^Uitgespuugd door^^B-j
1
Basketbal, voelen
waar je.yfenÉtr
I|
l!
4
OOSTDUITSE ATLETE WEIGERDE HORMOONPREPARATEN
door Piet Teeling
Ovaties
Jan Mulder
Geluk
Rekest
Heksenjacht
X-1
de
d
ch
an
De binnenlandse veiligheidsdienst stond in de nog asgrauwe morgen op de
stoep, 's Morgens om zes uur werd Renate Neufeld door twee rechercheurs in
burger bij haar woning aan de Prenzlauer Berg in Oost-Berlijn afgehaald. Met
een in de Deutsche Demokratische Republik gebouwde Wartburg werd de rit
naar het dichtstbijzijnde politiebureau aan de Schonhauser Allee afgelegd. Vanaf
dat moment werd de 19-jarige Oostduitse atlete onderworpen aan een kruisver
hoor.
„Waarom ben je met sport gestopt, waarom heb je je niet aangesloten bij de
SED? Wat vind je van de DDR? Wat vind je van de op prestaties gerichte sport?
Waarom heb je je verloofd met een buitenlander?" Het waren slechts enkele
vragen, die Renate Neufeld perplex deden staan. „Ik schrok ervan dat deze mij
volledig onbekende mannen, alles wisten over mijn doen en laten van de laatste
tijd. Dat ze wilden weten welke ideologie mij voor ogen stond en of ik me
afgekeerd had van het systeem zoals dat gold voor de DDR”.
„•SU** JÜ
BB 1
Immers, sinds in de Verenigde Staten apparatuur is ontwikkeld, die
Het kruisverhoor
Renate Neufeld
van
:hap-
5 uur)
00 uur
020)
llona Slupianek
w
sche
rlij-
skt
,Kick in het NIET-scoren
STOPPER
4 d
i-4
n dis
Jkt
ch
vrij-
ruis-
jr) OF
0 uur)
sau
en
cho-
lien-
e en
het
srso-
en die
mde,
di-
Met basketbal is het net zo. Wie de
bal heeft scoort. Dat is zelfs bij volley
bal lang niet zo vaak het geval, hoewel
je in die sport de aanval ongehinderd
door tegenstanders kunt opzetten, al
thans tot aan het net toe. Het verschil
zal wel hierin schuilen, dat de bal bij
basketbal omhoog moet, de basket in,
en dat hij bij volleybal omlaag moet,
de vloer op. Laag verweer is blijkbaar
toch gemakkelijker dan hoog verweer,
hoewel het lage verweer toch ook weer
met het hoge verweer van de „blok”
begint. Aan de andere kant zou je
denken dat het makkelijker moet zijn
een groot vloeroppervlak met een bal
te raken dan zo’n zelfde bal door een
ring te gooien die maar even groter is
dan de omtrek van de bal, maar in de
praktijk blijkt daar niets van. Blijk
baar is het gooien of duwen van een
bal zoveel gerichter dan het slaan van
een bal, dat het\scoren bij basketbal
toch nog steeds veel gemakkelijker is
dan bij volleybal.
In principe is het bij basketbal zo,
dat je met één of twee punten verschil
wint, als je er in slaagt te mogen
beginnen, en er tevens in slaagt de bal
Mijn bezwaar tegen basketbal is al
tijd geweest, dat scoren te gemakke
lijk is. Het is een soort libre geworden,
een spelsoort waarin je nauwelijks
meer serieus wordt genomen als je niet
van acquit af de vijfhonderd carambo
les bij elkaar stoot. Een béétje behoor
lijke biljarter tikt die 500 zo bij elkaar,
om alleen wel eens te versagen als de
omstandigheden uitzonderlijk ongun
stig zijn: gaten in het biljartlaken, een
aardbeving binnen de speelzaal zelf,
of een door de hitte kromgetrokken
keu.
langere afstand, de 400 meter”.
De vrouwelijke clubarts, dr. Koegler,
bevestigde zoals verwacht de opvattingen
van Renate’s trainer met betrekking tot de
„vitamine-preparaten”. En dus besloot de
Berlijnse te slikken, ook al omdat het
volgens de clubregels van TSC Berlin
verboden is om naar een andere arts te
gaan. Evenals het niet toegestaan is met
ouders en vrienden over interne clubaan-
gelegenheden te praten. Dus slikte Renate
een maand lang,, vitamine”.
Over haar ervaringen zegt ze: „Al na
een paar dagen kwamen de nevenwerkin
gen, die met de dag opvallender werden.
Het bleef niet alleen bij een verharding
van de spieren, op een gegeven ogenblik
werd het zelfs zo erg, dat ik er bij het
Het publiek barstte in een luid ap
plaus los
Toen McPhee eens tijdens een trai
ning in de zaal met Bradley stond te
praten, zei Bradley dat zo'n shot over
zijn schouder veel makkelijker was
dan het leek, en om dat te illustreren
wierp hij de bal over z^jn schouder
„Als je een tijdje gebasketbald hebt,
hoef je niet meer naar de basket te
kijken als je er zo dichtbij staat als wij
nu staan”, zei Bradley, terwijl hij de
bal weer zonder te kijken over zijn
schouder heen rechtstreeks door de
ring wierp: „Je ontwikkelt een gevoel
van waar je bent”.
jn,
De Amerikaanse journalist John
McPhee heeft eens een lang verhaal
geschreven, getiteld „A Sense of
Where You Are” („Een gevoel van
Waar Je Bent”) over de Amerikaanse
basketbal-ster Bill Bradley. Hij be
schrijft daarin hoe Bradley’s war-
ming-up voor een wedstrijd in Phila
delphia aan het aanvankelijk ongeïn
teresseerde publiek een ovatie ontlok
te. Hij begon met „set shots” vlak bij
de basket, trok geleidelijk aan van de
basket weg voor „long shots” van een
meter of zes, zeven afstand, en nage
noeg alle ballen verdwenen in een bij
na mechanisch ritme van accuratesse
door de ring. Toen begon hij aan een
serie moeilijke „jump shots”, waarvan
de ene na de andere feilloos door de
ring ging. Het publiek begon te mur
melen. Hij maakte zijn „jump shots”
ke
1st
13-
•12
3kt
3k.
vor-
t.
Jan Mulder heeft daar, dacht ik, ook
wel eens over geschreven, maar omdat
ik het in zijn bundel „De opmars der
strafschopgebieden” niet kon terug
vinden, heb ik het hem maar even
persoonlijk gevraagd. „Er zijn natuur
lijk allerlei bakens in het veld, waarop
je je oriënteert”, zei hij: „de lijnen van
het strafschopgebied, de hoekvlag et
cetera, die je, ook als je met je rug naar
het doel staat, toch het gevoel geven
waar het doel zich precies bevindt.
van t-ramcrijK, en aar van ae hus victor icoeznetsov tijdens ae
wereldkampioenschappen zwemmen in West-Berlijn. Of van recenter
datum: de houding van een groep Russische atleten tijdens de
indoor-atletiekkampioenschappen onlangs in Wenen gehouden, die,
toen bekend werd dat tijdens de Europese indoor-atletiekkampioen-
schappen naar doping-delinquenten gezocht zou worden, bijna werd
gehalveerd. En gold ook niet precies hetzelfde voor de veel kans
armere Tsjechische afvaardiging?
wandelen last van kreeg. Vooral mijn bo
venbenen namen in omvang toe, zodat de
mij altijd ter zijde staande masseuse An
gelika Wysotzky me zonder omhalén dui
delijk maakte, dat ook ik, net als allé
anderen, hormoontabeletten had geslikt”.
„Latzer kwamen ook de haartjes op mijn
bovenlip en kreeg ik, net als de anderen,
last van onregelmatigheden met de men
struatie”.
Enkele van die grijs uitziende tabletten
alsmede het bijbehorende groene poeder
tje nam Renate Neufeld mee naar het
Westen. Dopingspecialist dr. Donike uit
Keulen onderzocht datgene wat de Oost-
duitse atlete had meegebracht. Zijn analy
se: dehydrochlormethyl-testosteron een
anabolika, dat ook bij de DDR-kogelstoot-
steeds ingewikkelder, het gemompel
nam toe. waarna hij. eerst met zijn
rechterhand, daarna met zijn linker
hand, de basket met „hook shot^” be
gon te belagen. Zeven links, zeven
rechts, en allemaal probleemloos raak.
jr) OF
ir) OF
lur)
achttien maanden uitgesloten, maar het navrante is, dat zij aan de
Olympische Spelen van 1980 in Moskou mogen deelnemen. Toch
maakt ook het Internationaal Olympisch Comité zich zorgen over de
nieuwe ontwikkelingen rond de doping. Want zolang de uitbreiding
en verfijning van methodes om het ongeoorloofde gebruik van
middelen in de sport aan te tonen zal voortduren, zal ook worden
gezocht naar nieuwe wegen om controles te misleiden, hetzij andere
dopingtechnieken toe te passen.
In de DDR worden sportbeoefenaars gedwongen hun toevlucht in
in tegenstelling tot vroeger het gebruik van hormoonpreparaten door doping te zoeken. Dat onthulde de naar West-Duitsland gevluchte
sportmensen eerder kan aantonen (rond de zes weken) zullen landen atlete Renate Neufeld aan Piet Teeling Dit is haar relaas.
Eigenlijk merkte ik dat nog het beste
als ik een tijdje geblesseerd was ge
weest (en dat gebeurde nogal eens,
zoals je weet) en daardoor uit mijn
ritme was. Ik voelde me dan gedeso
riënteerd, het leek net alsof alles een
tikje verschoven was, ik kon het doel
niet meer blindelings vinden en schoot
net naast als ik normaal gesproken
gescoord zou hebben”.
Met die ondervraging door de „Stasi"
(in de volksmond de naam voor de staats
veiligheidsdienst) begon het voorlaatste
hoofdstuk van een carrière van de top-
sportster, die door doping tenonder ging.
Of liever gezegd: aan het gevecht tegen
doping ten onder ging.
Want Renate Neufeld, nationaal jeugd
kampioen 4 x 100 meter estafette was een
van de 523 sportmensen uit de DDR, die
geselecteerd waren en werden getraind
voor de Olympische spelen van Moskou in
1980. Renate Neufeld viel af, omdat ze
weigerde hormooritabletten te slikken.
Tabletten, die tot een vergroting van de
spierkracht leiden en de stem dieper laten
klinken. Die bij vrouwen overtollige haar
groei tot gevolg hebben, maar ook inwen
dig het wezenlijke van de vrouw aantas
ten, waardoor de perioden tussen de men-
struaties grote verschillen gaan ver
stonen.
Tabletten ook, die voor die ene centime
ter of die ene tiende seconde moeten zor
gen, die de medaillewinnares van de dui
zenden anderen onderscheidt. Renate
Neufeld wilde die prijs niet betalen. Voor
haar vormde het verlies van het vrouwe
lijke tegen de uiterst onzekere vooruit
zichten op Olympische roem een te hoge
tol. Die beslissing druiste evenwel in tegen
de heersende mening van trainers en be-
stuurderen en leidde uiteindelijk ook tot
het inschakelen van de geheime dienst.
Voor Renate Neufeld bleef er slechts één
uitweg. Het laatste hoofdstuk in haar
sportloopbaan als atlete van de DDR: de
vlucht naar het Westen; naar de vrijheid.
En toch was het allemaal zo plezierig
begonnen op een voor de DDR typische
wijze. Bij de Spartakiade in 1972 won de
één seconde voor het eindsignaal in de
basket van de tegenpartij te depone
ren. Toch gebeurt het nog wel eens dat
twee ploegen van niveau niet gelijk
spelen, of met niet meer dan een of
twee punten verschil winnen, maar
met 13 punten verschil. Dat gebeurde
bij EBBC Den Bosch en Sinudyne uit
Bologna. De Nederlanders wonnen
met 105-92, waardoor zij, na de twee
verlengingen, één schamel puntje
meer gescoord hadden dan hun tegen
standers in de eerste wedstrijd in
Bologna.
Het is dus toch nog mogelijk dat
twee ploegen met een gelijke stand
beginnen en met dertien punten ver
schil eindigen. Er moeten dus momen
ten zijn dat de bal NIET geruisloos
door de ring en het bodemloze netje
verdwijnt, maar afstuit op de rand, of
op een hoog uitgestoken hand van een
tegenstander. Pas bij de Studio Sport-
reportages van een half uur van EBBC
Den Bosch-Sinudyne Bologna heb ik
begrepen dat de „kick” van basketbal
niet zoals bij de meeste andere sporten
in het scoren zit (want dat is een
routine-handeling), maar in de schaar
sere momenten van het NIET-scoren.
Nu besef ik heus wel dat er ook in de
wijze waarop voortdurend gescoord
wordt een grote schoonheid kan schui
len. De onverbiddelijke manier waar
op de door de Nederlander Akerboom
en de Joegoslaaf Cosic weggestuurde
ballen na een kortere of langere boog-
beweging, geruisloos door de ring ver
dwenen, had iets fascinerends, maar
er zat toch ook een soort automatisme
in. De machine weet dat hij in een
hoek van 34 graden op een afstand van
6 meter 32 centimeter van de basket af
staat, en dat hij de bal dan vanaf exact
sierlijke Renate zes onderdelen. Voldoen
de, om een verslaggever van het Oost-
Berlijnse dagblad Sportecho zo in vervoe
ring te brengen dat hij een volledige pagi
na aan de opzienbarende prestaties van
de Berlijnse besteedde. Immers, de naam
van Renata Neufeld, die naam moesten de
Oostduitsers onthouden.
Ondanks haar grote talent, kwam Rena
te Neufeld toch relatief laat (als zeventien
jarige) naar TSC Berlijn, een van de toon
aangevende atletiekverenigingen in de
DDR, waar een lidmaatschap in de meeste
gevallen borg staat voor medailles. Nu
nog gelooft de Oostberlijnse, dat die late
komst juist haar geluk is geweest. „Hier
door heb ik tot aan de eindexamenklas
mijn middelbare-schoolopleiding nor
maal kunnen afmaken, alvorens naar een
sportinstituut te verhuizen. Als ik als jong
meisje in de trainingsmolen zou zijn te
recht gekomen, zou ik waarschijnlijk
nooit geweigerd hebben de mij voorge
schreven tabletten in te nemen.
Op dat moment werd het haar ook nog
niet bevolen. En Renate Neufeld kwam er
ook nog niet tegen in opstand. Ze liet
alleen haar bedenkingen er tegen horen.
Beleefd vroeg TSC-trainer Gunther
Klann of zij bereid wds om, onder het
mom van betere prestaties, volledig on
schuldige „vitaminepreparaten te slik
ken”. Toen Renate hem ongeloofwaardig
aankeek, stelde hij haar op haar gemak.
„Ga desnoods naar je clubarts, om het
haar te vragen. Het is uiteindelijk een
volkomen onschuldig middel.
De jonge sprintster had ongetwijfeld op
dat moment met tijden van 12,05 sec.over
de 100 m. en 24,27 sec. over de 200 m. haar
prestatiegrens bereikt. „Een paar tien
den”, zegt ze, „zouden misschien tot de
mogelijkheden hebben behoord, maar
meer niet. Mijn perspectief lag op de wat
John McPhee vertelt dan dat Brad
ley (hij schreef het stuk in 1965, dus
alweer in de grijze oudheid van het
basketbal) één manier van scoren had
die je zelden zag. Hij liep parallel aan
de baseline met de bal, sprong omhoog,
gleed met zijn rug naar de basket door
de lucht, zag niemand van zijn teamge
noten vrij staan, en wierp de bal dan
over zijn schouder heen in de basket,
pas omkijkend als de bal al door de
ring gleed. Wie het voor het eerst zag,
meende met een geluksschot te maken
te hebben, maar wie het hem dikwijls
en meestal met succes had zien doen,
wist wel beter.
de tocht door 'Bulgarije, Roemenië en
Hongarije een koud kunstje zijn. Die reis
in een gehuurde Lada, waarvoor Spassov
een bedrag van 1000 Oostduitse marken
had moeten voorschieten, verliep op rol-
letjes. Zelfs de Russische stempels in het
toch niet „brandschone” paspoort Van Re-
naté waren geen probleem.
Veel meer problemen ontstonden dooi' -
de Oostduitse in West-Duitsland, vooral
omdat haar eerste verzoek om in aanmer-
king te komen voor de status van vluchte
linge door de autoriteiten werd afge
wezen.
„Men zag daar geen grond om mij te
erkennen als vluchteling. Het door vele,
ook Westeuropese sportbonden bestreden
dopingsprobleem gaf ook de doorslag
niet. Want zo zei men daar: de aanvraag-
ster moest weliswaar medicamenten inne
men, die tot een vergroting van de spier-
kracht leidden, maar dat wordt ook in
andere landen gedaan. Er was dus geen
sprake van een dwangpositie en dus kon
er ook geen sprake zijn van de status van
politiek vluchteling.
„Ik heb toen een rekest ingediend bij de
deelstaatsregering van Bayern met de vol
gende inhoud: „Wanneer een sporter uit
de Bondsrepubliek tot het weigeren van
een medicament besluit en derhalve zijn
sportieve doel niet bereikt, mag hij de
topsport opgeven, zonder daarmee in zijn
verdere loopbaan gehinderd te worden.
Hij wordt niet door veiligheidsdiensten
achtervolgd, niet bedreigd met een ge- -
rechtelijke vervolging. Hij kan zelfs naar
de gevolgen informeren bij een specialist
naar zijn keuze”, aldus Renate Neufeld in
haar request.
Dat verzoek had meer succes. Renate
Neufeld werd als vluchtelinge geaccep
teerd. En daarmee zou dit verhaal af zijn
Met een happy ending, in het Zuidduitse
Rosenheim, 80 km buiten München, want -
Renate Neufeld is inmiddels de moeder
van een drie maanden oude dochter.
Dilmana.
Het eigenlijke vervolg speelt zich echter»
in de DDR af. Daar pleef de vlucht van
Renate Neufeld, DDR-kandidate voor de-
Olympische Spelen van 1980 in Moskou,
niet zonder gevolgen. Renate’s vader-
raakte zijn baan als leraar Engels aan een
gymnasium kwijt. Renate’s jongste zus,'
een getalenteerde handbalster, werd uit -
de selectie verwijderd en zag de deuren
van het sportinternaat voor zich dicht*
gaan. „Het ergste”, aldus Renate, „is dat;
mijn zuster voor haar sport en haar spor
tieve carrière wel bereid was anabolika teT
slikken...”
die hoogte, met zoveel kracht en (op de
graad nauwkeurig) in die richting
moet gooien om er zeker van te zijn
dat hij door de ring heenglijdt. En dat
allemaal terwijl de machine in bewe
ging is, door tegenstanders wordt ge
attaqueerd, en voor zijn berekeningen
niet meer dan een tiende seconde de
tijd heeft.
tot
vP/PB)
Renate Neufeld werd het onderwerp
van een heksenjacht. Zij kwam terecht in
een door Sovjet-dissidenten zo vaak afge
schilderde psychologische oorlogvoering,
die vadertje Staat had geënsceneerd, om
dat duidelijk was geworden dat „een van
zijn kinderen niet in het gareel wilde blij
ven lopen”.
Ongetwijfeld moest Renate Neufeld een
^wgar vergrijp hebben begaan: ze werd
door de FDJ en de SED geroyeerd: de
binnenlandse veiligheidsdienst toonde
plotsklaps belangstelling voor haar en
haar maandelijkse toelage aan het sport
instituut werd haar zonder opgaaf van
redenen ontnomen.
Enoverplaatsing naar een lopende
band in een grauwe fabriek, waarmee
trainer Klann dreigde. Blijkbaar de ergste
bedreiging, die zelfs in het arbeiderspara-
dijs, zoals de DDR vaak wordt genoemd
kan plaatsvinden. Ook dat schrok Renate
Neufeld niet af. Ze werd het „slachtoffer
van de psychologen”. Zij onderzochten
haar geestestoestand en beveelden een
verdere behandeling aan. Maar zelfs dat
hielp de „patiënte” niet om haar van haar
door de staat vastgestelde lijden te ver
lossen.
Samen met haar verloofde, Pentscho
Spassov, een Bulgaarse televisieverslag-
gever, begon Renate Neufeld aan haai’
reis om de wereld met als doel Joegosla
vië: 10.500 km lang. Hij hield haar slechts
één ding voor: Joegoslavië is al het
Westen.
Via Tsjechoslowakije en Polen ging de
reis naar Rusland, want voor wie eenmaal
een Rusisch stempel in zijn paspoort had
staan, ook al was dat nog zo vervalst, zou
rechtstreeks in de basket, terwijl hij
doorpraatte met McPhee en deze in de
ogen bleef kijken. McPhee haalde de
bal op en gaf hem weer aan Bradley.
ster llona Slupianek tijdens de Europa-
Cupfinale in 1977 in Helsinki werd gevon
den. Het leidde tot een diskwalificatie en
een schorsing, meer niet, want onlangs
nog won de Oostduitse atlete het onder
deel kogelstoten bij de Europese
indoorkampioenschappen in Wenen.
„Donike heeft mij verteld, dat door het
toedienen van deze stof aan vrouwen het
prestatieniveau van de mannen wordt be
naderd. Daarbij treden naast lichamelijke
veranderingen ook psychische verande
ringen op”, zo vertelt de atelete.
Die veranderingen ondervond Renate
Neufeld aan den lijve. „Met deze manier
van sport bedrijven wil ik niets te doen
hebben”, verklaarde ze tegenover haar
trainer. Dit soort tabletten slik ik niet
meer”. En ze slikte niet meer.
zes weken voor een wedstrijd geen verboden middelen meer slikken.
Dat het Oostblok hier een vooraanstaande rol in speelt, is al enige
z
Amfetamine, anabolen, hormoonpreparaten, kortom doping. Sti- naar nieuwe wegen en nieuwe middelen zoeken om prestaties nog
mullerende en spierversterkende middelen, die zo langzamerhand sterker dan tot dusver het geval was te beïnvloeden. Nu kan men tot
een angstig verschijnsel in de sport worden. Middelen die ook
binnen de sport offers eisen: de sport zelf, wanneer er niets anders
overblijft dan bedriegerij en leugens; de sportman, die het einde van decennia duidelijk. Bewijzen zijn er evenwel nooit of zelden op tafel
zijn carrière niet in het stadion maar in het ziekenhuis of mortuarium gekomen, op een enkele uitzondering na. Die uitzondering leverde de
vindt. Wie herinnert zich niet de diskwalificatie van de vier Russische intensieve controles op. Maar nog immer staan de straffen nauwe-
en één Bulgaarse atleten tijdens de Europese kampioenschappen lijks in verhouding tot het gebruik van de drogerende middelen,
atletiek, vorig jaar. Of het geval Pollentier tijdens de laatste Ronde
