Reggae bij Culture bezwerende formule
Jute IV over
Gloria Swanson
schrijft boek
r
de val van
Van Agt
Oekraiens historicus pleegt
zelfmoord na huiszoeking KGB
Uw Kunstgebit
kan niet meer loszitten
si
Nosferatu-acteur Klaus Kinski en zijn samenwerking met Werner Herzog
Passieve kritiek
DDR op schrijver
ill
door Pieter van Lierop
Karakters
■I
13
1979
13 MAART
KUNST
DINSDAG
t j
I
F.-'
NOORDHOLLANDS PHILHARMONISCH ORKEST
HEULE MAKELAARDIJ
maakt „werk” van Uw
huls
fr
I 1
AVORIAZ. „Acteren bete
kent lijden”, gelooft de 53-jarige
Duitse acteur Klaus Kinski, die al
ooit rollen heeft gespeeld in een
stuk of honderd films. Vijfen
twintig jaar lang was hij vrijwel
uitsluitend gebruikt als „engerd
van dienst”, voor het doordrong
dat Kinski beschikte over een uit
straling en een acteertalent waar
mee grootse dramatische creaties
waren te leveren. Een van de eer
ste filmers van wie Kinski de
kans kreeg om te schitteren, was
Werner Herzog, die hem de
hoofdrol liet spelen in Aguitte,
der Zorn Gottes. En nu is het
opnieuw Herzog, die de acteur tot
«een topprestatie wist te brengen
met de titelrol in Nosferatu, de
voor het grootste deel in Delft
opgenomen vampierfilm, die de
ze vrijdag een feestelijke premiè
re krijgt, om komende donderdag
drievoudig in roulatie te worden
gebracht.
Wj
of verschuiven!
Acteren is lijden
om het talent er
uit te krijgen
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
JOHN OOMKES
- ft.
ü- Joseph Hill van de Jamaicaanse groep Culture in een
We spraken met hem tijdens het festi
val van Avoriaz, een aantal weken gele
den. Vóór hem een vraag kon worden
gesteld, schoof een persagent de acteur
een lovende recensie onder de neus. Kins
ki las er luttele seconden in, wierp het
knipsel van zich af, en het gesprek werd
geopend met een requisitoir tegen film
critici.
„Critici gedragen zich of ze God zelf
zijn. Ze hebben zelf niets mee te delen, dus
gaan ze optreden als rechter over de me
dedelingen van anderen. Ik vind de me
ningen van critici niet van belang en ik
wenfc ze daarom niet te lezen. Alleen de
mening van het publiek telt voor mij. Ik
geloof ook helemaal niet in volgens critici
soms zulke fantastische films, waar het
publiek niets in ziet. Twee jaar geleden
heb ik een film gemaakt met een jonge
Franse cineast. Die nam Zichzelf in de
maling. Tijdens de opnamen kreeg ik hef-
Zij verzekerde dat het een openhartig
verhaal zal worden. „Ik heb over mijn
memoires veel meer nagedacht dan over
een van mijn huwelijken”, aldus de legen
darische ster die zes maal getrouwd is
geweest.
In Heyms boek worden krachtige
aanvallen gedaan op de weg die de
DDR na de oorlog is gegaan en wor
den de praktijken van de politieke
politie gehekeld.
Höpcke antwoordde dat er boeken
waren die een negatief beeld van de
Oostduitse samenleving gaven en ko
ren op de molen waren van regerin
gen en massamedia in het westen.
tige ruzie met hem, omdat ik zei dat hij
bepaalde dingen niet kon doen zoals hij
het wilde dóen, omdat het publiek er niets
van zou begrijpen. „Het publiek, daar heb
ik niéts mee te maken”, antwoordde die
knaap toen. „Val dan dood!” heb ik toen
geroepen, „ga naar huis en doe iets voor
jezelf en houd op met films maken!” Het
publiek is heilig voor mij. Het was echt
vreselijk jammer, wat er toen gebeurde,
want het ging om een film met een belang
wekkend onderwerp, een historisch on
derwerp zelfs”.
La chanson de Roland, van Franck
Cassenti?
Ofschoon Culture zowel in 1977 als vo
rig jaar k^n rekenen op zeer lovende
perskritieken na het verschijnen van res
pectievelijk de albums Two Sevens Clash
en Harder than the Rest, maakt de muziek
nog een zeer onaffe, ongepolijste indruk.
Zeker als je in aanmerking neemt dat de
in felle keuren uitgedoste Joseph Hill,
Kenneth Paley en Albert Walker zich la
ten begeleiden door een capabele zes-
mans-band die is samengesteld uit hoog
waardige sessiemuziekanten (leden van
The Revolutionnaries en de „Channel One
Studio’’-groep). Het improvisatiekenmerk
van Culture laat zich verklaren uit het feit
dat Joseph Hill’s composities eigenlijk
geen songs zijn, ’s Mans hartekreten zijn
kommervolle en emotierijke uitingen van
zijn geloofsovertuiging.
„Nee, Aguirre, Nosferatu en Woyzeck
zijn heel verschillende dingen. Van de
andere kant kun je misschien in de toe
komst vaststellen dat ze toch bij elkaar
hoorden. Het zit allemaal in jou en in het
bestaan en in de creatie. Er is geen wezen
lijk verschil tussen een gek en een nor
maal mens, tussen een koning of een bak
ker, een moordenaar of zijn slachtoffer.
Als je geboren wordt om acteur te wor
den, dan zul je moeten lijden om dat talent
eruit te krijgen. Misschien dat iemand
anders een ander talent juist wil onder
drukken. Dan is het nog maar de vraag
wie van de twee het ongelukkigst wordt.
Je kunt er nooit trots op zijn dat je acteur
bent.
Waarom heeft u tot een paar jaar
terug zo geweldig veel flutrolletjes ge
speeld in Italiaanse shit-films?
Zijn er thematische verbanden tus
sen Nosferatu en Aguirre?
maart ook onderzoeken ingesteld in de
huizen van 13 anderen die connecties heb
ben met de Helsinki-groep in Moskou,
Leningrad en de Oekraine.
De huiszoekingen in de Oekraine zou
den bedoeld zijn om materiaal te verzame
len voor het vervolgen van Oles Berdnik,
een van de oprichters van de plaatselijke
Helsinki-groep waarvan enkele leden al
tot langdurige werkkampstraffen veroor
deeld zijn.
Men heeft Berdnik al lange tijd niet
gezien en aangenomen wordt dat hij gear
resteerd is.
NEW YORK (Reuter). De 80-jarige
Amerikaanse filmster Gloria Swanson
heeft maandag bij de Newyorkse uitgeve
rij Random House een contract getekend
voor het schrijven van haar autobiogra
fie, die volgend jaar moet verschijnen.
En u bent later opnieuw gaarosamen-
werken.
Haarlem: Rustenburgerlaan 4
J Tel.. 023-323224/310323
Adam: De Lairessestraat 16,
Tel: 020-766633/761411
S'
Klaus Kinkski:
Herzog en ik zijn
naar elkaar
toegegroeid uit
een soort van
voorbeschikking
HAARLEM. „De val van het
kabinet-Van Agt”, zo luidt het on
derwerp van de vierde aflevering
van het Jute-projekt dat het Haar
lems Kunstenaars Kollektief maan
delijks uitbrengt.
„Precies. Het script had ik een jaar
tevoren al in handen gekregen, en ik wilde
het graag doen, want er zaten alle moge
lijkheden in om er een soort Eisenstein-
film van te maken. Zo goed! Maar die
jongen heeft het met zijn arrogantie volle
dig verknald”.
„Ik geloof niet dat films goed kunnen
zijn, als is gebleken dat het publiek er niet
naar komt kijken. Aangenomen dat zo’n
film wel zijn kans heeft gekregen. En dat
is natuurlijk zeker niet altijd het geval.
Neem bijvoorbeeld Werner Herzog. Die
maakte al van zijn 15e jaar af goede films,
als zijn eigen producent. Maar hij had
geen distributeur, dus dié films werden
nergens gedraaid. Aguirre was al drie
jaar af, toen hij nog steeds moest worden
uitgebracht. Ik was hem zelfs compleet
vergeten, toen ik tot mijn niet geringe
verrassing in Rome ineens een telefoontje
kreeg met het verzoek om in Parijs inter
views te komen geven naar aanleiding van
Aguirre. De Fransen hadden de film
ontdekt.
„Weer twee jaar later pas kwam de film
in Amerika uit. Eerst in de kleine studen
tentheaters, later ook in grotere zalen, en
het werd een sensationeel succes. In Bos
ton bijvoorbeeld brak Aguirre een huisre-
cord dat al dertig jaar had stand gehou
den. En pas daarna is Herzog in de geluk
kige omstandigheid komen te verkeren
dat hij garanties voor zijn films krijgt van
Fox en Gaumont in Frankrijk. Nu wordt
het pas echt ernst met de carrière van
Herzog. Want zijn vroegere films moet je
beschouwen als experimenten, het werk
„Omdat het me toen niet kon schelen
wat ik speelde. Ik was naïef en ik was
teleurgesteld. Ik heb iets van veertig films
geweigerd voor ik er uiteindelijk een geac
cepteerd heb. Op zeker moment had ik
gebroken met de Duitse toneelwereld, om
dat ik die griezels niet langer kon uitstaan.
Het enige wat ze daar wilden, dat was
„liefde voor theater” zogenaamd, maar
het talent was dood. Vermoord door de
nazi’s, of geëmigreerd. Toen ik een jaar of
vijfentwintig was, ben ik gaan zwerven.
En ik leed honger. Ik vroeg eens om geld
in een kroeg, toen iemand me uitnodigde
om in ruil daarvoor rollen te spelen in
films. Ik zei ja, zonder zelfs maar te vra
gen om wat voor films het zou gaan. Van
die ene film kwam de andere, en ik vond
alles best.
„En er was niemand die me bij de hand
pakte, om me erop te wijzen waar ik mee
Höpcke beschuldigde West-Duits-
land ervan dat het onlangs een herop
leving had geduld van de Nazi-filoso-
fie door een reeks van boeken en
films (waar Holocaust niet bij ge
weest kan zijn, red.).
„Ik heb vreemde ervringen met acteren,
maar ik heb ook heel vreemde en intense
ervaringen met leven. Dat is dan een an
der hoofdstuk. Ik denk niet dat het ertoe
doet of ik het leuk vind of niet, dat Natas-
sia ging acteren. Ze is vrij te doen of te
laten wat ze wil, en dat pleegt ze inder
daad ook helemaal zelf uit te maken. Ze is
nu vreselijk gelukkig met Polanski, weet
ik, en dat maakt mij ook gelukkig. Trots?
Ik geloof niet dat ik er zulke gevoelens op
na houd.
Ik vind het überhaupt moeilijk om me
een vader te voelen. We houden gewoon
heel veel van elkaar. Liefde betekent heel
veel voor mij, en het maakt nipt uit waar
het vandaan komt: van een vrouw, een
man, een hoer, mijn dochter of van des
noods een dier. Moreel gesproken zou ik
er geen probleem mee hebben om met
mijn eigen dochter naar bed te gaan,
hoewel ik dat dus nog niet gedaan heb.
Maar het is gewoon liefde, begrijp je.
Werner en ik kennen elkaar nu beter,
dat is een groot verschil. We hebben toen
in de jungle veel ruzie gehad. Het was een
harde opnametijd, toen. Je was er voort
durend in gevaar door de jungle, het kli
maat en je eigen zenuwen. De aanleidin
gen waren feitelijk futiel, maar we hebben
wel tegen elkaar staan schreeuwen dat we
elkaar zouden vermoorden. Daar hebben
later nogal opgeblazen verhalen de ronde
over gedaan. Dat je iemand zult vermoor
den, zoiets roep je toch honderd duizend
keer in je leven? Het waren maar woor
den. Hoewel, wie iemand vermoordt,
hoeft daarom niet vanzelfsprekend me
teen slechter te zijn dan iemand die het
belooft maar nalaat”.
1
bezig was. Ik was helemaal alleen. Ik had
eerst in Duitsland iets van vijfentwintig
films gedaan en trok naar Italië, waar ik
geleefd heb van diefstal op straat. Tot
iemand bereid was me een voorschot te
geven op een contract voor vijf films, en ik
werd weer gebruikt als een hoer van de
straat. En dat vond ik niet erg. Op den
duur werd ik erg goed betaald, en dat was
het enige wat me toen interesseerde. Ik zal
nög niet zeggen dat ik daar nu allemaal
spijt van heb. Tot ik het echt spuugzat
werd en zelfs aanbiedingen van Fellini,
Pasolini, Visconti, Cavani en Ken Russell
naast me heb neergelegd”.
„De zin in acteren is pas weer een beetje
teruggekomen, toen ik het script voor La
Chanson de Roland ter inzage had, en ik
was weer vreselijk gedesillusioneerd toen
ik zag dat die regisseur de kluit belazerde.
Ik had het een erg interessante rol gevon
den. Hoewel het mij niets uitmaakte dat
het in een keer een heldenrol betrof, ter
wijl de Italianen me vrijwel altijd psycho
tische schurken hadden laten spelen.
Moordenaar of gewonde, ik zei het al, het
maakt me weinig uit. Een priester of ie
mand die pist op de heilige kerk, Christus
of Judas, Roland of Nesferatu, Hamlet of
Richard III, het is allemaal deel van jouw
eigen ziel. Het staat allemaal aardig gefor
muleerd in een boek dat een Franse jour
nalist over mij aan het schrijven is. Hij zei:
„Het is een soort jungle vol spoken en
demonen. Je loopt steeds het gevaar te
worden gewurgd”. Het is echt niet zo, dat
je even een rol doet, zoals iemand anders
de bus pakt. Het is een gevecht. Als je een
karakter probeert te spelen, betekent het
dat je de andere karakters in je moet
wegduwen. Die journalist had het pvep
karakters als demonen in het diepst van jé
ziel. Als acteur moet je precies de juiste
weten te harpoeneren. Het is een wat
curieus beeld, maar die journalist bleek
het goed te hebben begrepen”.
Vindt u het, met al die weinig vrolij
ke ervaringen als acteur, een prettig idee
dat uw dochter Natassia nu'ook is gaan
acteren
We zien elkaar tegenwoordig hooguit een
of twee keer per jaar, dus op haar carrière
heb ik geen invloed. Vorig jaar was ik in
Cherbourg, bij Polanski, en hij liet me
rushes zien uit zijn nieuwe film, Tess. En
hij zei: „Iedereen weet nou wel dat Natas
sia beeldschoon is, maar niemand weet
nog dat ze zeer groots zal zijn”.
Dat vond ik fantastisch om te horen,
niet voor mij, maar voor hem. Want ik
mag Polanski erg graag, hij is een van de
weinige genieën in de filmwereld. En ik
vind het fantastisch voor Natassia. Ze is
mijn dochter en ze is het niet. Ik bedoel,
als ik niet haar vader was, zou ik toch ook
vreselijk veel van haar houden”.
De vice-minister noemde Heym
niet bij naam, maar zijn opmerking
was duidelijk voor de 66-jarige schrij
ver bedoeld.
MOSKOU (DPA). Een Oekraiens
historicus en dichter, Mikhael Melnik,
heeft zelfmoord gepleegd nadat de gehei
me politie zijn huis had doorzocht. Dit is
in kringen van dissidenten maandag
meegedeeld.
programmaTSCHAIKOWSKY
Pianoconcert no 1
Symfonie no 5
entree f 10,- (a.i.) c.j.p. geldig
kaartverkoop en plaatsbespreken aan de kassa van het Concertgebouw, Lange
Begijnestraat 13, Haarlem van 10-15 uur; telefonisch 32 09 94 van 12-15 uur.
Concertgebouw Haarlem, vrijdag 16 maart 1979 - 20.15 uur
ZESDE CONCERT SERIE B „Componistenserie”
dirigent: JERZY KATLEWICZ
solist YOURI EGOROV - piano
LEIPZIG, DDR (Rtr). Een hoge
Oostduitse regeringsautoriteit heeft
maandag indirecte kritiek geuit op
een van de prominentste schrijvers
van de DDR, Stefan Heym, die zou
helpen bij het verspreiden van wes
terse anti-communistische propa
ganda.
Aan Klaus Höpcke, vice-minister
van cultuur van Oost-Duitsland,
wérd gevraagd waarom de DDR het
nieuwste boek van Heym, „Collin” -
een succes in de Bondsrepubliek -
niet had gepubliceerd.
Op 21 maart zijn er twee theater-
presentaties over deze fictieve satire
op de Nederlandse politiek. In die
toneelvoorstelling heeft Wigbolt
Kruijver zich „het lot” aangetrokken
van degenen die „hun bestaanszeker
heid hebben verloren tengevolge van
het door de koningin verleende ont
slag”. De voorstelling in de Toneel
schuur zal weer één van de „Twaalf
diepzinnige gesprekken met mijn
hond” zijn.
Animatiefilmer Gerrit van Dijk zal
weer een filmspot maken en beel
dend kunstenaar Pieter Zwaanswijk
geeft zijn visie op de politicus Van
Agt in de door hét Frans Halsmu
seum beschikbaar gestelde vitrine
van de Vishal.
AMSTERDAM. Een vijftal jaren na
dat de Jamaicaanse volksmuziek vaste
grond kreeg bij het blanke publiek in
Groot-Brittannië, tekent zich nu in ons
land een groeiende belangstelling voor de
reggae af. In aanleg was die er altijd al
getuige de grote populariteit van Bob
Marley and the Waiters en incidentele
interesse voor figuren als Dillinger, Jim
my Cliff of Desmond Decker. Maar juist
nu de disco de danslustigen alle kansen
biedt, heeft datzelfde grote publiek de
dansbaarheidsfactor van de tropische
hoeketakke muziek op waarde leren
schatten. Zo braken recentelijk Peter
Tosh, Third World en Inner Circle door.
moment van reflectie.
(Foto Lex van Rossen)
Jah Rastafari, het goddelijke begrip in
het sectarische allegaartje dat veel Jamai-
canen er op nahouden, wordt tijdens het
concert dan ook voortdurend aangeroe
pen. Hill getuigt op een manier van zijn
geloof die veel weg heeft van missiever-
kondiging. Tijdens enkele momenten
krijgt die uiting zelfs het karakter van een
hardop uitgesproken gebed. Voor het me
rendeel van het. publiek zal dat uiteraard
allemaal worst wezen. Er wordt op gerea
geerd in de zin van dat je dergelijke folk
lore maar op de koop van de ritmisch
aantrekkeljke reggae toe moet nemen.
Culture’s muziek komt in die zin
overeen met de teksten van Joseph Hill,
dat de lading een net zo’n bezwerende
werking heeft. Het element van herhaling
wordt bij dit Jamaicaanse trio tot in het
uiterste uitgewerkt. Refreintjes en koor
tjes worden tientallen keren op een tel
kens minutieus verschuivend thema her
haald opdat de boodschap maar overko-
me. In instrumentale zin krijgt de band
(bas, drums, gitaar, keyboards en twee
percussionisten) dan ook weinig mogelijk
heden om zich melodieus te ontplooien.
De ritmiek is weliswaar gevarieerd, maar
de rol van gitarist en toetsenman is be
perkt. Een kenmerk overigens dat de
puurheid van de groep onderstreept. In de
mengvormen tussen reggae en disco bij
voorbeeld is veel meer sprake van een
vloeiende melodielijn, die als een hete
pindasaus over de muziek wordt uitgego
ten. Bij Culture komt een gitarist
overdrachtelijk gesproken niet verder
dan apenootjes pellen.
Hoewel het concert een aangenaam ver
loop kent, waarin «ie publieksparticipatie
al vroeg gewaarborgd is, werkt de uitge
sponnen wijze van musiceren op den duur
helaas wat vervlakkend. Van een extra
climax tegen het slot is dan ook geen
sprake. Voor de statistici vermelden wij
tenslotte dat Behold, Tell me where You
get it, Try on my Brother, het levendige
Stop the Fussin’ and the Fightin’, Run
ning en de titelsong van de nieuwe elpee
Cumbolo het aardigst over het voetlicht
komen.
Erg zuiver op de graat zijn deze arties
ten niet meer. Tosh is een van de velen die
rockelementen in zijn composities inte
greert, terwijl met name een overigens
voortreffelijke band als Inner Circle
dwarsverbindingen legt naar de zo lonen
de disco. Het is echter aardig om te zien
dat ook de meer pure reggaemusici wat
meer aan de bak komen dan vroeger.
Barry Ford, Tradition, Steelpulse, Aswad,
het zijn geen namen meer uit de marge
waar zich nog wel de zeggae-club bevindt.
Zo kon een voortreffelijk vocaal trio als
Culture maandagavond in het hoofdste
delijk Paradiso dan ook optreden voor
een vrijwel uitverkochte zaal.
Melnik had contacten met de Oekraïen
se tak van de Helsinki-groep die nagaat of
de bepalingen inzake mensenrechten van
de slotacte van Helsinki worden nage
leefd. Hij nam vergif in kort nadat de
KGB op 6 maart zijn huis in een dorp in de
omgeving van Kiev had doorzocht.
Volgens genoemde kringen werden op 6
Dentoflx - het speciale moderne poeder
- behoeft slechts op de gebitsplaat ge
strooid te worden om het gebit de gehele
dag rotsvast op zijn plaats te houden.
Dentoflx verhoogt uw zekerheid in gezel
schap, beroep en sport. Probeer het nog
heden. Verkrijgbaar bij apotheken en dro
gisterijen.
van iemand die zijn weg nog moest
zoeken”.
„De resultaten waren interessant ge
noeg, maar Herzog was nog niet toe aan
het grote publiek, dat hij nu pas met
Nosferatu zal bereiken. Hij heeft een con
tract gekregen voor het maken van drie
films, zonder controle van wie dan ook.
Dat is heel slim van die Amerikanen. Ze
hebben zijn vorige films gezien en hebben
begrepen dat het de enige manier is waar
op ze Werner films voor hen kunnen laten
maken. Hij is een genie, en genieën moet
je niet betuttelen”.
Gelooft u dat de Herzog van Aguirre
wezenlijk anders is dan de Herzog van
Nosferatu?
„Drie jaar later belt hij me op, om twee
uur ’s nachts in Parijs, en hij zei: „Ik kan
niet slapen, ik heb koorts. Ik moet Nosfe
ratu met je gaan maken en daarna Woy
zeck”. Ik zei: „Oké, laten we dat dan maar
doen, maar bel me nooit meer voor zoiets
mijn bed uit!” Ach, je wordt ouder en
eindelijk volwassen. We zijn naar elkaar
toe gegroeid. Uit een soort voorbeschik
king, denk ik. Daar ben ik eigenlijk nogal
zeker van. We kunnen natuurlijk niet al
tijd alles samen doen, maar als we samen
werken, lijkt het wel of er een telepathisch
contact bestaat. We hoeven ook tijdens
opnamen nauwelijks met elkaar te
praten”.
..V
