Botho Strauss zet kunstminnaars en hun camouflage pijnlijk te kijk
Omstreden kruisweg terug
in straks herstelde kerk
grillige landschappen
Hardrockers Journey en Pat Travers niet best
Festivalproject
voor scholieren
in Trilogie
'6\
Poëtische stillevens,
Jonathan op solotoer
Raad voor de
Twee Amerikaanse betonbands in avondvullend Haags concert
Kunst bepleit
opheffing Noorder
Compagnie
Hans Sterk met aquarellen in De Waag
19 7 9
APRIL
3
KUNST
's
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
■■I
Lijnpartituren
DINSDAG
-
Kristalhelder toneel
i,-
KO VAN LEEUWEN
(Van onze kunstredactie)
(Van onze Haagse redactie)
d
(ADVERTENTIE)
Koffiemelk
JOHN OOMKES
geeft kleur
aan uw koffie
Ook al in de eerdere stukken van dramaturg, toneelkri-
tikus en -schrijver Botho Strauss gaat het om dubbele
bodemsituaties en schijnwerkelijkheden. In Triologie
van het weerzien wordt dat in verhevigde duidelijkheid
doorgevoerd. Zestien mensen komen bijeen voor de
opening (oorspronkelijk voorbezichtiging) van een schil
derijententoonstelling. Een expositie van diverse werken,
samengebracht onder de noemer Kapitalistisch Realis
me. Het gezelschap dat aanwezig is vormt het specifieke
openingspubliek. Een intellectueel - deels pseudo-intel-
lectueel - groepje mensen, dat naar hartelust bezig is de
eigen eenzaamheid te smoren met interessantdoenerige
camouflagepraterij. Want al heel gauw blijkt de opge
klopte geestdriftsfeer te wijken voor een herkenbaar
soort van algemene malaise. Pijnlijk valt het accent dan
op de onontkoombare eenzaamheid van deze mensen.
Als publiek kijk je door een van de expositiewanden
heen de tentoonstellingszaal van een provinciemuseum
Zo is dat wederom het geval in gebouw
De Waag (Spaarne hoek Damstraat in
Haarlem) waar Hans Sterk uit Koudekerk
a.d. Rijn recente aquarellen laat zien.
beeld zoals die zich aan de schilder voor
doet, lijkt in de landschappen van Hans
Sterk veel minder als een dwangbuis te
hebben gefungeerd dan in de stillevens.
Juist in de laatste thematiek bewijst de
kunstenares haar trouw aan haar oplei
ding die anderzijds voldoende elementen
moet hebben geboden om zich er van los
te kunnen maken.
ling is van ondergeschikt belang bij de werkelijke poses
van de door Strauss in zijn stuk geëxposeerde mensen.
En daar heb je weer zo'n dubbel van Strauss. De persona
ges zijn hier even willekeurig bijeen als de kunstwerken,
vertonen mogelijk dezelfde graad van pretentie. En wat
te denken van de term Kapitalistisch Realisme? Jazeker,
de kapitalist zal gemakkelijker kunst kopen dan de
modale werker; al zou het maar om de belegging gaan.
Met hun regisseur' hebben ook de spelers van Theater
zich in dit tot in toegeslepen detailpunten uitgewerkte
stuk verdiept. Hun spel komt meestal over in een ont
spannen acteerstijl die gemakkelijk in schijnbare impro
visatie overgaat. Op alle plaatsen binnen het prachtig
realistische decor van Paul Gallis - een monumentale
museumfoyer - valt vrijwel elk moment iets te zien. Toch
heeft Thijs zo geregisseerd dat er niet echt sprake is van
afleiding. Het stuk als totaal komt helder over, terwijl
iedereen op het toneel ook op de momenten dat hij/zij
niets te doen heeft ongedwongen blijft doorspelen. Het is
de verdienste van regisseur en spelers dat een gezelschap
dat een dergelijk soort toneel niet gewend is, tot een zo
boeiend te volgen voorstelling komt. En omdat daar de
essentie ligt van het welslagen van deze opvoering, heeft
het weinig zin tot in finesses in te gaan op de afzonderlij
ke spelprestaties. De meest indringende rol noemde ik al.
Dan tot slot een heel bescheiden rol: de zaalwachter. Een
juweeltje van Jan Verhoeven.
Trilogie van het weerzien kreeg van Peter Nijmijer een
vertaling die nergens hinderlijk klinkt, ook niet waar het
de versterkingen van gekunsteldheid bij de personages
betreft. Dat moet een lastige opgave geweest zijn. En zo is
dit stuk een pijnlijke spiegel voor gelegenheidspubliek
geworden. Zoals ook premièrepubliek bij een toneeluit
voering
ïr Gitarist Neal Schon van Journey in actie
(Foto Lex van Rossen)
Mgr.dr. J. Gijsen. de huidige bisschop van
Roermond, heeft dit schriftelijk meege
deeld aan de werkgroep restauratie kerk
Wahl wilier, die de uitvoering van het her
stelplan, begroot op 9 ton, begeleidt.
DEN HAAG. Het Holland Festival
heeft een speciaal project voor Haagse
scholieren georganiseerd. De jongeren
krijgen uitvoerige informatie en kunnen
bij voorrang intekenen op een uitgekozen
pakket voorstellingen van 1 tot 22 juni
tegen sterk verlaagde prijzen. Kunste
naars en organisatoren willen hun voor
stellingen persoonlijk op de scholen toe
lichten.
i,-
I
Den haag. De Noorder Compag
nie moet worde opgeheven. De huidi
ge stichting moet worden geliqui
deerd, waardoor in bestuurlijk op
zicht de weg wordt vrijgemaakt om
te komen tot een nieuwe toneelvoor
ziening voor het noorden des lands.
Het technisch-administratieve appa
raat in Drachten moet blijven be
staan en er zullen in de overgangssi
tuatie ad hoc-produkties dienen te
worden uitgebracht, die in de eerste
plaats werkgelgenheid moeten bie
den aan de werknemers van het nu
nog bestaande toneelgezelschap.
Xo
n.
is
Aad de Haas, die na Wahlwiller nogin
verschillende kerken heeft geschilderd,
overleed in 1972. Een groot gedeelte van
zijn nagelaten werken is ondergebracht in
het naar hem genoemde documentatie
centrum in Schaesberg.
AMSTERDAM Toneelgezelschappen in ons land
tonen vooral de laatste jaren levendig belangstelling
voor Duits toneel. Alle uitgebrachte produkties noemen
zou teveel tuimte vergen, maar vooral groepen als Globe
en Baal kijken consequent naar wat de Duitse toneellite
ratuur te bieden heeft. Hedendaagse auteurs worden
eveneens nauwgezet gevolgd. Vooral door Baal, dat
momenteel Peter Handkes taal-spel Kaspar speelt. Het
was ook Baal dat de hedendaagse Duitse toneelschrijver
Botho Strauss in ons land introduceerde. Deze groep
speelde eerder van Strauss De Hypochonders en dit
seizoen Bekende gezichten, gemengde gevoelens. To
neelgroep Theater volgt Baals voorbeeld door het stuk
dat daarop volgt te gaan spelen. Dit weekeinde was de
première van Trilogie van het weerzien (Trilogie des
Wiedersehens). Maandag zag ik de voorstelling in de
Stadsschouwburg m Amsterdam
Volgens een door het kerkbestuur geda
ne mededeling staan de werkzaamheden
onder leiding van architectenbureau ir. P.
Mertens uit Hoensbroek, gespecialiseerd
in kerkrestauraties. Dit bureau is momen
teel nog bezig met de restauratie van de
kerk in Houthem-St. Gerlach, voorzien
van fresco-schilderingen. De aanwezig
heid van schilderingen in de kerk van
Wahlwiller is mede de oorzaak van het
aantrekken van architectenbureau Mer
tens. Niet alleen het exterieur van het
monumentale kerkje moet hoognodig een
opknapbeurt ondergaan, ook het interieur
en meer speciaal de door vocht aangetaste
schilderingen van Aad de Haas.
DEN HAAG. Hoewel veel hardrock verworden is tot een
niet bedoeld cliché van zichzelf, kent deze ook wel als betonrock
aangeduide muziekstijl een onstuitbaar succes in de Verenigde
Staten en dat ondanks het commerciële gewin van disco en
reggae. Dat die populariteit te danken is aan het feit dat de
oorspronkelijke Engelse hardrockacts behalve Led Zeppelin
niet doorbraken in Amerika is inmiddels wel een algemeen
aanvaard gegeven. Of de Amerikaanse navolgers zullen kunnen
bogen op een even huizenhoge aanhang aan deze kant van de
Atlantische Oceaan is nog niet zeker.
Piet Franzen, nog kort te gast in Galerie
Van, laat in zijn eigen galerieruimte Sema
(gevestigd boven de wijkwinkel in de Lan
ge Begijnenstraat 30 in Haarlem) tekenin
gen zien die hij betitelt als „lijnpartitu
ren”. In Galerie Van laat Franzen al zien
dat lijn en vlak zijn uitgangspunten zijn
om de kijker concreet te maken hoe deze
de ruimte om zich heen kan gewaarwor
den. In de Sema-galerie voegt Franzen
daar een nieuw element aan toe, namelijk
dat van het gevisualiseerde geluid.
Wat Franzen doet is in feite niets anders
dan het zichtbaar maken van het woord
„lijn” in een dienovereenkomstige vorm.
Hij laat dat zien aan de hand van een
eenvoudig onderzoekje. Het bestaat uit
het opnemen en afspelen van een band
waarop vele malen het woord lijn is inge
sproken. Tegen de luidspreker wordt een
blad papier gehouden dat een aantal stift-
pennetjes in beweging brengt. De trillin
gen veroorzaken lijntjes, de lengte en de
onderlinge afstand worden sterk bepaald
door het spreektempo en de toonhoogte.
Deze auditieve golfbeweginkjes worden
visueel voorgesteld door hen op doorzich
tig cellofaan neer te zetten. Franzen heeft
daar bewust voor gekozen hij hangt zijn
bladen ook in de vrije ruimte om daar
mee het volkomen abstracte karakter van
de lijnen aan te geven. Tegen de wand
gehangen zouden de bladen objecten met
een zelfstandig karakter zijn geworden;
nu, in de ruimte gehangen is het alleen
maar geconcretiseerd en tastbaar ge
maakt geluid.
Het aardige van Franzen’s werk is dat
zijn bladen weer kunnen worden „terug
gelezen”. Een musicus kan het lijnenspel
als een partituur lezen en zodoende ook
weer spelen. Waarmee de cyclus is geslo
ten: het geluid is weer geluid, zij het in een
andere hoedanigheid.
(Tot en met 25 april, op maandag tot en
met zaterdag van 9.30-17 uur).
CEES STRAUS
WITTEM (ANP). - Nog dit jaar wordt
begonnen met de restauratie van het Cu-
nibertus-kerkje in het Zuidlimburgse
Wahlwiller, een van de zes kerkdorpen
van de gemeente Wittem. De acht eeuwen
oude kerk, die schilderingen bevat van de
eertijds omstreden kunstenaar Aad de
Haas, is sterk in verval.
HAARLEM. Enkele jaren geleden
organiseerde Lei Alberigs van het mu
seum Van Bommel-van Dam in Venlo een
grote overzichtstentoonstelling van het
werk van de Haarlemse schilder Henri
Boot. Het valt nog steeds te betreuren dat
deze expositie nooit naar deze omgeving
is gehaald. De enorme invloed die Boot
heeft gehad op verschillende generaties
kunstenaars had voor eens en altijd in
kaart kunnen worden gebracht als een
referentie voor een publiek dat in sommi
ge gevallen de naam Boot alleen maar
van horen zeggen heeft. En hoe vaak
gebeurt het niet dat Boot’s oudleerlingen
in deze regio exposeren en daarmee be
wust of onbewust een eerbewijs aan de
meester leveren?
binnen. De intellectualistische minnaars der kunst tollen
er rond in hun poses. Uiteenlopende mensen met elk hun
eigen geestelijk litteken. Mensen die praten over hun
bestaan en kijk op het leven, kortom existentialistisch
gezever. En Botho Strauss laat dat in een eerste instantie
zien om het dan zonder misverstanden door te prikken.
Dat gebeurt nadat een bankdirecteur, die voorzitter is
van de tentoonstellingscommissie, de expositie laat ver
bieden. Anders dan zijn officieel omschreven argumen
ten is de eigenlijke reden voor die censuur de aanwezig
heid van een schilderij waarop de bankier zelf in compro
mitterende toestand te zien is.
De genodigden wijzigen dan zonder de minste moeite
hun eenmaal ingenomen meningen en standpunten. Vol
opportunisme wordt de kunstvoorstelling opnieuw inge
richt. Echter zonder de museumdirecteur, die een recht
streekse confrontatie met de gebelgde bankier niet uit de
weg gaat. Met de nieuwe inrichting wil hij niets te maken
hebben.
Botho Strauss toont een knap uitgewerkte wereld van
schijnrealiteit. Geen van de aanwezige figuren is meer
puur en ongekunsteld. De vriendin van de museumdirec
teur, Suzanne (cynisch, soms rauw en steeds met verde
digd zelfmedelijden schitterend gespeeld door Elisabeth
Andersen) zegt dat het aan het begin van het stuk:,.Het is
me overkomen dat ik in elkaar krimp en mijn eigen
meisjesnaam niet meer weet*.
Regisseur Ger Thijs heeft Strauss’stuk nauwkeurig
onderzocht, het al regisserend ontleed en zo is hij tot een
bewerking gekomen die een kristalheldere voorstelling
tot gevolg heeft. Een voorstelling die een eenheid is waar
de door Strauss oorspronkelijke tijdseenheden vloeiend
in elkaar overlopen. Thijs heeft begrepen dat Trilogie des
Wiedersehens geen gewoon toneelstuk is. Een plot is er
eigenlijk met en de dreigende sluiting van de tentoonstel-
voor de Lovers kunnen
formeren. Asa (Brebner,
de bassist, red.) en Leroy
(Radcliffe, de gitarist)
werken nu met een zan
geres, Lena Bryne in
Boston.
Vorig jaar slaagden formaties als Kansas en Styx erin hier een
zekere mate van respect af te dwingen, de vertoningen die
Aerosmith, de Canadese Pat Travers en Journey (op Pinkpop)
hier voorschotelden bleven in de mist steken. Misschien was dat
de reden om het hier opnieuw te proberen, maar dan met beide
groepen in één pakket. Twee voor de prijs van één, zoals de
plantenman op de bloemenmarkt schreeuwt als ie je voor een
tientje een geranium en een Dieffenbachia in de maag splitst.
Hoe het ook zij, het Congresgebouw in Den Haag waar
maandagavond werd opgetreden, zat afgeladen en dus werkte de
verkooptruc naar tevredenheid. Minder goedkeurend zal er
echter na afloop zijn geoordeeld over de tegenwaarde van de
entreeprijs. In de vervoering van het moment mag de Canadese
gitarist en bandleider Pat Travers het publiek uit de banken
krijgen, maar bij nadere beschouwing moet het toch moeilijk
vast te stellen zijn wat nou zo bijzonder is aan de blèrende en
grommende muzikant. In ieder geval niet zijn driemans band, die
rammelt als een kaduke grasmaaier en dat krampachtig met een
overdosis aan volume tracht te camoufleren. Voeg daaraan toe,
,-.A«
kreeg hij de opdracht het kerkje van
Wahlwiller van schilderingen te voorzien.
Daarover ontstond een rel, gevoerd door
voor- en tegenstanders van de zeer per
soonlijke religieuze kunst van Aad de
Haas. Het gevolg was, dat de toenmalige
bisschop van Roermond, mgr. dr. G. Lem-
mens, in 1949 opdracht gaf om de niet op
de wanden, maar op losse panelen geschil
derde kRuiswegstaties te verwijderen. Dit
kunstwerk wordt thans bewaard in het
Bonnefantenmuseum in Maastricht.
Aldus de afdeling Toneel en de
commissie Jeugdtheater van de Raad
voor de Kunst in een advies aan de
minister van Cultuur, Recreatie en
Maatschappelijk werk, waartoe afge
lopen vrijdag is besloten. Deze week
zal het schriftelijk advies, voorzien
van de handtekeningen van het dage
lijks bestuur van de Raad voor de
Kunst, aan mevrouw Gardeniers
worden toegestuurd.
De Raad is van oordeel dat de situa
tie bij de Noorder Compagnie geen
uitzicht geeft op een oplossing. De
standpunten van beide partijen zijn
zodanig verhard, dat er naar de me
ning van de Raad nog maar een mo
gelijkheid openstaat en dat is
„schoon schip maken”. Daarbij moet
worden bedacht dat er in geen geval
„een gat in het aanbod van toneel in
het noorden van het land" mag ont
staan.
De Raad geeft in zijn advies aan de
bewindsvrouw te verstaan dat een
groep van deskundigen moet gaan
bekijken of er in het najaar van 1980
een nieuwe toneelsituatie voor het
toneel in het noorden mogelijk is. De
groep, die er dan zal zijn en die vol
gens een woordvoerster van de Raad
van de Kunst bijvoorbeeld „De
Noorder Compagnie II” zal kunnen
heten, zal dan twee seizoenen de tijd
moeten hebben om zich geheel in te
werken en van haar taak te kunnen
kwijten.
Het aanbod betreft: muziektheater, to
neel, dans en een koorconcert. In de sector
muziektheater kunnen de jongeren naai
de befaamde Fires of London met een
nieuw en aangrijpend werk van Peter
Maxwell Davis: The Martyrdom of Saint
Magnus, dat handelt over de strijd van de
pacifist Magnus en zijn machtswellustige
neef Hakon, op basis van een 12e-eeuwse
legende. Ook in deze sector valt de Thea-
terunie-produktie van Die Zwiebel te zien
door Chaim Levano (Resistentie Orkest)
samengesteld op basis van dichterlijke en
humoristische teksten van Kurt Schwit
ters over de slachting en wederopstanding
van een ui.
Deze uit Rotterdam afkomstig kunste
naar kwam tijdens de laatste oorlog door
de Duitse bezetters in de gevangenis en
wist te ontsnappen. Hij vestigde zich als
onderduiker in Zuid-Limburg. In 1945
Het ging de wat uitge
groeide puber Richman,
die veel materiaal van
zijn live album, wat
Chuck Berry-songs en
het eigen ontroerende
Affection als laatste toe
gift bracht, overigens
goed alleen af.
Van een nogal behoudend gebeuren
voor de elite is het Holland Festival in 32
jaar tot een brede waaier geworden van
manifestaties met een vaak vernieuwend
karakter voor meer verschillende pu
blieksgroepen. Het project voor scholie
ren past in het streven meer dan voorheen
jongeren bij de ontwikkeling te be
trekken.
Hans Sterk is stellig niet de bekendste van
Boot’s leerlingen, de schilder die ze in zijn
laatste jaren leerde kennen. De schilderes
nam tot nog toe maar hoogstzelden aan
een (groeps) expositie deel, deze tentoon
stelling is dan ook de eerste waarop ze met
haar werk solieert. De kwaliteit van haar
werk is echter ruimschoots voldoende om
te worden vergeleken met haar generatie
genoten.
Hans Sterk laat in De Waag twee the
ma’s zien die haar ook het best typeren.
Enerzijds zet ze kloeke landschappen neer
waarvoor ze bij voorkeur grillige streken
als Bretagne en die van Zwitserland uit
kiest, aan de andere kant kan ze ze zich
ook uitleven in de verstilde poëzie van een
teergetint bloemstuk. Het zijn als thema’s
twee uitersten, omdat het landschap door
haar doorleefd en bijna expressionistisch
wordt behandeld en bij het stilleven haast
alleen sprake is van de vluchtige beko
ring.
Maar ook in gevoelswaarde zijn er grote
verschillen te signaleren. Meer nog dan in
de landschappen zijn voor Hans Sterk de
bloemstillevens een uitgangspunt om de
natuur zo concreet mogelijk te benaderen.
Ze doet dat met een impressionistische
toon, maar ze heeft geen wezenlijke be
hoefte de door haar uitverkoren natuur te
veranderen. Waar ze in haar landschap
pen de grilligheid, het soms woeste karak
ter van de omgeving veel sterker onder
gaat, ontkomt ze er elders niet aan zich
door diezelfde natuur als het ware te laten
meeslepen.
Het door Boot gehanteerde uitgangs
punt dat de natuur moet worden afge-
dat de weinig geprofileerde muziek van Travers gedrogeerd is
met een spectrum van alle bekende stijlclicheetjes en je weet
waar je aan toe bent: veel drukdoenerij uitmondend in een quasi
viriele drumsolo in de finale en een hoog geheven gitaar in de
toegift.
Journey, ooit ontstaan rond twee ex-leden van Santana -
gitarist Neal Schon en organist Gregg Rolie - kan bogen op een
redelijk trouwe aanhang en dat is maar goed ook. Want hoewel
de laatste twee groepselpees Infinity en Evolution uiterst verteer
bare hardrock opleverden, slaagt de vijf mans formatie er live
niet in dat vrij hoge niveau te evenaren. Zanger Steve Perry heeft
- dat moet gezegd - een strot die kennelijk niet kapot kan. Zijn
bijkans castraatstem krijgt tegen een overvoerde symfonische
basis de functie van een extra melodie-instrument. Een bedacht
effect weliswaar, maar het verleent aan de vaak in sukkeldraf
geschreven langzame songs spanning en glans.
Niet altijd springt Journey, waarin de ritmesectie met de
nieuwe drummer Steve Smith en bassist Ross Valory een onder
geschoven rol is toebedeeld, even nauwkeurig met zijn krachten
om; een niet te motiveren en grauwe slagwerkuitbarsting in het
hitje Wheel in de Sky en zeurderig snarenspel van Schon zijn
daar voorbeelden van. Als de groep met wat meer zelfkritiek te
werk zou gaan, is er echter wel een toekomst voor Journey
weggelegd. Op zich zijn er namelijk niet zoveel bands die
beschikken over goed geconstrueerde en melodieuze songs als
Lady Luck, Just the Same Way, Lovin’ You is Easy, Feeling that
Way, Anytime that You want me en You can do what You want
to.
(Van onze kunstredactie)
Hoewel velen zo rond
de aanvang van april be
dacht zijn op een sick
joke en geneigd zijn
niets meer ernstig te ne
men, had De Gooth. een
doodgewoon café op de
Haarlemse Botermarkt,
een artiest van wereld
faam in huis. Maandag
avond trad de Ameri
kaanse rockzanger en
liedjesschrijver Jona
than Richman er op,
zonder zijn Modern Lo
vers weliswaar, maar
met de wat verwezen
combinatie van drome
righeid en expressie die
we zo goed van hem ken
nen. Een dikke honderd
mensen was het vergund
erbij aanwezig te kun
nen zijn.
„Ik doe het voor de
lol... en de mensheid",
zegt de wat wereld
vreemde Richman als je
hem vraagt waarom hij
in de maand april in een
tiental Nederlandse ca-
fé’s te zien en te beluis
teren zal zijn. „En daar
bij de kans om gewone
mensen te ontmoeten. Ik
ben het ronddolen met al
de bijkomende sores een
beetje beu. Rockconcer-
ten zijn in de praktijk
instellingen geworden,
die een groot aantal
j5 Hans Sterk ..Haven van Honfleur aquarel 1977
(Tot 16 april, dagelijks van 14-17 uur
behalve op maandag).
Het ligt in de bedoeling om na de restau
ratie van de kerk van Walhwilier de kruis
weg daarin weer aan te brengen. Bij het
bisdom Roermond, dat alle steun heeft
toegezegd aan de restauratie, bestaat
daartegen geen enkel bezwaar meer.
mensen de handen bin
den. Het wordt allemaal
te groot, te mechanisch,
te onnatuurlijk ook. Nu
heb ik direct contact."
Rest natuurlijk de
vraag hoe het dan zit
met de Modem Lovers.
Richman: „Dat is toch
wel definitief afgelopen,
waarmee ik overigens
niet wil zeggen dat ik
daarom maar in mijn
eentje gitaarspelend en
zingend door het land
trek. Ik had net zo goed
een nieuwe bezetting
