I P
i
i
GODSDIENST WEZENLIJK ELEMENT VAN MENSELIJK BESTAAN
BOEKMOZAÏEK
c
I
Di
Rechtshulp
door Carolien Meijer
Uiteindelijk
Licht en duister
Eerlijke afweging
God is niet dood
Persoonlijk geloof
K
Licht in de duisternis
r<
1
i J
D
men
al c
spet
D
vooi
ontn
foto
een
thee
l'
De consumentenorganisaties, de Consumentenbond en Konsumen
ten Kontakt vinden het dringend noodzakelijk, dat er een betere w
klachtenregeling komt. Een consument moet heel wat barrières stap op weg naar een goede be
nemen voordat hij zijn recht een schadevergoeding of het handeling van de klachten. Pro-
ongedaan maken van een klacht krijgt. Vaak moet hij het bleem is evenwel, dat er slechts
opnemen tegen een veel beter georganiseerde leverancier. Bedrij-
ven zijn meestal ook beter thuis op de juridische wegen die moeten
worden bewandeld bij een meningsverschil over een geleverd
produkt.
J. KoeC^V
Met de juridische positie van de consument is het droevig gesteld, gen. Desnoods kan hij er via de
Nederland loopt niet hard als het gaat om de rechtsbescherming van rechter toe worden gedwongen.
consumenten. De mogelijkheden voor de consument om zijn recht te
halen bij een klacht over een geleverd produkt zijn nog erg beperkt. ESfStO Stap
Het boek Geloof en twijfel van Richard E. Creel toont op de voorkant
een dakraampje dat op een kier staat en waardoor een beetje licht
valt. Veel licht is er niet, bijna alles is grauw, maar het licht komt wel
van boven. In het boek zelf is geloven beslist geen duistere zaak. Het
geloof vertoont daarin alle schakeringen tussen donker en licht,
tussen twijfel en zekerheid. Maar het lijdt geen twijfel dat geloven veel
meer is dan zich vastklampen aan de laatste strohalm, iets wat men
doet als het licht van het verstand ontoereikend is. Nee, geloven en
denken of redeneren verdragen elkaar zeer wel. Creel stelt geloof en
twijfel naast elkaar, terwijl men met enige goede wil geloven een vorm
van twijfelen kan noemen of twijfelen een bepaalde manier van
geloven. We vergeten dan even dat geloven natuurlijk in de eerste
plaats een manier van leven is.
IP
r
Geloven laat alle ruimte
II
voor twijfel en wetenschap
Klachtenregeling voor consument moet beter
C
r
b.
Het is de vraag of deze bureaus
onpartijdig zijn. In de commissie
zit nameliik alleen een vertegen-
Studie van de religie is verder nut
tig om onszelf en onze tijdgenoten
beter te begrijpen. Ook om een per
soonlijk antwoord te kunnen geven
overeenstemming kan komen. Pas
als dat mislukt, kan de geschillen
commissie worden ingeschakeld.
Creel maakt duidelijk hoe religie
in het menselijk bestaan is gewor
teld. Religie heeft haar wortels in de
menselijke ervaring. Religie wordt
in zijn boek beschreven als een po
ging het hoofd te bieden aan nega
tieve ervaringen en voedsel te geven
aan positieve. Gelukkig ziet Creel
religie ook als iets waarin God zorg
besteedt aan de menselijke noden
die het gevolg zijn van allerlei erva
ringen. Dan volgt een hele opsom
ming: vervreemding, wanhoop, de
dood, zinloosheid, ledigheid, vrees,
gemeenschap, aanwezigheid, dank
baarheid, en vreugde. Vervolgens
behandelt Creel de kenmerken van
klachtenbehandelaars
Ook het Konsumenten Kontakt
staat huiverig tegenover deze wij
ze van klachtenbemiddeling, zon
der erkenning van de overheid en
met een duidelijk belang: dat van
de leverancier.
geld en je moet er de nodige drem
pelvrees voor overwinnen. Boven
dien loont het vaak de moeite niet,
omdat een proces voeren in veel
gevallen duurder uitvalt dan het
bedrag van een eventueel binnen
te halen schadevergoeding.
van onrustig zoeken, het moment
van de openbaring, het moment van
de respons of het antwoord breekt
het stadium van de activiteit aan,
dat is helemaal leven vanuit de posi
tieve beslissing loyaal te blijven aan
wat ons is geopenbaard. De fase
van activiteit komt tot uitdrukking
in ons dagelijks leven en wel alle
reerst in allerlei vormen van ere
dienst en in ons werk, waar we dat
ook verrichten.
Religieus ontwaken en religieus
betrokken zijn betekent dat iemand
niet meer wordt losgelaten door de
vraag naar wat uiteindelijk werke
lijk en waardevol is. Wat is de aard
van de werkelijkheid waarin ik leef,
adem en mijn bestaan leid? Wat is
er binnen die werkelijkheid heilig?
N
„Op zich zijn deze bureaus voor
rechtshulp niet slecht”, zegt Loes
Dommering, juriste bij Konsu
menten Kontakt. „Het is alleen
spijtig, dat de advocaten die daar
spreekuur houden, onvoldoende
op de hoogte zijn van consumen
tenzaken, van de geschillencom
missies bijvoorbeeld. De rechts
hulp die ze geven, ligt op een te
hoog niveau, te ver van de mensen
af die alleen maar om inlichtingen
verlegen zijn. Ik zie meer heil in
een wijkjurist, die bij de mensen
bekend is en dichter bij ze staat”.
We vestigen nog even de aandacht
op een werkstuk van F. C. van de
Bilt en Th. J. Moorman, getiteld
Licht en duister, gedachten en ge
beden voor zieken. Het is een uitga
ve van Gottmer te Haarlem en de
prijs bedraagt 18,50. De samen
stellers zijn ziekenhuispastores die
weten waaraan zieken in geestelijke
zin behoefte hebben. Thema’s zijn
onder meer vergankelijkheid en de
zin van het lijden, aanvaarding en
overgave, medeleven en dankbaar
heid, zonde en schuld, verzoening
en vrede. Blijkens de informatie
van de uitgever bevat het boekje
een rijke keuze aan korte, zinvolle
teksten, gedichten, bijbelcitaten, ge
dachten ter overweging, gebeden,
die beantwoorden aan de behoefte
en de mogelijkheden van zieke
mensen. Licht en duister is ook
uiterlijk een aantrekkelijke en han
dige uitgave. Als buitenstaander
heb ik alleen maar de huiver dat
sommige zieken al meer dan genoeg
hebben aan hun ziekte, zodat ze
daarnaast geen enkele behoefte
hebben aan een gebedenboek voor
zieken. Maar ik heb alle vertrouwen
in de ervaring van de beide zieken
huispastores.
Hij onderzoekt de mogelijkheden
en zal in overleg treden met
rechtshulpvertegenwoordigers en
de consumentenorganisaties, om
te beoordelen of overgaan kan
worden tot wetgeving.
De Commissie voor Consumen
tenaangelegenheden (CCA) van
de Sociaal-Economische Raad ad
viseerde de regering enkele jaren
geleden tot de oprichting van bu
reaus voor rechtshulp ter verbete
ring van klachtenbehandeling. In
alle arrondissementen zijn inmid
dels dit soort rechtshulpbureaus
ontstaan. De bedoeling is, dat deze
bureaus consumenten met klach
ten van advies dienen en bemidde
len bij het krijgen van bijvoor
beeld een advocaat.
In de branchegeschillencom-
missies zitten vertegenwoordigers
van de leveranciers en van de con
sumenten. De verschillende par
tijen zijn gelijk verdeeld. Voorzit
ter van de commissie is een onaf
hankelijk persoon. De overheid
(de ministeries van Justitie en
Economische Zaken) subsidieert
de geschillencommissies.
Creel vindt in ieder geval dat ge
loven veel en veel meer is dan het
simpel aannemen van bepaalde
waarheden, omdat die en die dat nu
eenmaal zegt of omdat geloven nu
eenmaal de gewoonte is. Niets is
minder waar dan dat. Hoezeer gelo
ven ook een min of meer collectief
gebeuren is, het is in de eerste
plaats een persoonlijke manier van
leven in de overtuiging dat er ie
mand is of iets dat het de moeite
waard maakt om voor te leven, des
noods zijn leven ervoor te geven.
Tot dit laatste zal men niet gauw
bereid zijn, als geloven zich beperkt
tot het aannemen van waarheden of
tot het volgen van bepaalde gebrui
ken en voorschriften of tot het vol
gen van bepaalde gebruiken en
voorschriften, omdat ze er nu een
maal bijhoren en omdat ze nauwe
lijks consequenties hebben voor on
ze manier van leven. Waar Creel
naar toe wil en wat ook de onderti
tel al aangeeft is de ruimte voor
persoonlijk geloven. Dit persoonlijk
geloven is niet in de eerste plaats
gericht op eigen ziel en zaligheid,
maar op een zelfstandige eigen ma
nier van volwassen leven vanuit on
ze geloofsovertuiging. Ruimte voor
persoonlijk geloven is eigenlijk een
hele gekke ondertitel. Geloven
hoort namelijk altijd persoonlijk te
zijn. Onpersoonlijk geloven gaat
We vinden de stelling niet met
zovele woorden bij Creel, maar ge
loven kan het beste worden om
schreven als leven in de verwach
ting dat het onmogelijke aan ons
persoonlijk en aan heel de wereld
zal worden voltrokken als enige
werkelijke mogelijkheid. De weten
schap komt hier een handje te hulp,
want bij elke nieuwe ontdekking
(van iets wat dus al bestaat) staat de
mens met zijn wetenschap voor
meer raadsels dan hij heeft opge
lost of zelfs maar kan oplossen. Wat
is wetenschap meer dan het open
gooien van nieuwe geheimen en
nieuwe onzekerheden? Uiteindelijk
staan geloof en wetenschap voor
dezelfde raadsels.
Wat geeft absolute zin, waarde, het
unieke, rijkdom en verheffing aan
het mensenleven en daarom ook
aan mijn leven? Op deze vragen
tracht Creel zijn lezers tot een per
soonlijk antwoord of op zijn minst
tot een persoonlijke bezinning te
brengen. Hij is ervan overtuigd dat
niemand tenvolle mens kan wor
den, voordat hij in aanraking komt
met die vraag naar het uiteindelijke
en voordat „hij de Grote Religieuze
Speurtocht” is begonnen.
Religie zet de hele persoon in rela-
t er slechts
commissies zijn voor de genoem
de branches. Bovendien zijn niet
alle leveranciers in die branches
aan te spreken. Van elke branche
hebben zich organisaties akkoord
verklaard met de geschillencom
missie.
Zowel de Consumentenbond als
Illustratie Ad Versluys het Konsumenten Kontakt beplei
ten een eenvoudige klachtenpro
cedure bij de kantonrechter. De
mogelijkheid die er nu is om bij de
voor
veel mensen geen gemakkelijke
manier. Procederen kost tijd en
een gezond religieus geloof zoals:
eenheid en zuiverheid in het ge
voelsleven, intellectuele eenheid en
zuiverheid, humanistisch, realisti
sche visie op het kwaad, optimis
tisch. Het verstand of het intellect
komt aan de orde in de vraag hoe
een gelovige zich opstelt tegenover
het dogma in de religie. Hierbij
moeten we bedenken dat de mens
ook in de wetenschap allerlei vraag
tekens en niet onverschrijdbare
grenzen ontmoet. Het is dus ver
keerd te veronderstellen dat alleen
het geloof een offer van de rede
vraagt. Als we Creel mogen geloven
botsen geloof en rede minder vaak
dan allerlei andere levensgebieden.
Waar Creel spreekt van betrokken
heid zonder absolute waarden,
geeft hij aan wat gerijpte religieuze
betrokkenheid inhoudt: toewijding
aan het beste dat we op dit ogenblik
kennen; erkennen dat we niet kun
nen bewijzen dat er niets beters is;
openheid voor de mogelijkheid dat
er zich iets beters aan ons voordoet.
Een heel gezonde levenshouding
dus en vrij van fanatisme.
Eveneens boeiend is het hoofd
stuk waarin Creel tracht na te gaan
hoe religieuze betrokkenheid groeit
en zich ontwikkelt. Via de stadia
Daarnaast zou er een wet moe
ten komen, aldus Konsumenten
Kontakt, die de producent ver
biedt schade te berokkenen aan
de consument. Op dit moment is
het niet mogelijk de verkoop van
schadelijke produkten door de
rechter te laten verbieden. Een
wet is effectiever dan klachten
commissies, vindt Konsumenten
Kontakt.
Er zijn wel mogelijkheden voor
een consument die klachten heeft.
Een centraal adres is de Stichting
Consumentenklachten, in Den
Haag, in 1970 opgericht met als
doel geschillen tussen consument
en leverancier zo snel en goed
koop mogelijk uit de weg te rui
men. De Stichting Consumenten
klachten gaat niet zelf aan de slag
met klachten. Ze werkt als een
overkoepelend orgaan voor zoge
heten branchegeschillencommis-
sies. Onder haar dak bevinden
zich de commissies van vijf ver
schillende branches, die zich met
de klachtenbehandeling bezighou
den. Er zijn commissies voor
klachten over chemische reini
ging, wasserijen en woninginrich
ting, er zijn ook afdelingen voor
reizen en recreatie.
De consument moet zich wel
aan enkele spelregels houden. Zo
is het de bedoeling, dat een ver
schil van mening over een gekocht
produkt eerst met de leverancier
wordt uitgevochten. Als dat op
niets uitdraait, moet de leveran
cier schriftelijk binnen een re
delijke termijn op de hoogte
worden gebracht van de klacht. In
de brief moet een datum worden
genoemd, waarbinnen de leveran
cier met de consument tot een
Ook waarheid is iets dat zich tussen
mensen onderling en tussen de
De Consumentenbond, die na
mens de consumenten deelneemt
in de branchegeschillencommis-
sie, is dan ook niet onverdeeld
gelukkig met deze beperkte vorm
van klachtenbehandeling. Me
vrouw Dil, hoofd van de juridi
sche afdeling van de Consumen
tenbond: „Al jaren proberen we
de klachtenbehandeling verder
uit te bouwen naar meer bran
ches. Deze bemiddeling is werke
lijk minimaal”
tie tot het leven, tot het hele be
staan. Echte religie is niet iets onbe
wust. Het is iets waarvan men zich
bewust is en waarnaar men nauw
gezet handelt. Dat laatste moet er
natuurlijk wel bij. Geloven is geen
vrijblijvende zaak. Creel durft zelfs
te zeggen dat een mens niet in leven
kan blijven als hij niet geloofde dat
er iets (liever iemand) is om voor te
leven. Elke mens heeft zijn geloof,
of hij het herkent of niet, of hij het
toegeeft of niet. Daarom is het maar
beter zijn geloofsopvattingen zo
helder mogelijk bewust te maken.
woordiging van de leveranciers, rechter je gelijk te halen, is
zodat getwijfeld moet worden aan
de onafhankelijkheid van de
mensen en hun omgeving voltrekt.
Creel zegt terecht dat we nooit van
onze plaats komen, als we honderd
procent zekerheid willen hebben
voordat we ons dagelijks leven
gaan leiden.
daar wel voor door, maar heeft in
wezen niets met geloven te maken,
wel met het klakkeloos en kritiek
loos aannemen van stellingen. Creel
noemt iemand niet gauw ongelovig,
want geloven zonder God kan heel
goed bestaan. Men kan tenslotte
ook heilig en oprecht geloven in het
godloze materialisme, in de econo
mie of wat men maar wil. Vanzelf
sprekend richt het zuivere, het per
soonlijke geloof zich niet op een
iets, een idee, een ideologie, maar
op een iemand, iemand die men kan
ontmoeten, tegen wie men jij kan
zeggen, met wie men kan praten,
aan wie men zich onvoorwaardelijk
durft over te geven.
Voorwaarde voor het verlenen
van de subsidie is, dat er een eer
lijke afweging plaatsvindt van de
belangen van zowel de leverancier
als de consument. Deze geschillen
commissies zijn dus een waarborg
voor een correcte klachtenbehan
deling. Ze vallen dan ook onder de
categorie van erkende geschillen
commissies. De consument be
taalt een gering bedrag aan klach-
tengeld, dat terug wordt betaald
(door de leverancier) als hij in het
gelijk wordt gesteld. De uitspraak
van de geschillencommissie is bin
dend. Dat betekent, dat beide par
tijen zich moeten houden aan de
beslissing van de commissie. Als
de commissie bijvoorbeeld be
sluit, dat de consument een scha
devergoeding krijgt, dan moet de
leverancier zich daarbij neerleg-
op wat ons allen en ieder persoon
lijk uiteindelijk aangaat.
In het boek ontdekken we mis
schien geen nieuwe dingen. Maar
het geeft vele plaatsen die uitnodi
gen tot bezinning. We worden weer
eens gewaar dat we niet te snel
moeten toegeven aan ons verlangen
op elke vraag een antwoord te krij
gen, van alles volstrekt zeker te
willen zijn. Dat is de mens in deze
wereld niet gegeven. Er zijn geen
absolute waarheden behalve de
waarheid dat er geen absolute
waarheden zijn. Hooguit kan men
God het predikaat absoluut toe
schrijven, als men daarbij tegelijk
maar bedenkt dat het absolute van
God de mens volstrekt niets te zeg
gen heeft, als er geen persoonlijke
relatie is tot God. Van dat absolute
zeg ik: dat zal ongetwijfeld waar
zijn, maar wat moet ik ermee begin
nen. Het gebeuren tussen God en
mens laat minder plaats voor abso
lute en onaantastbare waarheden
dan voor twijfel, voor risico, voor
avontuur, voor gevoelens. Zo is ook
waarheid geen absoluut gegeven.
In dit boek wordt godsdienst ge
zien als een wezenlijk element van
het menselijk bestaan. Ook van
daag. God is niet dood en de gods
dienst is nog even levenskrachtig
als vroeger toen de wetenschap nog
lang niet zovele verklaringen voor
ogenschijnlijk duistere zaken kon
aanreiken. Er is volgens de schrij
ver geen enkele aan de ervaring
ontleende reden dat de religie op
weg is uit de menselijke samenle
ving te verdwijnen. Over deze za
ken schrijft Richard Creel gezien
het onderwerp vrij licht en duide
lijk. Enige godsdienstpsychologi-
sche kennis of de bereidheid zich in
religieuze zaken ernstig te verdie
pen is voldoende om dit boek te
begrijpen. Het is uitgegeven door
De Toorts te Haarlem en het kost
ƒ25. Lezen van het boek is niet
alleen belangrijk om enig inzicht te
verkrijgen in het wezen van de
godsdienst, zeg maar het wezen van
de mens, het is ook van belang om
beter begrip te kweken voor men
sen die er in godsdienstige aangele
genheden anders over denken dan
wij. Zoiets komt wel degelijk voor.
In Creels waardevolle slotbe
schouwing noemt hij persoonlijke
onderwerping aan het beste dat we
kennen het hart van elk oprecht
religieus geloof. Hij bepleit dan
voor ieder een eigen persoonlijk ge
loof dat we bewust belijden en
waarvan we de waarde bewust heb
ben bepaald. Zo alleen kunnen we
leven op het hooste niveau dat een
mens kan bereiken. Zo’n geloof kan
niet mechanisch van anderen wor
den overgenomen. Traditie mag
evenmin domweg worden aanvaard
als zonder meer verworpen. Een
volwassen gelovige onderzoekt de
dingen met kritische waardering en
maakt ze zich daarna persoonlijk
eigen. Ons geloof is het resultaat
van een evenwicht tussen onze ei
gen inzichten en wat we bij onze
religieuze opvoeding hebben mee
gekregen. Elk geloof dat die naam
waard is moet een persoonlijk ka
rakter dragen. Het moet volgens
Richard Creel iets zijn dat in ons
innerlijk gebeurt en dat door ons
zelf wordt aangekweekt.
Tenslotte vestigt hij er de nadruk
op dat geloof nooit een blind en laf
slikken is van een stel waarheden.
Een gelovige moet inzien dat geloof
intelligent en moedig instemt met
het beste dat je kent. Gezonde reli
gie richt zich niet op die religie zelf,
maar op God. Creel citeert dan met
instemming Thomas Erskine: „Zij
die religie tot hun god maken, zul
len in hun religie God niet ontmoe
ten”. Als we moeten kiezen, zegt
Creel dan, kunnen we beter God
kiezen dan religie.
De aanbevelingen van de
consumentenorganisatie zijn aan
geboden aan minister De Ruiter
van Justitie. Het D’66-kamerlid
mevrouw Wessel-Tuinstra heeft
onlangs de minister gevraagd of
de aanbevelingen kunnen worden
overgenomen. De Ruiter lijkt er
niet afwijzend tegenover te staan.
Alleen dié leveranciers, die zijn
aangesloten bij de organisatie in
hun branche, die meewerKt aan de
commissie, zijn verplicht zich te
onderwerpen aan de spelregels
van de geschillencommissie. De
leden van de Algemene Neder
landse Vereniging van Reisbu
reaus (ANVR) hebben bijvoor
beeld een afvaardiging in de ge
schillencommissie. Maar alle reis
bureaus die niet bij de ANVR zijn
aangesloten, zijn dus niet aan
spreekbaar.
Een klachtenprocedure bij de
kantonrechter moet vooral een
voudig zijn, vinden de consumen
tenorganisaties. Eenvoudig, snel
en zonder hoge kosten. Het Kon
sumenten Kontakt heeft voorstel
len omschreven voor een vereen
voudigde klachtenprocedure in
het boekje „De consument en de
rechter”. Daarbij wordt verwezen
naar landen als Zweden, Enge
land en de Verenigde Staten, die
al een soortgelijke procedure
kennen.
De erkende geschillencommis
sies zijn overigens, vindt mevrouw
Dil, te verkiezen boven de klach
tencommissies, die veel bedrijven
zelf in het leven hebben geroepen.
„Wij adviseren de consumenten
niet zich te verlaten op deze niet-
erkende geschillencommissie*
Zo
bar
weri
kom
ook
de j
"macl
k He
gevo
als h
jaar
gron
meld
len 1
"Toen
maal
"state
cone
ding<
aang
ken
geno
Vc
hetl
de d
tot v
alle
niet
invO'
tion
inzaj
film
De
in g;
gelef
Als i
luch
gew<
de r
gevr
Hj
de d
naar
ject
~vera
j; verk
men
Vc
kaar
het
van
flink
boek
die l
I gen
-van
De
Hym
dat 1
met
met
de n
VOlgl
binn
r te w
dat 1
i kwel
se n
I mete
De instelling van de branchege-
schillencommissies is een eerste
-
- - 4.
- l,'* - z
L, W
