Bezorgde opening van de vierentwintigste Boekenweek
De vrouw op een
voetstuk gezet
IS
Bemiddeling in
conflict Scapino
Ballet mislukt
I
Adi
Beethovencyclus 1979
Beeldje voor
Theo Thijssen
ler
Stimulerende expositie Nederlandse woningbouw
Pol Mara
Luis Fileer
NOORDHOLLANDS PHILHARMONISCH ORKEST
dirigent: ANDRÉ VANDERNOOT
F
Vrijheid illegaal”
Onderwijs
rr«
VRIJDAG
uur
ren,
issen
Concertgebouw Haarlem 20.15 uur
solist: DANIËL WAYENBERG - piano
vrijdag 11 mei
solist: JORGE BOLET - piano
vrijdag 18 mei
solist: HERMAN KREBBERS - viool
vrijdag 25 mei
Losse kaart 12,50 c.j.p. geldig
3 VRIJDAGAVONDCONCERTEN
Abonnementsverkoop vanaf dinsdag 10 april aan de kassa van het Concertgebouw
Lange Begijnestraat 13, van 10-15 uur. Telefonisch 023-320994 van 12-15 uur.
programma:
Ouverture Egmont
Pianoconcert no 3
Symfonie no 5
programma:
Ouverture Coriolan
Pianoconcert no 5
Symfonie no 7
programma:
Ouverture Die Weihe des Hauses
Symfonie no 1
Vioolconcert
Abonnement 3 concerten 25,(a.i.)
C.J.P.-abonnement 12,50 (a.i.)
(Van onze correspondent in Rome, Hein ten Kortenaer)
ROME. „Laten de onschuldige slachtoffers van één van de
slechtste architecturen ter wereld nu hun ogen tegoed doen aan één
van de beste architecturen ter wereld”. Deze verlegen makende
woorden werden deze week uitgesproken door de burgemeester van
Rome, Giulio Carlo Argan, bij de opening van een tentoonstelling van
Nederlandse bouwkunst.
*1
1
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG. Met een discus
sieprogramma over het thema
„Boek en vrijheid” (officieel:
„Boeken aan banden”) is gister
avond in de Haagse raadzaal de
44ste Boekenweek officieel geo
pend. In het programma, gepre
senteerd door Koos Postema en
Joop van Tijn, werd van gedach
ten gewisseld over aspecten die
de verkrijgbaarheid van boeken
beïnvloeden, zoals censuur, con
cernvorming, technologie en se-
lectienormen bij openbare biblio
theken. Dat de Boekenweek juist
in de hofstad werd geopend,
houdt verband met het 125-jarig
bestaan van de ’s Gravenhaag-
sche Boekhandelaars Vereeni-
ging.
19
KUNST
;,x
Onze vrijheid is illegaal
ri- Pol Mare: Attacher des carrés, olieverf op doek, 1979
Italianen zien het
van
goede voorbeeld
indrukwekkend
(ADVERTENTIE)
naar
bij
Poen de Wils: Loflied op een lerse-Antoinette 2, aquarel 1978.
En de burgemeester sprak ook bepaald
niet als leek: hij is een beroemd kunsthis
toricus en gaf er in zijn toespraak ook
blijk van Rietveld, Dudok en andere Ne
derlandse bouwmeesters in hun tijd per
soonlijk te hebben gekend. Het beroemde
consequenties voor het onderwijs. „Het
onderwijs heeft nu een trechtervorm. Dat
moet üit zijn! In de toekomst zal een kind
alleen nog maar leren lezen en schrijven,
en leren de weg te vinden in de informatie
bronnen. Het is toch belachelijk! ’s Zon
dags tik ik een stukje, dat moet worden
gedrukt in een krant, die weer bij de lezer
moet worden gebracht. Alléén bij de lezer
van die krant. Iederéén moet toch kunnen
vragen wat ik er die week van denk, haha!
de
uur
plaats. Tot 26 april, op
dinsdag tot en met zater
dag van 11-18 uur.
Rietveldhuis in Utrecht noemde hij „voor
de architectuurgeschiedenis even belang
rijk als het tempeltje van Bramante” (het
ronde gebouwtje op de helling van de
Romeinse Janiculusheuvel, dat geld als
samenvatting en symbool van de Romein
se barok). Dudok citeerde hij als „zeld
zaam voorbeeld van een goed architect,
die de kans krijgt zijn eigen stad te bou
wen”. Terwijl, zo voegde hij eraan toe, de
Italiaanse overheid in de laatste honderd
jaar nooit anders dan slechte architecten
voor zich heeft laten werken.
Hiermee raakte hij aan een van de mo
tieven, misschien wel het belangrijkste,
voor het houden van deze tentoonstelling
in Italië. In een land waar de ene stad na
de andere is verknoeid door de wildste
grond- en bouwspeculatie, waar aan geen
enkel uitbreidingsplan de hand is gehou
den, waar de eerste beginselen van ruim
telijke ordening met voeten worden getre
den, wordt Nederland geizen als een voor
beeld van wat er kan gebeuren als de
politieke wil aanwezig is om een leefbaar
stadsmilieu te scheppen en als overheid
en architecten daartoe samenwerken, bin
nen een ordenend wettelijk kader, waar
ook streng de hand aan wordt gehouden.
Maar, zo vertelt de jonge architecte Ma-
ristella Casciato, die met twee collega’s de
tentoonstelling heeft samengesteld, we
wilden ook wel degelijk de Nederlandse
bouwkunst in zijn intrinsieke waarde to
nen. Er wordt aan de architectuur-facul-
teiten van de Italiaanse universiteiten gro
te aandacht besteed aan de ontwikkeling
van de moderne architectuur, en als men
die wil begrijpen, kan men eenvoudig niet
om de Nederlandse bouwers van de eerste
helft van deze eeuw heen.
De discussie werd gekenmerkt door be
zorgdheid, vooral waar het de verkrijg
baarheid van het minder populaire boek
in Nederland betrof. „Alles wat niet cou
rant is, wordt met het jaar meer be
dreigd”, aldus de schrijver Jacq Firmin
Vogelaar, die als stelling poneerde: „De
beschikbaarheid van boeken die niet be
antwoorden aan de eisen van de massa
consumptie, zal steeds meer afhankelijk
worden van de concerns die informatie-
media en publiciteitskanalen beheersen”.
Volgens Vogelaar wordt door dag- en
weekbladen, scholen en bibliotheken in
hoofdzaak aandacht besteed aan goed lo
pende titels, waardoor minder gebruike
lijke auteurs niet meer aan bod komen.
Uitgever Rob van Gennep, die uit eigen
ervaring weet hoe moeilijk het is het „cul
tureel waardevolle boek” te slijten, was
van mening dat ook de boekhandelaren
een minder gunstige ontwikkeling in de
hand werken. „In die kringen is de om
loopsnelheid tot de alpha en de omega van
het vak verheven. Er is totaal geen ge
sprek meer mogelijk over kwaliteit en
inhoud van boeken”, zo zei hij. Overheids
subsidie ziet hij niet als de oplossing,
„want zodra de inhoud van ie boek niet
Directie en bestuur hadden zich op ver
zoek van de bemiddelaars bereid getoond
afstand te doen van eigen inzichten ten
aanzien van beleid en bevoegdheden,
wanneer dat voor het vinden van een
oplossing noodzakelijk zou zijn. In de loop
van de besprekingen kwam het bestuur
echter tot de conclusie, dat het de uitvoe
ring van enkele door bemiddelaars geda
ne voorstellen niet voor zijn verantwoor
ding kon nemen. Het bestuur bleek van de
bemiddeling vooral te verwachten, dat op
een voor beide partijen overtuigende wij
ze zou worden vastgesteld welke visie op
elk van de onderdelen in het conflict de
juiste is. Dit verschil in opvatting hebben
bemiddelaars „als voor hen niet overbrug
baar” beschouwd, aldus een mededeling
i van Scapino.
Vanavond
opening
(Ter gelegenheid van de Boekenweek,
die tot en met 7 april duurt, besteden we
morgen in onze weekeindbijlage Erbij
ruime aandacht aan het boek.)
las-schilderingen
Kretenzer paleizen die
zeer
ogen.
Deze en in komende
maanden gaat het werk
van Luis Fileer op tour
nee door Nederland en
Duitsland. Zo zijn de
schilderijen en aquarel
len van de in Nederland
wonende Mexicaan bin
nenkort bij galerie Klein
in Haarlem te zien, maar
wie niet zo lang kan
wachten, kan terecht bij
K276 op het zelfde num
mer aan de Keizers
gracht. Christhilde Klein
mag gecomplimenteerd
worden met haar keuze:
Fileer is een gigant wiers
werk zo volstrekt on-
Hollands is dat hij hier
niet gauw zijn gelijke zal
aantreffen.
DEN HAAG. Theo Thijssen, de
auteur van „Kees de Jongen”, zal deze
zomer postuum worden geëerd met
een standbeeldje dat een plaats krijgt
in de Amsterdamse Jordaan. Dit
maakte B. Lubberhuizen, redacteur
van het kwartaalschrift De Engelbe
waarder, gistermiddag bekend bij het
in ontvangst nemen van de CPNB-
prijs, die dit literaire blad ten deel is
gevallen.
Duizend gulden (éénzesde deel van
het gewonnen geldbedrag) zal de re
dactie in het fonds storten waaruit het
beeldje gefinancierd zal moeten wor
den. Met de totstandkoming ervan is
een comité, bestaande uit een Engelbe-
waarder-redacteur, Geert van Oir-
schot, Simon Carmiggelt en Gerben
Hellinga belast. Het is op 16 juni hon
derd jaar geleden dat Theo Thijssen
werd geboren.
De deelnemers aan de discussie waren
niet erg te spreken over de opvattingen
van staatssecretaris Kraaijeveld van
CRM, die zei dat er bespreekbare selectie-
normen moeten komen voor boeken in de
openbare bibliotheek. „De minderheden
komen er dan wel slecht af, hè?”, vond dr.
Constandse en Grijs zei schouderopha
lend: „De oplossing voor het vraagstuk
van die selectiecriteria is eenvoudig: ge
woon alles aanschaffen!”
Poen de Wijs, afkom
stig uit Den Haag, maakt
bij Hüsstege-Steltman
op de Westermarkt zijn
geslaagde hoofdstedelij
ke debuut. Hij maakt
forse aquarellen waarbij
hij op handige wijze ge
bruik maakt van een
aantal verworvenheden
van het foto-realisme dat
hij hoofdzakelijk aan
wendt om duidelijkheid
omtrent de vorm te ver
schaffen.
Voeg daarbij zijn voor
keur voor een zekere ma
te van academisme en je
zou het beeld krijgen van
een nogal saai kunste
naar. Dat het niet zover
komt, ligt aan het feit dat
De Wijs inziet dat hij het
statische beeld van zijn
vrouwen moet doorbre
ken door een ruime mate
van dynamiek aan te
brengen. Hij suggereert
bewegingen die in de ba
sisvlakken nog eens ex
tra worden versterkt
waardoor een heel leven
dige indruk ontstaat.
Op minstens drie exposi
ties in de Amsterdamse
galerieën wordt daarvan
getuigd. De vrouw op
een voetstuk gezet, tot
haar eigen monument
verheven of verbeeld in
haar periode van verval,
van aftakeling zelfs. Op
alle drie exposities word
je duidelijk waarom
schilders altijd weer
naar dit onderwerp grij
pen: is het niet als kri
tiekloos liefhebber van
het vrouwelijk schoon,
dan komt het wel voort
uit een soort van ontroe
ring om, een begaan zijn
met het lot dat de keer
zijde van de steeds zo
fraai opgepoetste me
daille vormt.
De vrouw als thema
voor de schilder: het
vormt een onuitputtelij
ke bron van inspiratie.
Het spreekt vanzelf dat hij geen verge
lijking op het oog had tussen Palazzo
Farnese en het Paleis op de Dam. Waar
hij wèl op doelde, was de inderdaad on
stellende chaos van de Romeinse buiten
wijken, vergeleken met de moderne stads
uitbreiding in Nederland, het onderwerp
van deze tentoonstelling. Ook dan zal hij
waarschijnlijk wel willen toegeven zich
aan enige overdrijving te hebben schul
dig gemaakt, maar toch gaf hij uiting aan
de in onze ogen verrassende bewondering
die men in Italië algemeen koestert voor
de Nederlandse woningbouw.
Na twee jaar is de Belg
Pol Mara weer bij Walter
Kamp (Rokin 154) terug
gekeerd. Opnieuw een
veelzijdige collectie van
schilderijen, aquarellen
en litho’s in de bekende,
soft-erotische stijl. Veel
van zijn vrouwen lijken
zo te zijn weggelopen
van de voorpagina’s van
Franse modebladen als
Vogue en Elie: het is tijd
loos vrouwelijk schoon,
estetisch en zeer fraai
verzorgd.
Deze nieuwe serie
werken laat in vergelijk
met de laatste tentoon
stelling kleine verschui
vingen in de behandeling
van het onderwerp zien.
Mara plaatst zijn vrou
wen nu vaker in sportie
ve situaties. Ze rijden
paard of tennissen, ze
zijn in ieder geval bezig.
Ze poseren nu ook veel
minder, vaak wordt een
spelmoment gevangen
om daarme een zekere
mate van dynamiek te
suggereren.
De glamour daarente
gen is gebleven, lijkt ook
essentieel voor Mara’s
stijl wier vrouwen al
evenmin bereikbaar zijn.
Ook bij deze schilder
ontstaat een afstande
lijkheid tussen kijker en
bekekene door het op
roepen van een droom
achtige sfeer. Bij de Belg
is het eindresultaat mo
dieuzer, maar er valt in
artistieke zin genoeg te
beleven. Mara is een ech
te schilder, die het soms
wat te gladde karakter
van zijn doeken best wel
wil doorbreken door het
opzetten van een de es
thetiek doorbrekend lik
verf op een schijnbaar
verkeerde plaats.
Bij Kamp ook een klei
ne expositie van nieuw
werk van Gertie Bieren-
broodspot die altijd weer
treft door haar zeer per
soonlijke schrift. Ze valt
nu vooral op door haar
monumentale achterg-
Vaak situeert Poen de
Wijs zijn vrouwen in een
droomachtige sfeer, zo
dat ze net even naast de
realiteit staan. Ze lijken
daardoor onaantastbaar
en onbereikbaar. Alleen
door het exact detaille
rende foto-realisme te
gebruiken, is toch nog
een spoortje aardse ge
bondenheid aanwezig.
Het onderwerp censuur kwam tot slot
vrij kort aan bod via lezingen van de
Zuidafrikaanse schrijver (en voorzitter
van de zwarte schrijversorganisatie PEN-
Johannesburg) Mothobi Mutloatse en van
de nieuwe voorzitter van de internationale
PEN, de Zweed Per Wastberg. „Censuur
kan onderdrukken, inderdaad, maar niet
definitief”, aldus Mutloatse en Wastberg
voegde daaraan toe: „De taak van de
schrijver is, ervoor te zorgen dat niemand I
onwetend is van wat er in de wereld j
gebeurt, opdat niemand ooit kan zeggen
dat hij onschuldig is!”
AMSTERDAM (ANP). De bemidde
ling in het conflict tussen directie en
dagelijks bestuur van het Scapino Ballet
is mislukt. De drie bemiddelaars, onder
wie mr. A. Gerritsen van het Nationale
Ballet, hebben hun poging om een oplos
sing voor de vertrouwenscrisis te vinden
na zes weken overleg met betrokkenen
J opgegeven.
ir De redactie van De Engelbewaarder met v.t.n.r. Thijs Wierema. Rob Grootendorst, Jet Grube.
Bas Lubberhuizen en Tohe van Helmond. Aan het kwartaaltijdschrift De Engelbewaarder is de
CPBN-prijs toegekend.
strookt met de opvattingen van de subsi-
dieverstrekkende regering, gaat de kraan
dicht”. De concentratie van „moeilijke”
boeken in één type boekhandel spreekt
hem evenmin aan: „Zo’n winkel wordt een
cultureel-élitair reservaat”, was zijn com
mentaar.
Dat zorgt er tevens voor
dat de vrouwen van De
Wijs als begeerlijk
overkomen en nog net
puur-zinnelijk zijn.
heeft
om 20
Volgens de publicist dr. Anton Con
standse heeft het boek in de loop der
tijden meer kwaad dan goed gedaan. „Het
aantal boeken dat in dienst heeft gestaan
van humanisering, pacifisme, en mense
lijkheid, is ver in de minderheid bij de I
boeken over klasseheerschappij, milita
risme, kolonialisme en kapitalisme. Neem
de invloed van de bijbel een zeer
reactionair boek. De Koran: niet minder
verwerpelijk. En wat weten de mensen 1
van Voltaire en Spinoza? Van Freud en i
Henri Miller? Hun dissidente boeken wor-
den bedreigd en dat steekt schril af tegen
een Boeket-serie, vol sentimentele, rolbe-
vestigende verhalen”, aldus Constandse.
„Onze cultuur-dissidente boeken wor
den bedreigd door de staat”, zo zei hij nog.
„We kennen wetsartikelen die majesteits
schennis, belediging van een bevriend
staatshoofd en godslastering strafbaar
stellen. Gelukkig worden die niet ge
bruikt. Maar dat betekent wel, dat onze
vrijheid voor een deel illegaal is”.
Vrij Nederland-columnist Piet Grijs
veegde „al dat geklets over beschikbaar
heid en omloopsnelheid” aan de kant met
zijn stelling „Het boek zal verdwijnen en
worden opgevolgd door iets veel mooi
ers”, daarmee doelend op de technische
mogelijkheden van systemen als „viewda
ta”. „Het boek”, legde hij uit, „zal in de
toekomst bestaan uit één bladzijde, waar
op alles uit de wereldliteratuur te lezen is.
Het huidige boek is een uiterst onhandig
instrument om informatie te verspreiden.
Zo’n dik pak papier, dat er niet is als je het
nodig hebt en er wél is als je het niet nodig
hebt.Nee, nog even en je hebt alle
boeken ter wereld, in alle talen, tot je
beschikking op één plankje! De mens
heeft recht op alle informatie die er is”.
Het nieuwe „boek” heeft volgens Grijs
Invloeden lijken eer
der uit Parijs te komen,
waar hij het klimaat van
de fauvisten moet heb
ben gekend. Alles in het
werk van Fileer is turbu
lent en exuberant: vorm,
kleur en textuur
schreeuwen onophoude
lijk om de aandacht. Fil
eer is een pure expressi
onist, een schilder die tot
diep onder de huid van
zijn figuren kruipt om ze
bijna genadeloos te ana
lyseren. Zijn vrouwen
zitten te kijk in hun thea-
terloges, in de comparti
menten van treinen
waarin ze op hun beurt
weer naar anderen
kijken.
Alles bij Fileer is
streng ingekaderd, als
was er geen ontsnappen
aan. Met bruut gemak
zet hij zijn favoriete
kleuren paars, bloe
drood en zwart op zoals
ooit een Kees van Don
gen moet hebben ge
werkt. Maar meer nog
dan bij deze Franse Hol
lander wordt bij Fileer
de vorm opgeofferd aan
de expressie.
(Tot en met 26 april, da
gelijks van 11-17.30 uur,
op zondag van 14-17
uur)' CEES STRAUS
