Stenen paleis, glazen fort of blikken long?
Talen en wiskunde, maar ook koken en een broek naaien
I
42e
A#'
S
Ég|
CS
Ouders en leerkrachten diep gegriefd door afwijzing van experiment
middemdaool
baste school
n KJ
n
reau
I
I
I
of 4* klas
I
MC'
ju»
(aar.'S
Fusie
Verbijstering
Perikelen
Het nieuwe Amsterdamse stadhuis
Blijven zitten
■■MruwMI
kj
rri
15
AMSTERDAM
19 7 9
14
2 9
MAART
DONDERDAG
r
onder redactie van Theo van der Kaaij
I
„Kom, laten we eens een plan
netje voor een middenschool
gaan maken. Zegt de minister
nee, dan hebben we pech gehad.”
Wanneer de zaken zo simpel
waren geweest, had onderwijsmi
nister Arie Pais (VVD) kunnen
volstaan met zijn weigering om in
Amsterdam Oud-West een expe
rimentele middenschool te laten
starten. Nu is de minister nog niet
jarig bij zijn stadgenoten, die hij
jaren als raadslid mocht dienen.
Pais heeft met zijn weigering ou
ders, kinderen, onderwijzers, le
raren en solidaire groepen tot in
het diepst van hun hart gegriefd.
i I
I I ri J
t
Eb
.AC
'«(«WW*’
r
A
tam
iar
noodzaak, juist in Oud-West
'26
nonteur,
irlem en
ktronica,
hnieken.
3ben wij
r bij een
3 draai-
an voor
iche als
n baan
Van Kemenade stelde de uitgangspunten
op: uitstel van studie- en beroepskeuze
van 12 tot 15-16 jaar; gelijke kansen voor
alle leerlingen; geen selektie na het 12e
jaar; geen scheiding tussen doe- en ver-
standonderwijs; geen scheiding tussen on
derwijs voor jongens en meisjes; alle leer
lingen een gelijke basisopleiding. Over de
kwaliteit van het onderwijs stelde Van
Kemenade: verbreding van het onderwijs-
verbijstering en ongeloof ontvangen. „Ze
waren volkomen stuk”, zegt Marion Les-
craüwaet, administratrice van de Jacob
van Lennep-mavo, „vooral de laatste twee
jaar hebben de leraren zich met de ouders
te pletter gewerkt om de zaak voor te
bereiden. Toen het bericht kwam dat de
zaak niet doorging, stonden ze te huilen en
te vloeken. Dit was niet zomaar een plan
netje dat even uftgewerkt moest worden.
Wat was dat toch voor een paniek
rond het Waterlooplein? Waarom moest
de rommelmarkt een paar jaar geleden
zo nodig verdwijnen naar elders Waar
om moesten alle overgebleven huizen
per sé tegen de vlakte? Om ruimte in de
stad te scheppen wellicht? Om een joe
kel van een parkeerterrein te creëren
zoals het er nu uitziet. Akkoord, het
Amstelpark, het Vondelpark: de groene
longen van de metropool. Maar dit: een
blikken long?
Ach natuurlijk. Het stadhuis! De kaal
slag op het Plein was noodzakelijk voor
de bouw van het grootste kantoor van de
binnenstad, de burokratenbunker, het
glazen fort, Holzbauers levenswerk.
We wachten alleen op goedkeuring van
de regering.”
Maar waar blijft het in vredesnaam? De
afdeling voorlichting van het huidige
stadhuis: „Van onze kant geen nieuws.
Het terrein is klaar, de plannen zijn
gereed en het bouwprogramma is rond.
gevaar. Het ministerie zegt trouwens dat
het.een zuiver Amsterdamse zaak blijft,
het rijk financiert slechts ten dele.”
echt niet meer uit mijn hoofd. Er wordt
voorlopig beslist over een bedrag van 15
miljoen gulden waarmee Amsterdam de
eerste paar jaar aan de slag kan. Burge
meester Polak heeft al gezegd: geef dat
geld nou maar, dan kunnen we tenmin
ste meteen beginnen.”
Maar, er is meer aan de hand. Meni
geen zal zijn klomp breken bij het door
bladeren van een pas op de markt ver
schenen boekwerk „Vondel en Amster
dam”, dat een tentoonstelling in het
Theatermuseum aan de Herengracht be
geleidt. Het boek ontleedt Vondels ge
dicht uit 1655 „Inwijdinghe van ’t Stad
huis” en een begeleidend stripverhaal
laat het onmogelijke geschieden: op het
Waterlooplein wordt het nieuwe stad
huis onthuld, een natuurgetrouwe kopie
van het Paleis op de Dam!
des. Het groepje werkt de gegevens uit
en legt het resultaat naast dat van de
andere groepjes. Iedere groep van twin
tig leerlingen heeft zijn vaste begelei
der (mentor), die samen met de ouders
en de leerlingen belangrijke beslissin
gen neemt in het vormingsproces.
ringen. Boze tongen beweren dat het gaat
om een groepje idioten dat de midden
school wil doordrijven, maar ze vergeten
dat het plan brede steun geniet uit alle
lagen van de bevolking. De ouders zelf
hebben bij de voorbereidingen een stevige
vinger in de pap, de leerkrachten hebben
intensief naar de ouders moeten luisteren.
Natuurlijk zijn er problemen. Drie scho
len moeten fuseren om samen het midden-
school-experiment aan te gaan. Het zijn
de Jacob van Lennep-mavo, de Abel Tas-
man-lavo-leao en de Tweede Gemeentelij
ke school voor hno. Het Lely-lyceum zal
zich in 1982 bij dit drietal voegen als
garantie dat leerlingen ook naar het voor
bereidend wetenschappelijk onderwijs
kunnen doorstromen. De Abel Tasman
stribbelt tegen bij de fusie door op het
laatste moment bedenkingen tegen het
middenschool-exjjeriment in te brengen.
Volgens de andere twee fusiepartners ko
men de drie scholen gezamenlijk best uit
de problemen, maar voor het zover kon
komen heeft de minister ingegrepen.
Pais grijpt de fusieperikelen van de scho
len aan als stok om de middenschool te
slaan. Hij noemt het ’oneigenlijke’ proble
men. Van het begin af aan is vanuit het
project Oud-West gesteld, dat slechts door
middel van fusies een middenschool gere
aliseerd kan worden. Daarom is juist dit
experiment landelijk van grote betekenis.
De projectleiding: „Fusies brengen altijd
problemen met zich mee. Aan de oplos
sing daarvan moet gewerkt worden. Het
mag echter nooit een reden zijn om het
experiment niet door te laten gaan.”
Het bericht van de afwijzing werd door
de leraren van de betreffende scholen met
akt nog
TS/TH-
sreist.
Hoeveel geld is er ook alweer mee
gemoeid, meneer Huygens? „Uh, bedra
gen noemen we liever niet meer. Dat
brengt alleen de aanbesteding maar in
M! I
Opnieuw terug naar het bureau voor
lichting in Amsterdam. Meneer Buis
man: „Wat het gaat kosten? Ik weet het
Scholen moeten wel fuseren, want het
aanbod van leerlingen neemt af. Eerst
waren het de kleuterscholen, nu de basis
scholen en straks onvermijdelijk de scho
len voor voortgezet onderwijs. Fusie van
scholen blijft bij elk middenschool-expe-
riment in vergelijkbare situaties een con
creet gegeven.
Minister Pais heeft inmiddels met een
breed gebaar zijn alternatief aangeboden:
een 'pilot-projectsstimulering’. Dit zou
een concrete, directe aanpak van de on
derwijsproblemen inhouden. Het is ou
ders, leerkrachten en gemeentebestuur en
solidaire organisaties echter volstrekt on
duidelijk wat hieronder verstaan moet
worden.
Op 19 februari kwam de onheilstijding
uit Den Haag, inmiddels bekrachtigd door
een meerderheid in de Tweede Kamer: er
mag geen experimentele middenschool
komen in Amsterdam Oud-West. Pais
acht perikelen rond de fusie tussen drie
deelnemende scholen teveel problemen
met zich meebrengen voor het juist voor
bereiden van de middenschool. Boven
dien twijfelt hij eraan, of alle deelnemen
de scholen voldoende met het experiment
instemmen. Als laatste argument voor’
zijn weigering noemt Pais, dat het ondui
delijk is of de start van de middenschool
niet teveel leerlingen van bestaande scho
len onttrekt. In de Tweede Kamer kreeg
minister Pais vorige week alle steun van
zijn eigen VVD en het CDA, PvdA, CPN
en D’66 blijven vóór het middenschool-
experiment in Oud-West.
„Allemaal gezochte argumenten,,’ zegt
Wouter Schlotter van de Projectleiding
Middenschool. „Gezien de onhoudbare ar
gumenten die hij gebruikt om het experi
ment te kappen en zijn uitspraak dat het
door hem geboden alternatief een betere
aanpak van de problemen is dan de mid
denschool, lijkt het de projectleiding
waarschijnlijker dat de minister tot zijn
besluit is gekomen, omdat noch hij, noch
zijn partij, de VVD, in het algemeen voor
standers zijn van de middenschool.”
Pais sprak in het verleden meermalen
over de middenschool in bewoordingen
als ’grauwe eenheidsworst, en ’goede kin
deren mag je niet vertragen’. De project
leiding: „Zijn afwijzing is dan ook voor
ons een frontale aanval op het midden-
schoolbeleid zoals dat onder PvdA-minis-
ter Jos van Kemenade vorm heeft ge
kregen.”
ding, die de interesse en de mogelijkhe
den van het kind aangeeft met het daar
bij behorende advies voor vervolgoplei
ding of beroepskeuze. De organisatie
van de middenschool is zodanig gere
geld, dat kinderen met verschillende
kwaliteiten en verschillende achter
gronden bij elkaar in dezelfde groep
werken. Bewust wordt geen onder
scheid gemaakt tussen wat jongens en
meisjes leren. Ook jongens zullen zich
bezig houden met zorg voor de woning,
voeding en kleding. Voor de meisjes
Buisman wil niet verhullen dat Am
sterdam een beetje benauwd is te weinig
geld te krijgen. Het snijden in de begro
ting van de rijksgebouwendienst zou
noodzakelijk zijn om 3000 woningwet
woningen extra te bouwen. Grote posten
als het Amsterdamse stadhuis zouden
best eens op de lange baan geschoven
kunnen worden. Het gemeentebestuur
heeft de minister om een gesprek over
deze materie verzocht, maar de afspraak
moet nog gemaakt worden. Het is inmid
dels wel een publiek geheim, dat met de
bouw van het stadhuis meer dan 260
miljoen gulden is gemoeid.Raadsleden,
kamerleden en ambtenaren in hoofd- en
hofstad hebben intussen geen idee van
de werkelijke ontwikkelingen. Het blad
Nieuw Amsterdams Peil heeft een strikt
vertrouwelijk discussiestuk in handen
gekregen, waaruit blijkt dat de Dienst
Stadsontwikkeling vergevorderde plan
nen heeft om het Paleis op de Dam op te
pakken en volledig te verplaatsen naar
het braakliggende Waterlooplein! Het
ambtelijk breinbrouwsel is even onthut
send als simpel: een lastig verkeersob
stakel verdwijnt uit de binnenstad en die
dure Oostenrijkse architect hoeft niet
langer op sleeptouw gehouden te wor
den, want zijn glazen paleis is niet langer
meer nodig.
Vergeet niet dat verandering van het on
derwijs voor elke leraar een bedreiging
betekent. Hij begint ér alleen maar aan als
hij ér de absolute noodzaak van inziet.
Juist in Oud-West is die noodzaak ontzet
tend aanwezig.
Het opheffen van de ongelijkheid in het
onderwijs, daaraan moet de midden-
kinderen een groot aantal diploma’s te^ school een bijdrage leveren. Oud-minister
halen valt. De landelijke Innovatie Com
missie Middenschool en de Rijksinspectié
keurden de plannen goed. Er zijn leraren
beschikbaar die enthousiast klaar staan
om de plannen in nauwe samenwerking
met de ouders uit te voeren. De voorlopige
inschrijving werd zelfs gestart en een ter
rein op het Jan van Galenplein aangewe
zen als plek voor een nieuw te bouwen
school. Oud-West is startklaar om in au
gustus te beginnen. Niet minder dan 175
kinderen staan op dit moment ingeschre
ven en dit aantal groeit gestaag. Van de
ouders werd gevraagd een tweede school
keuze op te geven voor het geval de plan
nen niet door mochten gaan. „Er is voor
mij geen andere keuze,” zeiden de meeste
ouders. Zij zien de middenschool als de
enige oplossing voor de problemen met de
toekomst van hun kinderen.
personen in de laagste inkomenscatego
rie. De woonruimte voor deze. Amster
dammers is klein en slecht, de meeste
gezinnen hebben kamers te weinig. Bin
nenshuis is het vaak tochtig, vochtig en
gehorig, buitenshuis wacht de verkeers
drukte, de volgeparkeerde straten, nau
welijks speelgelegenheid voor kinderen,
geen sportvelden en slechts enkele buurt
huizen.
De kleine woningen hebben regelrecht
invloed op schoolgedrag en prestaties van
de kinderen. Een eigen kamer is er meest
al niet en van huiswerk maken komt niets
i
Het zijn de ouders zelf geweest, die de
problemen bij de wortel hebben willen
aangrijpen. Sinds 1970 is in Oud-West de
vraag naar een middenschool in discussie
bij ouders, leerkrachten en buurtgroepe-
De middenschool kent bekende vak
ken als geschiedenis, aardrijkskunde,
talen economie, wiskunde en gymnas
tiek, maar ook minder bekende als
praktische vaardigheden en expressie.
Een kind, dat op 12-jarige leeftijd van
de basisschool komt, zou nog een paar
jaar de tijd moeten krijgen om te beslis
sen over school of beroep. De midden
school, inmiddels als experiment ge
start in de Amsterdamse Bijlmermeer,
Utrecht, Lelystad, Groningen en Heyt-
huysen, is door de vorige minister van
onderwijs Jos van Kemenade uitge
dacht als vervolgopleiding voor alle
kinderen vanaf de basisschool. De drie
st vierjarige middenschool is bestemd
voor het kind, dat misschien geschikt is
Wouter Schlotter van de projectlei
ding: „Het ontwikkelde middenschool-
plan is immers juist gemaakt om de pro
blemen aan te pakken. Tegen dat plan
had de minister geen principiële bezwa
ren. Los van de eventuele inhoud van een
alternatief is het bovendien ondenkbaar
dat in nog slechts 14 schoolweken een
alternatief gemaakt kan worden voor
iets waar enige jaren aan gewerkt is.
Duidelijk is in ieder geval, dat er finan
cieel flink gekortwiekt wordt. Over sti
mulering gesproken.”
VWO HAVO
We wenden ons vervolgens tot de rege
ring. Die krijgen we niet te spreken. Wel
voorlichter Huygens van Volkshuisves
ting in Den Haag, speciaal belast met het
verschaffen van informatie over liet
nieuwe Amsterdamse stadhuis. „Er is
nog altijd niet voldoende duidelijkheid
over waar de centen vandaan moeten
komen,” zegt de heer Huygens. „De mi
nisterraad moet daar een uitspraak over
doen. Er ligt ook nog een voorstel van
het Kamerlid Keja om in de begroting
van de Rijksgebouwendienst te gaan
snijden. Zijn vragen moeten nog
beantwoord worden.”
Onder praktische vaardigheden vallen
het repareren van een lekkende kraan,
behangen, verven, een stekker repare
ren, een gezonde maaltijd klaarmaken
en een scheur in de broek naaien. Ex
pressievakken zijn tekenen, textiele
werkvormen, handenarbeid, muziek,
dans en toneel. Na de drie of vier jaar
middenschool kiezen de leerlingen met
de ouders en leerkrachten voor verdere
studie op de mavo, havo, hno, vwo of
meer gerichte beroepsopleidingen.
Het waren de ouders zelf die negen jaar
geleden in een brief aan de wethouder
schreven, dat er een middenschool in de
wijk moest komen. Zij worstelden met de
problemen van de school- .en beroepskeu
ze voor hun kinderen. Een middenschool
zou de leeftijdsgrens, waarop definitief
gekozen moet worden, opschuiven van 12
naar 15 jaar. Een verademing voor de
ouders en meer nog een beslissing van
levensbelang voor de kinderen. In de ko
mende drie jaar zouden zij ih alle rust zelf
künnen beslissen over hun verdere leven,
hiertoe gestimuleerd en bewust gemaakt
door een uiterst brede opleiding, zowel in
theorie als praktijk.
Dikke rapporten toonden de afgelopen
jaren de noodzaak aan van een dergelijke
middenschool in Oud-West. De Amster
damse gemeenteraad keurde het besluit
goed. Voor de stadsdelen Centrum en
Oud-West kan er een middenschool ge
sticht worden als onderbouw van een bre
de scholengemeenschap, waar voor de
en vormingsaanbod; maatschappelijke
bewustwording; individuele ontplooiing.
De uitgangspunten van de midden
school gelden in de eerste plaats voor de
achtergestelde bevolkingsgroepen. Am
sterdam Oud-West is precies de wijk waar
deze groepen te vinden zijrt. Onder de vijf
plaatsen in het land waar al experimenten
met middenscholen worden gehouden
zijn nog geen oude stadswijken. In de
subsidie-aanvraag ter voorbereiding van
het project staat te lezen: „Slagen we er
niet in een effectief middensChool-onder-
wijs in de oude stadswijken van de grond
te krijgen, dan mist de hele middenschool-
beweging zijn doel. Bestond de midden-
schoolgedachte niet, dan zou zij voor deze
buurten moeten worden uitgevonden.”
geldt, dat ze zich mogen verdiepen in de
techniek.
Er zijn theoretische en praktische
vakken. De leerlingen leren zonder uit
zondering werken met het hoofd én met
de handen. Er gaan geen stapels huis
werk mee na schooltijd, de leerlingen
leren op school. Veel van de vakken
worden gegeven in projectvorm. Komt
er tijdens de aardrijkskundeles een be
paald land aan de orde, dan zwerven de
kinderen in groepjes de school uit naar
bijvoorbeeld bibliotheken en ambassa-
terecht. Opvallend/veel kinderen blijven
zitten en moeten de school voortijdig ver
laten. De ouders hebben er? moeite mee
hun kinderen onder deze omstandigheden
een maatschappelijke opvoeding te geven.
Te vaak krijgen de kinderen een ontstel
lende negatieve kijk op hun eigen vermo
gens voorgespiegeld.
Oud-West omvat de Kinker buurt,
Spaarridammerbuurt, Staatsliedenbuurt,
Zeeheldenbuurt, Jordaan en Westelijke
Eilanden. Verwaarloosde arbeiderswij
ken waarin eenderde van de gezinshoof-
den-alleenstaanden gepensioneerd of
werkloos is en bijna tweederde als oplei
ding uitsluitend lagere school heeft. De
wijk heeft daardoor het grootste aantal
voor het gymnasium, maar ook voor het
kind dat wellicht is voorbestemd naar
de lts te gaan. Ouders, leerkrachten en
leerlingen bekijken met elkaar wat de
beste school- en beroepskeuze is na de
middenschool.
Het kind kan niet blijven zitten. Op
de middenschool mag de leerling in
bepaalde vakken erg goed zijn, maar
tegelijk in andere vakken minder goed
of slecht. De school kent ook geen exa
men. De leerling krijgt een profiel
schets mee aan het eind van de oplei-
Middenschool is een absolute
b.V AHO0LVOOR. MODE
ÊN KLEDIMQ
0ANRET &AKKÉe5SóHÖ0
■ir Toekomstige middenscholleren kij
ken naar het symbolische slaan van de
eerste paal voor hun schooi op het Jan
van Galenplein.
i
X A
UL,~
in in
Hl
‘i
■Ht
