Felle kritiek van Jute-project in subtiel toneelbeeld
Holland Festival ’79
sterk ingekrompen
filmproductie
Programma
Pinkpop
bijna rond
Joop Doderer in
Amerikaanse
t t
1ST
DE
NI
Prijssensatie van ’t jaar:
formidabele kleuren TV voor
nog geen duizend gulden!
in amsLerdam
IEN
AG
H!
Veel aandacht voor vernieuwende tendensen
DETAIL OF
GROOTHANDEL
Dagelijks
verse asperges
ij
DONDERDAG
I 9
APRIL
KUNST
19 7 9
t
Gilberto Zorio
29
JA,
>08
Rob van
Koningsbruggen
Ga eerst
maar bij
anderen
kijken,
wat u
daar
betaalt!
)W
De TROS-realiteit van Holocaust
Rob van Koningsbruggen zonder titel, olieverf op doek (1975).
Ir Markus Raetz
(Van onze kunstredactie)
(ADVERTENTIES)
Ter overname gevraagd
Tel. 023-
i
art
(Van onze kunstredactie)
F
(AD VER TENTIE)
Haarlem, Grote Houtstraat 16
998
Het filmpje van de hand van Gerrit van
Dijk werd ditmaal voor menigeen wat
moeilijk waarneembaar gedraaid in de
foyer van de Schuur. Hij heeft ditmaal
gekozen voor een opzet die bedriegelijk
veel wegheeft van een echte TROS-tv-
spot. Onder de tonen van een carnavals-
refrein wordt duidelijk gemaakt dat deze
omroep allemachtig veel waarde hecht
aan amusement. Beelden van Wibo, Klaas
Vaak en het babbelende winkelpersoneel
uit Are you being served? volgen elkaar
flitsend op en worden onverwacht afge
wisseld met even snelle shots uit Holo
caust. Nog rauwer moeten de laatste me-
De organisatoren van Pinkpop bereik
ten eerder al overeenstemming over de
komst van Elvis Costello, Rush, Dire
Straits en Eddie Money. De Nederlandse
groep op het festival zal Gruppo Sportivo
of Herman Brood and His wild Romance
worden.
GELEEN. De reggae-zanger Peter
Tosh en de Engelse Tom Robinson Band
zijn toegevoegd aan het programma van
het Pinkpop-festival, dat op 4 juni voor
de tiende keer in Geleen gehouden zal
worden.
Pogingen om Jo Cocker, Nina Hagen en
Meat Loaf naar Limburg te krijgen, zijn
op het laatste moment spaak gelopen.
(Van onze kunstredactie)
ROTTERDAM. Minder voorstellin
gen, minder verschillende programma
onderdelen en een veel kleiner aantal
deelnemende plaatsen maken dat het
Holland Festival dit jaar beduidend ge
ringer van omvang zal zijn dan vorig jaar
het geval was. Loopt het totaal aantal
voorstellingen met tien percent terug tot
259 (was 286), het aantal verschillende
programma's neemt met een nog sterker
percentage af.
In het andere vertrek heeft de heer het
moeilijker met de tv-beelden, ook al weten
we niets van zijn achtergrond. Eigenlijk
weet hij nauwelijks raad met zijn gedrag,
zijn handelingen stralen een toenemende
paniek uit, terwijl hij nadrukkelijk pro
beert de tv te negeren en dan uiteindelijk,
in Godsnaam dan maar, de scherpte van
de beelden afzwakt met behulp van een
sjaal. Na de uitzending taait het echtpaar
vermoeid af naar de slaapkamer maar
kampt de heer met zijn eenzaamheid. Hij
probeert contact te krijgen met de tv-
studio, wil kennelijk zijn eigen levensver
haal kwijt. Het contact komt echter niet
tot stand, waarna er troost moet worden
gezocht bij zijn hond.
De bedoelingen van het Jute-project
(vierde man Luc van de Lagemaat inter
viewde publiek ten behoeve van een vide
oband) krijgen tijdens de voorstelling
steeds scherper contouren; de werkelijk
heid wordt niet geparodieerd, maar zo
exact mogelijk weergegeven. In een der
gelijke subtiel toneelbeeld schuilt dan fel
lere kritiek dan in welke satire ook.
JOHN OOMKES
De eigenlijke reden is echter dat het
festival met grote financiële problemen
kampt. In een periode waarin zich allang
een economische recessie heeft aange
diend, zijn ook de onkosten voor de mees
te gezelschappen veel hoger geworden. De
prijzen van de entreebewijzen zijn naar
verhouding minder snel gestegen en ook
de subsidiënten leggen naar verhouding
minder bij. Het festival probeert thans
een verlichting te vinden in de vorm van
het aanzoeken van sponsors in de com
merciële sfeer zonder dat deze zich over
het artistieke peil van de manifestaties
uitspreken. Het festival wordt bijvoor
beeld al enige tijd geholpen door een
biermerk, maar het ligt in de bedoeling
dat deze basis verbreed zal worden.
Officieel geeft de leiding van het Hol
land Festival op dat men de gezelschap
pen minder wil laten reizen en de uitgeko
zen theaters beter wil laten bespelen. Veel
gezelschappen zullen nu langer in dezelf
de plaats blijven optreden voordat ze op
hun korte tournee gaan, aldus festivaldi
recteur Frans de Ruiter.
Opvallend is dit jaar het aantal eigen
produkties en opdrachten die het festival
aan schrijvers en componisten heeft ver
strekt. Er komen twee eigen muziekthea-
terprodukties, naast een avond geïmpro
viseerde jazzmuziek die Loek Dikker voor
deze gelegenheid zal verzorgen. Op de
openingsavond, op 1 juni in het Luxor-
theater in Rotterdam, zal een dadaïstisch
totaaltheatergebeuren plaatshebben
waarbij opera, muziek, toneel, dans en
film te zien en te beluisteren zijn.
In de sector toneel laat het festival de
meeste aandacht uitgaan naar het Würt-
tembergische Staatstheater uit Stuttgart
dat met een aantal toneelstukken zal inha
ken op het geweld, een van de maatschap
pelijke thema’s die op kleine schaal tij
dens het Holland Festival op verschillen
de manieren zal worden behandeld. Ook
het stuk De Vrede van Aristophanes en de
uitvoering van Britten’s War Requiem
heeft het festival onder het kopje „oorlog
en vrede” geplaatst.
De twee uitvoeringen in Haarlem grij
pen plaats in de eerste week van het
Holland Festival. Op 6 juni wordt in de
Stadsschouwburg de klassieke komedie
De Vrede gespeeld door het Theatron
Technis uit Athene en daags later speelt
Geoffrey Douglas Madge in het Concert
gebouw. Deze pianist, voert werken uit
van Russische componisten die in de peri
ode tussen 1915-’25 tot stand kwamen.
KAAGDORP. De acteut Joop Dode
rer is uitgenodigd om een hoofdrol te
spelen in de film The Human Factor die
Otto Preminger gaat maken naar het
gelijknamige boek van de Engelse schrij
ver Graham Greene.
De acteur speelt in de film de rol van het
hoofd van een veiligheidsdienst. De opna
men beginnen volgende maand in de Pine
wood Studio’s in Londen en worden ver
volgens in Zuid-Afrika voortgezet. De pre
mière wordt volgend jaar gehouden, vol
gens Joop Doderer moet dat in Amster
dam gebeuren.
Van
schildert
Jt
nd.
gor-
ijten.
De tentoonstelling die
een paar honderd num
mers telt, is vooral zo
groot omdat Raetz zijn
werk vanaf zijn vroegste
jaren laat zien en kenne
lijk geen keuze heeft wil
len of kunnen maken.
In beide kamers bepaalt de buis, in casu
de door de TROS uit te zenden Holocaust-
afle\aaringen, het gebeuren, dat bij de kij
kers overkomt als twee intieme tableaux
vivants. Het echtpaar consumeert het
langzaam verstrijkende avondje tv zoals
elke andere. Bier en chips komen op tafel,
een appeltje wordt geschild en vrouwlief
pinkt wat traantjes weg bij aangrijpende
scènes, precies zoals ze dat zou doen bij
een aflevering van Het boek der kleine
zielen.
Het is schrijnend maar onmiskenbaar
dat commerciële overwegingen een rol
spelen bij dergelijke zaken. Zelfs ellende
is lonend, niet alleen voor de TROS, maar
ook voor de publieksgeile bladen die on
beschaamd uitpakken met omslagverha
len, ruime documentaties en keihard foto
materiaal. Dat is de teneur van de vijf
items waarmee de makers van het Jute-
project maandelijks commentaar leveren
op een onderwerp uit de actualiteit, in dit
geval dus Holocaust. De theatervoorstel
ling en het animatiefilmpje werden giste
ren voor het eerst vertoond in de Toneel
schuur; de maandelijkse advertentie van
Jute in deze krant verscheen eerder deze
week en tenslotte kunnen waakzame
Haarlemmers de posters en de speciale
etalage in de Vishal niet ontlopen.
Het Holland Festival 1979 zal, nu de
absolute thema-programmering van de
laatste paar jaar is losgelaten, in het teken
staan van de vernieuwingen in de kun
sten. Daarbij kan gedacht worden aan
eigentijdse vormen als muziektheater,
muziek en opera, maar ook aan uitingen
die in het verleden vaak tot controversiële
gebeurtenissen uitgroeien. In de muziek-
sector geldt dat bijvoorbeeld voor sommi
ge componisten in het begin van deze
eeuw die de muziek op een andere koers
wisten te zetten (Satie, Hindemith, Mil
haud), terwijl bij het ballet bewust naar
Amerika gekeken is. Behalve een bijdrage
van Toer van Schayck, Hans van Manen
en Rudi van Dantzig zal het Holland Festi
val ballet te bieden hebben van Merce
Cunningham, die daarvoor zelf uit de Ver
enigde Staten zal overkomen.
HAARLEM. Weet iemand met zeker
heid welk emotioneel effect Holocaust
zal sorteren op de Nederlandse tv-kij-
'Jcers? Uiteraard niemand. Dit geromanti
seerd verslag van de gevolgen van het
nazisme voor een enkele joodse familie
ZL mag dan veel Duitsers meer dan dertig
jaar na dato de ogen hebben geopend voor
-de verschrikkingen van het Hitler-be-
-■wind, geen enkel nieuwsmedium of geïl
lustreerd weekblad vraagt zich af welke
-gevolgen de vertoning van een handig
Amerikaans product door de TROS zal
hebben voor die Nederlanders wier heden
onlosmakelijk verbonden is met ’40-’45.
ters film overkomen. Een rinkelende tele
foon wordt niet opgenomen.
Even veelzeggend, maar ongebruikelijk
verloopt de theatervoorstelling. Het pu
bliek dat de zaal binnenkomt, heeft even
tijd nodig om zich te realiseren, dat het
zich niet in het theater bevindt. Stoelen
zijn niet aanwezig, dus staan en slenteren
is het enige wat overblijft. Verkeersru-
moer versterkt de indruk dat we ons op
straat moeten wanen, vanwaar ons een
blik wordt gegund in een tweetal, tot in elk
summier detail verschillende huiskamers.
Do enige overeenkomst tussen het vertrek
Het Stedelijk Museum
lijkt zich wat te hebben
aangetrokken van de
kritiek die het de laatste
tijd van alle kanten te
verduren heeft gekre
gen. Was het museum in
de jaren zestig voor de
moderne kunst nog een
ware trendsetter, het
sukkelde al een poos met
een weinig geïnspireerd
beleid dat het ergste
deed vrezen voor het
beeld van de kunst zoals
dat door het museum
wordt voorgestaan. Een
paar exposities die het
museum deze maand
brengt,laten echter zien
dat het met de avant gar
de allerminst zo treurig
is gesteld als soms nog
wel eens gedacht kon
worden na het bezichti
gen van de zoveelste
kleurloze tentoonstelling
die het museum in een
bijna onophoudelijke se
rie den volke toonde.
Nu wil ik niet beweren
dat de tekeningen van
Markus Raetz tot de
meest vooruitstrevende
kunst van deze tijd kun
nen worden gerekend,
maar de presentatie van
zijn werk in het prenten
kabinet en op de omloop
op de eerste etage doet
zo weldadig aan, is zo
zonder flauwekul geken
merkt, dat het op slag
alle hooggrijpende theo
rieën doet vergeten die
zo vaak elders in het mu
seum moesten worden
geuit.
Msal§wove°to
Amsterdam, Damrak 91 Den Haag, Passage 54 Amersfoort, Langestraat 47
Delft, Oude Langendijk 13 Rotterdam, Beijerlandselaan 35-37 Utrecht, Oude Gracht 163
irlem, Grote Houtstraat 16 Rotterdam, Hoogstraat 171 Eindhoven, Markt 34 A I
Raetz, geboren in 1941 in
Bern in Zwitserland, is
een allesmaker, allesdoe-
ner die zich niet schaamt
om zich doorlopend door
tal van stijlen te laten
beïnvloeden en daar het
meest kernachtige uit te
halen om zich dat eigen
te maken. Zijn manier
van kunst maken is
zoiets als een notitie
boekje waarin ontelbare
ideeën worden opge
schreven in uiteenlopen
de vormen en technie
ken. Zoals je bij een tele
foongesprek van die zo
genaamde droedels kunt
maken, zo tekent Raetz
alles wat hem voor de
geest komt op. Hij kijkt
even graag naar de foto-
realisten als naar som
mige impressionisten,
die minimal art ligt hem
waarschijnlijk even
goed als sommige fan-
tastisch-realisten.
Tel na 19.00 uur
de heer Tiemstra 02979-5758
Of schrift, antwoordnummer 28
Mijdrecht.
Aristona 42-K 6227, schitterende kleuren TV met 42 cm
beeldbuis. 12 Druktoetsen voor programmakeuze, dus
perfekt voor kabel TV. Aansluitingen voor video en
hoofdtelefoon. Superieure techniek. 1 Jaar garantie.
Normaal 1495.-, alleen bij Allwave-Lasky 998.-.
5? Na veel wikken en wegen besloot het
■- Haarlems Kunstenaars Kollektief dat nu
F juist wel te doen in het kader van zijn
Jute-project, temeer daar Holocaust juist
in de dagen voor de herdenking van de
oorlog op het scherm wordt gebracht. Er
mag dan door onze op een na grootste
zendgemachtigde geld zijn uitgetrokken
voor de telefonische nazorg, mogelijkheid
zijn geschapen voor discussies over het
onderwerp via radio en tv, de werkelijke
beweegreden voor uitzending kan in Ne
derland anders dan bij onze oosterburen
niet worden gezocht in betrekkelijke on
bekendheid met de oorlogsmisdaden van
de nazi’s.
rf- De twee vertrekken uit de Jute-voorstelling over Holocaust. Links de eenzame vertwijfeling,
rechts het gezellige avondje tv.
waarin zich in een stijlvol wit kostuum
geklede (Wigbolt Kruyver) bevindt en dat
van zijn zoveel minder bedeelde buren
(een echtpaar: „Gerda” van Dijk en Pieter
Zwaanswijk), is een tv-toestel.
Als Allwave-Lasky kleuren TV’s verkoopt, is ’t ook
meteen raak. Kijk maar naar deze superieure Aristona
KTV, van de overbekende Philips kwaliteit, met de
perfekte Philips service en garantie.
En ook nog 14 dagen op proef: mocht hij onverhoopt niet
aan uw verwachtingen voldoen, geld terug tot 14 dagen
na aankoop. Zonder gezeur.
En de nimmer vertoonde lage prijs doet niemand ons na.
De tweede zo niet boei
ender expositie in het
Stedelijk is die van Rob
van Koningsbruggen, bij
bezoekers Galerie Swart
in de hoofdstad waar
schijnlijk wel bekend
van weg zijn nogal mini
mal art-achtige voor
keur. In het Stedelijk is
van Koningsbruggen
vrij recent werk te zien
waarin hij een zeer ac
ceptabele integratie van
minimal, conceptual en
fundamental art tot
stand brengt.
In de fundamentele
kunst gaat het zoals be
kend om het laten zien
van de idee van het schil
deren, dat wil dus zeggen
dat het proces van het
schilderen tevens het
eindresultaat is. Er staat
(vaak) niet meer dan de
idee en daar grenst de
fundamental art aan de
minimal en conceptual
art. Rob van Konings-
De Amerikaanse producer-regisseur
zou op Doderer zijn geattendeerd door
een Engelse impresario. Doderer heeft
vroeger in Engelse films gespeeld.
Een nog veel hoger op
gevoerde emotionaliteit
is terug te vinden in de
objecten van de Italiaan
Gilberto Zorio (in 1944 in
de provincie Piemonte
geboren)! Zijn thema
tiek, bestaande uit speer
en vijfpuntige ster, is be
laden met symboliek die
door de deels kwetsbare,
fragiele en veerkrachti
ge uitvoering een wat
ambivalent karakter
heeftl
(Tot en met 13 mei)
24 12 66
bereid naar zeven
verschillende recepten
Van de grotere spreiding, dat wil zeggen
de plaatsen buiten de drie steden waar het
festival gewoontegetrouw altijd voor veel
uitvoeringen zorgt, zal dit jaar weinig te
rechtkomen: in nog maar 12 andere ge
meenten zal men van het festival kennis
kunnen nemen. Dat is een teruggang van
maar liefst vijftig percent ten opzichte
van 1978. Ook het totaal aantal voorstel
lingen buiten de drie grote steden is fors
afgenomen, een gevolg van het feit dat
veel gemeenten de plaatselijke manifesta
ties niet langer meer willen meebetalen.
Zo heeft Haarlem in de festivalmaand nog
maar twee voorstellingen binnen zijn mu
ren, tegen acht in 1978.
Het 32e Holland Festival, als gebruike
lijk van 1 tot 23 juni gehouden, zal daaren
tegen een verzwaard accent in Amster
dam krijgen, waarmee wordt terugge
keerd naar een situatie van voor enkele
jaren die toen veel kritiek kreeg. In de
hoofdstad zullen deze zomer maar liefst
101 voorstellingen worden gegeven, dat is
30 meer dan vorig jaar. Dat betekent ook
dat het festival zich voor bijna de helft in
de hoofdstad afspeelt.
S-bocht (1979)
bruggen gaat met deze
drie stromingen verder
en hij voegt er een heel
eigen opvatting aan toe.
Niet het laten zien van de
verfstreep is nu het be
langrijkste, maar de per
soonlijke ingreep van de
kunstenaar. Van Ko-
ningbruggen
daartoe twee doeken in
verschillende tinten (in
aanvang waren dat vaak
wit en zwart, momenteel
gebruikt hij ook andere
primaire kleuren) en
schuift vervolgens de
nog natte doeken door
elkaar heen,
Dat kan in de lengte- of
breedterichting maar
ook met een halve kwart
slag gebeuren. De situa
ties die dan ontstaan zijn
echte minimal art-vor-
men: vierkant, trapezi
um, cirkel en driehoek.
Wat het werk van Van
Koningsbruggen zo inte
ressant maakt, is het feit
dat hij in staat is het
koel-analytische karak
ter dat er aan elk van de
drie genoemde stijlen zit,
weet te omzeilen en er in
feite een zeer dramati
sche sfeer voor in de
plaats weet te brengen.
Het resultaat van het
schuiven is iedere keer
weer verrassend en mist
zodoende het vaak toch
wel erg voorspelbare dat
de minimal art kan
hebben.
(Tot en met 6 mei)
Bij Raetz geen mooi
doenerij, maar het ge
woon laten zien wat er
met eenvoudige midde
len als potlood (pen.inkt-
waterverf) en papier
kan worden gedaan.
Toen dan nog het Stede
lijk Museum met het
voorstel kwam om hem
een tijdje in Amsterdam
te laten werken (het mu
seum heeft daarvoor een
tweetal ateliers op het
Prinseneiland die voor
buitenlanders zijn be
stemd) was er helemaal
geen reden voor de angst
dat er van zijn werk geen
overzicht kon worden
geboden.
Als je bovendien be
denkt dat Raetz bij een
brand in zijn atelier
waarschijnlijk nog veel
werk zal hebben verlo
ren, ontstaat het beeld
van een kunstenaar die
met een ongeremde
werklust en een even
grote fantasie bezig is
om alle mogelijke ideeën
vorm te geven.
(Tot en met 20 mei, op
werkdagen van 9.30-
17.00 uur, op zondag
vanaf 13 uur).
1
i
