Erkelens en Linford bezorgen Tholen indrukwekkende expositie
Als je er even moeite voor doet, kun je meevoelen wat me bezighoudt
Lene Lovich: emoties in songs verwerkt
Aischylos, Nina Hagen en
Ionesco bij Pro Theater
EUROPE CARAVAN CENTER
J
PW
KOOPT OF HUURT UW CARAVAN BIJ HET
OUDSTE EN BEKENDSTE ADRES
VOOR CARAVANS IN NOORD-HOLLAND
t
WW».
Natuurmystiek
Gravures
Mislukte samensmelting bij nieuwe theatergroep
door John Oomkes
i
Marlies van Alcmaer
vervangt Hoytink in
De Pornograaf
Concert Rebroff
gaat niet door
Ouderlijk huis
Toeval
ZATERDAG
2 8
APRIL
KUNST
19 7 9
m
I
)f”
Ook in stacaravans hebben wij momenteel een grote
sortering, tegen zeer lage prijzen.
l.v.m. een reorganisatie binnen ons bedrijf willen wij op zeer korte termijn
de inruilcaravans die nu op ons terrein staan kwijt.
Daarom geven wij tot 15 mei a.s. een extra
korting op alle inruilcaravans van alle maten
en merken.
Oude Kruisweg 2, Cruquius, Haarlemmermeer, tel. 023-285699
(parallel aan snelweg Heemstede-Hoofddorp)
J
Wij verkopen de 20 meest bekende en populaire modellen nieuwe
caravans. Bij aankoop van elke nieuwe caravan, zowel zomer- als
winteruitvoering, krijgt u tot 15 mei a.s. een verrassing.
Alle caravans die bij ons worden verkocht zijn goedgekeurd door de
Rijksdienst voor Wegverkeer
HAARLEM. Sinds hun eer-
ste presentatie in 1974 die ook in
Haarlem was te zien, is hier vrij
wel nooit meer nieuw werk geëx
poseerd van de groep van zeven
metarealisten. Voor Johfra, Ellen
Lorièn en Diana Vandenberg was
je aangewezen op Galerie Kamp
in Amsterdam, in min of meerde
re mate gold dat ook voor Linford
en Erkelens. Nu het klimaat voor
galeries in Haarlem kennelijk
wat beter wordt, blijken er ook
voor de metarealisten meer expo
sitiemogelijkheden te komen.
r
r i
.S'
ri- Frans Erkelens: Ester de triomf van het verborgene, olieverf '79.
3.
(ADVERTENTIE)
9 9
9 9
KO VAN LEEUWEN
9
I»
1
Contrasten in mystiek bij twee
metarealisten van eerste uur
lent-
Ind.
slp-
.mer,
•s en
Imui-
aar
stige
;hter
illet,
>lder
Dat geldt nog altijd voor alle zeven en
dus ook voor Erkelens en Linford. Maar
de Erkelens van de eerste jaren zeventig is
niet meer terug te vinden in het werk dat
hij nu maakt. De Erkelens van toen was
hevig geïnteresseerd in een oosters getinte
mystiek, met voorkeur voor een exotisch
kleurgebruik die beïnvloed was door zijn
Indische afkomst. Voor Erkelens is de
grote omwenteling enkele maanden gele
den gekomen. Eind vorig jaar bracht hij
een bezoek aan Israel dat zo’n diepe in
druk op hem maakte dat hij in korte tijd al
zijn onderwerpen van vroeger overboord
heeft gezet en zich heeft doordrenkt met
de Joodse mystiek en wijsbegeerte.
ook geschminkt uit als een witte clown.
Haar monoloog moet nu betrekking heb
ben op hetgeen in De Stoelen zal volgen,
maar duidelijk is dat door het Pro Theater
aangebrachte verband niet. Daar komt bij
dat deze Kassandra-monoloog op een op
geblazen toon de zaal in wordt geslingerd,
in verhevigde dramatiek, waardoor het
aanhoren ervan vermoeiend wordt.
Als Kassandra haar aandeel verzorgd
heeft spelen Francis Sanders en Die Duin
Ionesco’s eenakter De Stoelen. Twee oude
mensen, een man en een vrouw, in de
desillusie van hun bestaan. Bijeen in een
vuurtorenwoning op een eiland in zee,
waar de man concierge is, trachten zij
herinneringen uit hun leven wakker te
roepen. Zo willen zij er achter komen wat
er in hun leven mis ging; waardoor zij het
werkelijke geluk moesten missen. Dat ge
beurt in de vorm van een geënsceneerde
lezing, waarvoor een beroemd redenaar is
uitgenodigd. Onder regie van Apostolos
Panagopoulos spelen Sanders en Van
Duin deze tragische klucht van Ionesco
knap, onderhoudend en gedetailleerd,
maar zonder werkelijke verrassing. Van
De Stoelen van Kassandra ontgaat mij de
samensmelting en boeit alleen het lo-
nesco-deel.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Toneelgroep Centrum zal
volgende week het stuk De Pornograaf in
de Toneelschuur opvoeren met de actrice
Marlies van Alcmaer in de -plaats van
Elisabeth Hoytink die in verband met
ziekte het bed moet houden. Centrum
speelt De Pornograaf op vijf achtereen
volgende avonden van 1 tot en met 5 mei
in de Schuur.
HILVERSUM. „Ik ben een erg impulsief mens, hoor.
Altijd op mijn eigen toer, altijd met mijn eigen wereldje
bezig. Niet dat anderen me niet interesseren, maar ik
merk dat mijn eigen ervaringen een groot deel van mijn
denken beheersen. Ik denk dat het komt doordat ik zo’n
bewogen leven leid, eigenlijk nooit tot rust gekomen ben.
Emoties, angsten, gevoelens borrelen op en dan moet ik
het kwijt. Direct. Niet even wachten, nee, meteen moet
het op papier. Veel van de songs die op Stateless gebun
deld zijn, betekenen eigenlijk net zoveel voor me als een
dagboek voor een ander. Alleen schrijf ik teksten niet
’s avonds op voordat ik ga slapen, maar op de meest
idiote tijden van de dag. Veelal in de ochtenduren word
ik wakker en vormt zich een idee. Als ik dan niet opsta
om het uit te werken, is mijn dag slecht.”
Erkelens is nu ook minder literair ge
worden, hij volstaat vaak met een enkel
thema dat toch voldoende zeggingskracht
heeft. Door zijn vroeger soms al te na
drukkelijke vormen meer te gaan abstra
heren heeft zijn werk meer overtuiging
gekregen en verloor het zijn min of meer
pertinente karakter.
Er ligt bij dit alles een enkel nadeel op
de loer. Erkelens wil nog wel eens in de
dramatische uitbeelding van zijn portret
ten op de grens van het pathetische, soms
zelfs larmoyante balanceren. Je haalt er
zijn eigenlijke bedoeling dan wel uit, maar
het kan ook vrij gemakkelijk een ontspo
ring opleveren.
Aan het einde van de jaren zestig, begin
jaren zeventig maakte Salvador Dali een
aantal grafiekseries met de titels „Mao
„Vaak merk je dat mensen pas op den
duur gaan begrijpen waar je het over
hebt. Eerst is het mysterieus voor ze, den
ken ze met een imago te doen te hebben.
Dan leren ze de muziek kennen en begrij
pen ze tenslotte waarom ik in Home zing
oor
RS
en
en
fel
fraai
met
ning
loer,
De
nder
Ma-
016,
9.
Ind.
slp-
older
anus
ICC.
a uw
istig
t de
i te
am.,
som
zer-
Ind..
1e
ard.:
som
i 1e
loer.
550-
Bij Galerie Tholen Anegang is de ope-
ningsexpositie gewijd aan twee metarea
listen van dat eerste uur, te weten Victor
Linford en Frans Erkelens, die er voor
zorgen dat de galerie op een wel heel
indrukwekkende manier van start kan
gaan, Voeg daarbij een aantal gravures
van de surrealist Salvador Dali en er moet
wel sprake zijn van een grote voorkeur
/oor symbolistische kunst bij galeriehou-
ler Henk Tholen.
Hr „These mysty Eyes are just enoughoftewel
„Een mysterieuze blik is al voldoende" zingt de
Amerikaanse zangeres tijdens haar romantische
ogenblikken.
(Foto Lex van Flossen)
dat ik nooit meer terug naar huis wil. De
sfeer van de muziek wordt door de arran
gementen bijzonder getekend. Dat is ook
noodzakelijk voor het juiste begrip. Maar
Les is daar voor een groot deel verant
woordelijk voor.”
Vragend wenden wij het hoofd tot de
bedachtzame persoon die achter die naam
schuilgaat. Wanneer we suggereren dat de
muziek van Lovich en Chappell niets met
rock uit te staan heeft, maar alles met
soul, knikt hij instemmend. „Lene is ook
opgegroeid in Detroit, in de jaren zestig
was dat Amerika’s soulstad nr. 1. Ikzelf
kom uit het Noorden van Engeland, waar
dezelfde muziek jarenlang geliefd was.
Op de kunstacademie in Londen liepen
wij elkaar in het begin van de jaren zeven
tig tegen het lijf. De muziek sprak uitein
delijk meer aan dan het beeldhouwen,
precies zoals bij Bryan Ferry van Roxy
Music die eigenlijk dezelfde ontwikkeling
HAARLEM. De directie van het Con
certgebouw' in Haarlem heeft gisteren
moeten besluiten om het voor vanavond
geplande optreden van de bekende zan
ger Iwan Rebroff geen doorgang te laten
vinden.
Oorzaak hiervan ligt in het feit dat er
onverwachts problemen zijn gerezen tus
sen Rebroff’s impresario in het Duitse
Frankfurt en een tweede, uit België af
komstige impresario die zijn contractuele
verplichtingen niet zou zijn nagekomen.
De impresario is inmiddels voortvluchtig.
Het Concertgebouw wist gisteren nog
niet of het optreden van Rebroff later in
het jaar zou kunnen plaatshebben.
c.v
nen
/ale
mer
ner
g in
>ort,
rtijd
onze
i die
Wij
Ook
ar bij
I van
j- en
3.00
MCC
na
47.
ssen
De
Linford lijkt vaak aan te sluiten op het
symbolisme van de Weense school, zijn
verwantschap met Giger en in mindere
mate Fuchs is zeker niet te ontkennen. Is
er echter bij Giger sprake van een apoca
lyptische onontkoombaarheid van het
menselijk lot, bij Linford wordt bepaald
toch wel hoop gesuggereerd op een betere
uitkomst. Dat komt ook omdat Linford
een leefbare wereld schildert, niet be
paald door onze materiële voortbrengse
len, maar daor die van de geest. Linford
laat het kwade overwinnen door de geest,
waar Giger de mens tenonder laat gaan
door zijn materiële affectie (vaak gesym
boliseerd in de vorm van een machine).
HAARLEM. De Griekse tragedie, het absurde toneel van Ionesco en de uitdagende
rock van Nina Hagen samen in een toneelproduktie. Die combinatiie is gemaakt door
een nieuw theatergroepje, het Pro Theater, gevormd door twee vierdejaarsleerlingen
die de Amsterdamse Theaterschool uit onvrede hebben verlaten, samen met hun
regisseur waarmee ze op dat moment een eindexamenproject aan het maken waren. De
titel van dat project luidde De stoelen van Kassandra en het werd de eerste
toneelproduktie van een „revolutionair" geboren toneelgroep. Vrijdagavond was die
voorstelling te zien in de Toneelschuur en vanavond volgt een herhaling.
„Ik bedoel met dat misbegrip bijvoor
beeld op een tekst van Home is where the
Heart is, ja. „Home is where the Heart is,
Home is so remote, Home is just Emotion,
sticking in My Throat. Let’s go to your
Place.” (Thuis is waar je hart zich thuis
voelt, het is zo ver weg. Thuis is de emotie,
die je keel samenknijpt. Laten we alsje
blieft naar jouw huis gaan). Ik heb die
regels opgeschreven om de sfeer van mijn
ouderlijk huis weer te geven. Ik heb een
waanzinnige jeugd gehad. Vader maakte
het leven tot een... een hel wil ik niet
zeggen... maar hij was vaak in de war en
dan wist-ie niet wat ie deed. Meer van
mijn composities gaan over dergelijke
angsten, Momentary Breakdown, Sleep
ing Beauty en Writing on the Wall. Erva
ringen over het bovennatuurlijke ook.”
ER
DU-
as,
nd
en.
Lene Lovich, spreek uit Lena Loebitsj, aan het woord. Op het
eerste gezicht hoort deze jonge vrouw thuis in het rijtje van de
als feeksen aangeklede sterren van het moment. Kate Bush ziet
er in de regel uit als een mysterieuze, nauwelijks te benaderen
vrouw. De Duitse Nina Hagen verft zich fel op, slaat radicale
taal uit en de in het Amerikaanse Detroit geboren Lene Lovich
raakte bij het grote publiek bekend als een levend anachronis
me. Géén gezicht ’79, haar ogen staan tijdens het grootste deel
van het gesprek wijdgesperd open, alsof de paniek elk moment
kan uitbreken en dan alleen nog kan worden beteugeld met een
hoge, door merg en been gaande gil, die zo’n beetje haar
handelsmerk is geworden.
Het lijkt alsof Lene haar bekendheid alleen maar aan dergelij-
ke uiterlijkheden heeft te danken. Ouderwetse, Victoriaanse
kledij en immens-lange roestbruine vlechten versterken die
indruk nodig. Maar in Engeland is het rockminnende publiek
allang tot het inzicht gekomen dat de 32-
jarige Amerikaanse („Ik ben ,.eh..29”,
houdt Ze vol als je er maar vraagt) méér in
haar mars heeft. In het najaar van 1978
bracht het opvallende platenlabel Stiff
enkele nieuwe artiesten onder de aan
dacht van een groot publiek. Een toernee,
die zich verplaatste per eigen trein, om
vatte Wreckless Eric, Rachel Sweet, Mic
key Jupp, Jona Lewise en de hoofdper
soon van dit verhaal.
Lovich, over wie in de Engelse pers de
mallotigste verhalen de ronde deden, stal
de show samen met haar twee jaar jonge
re, kaalhoofdige levenspartner Les Chap
pell. Lene speelde als een Kenau saxo
foon, graaide als een gehaaide performer
telkens naarstig naar de microfoon als er
een nieuw couplet moest worden ingezet
en maakte indruk met haar onconventio
nele stemgebruik en de opgejaagde, ner
veuze muziek die haar groep voortbracht.
Nu zegt ze: „Ik moet er maar niet meer al
te vaak over praten. Veel van de nummers
die wij speelden kwamen niet zuiver over.
De muziek sprak wel aan, maar binnen de
entourage waarbinnen we moesten wer
ken, kreeg de lading van mijn songs een
ander, ongewild karakter. Daarnaast
kwam nog alle troubles die je hebt als je
deel uitmaakt van een reizende revue.”
Wat Erkelens thans doet, is het leggen
van een band van het oude Israel zoals we
dat kennen uit het oude Testament (Erke
lens kiest de historie van de Eerste en
Tweede Tempel van Salomo) met de mo
derne staat die nog zoveel recht doet aan
zijn wortels. Bij Erkelens staan de profe
ten, de martelaren centraal waar Israel
zijn bestaansrecht op grondvest en hij
doet dat in een heel heldere symboliek die
eigenlijk veel meer toegankelijk is dan
wat vroeger in de metarealistische
„school” gold.
De Stoelen van Kassandra is volgens de
programmabeschrijving een samensmel
ting van de monoloog van Kassandra uit
Aischylos’ tragedie Agamemnon en het
ongeveer twintig jaar geleden geschreven
stuk „De Stoelen (Les Chaises) van de
Roemeens-Franse schrijver Eugène Ione
sco. Beide toneelwerken hebben niets met
elkaar te maken en gaan over totaal ver-
- schillende onderwerpen. Doel van het Pro
Theater (niet te verwarren met het Rotter-
damse gezelschap Ro Theater) is een sym-
bolisering van heden-verleden-toekomst.
Nina Hagens’ muziek klinkt alleen tot slot.
Wat de spelers van deze nieuwe groep
laten zien is beslist geen samensmelting,
ook al heeft het er even de schijn van. Bij
binnenkomst van het publiek zijn de man
en de vrouw (twee hoogbejaarde mensen)
j die De Stoelen spelen al op het toneel. De
vrouw breit aan een bloedrode (Kassan-
dra’s bloedige voorspelling) wollen sjaal;
de man kijkt uit een raam waardoor violet
licht te zien is. Een op zich mooi toneel
beeld. Als het zaallicht dooft verschijnt
bovenaan, achter het publiek Kassandra,
de helderziende die door Agamemnon als
slavin werd meegevoerd toen hij terug
keerde van de Trojaanse oorlog. Kassan-
dra, gespeeld door Rosita Steenbeek,
draagt een prachtig kostuum en ziet er
Het metarealisme van de groep van ze
ven zoals dat onder de bezielende leiding
van kunstcriticus Hein Steehouwer geën
tameerd werd is altijd een opstelsom van
individuen geweest. Er was natuurlijk
sprake van een toonaangevende „voor
man” (in casu Johfra) maar binnen de
groep bestonden vrij veel aparte richtink-
jes. Alle zeven waren de metarealisten in
•principe schilders die een van buitenaf
geordende wereld in kaart willen bren
gen, in feite aan de hand van onherkenba
re symbolen die het onzichtbare ver
beelden.
Victor Linford, zelf van Joods-Russi-
sche origine en eveneens Israel-ganger
geweest, contrasteert in zijn werk in hevi
ge mate met de schilderijen van Frans
Erkelens. Bij Linford staat een natuur
mystiek centraal, wat tot uiting komt in
een haast paradijselijke uitbeelding van
het niet-menselijke leven om ons heen.
Zijn stijl is ook veel fantastischer, sponta
ner en minder doordrenkt van een theoso
fische oriëntatie.
■Hr Victor Linford: The crushing Blow, olieverf '78
Tse Tung” en „Venus in bont”. Enkele
voorbeelden uit die series heeft Tholen nu
naar Haarlem gebracht, voorbeelden die
representatief zijn voor de meer dan vir
tuoze technische beheersing die Dali hier
in aan de dag legt. Dali verloochent in zijn
schilderijen zijn tekenafkomst niet, maar
hij doet dat evenmin in zijn drukken.
Door staalnaald, robijn- en diamantnaald
beurtelings te gebruiken, ontstaat een
zeer afwisselend geheel dat veel minder
extravert is dan nog wel eens uit zijn meer
surrealistisch getinte werk spreekt. Dui
delijk heeft Dali zich hier symbolistisch
gezien ingehouden. Eerder benadert hij
een impressionistische stijl waarin hij
zich openstelt voor ongeremde invallen.
Tot en met zaterdag 19 mei, dinsdag tot
en met zaterdag van 10-18 uur, bovendien
op donderdagavond van 19-21 uur).
CEES STRAUS.
heeft doorgemaakt. Ja, eigenlijk hebben
we altijd ons afzijdig gehouden van het- -
strakke van de rock. De arrangementen
die ik nu maak zijn ontleend aan de soul.
Weinig gitaar, wel veel strijkers- en koper-
partijen die door de synthesizers worden
gebracht in samenspel met Lenes Sax.
Het heeft ook wel iets orkestraals, klinkt
in ieder geval niet sjabloonachtig.”
Het duo hun ingehuurde begelei
dingsband is na de Stifftour onder eigen
vaandel verder gegaan, vertelt volop over
de langzame weg naar erkenning. Lene
werkte als danseres in Griekenland, zong
enkele maanden in Finland en zorgde
voor bloedstollende gilpartijen bij Franse
griezelfilms, nadat de samenwerking met
Chappell in 1977 schijnbaar voorgoed tot
een einde was gekomen. Voor die tijd
maakte het paar deel uit van niet geheel
onbekende Engelse soulbands als Barra
cuda (toerde in 1975 door Nederland) en
The Diversions, onder welke naam enkele-
opnamen werden gemaakt.
Bij toeval ontmoetten Les en Lene el
kaar begin vorig jaar weer in Londen.
Lene: „Het klikte onmiddellijk weer. Ik
ben ontzettend romantisch ingesteld. D’r
kwam een song uit voort: Too tender tq,,., J
touch, too Fragile to lust. These mysty
Eyes are just enough.” Nou, je begrijpt
het al. De liefde smaakt bitter-zoet, zing ik
ergens en dat gaat voor mij nu eenmaal
op.”
De muziek die het paar in korte tijd
schreef, kwam onder de aandacht van
BBC-presentator Charlie Gillett, een mu
ziekcriticus die prachtige boeken als „The
Sound of the City” en „Making Tracks” en
ontdekkingen als Ian Dury, Elvis Costel-
loen Dire Straits op zijn naam heeft staan.
Lovich: „Wij gingen dezelfde weg, werden
door hem geïntroduceerd. In (jet begin
begreep niemand wat ze met ons aan
moesten. Twee gekken, die songs schre
ven als Lucky Number, pure science ficti
on over wat er met de natuur gebeurt als
de mens zo door gaat met die onverschillig
aan te pakken. Maar gelukkig bleek ook
dat de platenmensen gegrepen werden
door de emotionele zoekplaatjes die onze
songs in wezen zijn.”
„Niet dat je nu echt lang moet puzzellen
voordat je de betekenis van onze songs
kunt vinden of dat je die zelf kunt inkleu
ren, maar ik probeer een beetje poëtisch
weer te geven wat ik in het dagelijks leven
meemaak. Als je er even moeite voordoet,
kun je meevoelen wat me bezighoudt. Het
zijn ervaringen die misschien op jezelf -
van toepassing zijn, in ieder geval niet
liedjes die zouden passen bij een feeks.”
Lene Lovich schudt haar vlechten na
drukkelijk heen en weer. „Want daar
word ik ten onrechte voor uitgemaakt.
Imago? Ik ben echt en mijn vlechten ook.”
