De vrouw Vera is eigen
lijk de enige die probeert het stukgelopen
menselijk contact te herstellen. Maar ze
kan niet door het zorgeloosheidsharnas
van haar man heenbreken. Ze vraagt hem
om hulp, maar hij weigert lachend haar te
begrijpen. Zonder te beseffen wat er pre
cies gaande is, gaat Vera aan de algemene
oppervlakkigheid ten gronde en wordt zij
een geestelijk wrak.
De schrijver zorgt er voor dat er toe
schouwers zijn bij de psychische onttake
ling van Vera. Een bevriend echtpaar,
Pam en Victor, tussen wie het al evenmin
lekker zit. Dan is er nog de tergende
aanwezigheid van Vera’s schoonmoeder.
Het is verbijsterend te zien hoe Ayck
bourn de onontkoombare tragiek hier la
chend laat verhevigen.
Op verzoek van Ayckbourn zelf is voor
deze Nederlandse produktie de Engelse
regisseuse Caroline Smith uitgenodigd.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. De Zilveren Harpen
1979, de jaarlijkse onderscheidingen voor
de lichte muziek van Conamus, zullen
tijdens de Voorjaarsliedjesbeurs worden
uitgereikt aan de leden van de Neder
landse groepen Flairck, Massada en Her
man Brood.
Conamus, het Comité voor Nederlandse
Amusementsmuziek, is een overkoepelen
de organisatie, die de belangen van Ne
derlandse artiesten in binnen- en buiten
land behartigt.
Patrick Robertson ontwierp een huise
lijk rommelig schuurdecor waarin Dennis
zichzelf beschermend knutselend terug
trekt. Ton van Duinhoven zorgde zelf voor
de uitstekend klinkende vertaling van het
stuk, waarin de handeling zich steeds op
de verjaardag van een der personages
afspeelt. Het geforceerd samenzijn van
contact-arme mensen krijgt daardoor een
extra schril accent. Een aantrekkelijke
voorstelling van een knap geschreven
stuk.
ff MA AR DAAR KOMT ZEKER
NOG VAN ALLES BIJ.
»»EN DE REST! EXCURSIES
NAAR EXOTISCHE STEDEN
ALS TANGER, FUNCHAL.
SANTA CRUZ DE TENERIFE
EN LAS PALMAS!”
”NIKS HOOR! AL JE ETEN
EN DRINKEN ZIT IN DE PRIJS.
TWEE WEKEN EERSTEKLAS
VERZORGD. ALLEEN JE
BORRELTJE BETAAL JE ZELF!”
ff JA MAAR... TWEE WEKEN
ALLEEN MAAR ZON EN ZEE
Op tentoonstellingen als deze wordt de sector juwe
len vaak een beetje geringschattend afgedaan. Waar
de beelden, die soms manshoog zijn, de meeste ruim
te vergen, blijft weinig ruimte over voor vitrines.
Toch is in Rotterdam een zeer acceptabele en vooral
representatieve inbreng van juwelen te zien met als
hoogtepunten een scarabee-hanger van Psoesennes
de Eerste, een halssieraad van dezelfde vorst en een
uiterst fraai borstsieraad in goud, lapislazuli en kar-
neool van Amenemhet de Derde. Zo’n vierduizend
jaar nadat een dergelijk sieraad is gemaakt, weet het
hedendaagse ontwerpers nog altijd te inspireren voor
moderne sieraden en vormt het zodoende het bewijs
voor de opvatting dat schoonheid van alle tijden is en
aan tijdloze regels is gebonden.
Nü kunt u nog boeken voor de Black Prince
cruises van 2.16,30 maart en 13 april as!
Ga langs uw reisbureau of bel 020-248303
XFred. Olsen Cruises
een ander werk. Vooral kleinere kinderen
waren het daar vaak niet mee eens en
wilden het oude werk houden. Kinderen
hebben vaak een heel eigen smaak en
voorkeur. Daarom hebben we besloten
een kinderdeelname in te voeren. Ook van
dat geld blijft 70% staan als spaartegoed.
Nu kunt u nog boeken voor de Black Prince
cruises van 2.16.30 maart en 13 april as!
Ga langs uw reisbureau of bel 020-248303
Nü kunt u nog boeken voor de Black Prince
cruises van 2.16.30 maart en 13 april a s I
Ga langs uw reisbureau of bel 020-248303
DEN HAAG (ANP). Erik Vos
regisseert voor het Düsseldorfer
Schauspielhaus in West-Duitsland
King Lear van William Shakespeare.
Hij werkt hiervoor samen met Niels
Hamel, met wie hij aan verscheidene
produkties van zijn toneelgroep De
Appel in Scheveningen werkte.
zwijgende boze verontwaardiging vindt
evenmin weerklank als Vera’s schreeuw
om hulp. Ton Kuyl speelt Victor als een
vroegtijdige bejaarde en komt weinig ver
der dan een vastgelopen karikatuur. Fien
Berghegge is een egocentrische intrigante
van een inwonende schoonmoeder die gul
het hare bijdraagt de tragiek compleet te
maken.
Goden en farao’s, het is gesneden koek voor de
liefhebbers van mystiek en magie. Op het ogenblik
toert door de Verenigde Staten een tentoonstelling
over Toetankamon met recent verwerkte grafvond
sten die in Chicago ruim twee miljoen kijkers trok er
die sinds december in New York is waar al meer dar
vijf miljoen bezoekers kwamen. De Egyptische
overheid werkt aan dit alles graag mee: men voell
zich zeer verplicht door de hulp die Amerika er
Duitsland, maar ook Nederland boden toen vele
tempels bedreigd werden in verband met de aanleg
van de Assoeandam in het begin van de jaren zeven
tig. Ons land hield er zelfs een klein tempeltje aan
over dat thans op de binnenplaats van het museum ir
Leiden is opgericht.
ter been is (toch al mensen die door onze musea vaak
in de kou worden gezet). In wezen grijpt deze educa
tieve opvatting terug op het schoolse stijltje van
„eerst het lesje leren, dan komen straks de leukere
dingen”. Een vooruitstrevend museum als het Metro
politan in New York is daar allang van afgestapt en
brengt de noodzakelijke informatie vanuit een aantal
hokjes die rechtstreeks uitzicht bieden op wat geëx
poseerd wordt.
Ton van Duinhoven laat het pantser van
Dennis prachtig glimmen. Hij lacht wat af
en lijkt niet klein te krijgen. Maar aan het
slot, slechts heel even en nauwelijks merk
baar, laat hij doorschemeren dat Dennis
donders goed weet dat er geen redden
meer aan is. Ina van Faassen is knap als
de hunkerende psychisch beschadigde
Vera die zich bewust is van haar geestelij
ke nood. Hetty Verhoogt als Pam is vooral
indringend aanwezig als de enige die de
tragiek van het leven doorziet. Maar haar
Het dwangmatige karakter van het „met zijn allen
voor de kijkdoos” staan, wordt ook nog eens in
educatieve zin herhaald. Het museum heeft op de
begane grond van de nieuwe vleugel al het informa
tieve materiaal op grote borden uitgestald. Je moet
dus eerst flink wat afgelezen hebben wil je de samen
hang op het eigenlijke gedeelte van de tentoonstelling
begrijpen. Wie dat met zijn lekenkennis niet doet,
moet boven van tijd tot tijd toch naar beneden. Dal
werkt heel erg vervelend en het is bovendien niel
haalbaar voor dat gedeelte van het publiek dat slechl
Het oudste voorwerp op de expositie in Rotterdam
is een schaal, gemaakt van schist, een hard kristallijn
gesteente. Het is waarschijnlijk een grofattribuut
geweest dat ooit juwelen heeft bevat. De vorm is een
onwaarschijnlijk mooie nabootsing van een rieten
mandje en getuigt van het feit dat er ten tijde van de
Eerste en Tweede Dynastie (2900-1700 voor CHr.) al
(De expositie loopt tot 29 april en is dagelijks
toegankelijk van 10-17 uur, op zon- en feestdagen
vanaf 11 uur. De entree bedraagt vijf gulden, terwijl
de catalogus voor 17,50 gulden beschikbaar is. Men
krijgt daarvoor een uitvoering boekwerk met be
schrijving van alle getoonde objecten en voorzien
van een groot aantal foto’s in kleur).
CEES STRAUS
zeer plastisch kon worden gewerkt. Een van de meest
„recente” voorbeelden van Egyptische kunst dateert
uit de tweede eeuw na Christus toen de Romeinen het
land allang onder hun beheer hadden genomen en er
ook hun cultureel stempel op hadden gedrukt. Het is
een beeldje van een zittende vrouw, in de jaren dertig
gevonden in een graf in de Fayoem. De vrouw zit met
de hielen tegen elkaar en houdt de armen geheven en
de handen geopend. Hoewel dergelijke houdingen
wijdverspreid voorkomen, is de betekenis ervan nog
steeds onzeker. Er wordt gedacht aan een vorm van
bidden, maar ook de pose van een dienares wordt
verondersteld.
Tussen die twee beeldjes, het stenen juwelenbakje
en de zittende vrouw, zit een scala van voorwerpen,
vaak van een ongelooflijke kwaliteit. Het museum
zelf vestigt de meeste aandacht op een verguld hou
ten beeldje van Toetankamon, iets hoger dan een
halve meter dat de jonggestorven vorst op zeer jeug
dige leeftijd toont en bijkans puur-realistisch tot
leven brengt. Curieus zijn verder de zogenoemde
Tanagra-beeldjes, afkomstig van de grafvelden bij
Hadra (Alexandrië) die vaak vrouwfiguurtjes getooid
met spitse hoeden laten zien.
De inrichting werd bovendien uitbesteed aan Dick
Elffers die zich sterk heeft afgezet tegen de opvattin
gen waarmee de Duitse meusea de expositie hebben
ingericht. Werd bij de Duitsers de mystieke sfeer nog
eens extra verhoogd door een heel spaarzame ver
lichting van de objecten waardoor er vele praktisch
in het donker stonden, Elffers is uitgegaan van een
„blanke” presentatie met grijs en blauw als steun
kleur en een veelvuldig gebruik van tegenlicht.
Anderhalf jaar geleden gaf De Ap
pel in Düsseldorf een voorstelling
van De Storm van Shakespeare. De
première van King Lear zal op 26 mei
zijn. De hoofdrol wordt gespeeld
door Karl Heinz Boehm.
Het Düsseldorfer Schauspielhaus
wordt thans beschouwd als het meest
toonaangevende theater in West-
Duitsland. De laatste jaren werken er
veel Europese regisseurs als gast, on
der wie Ottomar Kreca van wie in ons
land De drie zusters van Tsjechov te
zien was.
bodemi HAARLEM.- Deelnemers van de Stich
ting Beeldende Kunst (SBK) Kennemer-
land, die vanaf vandaag een nieuwe deel-
nemer introduceren, mogen daarvoor als
maal pi beloning een stuk grafiek uitzoeken.
Daarmee start de SBK, die vandaag acht
jaar bestaat, een speciale actie ter stimu
lering van het lenen en aankopen van
beeldende kunst.
De archeologie is voor het Rotterdamse museum in
^vwezen een weinig of nauwelijks betreden terrein: de
Swfe n£|druk van de collecties ligt immers op de Westerse
jf.Vl kunst van de vroege middeleeuwen tot heden. Er is
f dan ook naar samenwerking gezocht met specialisten
■ir De Egyptische bescha
ving liep bijna ten einde toen
onder invloed van de Ro
meinse cultuur dit soort por
tretten ontstonden. Het gaat
hier om een mummieportret
van Demos die op 24-jarige
leeftijd stierf, ten tijde van de
regering van keizer Domitia-
nus. Het kapsel is hoog op
gemaakt en was voor deze
tijd zeer modieus. De vrouw
is afgebeeld in een purpe
ren chiton (een onderkleed)
en draagt een zwarte cla-
vus, een halsversierings-
stuk.
Beeld van Toetankamon
wiens graf in 1922 door H.
Carter werd ontdekt. Een
gaaf voorbeeld van de Ram-
sessidische cultuur, dit
beeldje van verguld hout,
dat de vorst laat zien met de
kroon van Neder-Egypte.
Or Afkomstig uit het Grieks-
Romeinse museum in
Alexandrië is deze Osiris
van Kanopos die dateert uit
circa 140 na Christus.
Ayckbourn is een hedendaags Engels
toneelschrijver die knap aanvoelt hoe hij
op een aantrekkelijke en komische wijze
ernstige zaken kan belichten. Hij maakt
daar gemakkelijk verteerbaar toneel
over. Zijn eerdere stuk Verwarringen
(Confusions) dat in ons land door Kitty
Jansen en André van den Heuvel (met
Pieter Lutz en Hetty Verhoogt) werd ge
speeld, toonde al een zoeken aan in de
richting die Ayckbourn met En nog vele
jaren duidelijk verder gevolgd heeft. De
auteur verdiept zich hierin meer dan in
op het gebied der Oudheid waarvoor het Rijksmu-
seum voor Oudheden in Leiden en de aldaar gevestig-
<de universiteit het eerst in aanmerking kwamen. Een
‘verzoek daartoe werd geaccepteerd zodat deze expo-
isitie als een gevolg van zeer nauwe samenwerking
’mag worden gezien.
Dat betreft dan vooral het informatieve deel van de
expositie want veel invloed kon Leiden niet op het
geheel hebben: de samenstellers zitten immers in
Duitsland die in overleg met de Egyptische overheid
een keuze konden maken uit wat zich in de musea in
dat Arabische land bevindt. Die samenstellers, die
zo’n 175 catalogusnummers bijeen hebben gebracht,
hadden het potje dus al ruimschoots voorgekookt,
voordat Rotterdam het geheel en al kon overnemen.
Wat Elffers doet is wezenlijk anders dan wat in
Duitsland gebeurde: hij heeft steeds aan drie zijden
wanden om de beeldengeplaatst zodat de bezoeker
gedwongen wordt de beelden recht van voren te
bekijken. Die bezoeker moet tevens op afstand blij
ven, het is lang niet altijd-mogelijk om zij- en achter
kanten te bekijken. Je staat voortdurend op een
veilige afstand van het beeld, dat misschien goed is
voor het behoud van de kunst, maar het bevordert
het contact niet. Waarschijnlijk heeft de inrichter
toch noodgedwongen rekening moeten houden met
de vele duizenden bezoekers die Boymans verwacht.
Met veel gevoel voor de breekbare nuan
ces en het botte venijn dat achter de
lolbroekerij van Dennis steekt, heeft Ca
roline Smith deze voorstelling tot leven
gebracht. Dennis’ voortdurende angst en
zijn vlucht uit de realiteit is in deze aan
trekkelijke enscenering voortdurend voel
baar.
waarde van 1500 gulden en bij dertig
gulden drie werken tot een gezamenlijke
waarde van 1500 gulden. Van de uitleen-
f gelden blijft steeds 70% staan als spaarte-
pgoed van de deelnemer. Geld dat op den
duur kan worden gebruikt om een kunst
werk aan te kopen.
Sinds 1 januari heeft de SBK een speci-
kaal kinderabonnement ingevoerd. Be-
pheerder van de SBK: „We hadden hier
soms boeiende taferelen, als op zaterdag
middag ouders een geleend kunstwerk
kwamen terugbrengen of omruilen tegen
Opvallend is ook dat Elffers nergens naar een
overzicht op de expositie heeft gezocht. Welke positie
je ook inneemt, nergens geeft hij een totaalbeeld van
wat er aan de hand is. De expositie werkt daardoor
ook verwarrend, mede door het zeer geringe accent
dat op de chronologische rondgang is gelegd.
F" (Van onze kunstredactie)
l&.f
k- Voor deze actie, die tot nader te bepalen
(datum duurt, is er een keuze uit zeven
(-prenten. Ze zijn gemaakt door de kunste
naars Cees Landsaat, Leentje Lindèrs,
Kruijff, Ans Wortel, Pirn Olivier, Jan
Mensinga en Ab van Steenvoorden. De
naam van de actie luidt: „Een prent bij
een nieuwe deelnemer”.
Kunstuitleencentra als de Haarlemse
SBK zijn destijds opgezet om de drempel
tussen beeldend kunstenaar en de consu
ment te verlagen en daardoor het aan
schaffen van beeldende kunst te verge-
laars- makkelijken. Daarvoor is er een speciaal
31! Metdl?bonnementensysteem. Wie zich abon-
es met neert voor vijftien gulden per maand kan
•taanrip daarvoor een kunstwerk lenen tot een
aankoopbedrag van 1000 gulden. Bij twin-
en, O p« tig gulden wordt de waarde onbeperkt, bij
art-bord-vijfentwintig gulden mogën twee werken
al, groet: .worden geleend tot een gezamenlijke
om.
