(De leeuw, het lam
de kernbom)
T
en
DEFENSIE-MINISTER VERDEDIGT ZICH TEGEN DISCUSSIESTUK VAN
„ZIJN” SYNODE
door Reinier van de Loo
VANDAAG DEMONSTRATIE VERPLEGEND PERSONEEL
Geweten
Taakomschrijving
Wisselgeld
N-bom
Modernisering
Libanon
Tegenvraag
Verschil van mening
■M
w
■■■MMM
■M
de
re
het bezit van kernwapens moet worden afgewezen, onder het motto: „Alle kernwapens de wereld
uit, te beginnen met Nederland."
- „Ons doel, ons hartstochtelijk streven, moet de vrede zijn. En die vrede dienen we door
-.afschrikking. Afschrikking ook met het kernwapen. Als het Interkerkelijk Vredesberaad, als de
/„schets' van de Hervormde Synode voor eenzijdige vermindering van onze Nederlandse
kernbewapening pleiten, bewijzen ze daar de vrede geen goede dienst mee.”
Ik weet ook wel dat kernwapens verschrikkelijk zijn. Maar ze werken in hun afschrikkingsfunc-
tie. Niet als gebruiksmiddel, nee, juist als middel om gebruik ervan te voorkomen. Ik wil toch wel
even vaststellen dat het kernwapen, de twee keer dat het is ingezet, in Azië een eind heeft
gemaakt aan de Tweede Wereldoorlog (Hirosjima, Nagasaki) en sindsdien als afschrikwekkend
middel fungeert. Trouwens, je kunt je nog afvragen of bijvoorbeeld het conventionele bombarde
ment van Dresden, waar 300.000 mensen in één nacht op de meest afgrijselijke manier zijn
gedood, niet minstens even afschuwelijk was. Natuurlijk is het smerig materiaal. Maar is niet elke
vorm van oorlog smerig?”
Zo verdedigt defensieminister mr. Willem Scholten (51 jaar, CDA) zich tegen het recente
discussiestuk van „zijn” synode („Ik ben maar een bescheiden lid van de hervormde wijkgemeen-
te Veur”) en de uitspraak van het Interkerkelijk Vredesberaad, dat niet alleen het gebruik maar ook
■■MHMii^MHH
Scholten de ongenaakbare
inderdaad
koel.
stuk,
on-
Strijd rond ziekenhuisbed
i
Scholten, fel, het woordgebruik verraadt zijn CH-
huisvesting en zou ook ergens van een kansel
hebben kunnen schallen: „Ik werk hartstochtelijk
aan de vrede en wil daarom die wapens wèl hebben,
maar voorkomen dat ze gebruikt worden. Vrede
met dergelijke nucleaire gevaren om ons heen is,
dat geef ik toe, niet precies het ideale paradijs
beeld.” En met omfloerste stem: „Maar ik weet ook
dat de mens uit dat paradijs is verdreven. En ik
weet ook waardoor.” En dan, ingetogen, bijna fluis
terend: „De zondigheid van de mens in deze wereld
zal er helaas toe leiden dat we nooit zullen zien hoe
de leeuw met het schaap en het lam verkeert. En
toch geloof ik in die nieuwe wereld die ons in
Openbaringen is toegezegd. Nou, en in die situatie
meen ik van harte dat de vrede, onze beperkte
vrede, gediend is met afschrikking. Ook met het
kernwapen.”
Dat besluit was een compromis waar
alleen de kroonleden en de ziekenfond
sen voor stemden. De ziekenhuizen wil
den oorspronkelijk 10.000 nieuwe perso
neelsleden en in tweede instantie mini
maal 7000 en stemden tegen. De organi
saties van verplegend personeel willen
30.000 nieuwe verplegers over een perio
de van drie jaar erbij hebben en stonden
achter de ziekenhuizen toen zij nog dit
jaar 10.000 man erbij eisten.
De bonden zijn echter niet tevreden
als er alleen een personeelsuitbreiding
komt. Ook de taak van de verplegers
moet nauwer omschreven worden. Vol-
Maar, gesteld dat je al eens nee zou willen
zeggen. Heb je dan als Nederlandse minister ge
noeg inbreng tegen de grote NAVO-broers of tegen
de wapenindustrie, die vaak zijn produkten al van
de band laat rollen voordat de politici ook maar
hebben kunnen nadenken over het ja of nee?
„Tien jaar geleden werd daar inderdaad heel wat
minder over nagedacht dan nu. En de mogelijkhe
den tot gemeenschappelijk overleg nemen toe. Wel
degelijk. Politici hebben heus niet de hele wapen-
produktie in hun vingers, maar het is beslist niet
meer zo dat wij alleen maar hijgend achter de
industriële ontwikkelingen aanhollen. En je kunt
bovendien niet volhouden dat iedere technologi
sche ontwikkeling een slechte is. Het is toch onzin
om technische verbeteringen op elk levensniveau te
aanvaarden, maar alleen voor de militairen te zeg
gen dat ze maar bij knotsen moeten blijven.”
Maar even terug, u beleidt wel met de mond de
stelling uit het regeerakkoord, dat we naar vermin
dering van de kernbewapening moeten streven,
maar welke concrete initiatieven neemt u dan in de
praktijk?
Haalt de nota kernbewapening óók al achter zich
vandaan, zoals hij even later ook de jongste kran-
teknipsels bij zich blijkt te hebben. De man is
inderdaad, zoals Haagse kringen vaak beweren,
moeilijk in verlegenheid te brengen. Kent zijn za
ken en kan zijn wil doordrijven omdat niemand
hem met fouten om de oren kan slaan. Deskundig,
ad rem en een beetje eigenwijs. Men noemt hem
koel, stug, ontoegankelijk en compromisloos. Hij
noemt een aantal wegen waarlangs iets bereikt kan
worden. Zoals: internationale onderhandelingen en
het gebruik maken van conventionele middelen
waar dat mogelijk is. Slaat dan ook gewiekst terug
met een typisch diplomatiek wapen, de tegenvraag:
„Heeft u over de 155 mm dan ooit een initiatief tot
vermindering gezien van het vorige kabinet, van
mijn socialistische voorgangers? Om dat uit de
NAVO-plannen verwijderd te krijgen? Hebben ze
altijd mooi voor zich uitgeschoven, is altijd blijven
hangen.”
Maar die GS rijdt niet op atoomkracht
„Nee, maar als wij nu geen modernere wapens
hadden, of als we zo’n modernisering zouden afwij
zen, zou men ons in de NAVO en wat is de
NAVO anders dan wij zelf? makkelijk van para
siteren kunnen beschuldigen. Het gaat hier toch om
bondgenootschappelijke afspraken en taken. Ook
Joop den Uyl bevestigt dat. En ook mijn voorgan
ger Bram Stemerdink. Die heeft dat parasiteren ten
aanzien van de nucleaire wapens afgewezen. En als
de PvdA dan nu aan komt draven met één, hooguit
twee atoomtaken voor de Nederlandse strijdkrach
ten, in plaats van de huidige vijf, dan vraag ik me af
wat dat voor filosofie is. Waarop is dat gebaseerd?”
staat het kernwapen als noodzakelijke afschrik
king.”
lijnshulpverleners er niet op berekend
om nu een veel grotere stroom van pa
tiënten te moeten helpen. Zolang die
eerstelijnshulpverlening daar niet op be
rekend is zullen de ziekenhuizen toch
meer personeel moeten aannemen.
Al dat soort dingen kosten tijd. Boven
dien moet verplegend personeel ook
steeds meer huishoudelijk werk doen.
Uit uw nota blijkt niet dat u de atoomtaak
NIET wilt uitbreiden.
„Er staat niet in dat ik die taak wil vergroten.”
Die terugdringing van het kernwapen betekent
gelijktijdig vergroting van het conventionele deel
van de strijdmacht. Vanwege het veelgeroemde
evenwicht. Dat is erg duur. Je zou echter kunnen
zeggen dat dat meer geld voor minder gevaar is.
„In het algemeen is dat inderdaad duurder. Maar
het CDA heeft gezegd dat het bereid is dat offer te
brengen. Binnen de grenzen van het mogelijke
natuurlijk. Vandaar ook de goedkeuring van de
jaarlijkse 3-procentsverhoging.
Ik heb me met dat kabinetsstandpunt kunnen vere
nigen. Anders zat ik hier niet.” (Dat standpunt is,
dat de produktie van de N-bom moet worden voor
komen door de mogelijkheid dit wapen in te bren
gen in de Oost-West-besprekingen over wapenbe
heersing; daarmee blijft de mogelijkheid van pro
duktie echter aanwezig. Carter heeft de produktie
inmiddels opgeschort - VdL.) „Ik durf ook niet te
zeggen of de neutronenbom de grens van het toe
laatbare overschrijdt. In abstracto is het helemaal
niet mogelijk, te zeggen: dit wapen kan wel, dat
niet. Maar ik kan over zoiets wel degelijk gewetens
conflicten hebben. Zoals ieder mens.”
Typisch diplomatenantwoord. Dat vroegen we
niet. Kun je de straf in Griekenland verlagen?
„Ik kan de Grieken net zo min vragen hun straf
recht te veranderen als hun inkomstenbelasting te
verhogen.”
Nu we het toch over geweten, humaniteit heb
ben: kunt u als Nederlands bewindsman binnen de
NAVO iets bereiken als u bijvoorbeeld dingen in
andere lidstaten inhumaan vindt? Griekenland
bijvoorbeeld gooit dienstweigeraars 19 jaar de cel
in het gedrang, doordat de personeels
uitbreiding pas op 18 juni in de Tweede
Kamer besproken zal worden. Volgens
een woordvoerder van Het Beterschap is
het waarschijnlijk dat de staatssecreta
ris haar beslissing pas na de kamerbe
handeling neemt. De voortgangsnota in
zake Bestek ’81 is dan ook behandeld.
Als de staatssecretaris bij haar toezeg
ging van 95 miljoen blijft, is het vrijwel
zeker dat daar acties van de bonden op
zullen volgen.
De oorzaak voor het personeelstekort
in de verpleging ligt in het uitbreiden
van het aantal taken van de verpleegku-
nidgen. De woordvoerder van Het Beter
schap illustreerde dat met het voorbeeld
van de fysiotherapeut die in het week
einde vrij heeft, terwijl de behandeling
van zijn patiënten door moet gaan. Hij
geeft dan instructies aan de dienstdoen
de verpleegsters die gedurende zijn af
wezigheid naast hun normale werk ook
die behandeling nog moeten geven. En
die fysiotherapeut is dan niet de enige.
Gebruikt u de uitgestelde beslissing over de
eventuele atoomtaak voor de houwitsers later als u
dat uitkomt als wisselgeld, zo van: hier heb je je
155 mm-kanon, die atoomkop hoeft niet meer zo, ik
heb intussen heel andere, nieuwe wapens nodig? In
Haagse wandelgangen is over zo’n Scholten-truc
gesproken.
„Ik heb dat niet publiekelijk gehoord en zou ook
de term wisselgeld niet willen gebruiken. Maar je
moet zoiets toch wel tegen de achtergrond zien van
mogelijke nieuwe nucleaire ontwikkelingen. Vroe
ger leefde de gedachte dat alleen strategische kern
wapens voldoende afschrikwekkend waren. Die
gedachte leidde in uiterste consequentie tot ideeën
over een eigen Europese kernmacht. Die hebben
vorige kabinetten, die heeft dit kabinet en die heeft
deze minister van defensie volstrekt afgewezen. Als
u echter praat over nieuwe Russische wapens zoals
de Backfire-bommenwerper, die door zijn lange
bereik en zijn enorme wendbaarheid moeilijk is uit
te schakelen, of de SS-20 raket, dan moet u de
lange-termijnplanning binnen de NAVO inderdaad
wel zien als iets flexibels, iets dat verandering van
bewapening en wapens nodig kan maken.”
U sprak over nieuwe wapens. De neutronen
bom? Kruisinga stapte op omdat hij dat ding
radicaal verwierp. U volgt hem op. Betekent dat
dat u er niet tegen bent?
„Over de periode-Kruisinga praat ik niet. Over de
neutronenbom heeft het kabinet zich uitgesproken.
Dat is geen argument.
„Maar ik mag toch wel even een feit consta
teren?”
„En dan moet u ook bedenken dat terugdringing
van de rol van het kernwapen niet betekent dat elke
beslissing een afwijzende moet zijn. Het gaat trou
wens niet om uitbreiding van de Nederlandse
atoomtaak, maar om modernisering. We hebben nu
kernenergie, kernbewapening. Zo gaat dat in het
hele leven. Bepaalde ontwikkelingen zijn niet om
keerbaar. Sommige wapens zoals de Honest John-
raket móesten gewoon worden vervangen. Mijn GS
van nu is ook heel wat anders dan het Amietje
waarmee ik in 1963 naar de Kamer reed.”
Het wordt volgens hem hoog tijd dat er
een standaard wordt vastgelegd. Er
moet een taakomschrijving voor het ver
plegend personeel komen. Zolang die er
niet is, zijn alle getallen voor personeel
suitbreiding discutabel. „Maar”, zo
voegde hij eraan toe, „willen er gegevens
Staatssecretaris Veder-Smit (Volksge
zondheid) liet al tijdens de onderhande
lingen binnen het COZ weten dat er voor
personeelsuitbreiding in ziekenhuizen,
verpleeghuizen, zwakzinnigeninrichtin
gen en psychiatrische ziekenhuizen
maar 95 miljoen gulden beschikbaar is.
Zelfs de ziekenfondsen, die zo min
mogelijk extra personeel aan willen ne
men en de uitbreiding door reorganisa
tie en uitzonderingsregelingen willen be
perken tot 4000 man, vinden dat te wei
nig. Volgens hen is er 150 miljoen gulden
nodig.
Stuurt u, zoals de NAVO onlangs vroeg, een
tweede Nederlandse brigade naar Duitsland?
„Het gaat niet zozeer om het ter plaatse rigoreus
uitbreiden van de Nederlandse manschappen, als
wel om de versnelling van de reactietijd van het
hele Legerkorps op momenten dat dat nodig zou
zijn. Ik kan me dus voorstellen dat we voorlopig
geen tweede brigade sturen, maar wel de mobiliteit
opvoeren en wellicht meer voorraden en materiaal
naar het oosten sturen. Ik hoop daarover binnen
afzienbare tijd te beslissen. Ik moet er overigens
wel bij zeggen dat we natuurlijk nooit alle eisen van
de NAVO-defensieplanners kunnen inwilligen. Dat
zou onze 3-procents spankracht te boven gaan.”
Libanon ten slotte. Is de overheid voorbereid op
onverhoopt het eerste dodelijke slachtoffer?
En wat betekent onze taak daar voor het hele beeld
van het Nederlandse leger?
„Bij het vertrek van Schiphol heb ik duidelijk
gezegd dat Libanon een taak met gevaren en risi
co’s was. Dus zijn we mentaal op alles ook het
ergste voorbereid. Overigens zie je nu dat men
sen die maatschappelijk wat breder denken, min
der moeite hebben met onze vredestaak daar dan
mensen die juist eng nationalistisch zijn. Libanon,
de waterputten in Tunesië, Soedan, de winterhulp
in Groningen, dat zijn toch zaken waarmee het
leger dichter bij de mensen komt.
Ik heb trouwens helemaal niet zulke negatieve
ideeën over het imago van het Nederlandse leger.
Zo’n beeld wordt toch niet bepaald door lange
haren. Kijk maar eens naar de voortreffelijke resul
taten van de Nederlandse deelnemers aan internati
onale manoeuvres. Prima. Nee, er zijn wel wezenlij
ker normen van waardering dan tijdelijke uiterlij
ke verschijningsvormen. Kijk trouwens eens naar
ons VN-detachement. Plotseling laten sommigen
zich radicaal kaal scheren. Verandert dat iets aan
de erkenning?”
op tafel komen, dan moeten die vanuit
de werkers komen. En dat kan niet zo
lang er niet meer mensen zijn”.
„Er moet een discussie komen over de
taak van de verpleging, maar daar is tijd
voor nodig. Die kan niet uit de huidige
werktijd komen. Als er niet meer men
sen komen, kan er ook niet over gespro
ken worden en blijft elk getal dat wordt
genoemd discutabel. De verpleging be
vindt zich wat dat betreft in vicieuze
cirkel”.
gens een woordvoerder van de grootste
bond van verplegend personeel, Het Be
terschap, heeft de verpleging zich in de
loop der jaren veel te veel extra werk in
de maag laten splitsen, zonder dat daar
voor extra personeel werd aange
trokken.
De oplossing van de ziekenhuizen
(10.000 man erbij) en de bonden (over
drie jaar gespreid 30.000 man erbij) zou
voor dit jaar 300 miljoen extra kosten.
Om het besluit van het COZ (5000 man
erbij) uit te voeren, is 190 miljoen nodig.
Met een optocht en een bijeenkomst
in de Demkahallen in Utrecht zal de
actiegroep „COZ-tneer personeel rond
om het bed” vandaag 12 mei, de dag
van de verpleging, samen met de bon
den van verplegend personeel demon
streren voor een verruiming van de
personeelsnormen die het Centraal Or
gaan Z iekenhuistarieven (COZ) han
teert voor wat betreft het aanstellen
van verplegend personeel.
Vorige maand besloot het COZ, een
orgaan waarin ziektekostenverzeke
raars en Ziekenhuisraad samen met
vertegenwoordigers van bet Rijk zitten,
tot een verruiming van die normen, per
I april, waardoor 5000 extra personeels
leden kunnen worden aangenomen.
in. Soldatenloon is overal verschillend. Buiten
Nederland heeft bijna niemand een soldatenvak
bond. Wij hebben geen groetplicht en wel lang
haar. Kunt u en wil u aan dingen die u mogelijk als
onrechtvaardig beschouwt wat doen?
„Twee dingen o nee, dat is een beetje te Den
Uyl-achtig. Kijk, als u mij vraagt de straf op dienst
weigering in Nederland te verhogen, dan zal ik dat
niet voorstellen.”
Weer ontwijkend. Vindt u dan niet dat de inhu-
maniteit van het ene lid de geloofwaardigheid van
de anderen schaadt?
„Zo’n grote harmonisatie behoort niet tot de
doelstellingen van de NAVO. Je moet je beperkin
gen kennen. Van der Stoel heeft juist voor die
Grieken heel wat gedaan, maar die was geen minis
ter van defensie”.
Waarmee deze koele realist zich duidelijk afzet
tegen een deel van zijn geloofsgenoten. Een realist
die overigens grif toegeeft dat mensen die een
absoluut „neen” tegen het kernwapen uit de Bijbel
menen te kunnen halen, als legitiem gerespecteerd
moeten worden.
Wel vindt de bewindsman dat je moet proberen
via de dialoog met de andere kant tot vermindering
van de (kernjbewapening te komen. „Maar heeft u
van die andere kant al eens een signaal gekregen
dat ze daar bezig zijn de rol van het kernwapen
terug te dringen? Ik niet. Misschien leeft dat wel
onder de Oosteuropese bevolking, maar die volks
mening krijgt geen kans, is althans hier niet be
kend.”
Deze man verbleekte onlangs achter de rege
ringstafel toen mensen uit zijn eigen partij (De
Boer, Frinking) de opzienbarende koerswijziging in
het christelijke blok onder woorden brachten door,
net als de socialisten, voor vermindering van het
aantal atoomtaken in de Nederlandse strijdkrach
ten te pleiten. Eenzijdig.
Komt het binnenkort tot een regelrechte botsing
tussen partijgenoten? Tussen de minister en zijn
fractie? Hij schuift de beslissing over het toekennen
van een atoomtaak aan het 155 mm-kanon voor zich
uit: wil het nog bestuderen. Hij pleit dan wel niet
voor een verruiming van de Nederlandse atoom
taak, maar een duidelijk uitgesproken streven naar
vermindering zien zijn partijgenoten niet.
Scholten, ex-stadsverslaggever bij Trouw en oud-
medewerker van het Financiële Dagblad „en dus
altijd bewapend met documentatie”, trekt prompt
het regeerakkoord uit zijn binnenzak: „Heb ik altijd
bij me. En ik heb het aanvaard als uitgangspunt,
anders was ik niet aan deze taak begonnen. In dat
akkoord staat dat de rol van het kernwapen dient te
worden verkleind. Maar niet eenzijdig, door bij
voorbeeld Nederland alleen. Met het terugdringen
van die rol hoeft niet te worden gewacht tot een
evenwicht in de conventionele bewapening is be
reikt. Dat zijn parallel lopende acties. En met een
conventioneel evenwicht bedoel ik niet: één tank
hier tegenover één tank daar, zo werkt het niet.
Maar op basis van gelijke mogelijkheden, afstand,
paraatheid, kwaliteit.
En ik hoef u niet te vertellen dat het Westen op
conventioneel gebied ver achter ligt bij het Oosten.
Het Warschau-pact kent een jaarlijkse reële groei
van 4 tot 5 procent in zijn defensie-uitgaven, wij
maar 3. En het Warschau-pact besteedt 10 procent
van zijn nationale inkomen aan bewapening, wij
maar 3. Dat is géén evenwicht. En daartegenover
Is Scholten
toegankelijk?
„Koel, ja, ik moet een beleid voeren en daarvoor
is duidelijkheid nodig. Dat kan koel overkomen.
„De ongenaakbare” hebben ze me al genoemd.
Nou, volgens sommige Kamerleden ben ik dat niet.
Saai hebben ze me ook al genoemd. Daarover
hebben mijn eigen kinderen het hardst moeten
lachen
KMA-gouvemeur Von Meyenfeldt zei onlangs
in een interview in Opzij dat vrouwen maar beter
weg konden blijven uit het leger, omdat daar
„mensonterend werk in een smerig bedrijf" werd
gedaan.
„Ik geef geen commentaar op de gouverneur.
Maar ik vind het juist dat in principe alle legerfunc-
ties ook voor vrouwen moeten openstaan. Al zie ik
nog niet onmiddellijk meisjes in schuttersputten
duiken. Maar een smerig bedrijf? Kom nou, dat is
het voor een man toch ook? Ik vind de probleem
stelling zoals die vanuit feministische hoek wordt
gesteld, absoluut fout. Een vertroebeling van feiten.
Ik vindt met name dat man en vrouw juist in de
oorlogsvoorkoming een volstrekt gelijke taak
hebben.”
Minister Ginjaar liet bovendien nog in
een brief aan de onderhandelingspar-
ters voor de ziekenhuis-cao weten dat
van de 95 miljoen die zijn ministerie ter
beschikking wil stellen, alleen sprake
kan zijn als de verpleegkundigen dezelf
de „korting” van een half procent per
halfjaar op hun loonstijging als de amb
tenaren accepteren.
De staatssecretaris zou nog deze
maand een beslissing nemen over die 95
miljoen. Maar dat komt waarschijnlijk
Alle partijen, ook de ziekenfondsen,
zijn het erover eens dat er meer perso
neel moet komen. Er is echter hevig
verschil van mening wanneer de grootte
van het personeelsgebrek aan de orde
komt en hoe het moet worden aange
vuld. De bonden willen net als de actie
groep „COZ-meer personeel rondom het
bed” dat de normen verruimd worden,
zodat elk ziekenhuis automatisch een
vast aantal verplegers per bed meer
krijgt. De ziekenfondsen zijn het daar
niet mee eens. Zij willen zomin mogelijk
extra personeel.
Volgens de Vereniging Nederlandse
Ziekenfondsen moet worden vastgehou
den aan de richtlijn van vier ziekenhuis
bedden per duizend inwoners. Er zou
een groter accent moeten komen op
hulpverlening buiten het ziekenhuis, po
liklinisch en „eerstelijnshulp” (huis
artsen).
Met dat laatste zijn de bonden het wel
eens. Alleen zijn volgens hen de eerste-
5T155
