s.
„Aardig vraagje maar goedkoop”
N
1ST
)E
s
«T.
„BLANKE AFRIKANEN MOGEN GEWOON BLIJVEN"
99
I
I
gevolgen
hebben
Uitslag zal
bindende
13
2 1
M E I
19 7 9
12
„Bisschop Abel Moezorewa werd
op 14 april 1925 in Oostelijk-Rhodesië
geboren. Hij was de oudste zoon in
een gezin van negen kinderen; de
ouders waren eenvoudige boeren. Na
zijn lagere schoolopleiding begon hij
aan theologische studies, werd evan
gelist van de Verenigde Methodisten
kerk en later ouderling in het gebied
van Roesape. In 1958 vertrok hij met
een studiebeurs naar de Verenigde
Staten, waar hij vijf jaar bleef. Eerst
aan het Centrale Methodistencollege
in Fayette (Missouri) en later aan het
Scarrit-college van de Nashville-uni-
versiteit in Tennesse.
(Van onze redacteur in Zuid-Afrika,
Karl Breyer)
et
ie
e-
MAANDAG
Er is geen reden
Moezorewa
meer om ons te boycotten
I
veilig kunnen
jaren
op-
Nederlands energiebeleid
vereist brede discussie
i
i
van Joshua Nkomo dema macht overgenomen.
Desondanks reisde bisschop Moezorewa in oktober
1977 naar de vredesconferentie in Genéve. Na de
mislukking daarvan begon hij met nieuwe onder-
handelingen met Ian Smith, die in maart 1978
resulteerden in de „interne oplossing”. Sindsdien
was hij met Ndabiningi Sithole, hoofdman Chirau
en Ian Smith lid van de overgangsregering, die een
nieuwe grondwet voor Rhodesië voorbereidde en
de verkiezingen van 17 tot en met 21 april organi
seerde.
Abel Moezorewa, nu in zijn eenvoudig, maar
scherp bewaakte huis in de buitenwijken van Salis
bury, toont zich allerminst een politicus, die, al
thans uiterlijk, moeite heeft met de roerige situatie
waarin zijn land verkeert. Want ondanks het feit
dat zijn partij tijdens de verkiezingen 67,3 procent
van alle stemmen behaalde en daarmee 51 van de
100 zetels in het nieuwe parlement veroverde, is
van stabiele verhoudingen geen sprake. De guerril
laoorlog gaat onverminderd door en ook Moezore-
wa’s eigen positie wordt bedreigd. Rivaal Sithole
spreekt van manipulaties tijdens de verkiezingen,
en medestrijder James Chikerema heeft het over
een „mafia” in Moezorewa’s partij. ZANU-leider
Robert Moegabe heeft verklaard dat Moezorewa
bovenaan de zwarte lijst met te executeren land
verraders staat.
Moezorewa is er niet van onder de indruk: „Si
thole is een slimme politicus, maar een opportunist
en een slecht verliezer. Bovendien is hij nu bezig
om het goede image dat hij in de laatste maanden
had, zelf stuk te slaan en ook nog de democratische
oplossing voor dit land in gevaar te brengen. Maar
ik neem aan dat niemand hem werkelijk serieus
neemt. Wat Chikerema aangaat, kan ik alleen maar
zeggen, dat hij nog steeds de vice-president van
deze partij is. Dus de bedreiging van Robert
Moegabe interesseert mij niet. Het is duidelijk dat
politici in deze kritische tijd ook vijanden hebben.
Waarom zou ik me daarover zorgen maken?”
Maar is u er van overtuigd dat de verkiezingen
vrij en eerlijk zijn geweest?
„Het staat vast dat de meerderheid van de bevol
king, de meerderheid van de democratische partij
en thans voor het eerst gebruik kon maken van de
democratische rechten die haar 88 jaar lang gewei
gerd werden. U heeft zeker zelf wel kunnen zien
met welk enthousiasme de bevolking aan deze
verkiezingen heeft deelgenomen”.
Wat is momenteel uw positie tegenover de
frontstaten? Hebben zij een recht om de ontwikke
ling in Zimbabwe te beïnvloeden?
„Zij hebben absoluut geen enkel recht om ons
voor te schrijven op welke manier wij de vrijheid
moeten kiezen. Zij hebben geen recht om zich hier
in welke vorm dan ook in te mengen”.
Maar toch beweren de frontstaten en andere
landen dat een groot gedeelte van de bevolking
zoals bijvoorbeeld de leden van het Patriottisch
Front niet konden kiezen?
„Wij hebben nooit gezegd dat wij een enorm hoog
opkomstpercentage bij de verkiezingen moesten
bereiken. Maar in sommige landen in Afrika zijn
nog nooit verkiezingen gehouden en in andere
staten, waar geen burgeroorlog heerst, komen zelfs
heel wat minder kiezers naar de stembus. En toch
twijfelt niemand aan de legaliteit van de aldaar
gekozen regeringen. Alleen tegenover ons is er
sprake van huichelarij. Kijk maar naar Oeganda,
waar een regering met de hulp van Tanzaniaanse
troepen aan de macht komt en niemand verder
vraagt of dat legaal is”.
duizenden
bergen.
Nu is deze opsomming lang niet volle
dig. De zaak is zo ingewikkeld en vér
strekkend, en daardoor zo omstreden,
dat regering en Tweede Kamer eigenlijk
niet op eigen houtje durven te beslissen
over de vraag of en waar in ons land
kerncentrales gebouwd moeten worden.
In feite was daartoe al in 1974 beslo
ten. Nederland moest er drie neerzetten,
waarvoor het toenmalige kabinet de
keuze liet uit zeven bouwplaatsen.
Om daaruit te kiezen bestaat een in
spraakprocedure, genaamd planologi-
Dus de blanken kunnen voor de rest van hun
leven hier blijven?
„Maar natuurlijk. Zij zijn hier al vijf generaties.
Het zou een groot kwaad zijn om ze nu weg te
jagen. Zij zijn geen Europeanen meer, zij zijn
blanke Afrikaners”.
Maar dit was tot nog toe toch een kapitalistisch
land. Gaat dit zo blijven?
Zeker. Kijk naar de rest van Afrika, waar men
iets anders probeerde. Vrije handel en geen socia
listisch systeem, dat is ons doel. Elke vrije onder
handelaar kan hier werken”.
Maar wat gaat er gebeuren als Joshua Nkomo
terugkomt?
„Hij is van harte welkom”.
Ook als leider van een oppositiepartij?
„Ook dan is hij welkom. Wij zullen een democra
tie zijn die ook een verantwoordelijke oppositie
nodig heeft”.
sche kernbeslissing.
Zoals te voorspellen was, bleek al
gauw dat er geen plek in ons land te
vinden is waar geen hevig verzet bestaat
tegen de bouw van een kerncentrale.
Zodat hogerhand concludeerde dat eerst
maar eens de vraag afgehandeld moet
worden of Nederland überhaupt wil
doorgaan op kernenergie.
Sinds zomer vorig jaar overleggen ka
binet en Kamer dan ook naarstig over de
opzet van een soortement diepgaande
volksraadpleging over kernenergie, en
dus - zie hierboven - over het energie
vraagstuk in het algemeen. Een novum
in de vaderlandse besluitvorming.
Die „brede maatschappelijke discus
sie” zoals dat experimemt is gedoopt,
moet parlement en kabinet in staat stel
len in het begin van de jaren ’80 gefun
deerd knopen door te hakken.
oordelen over een project, dat zozeer tot
de verbeelding spreekt als kernenergie.
Uit onderzoek is gebleken dat het publiek
de risico’s van kernenergie veel griezeli
ger vindt dan van bijv, autorijden. Hoewel
aanwijsbaar het laatste veel gevaarlijker
is dan het eerste. Waarschijnlijk speelt
daarbij een belangrijke rol dat kernener
gie risico’s oplevert die onzichtbaar zijn
(straling), die grote massa’s mensen tege
lijk bedreigen en die we niet zelf kunnen
overzien en afwegen.
Vanwege de beoogde „objectiviteit”
wordt ook gerept over een geleide voor
lichting tijdens de brede maatschappelij
ke discussie. Niet dat er censuur zou moe
ten plaatsvinden, maar wel zou de infor
matie van de media aan het publigk vol
gens sommigen „gewaarmerkt” moeten
worden op juistheid. Het is niet toevallig
dat dit aspect ook al naar voren gekomen
is bij de discussie over een ander omstre
den tëchnologisch-wetenschappelijk on
derwerp met grote maatschappelijke ge
volgen: het onderzoek naar de erfelijk
heid onder de naam recombinant-DNA.
Ook daar wordt gepleit voor een brede
maatschappelijke discussie over de gren
zen van het toelaatbare, met geregisseer
de voorlichting aan het publiek om een
nog grotere verwarring te voorkomen.
Niet dat de voorstanders van zo’n gelei-
ding de publieke opinie willen manipule
ren juist niet. Althans, men wil voorko
men dat voor- en tegenstanders op eigen
houtje eenzijdige voorlichting geven en
dat de media daar, altijd tuk op afwijken
de meningen, onevenredig veel aandacht
aan wijden.
Dat zo’n regie van de voorlichting de
persvrijheid zal aantasten, is niet denk
beeldig. Op zichzelf al bijna een onder
werp voor een brede maatschappelijke
discussie.
Kortom, kabinet en Kamer weten niet
zo goed wat ze ermee aan moeten. Het
doel van de brede maatschappelijke dis
cussie is zoveel mogelijk mensen bij het te
voeren energiebeleid te betrekken, om
achteraf niet voor onaangename verras
singen te komen staan, zoals in Oostenrijk
gebeurde. Daar is de eerste grote kerncen
trale, die een miljard kostte, nooit in werk
ing getreden nadat kernenergie bij refe
rendum is afgewezen.
En in de Verenigde Staten is na veel
touwtrekken geheim materiaal van de
Atomic Energy Commission boven water
gekomen, waaruit blijkt dat kerncentrales
helemaal niet zo veilig zijn als de AEC
altijd beweerd heeft. Naar schatting zou
den tegen het jaar 2000 in de VS zo’n
duizend kerncentrales moeten draaien,
maar inmiddels zullen dat er niet meer
zijn dan 200. De economie van de VS staat
daardoor onder zware druk, want olie en
kolen zijn kostbare alternatilven.
Opmerkelijk is tenslotte het voorstel
van het Kamerlid Verbrugh van het Gere
formeerd Politiek Verbond. Deze altijd
originele man heeft geopperd niet zoiets
als een veredeld referendum te houden,
maar een speciale Kamerverkiezing uit te
schrijven met als thema de energiepoli-
tiek. Er zou, heeft hij voorgesteld, een
speciale Kamer van Advies inzake de Ker
nenergie moeten worden gekozen, waar
aan de bestaande partijen, maar ook ac
tiegroepen en wetenschappers, moeten
kunnen deelnemen.
Die speciale Kamer doet voorstellen aan
de hand van door de regering op te stellen
alternatieven, en legt die voor aan de
gewone Tweede Kamer. De speciale Ka
mer wordt daarop ontbonden, en Tweede
Kamer en kabinet zetten vervolgens een
nieuwe energiewetgeving op. Deze proce
dure zal meer kosten dan de 5 miljoen
die de brede maatschappelijke discussie
moet gaan kosten, maar zij is staatsrech
telijk zuiverder en voert bovendien veel
sneller tot een resultaat.
Welke weg ook bewandeld wordt, pi
kant is dat het kabinet in 1981 beslissingen
wil nemen. Is dat toevallig ook niet een
verkiezingsjaar? Dat wordt dan een ver
kiezingscampagne met het energie-vraag-
stuk als inzet Er zijn slechtere verkiezing-
spunten.
It-
iar
2-
in
Nu hebt u jarenlang gevochten tegen lan Smith.
Zal het niet moeilijk zijn om in de toekomst met
hem als parlementslid samen te werken?
„Laat ik dit duidelijk zeggen: ik heb nooit tegen
Smith gevochten omdat hij een blanke was, maar
omdat hij niet bereid was om aan het zwarte volk
zelfstandigheid te geven. Ik heb tegen het systeem
gevochten, niet tegen Smith. Nu hij van gedachten
veranderd is en bereid is om een zwarte regering te
accepteren, zie ik hem als een van de kinderen van
Zimbabwe. Wij zijn thans een nieuw tijdperk be
gonnen, waarin ook Ian Smith als een burger van
dit land nog steeds een belangrijke rol kan spelen”.
Maar desondanks hebben de blanken nog heel
wat macht in dit land, zoals bijvoorbeeld in het
leger?
„Alle sleutelposities zullen binnen enkele weken
in handen van zwarten zijn. Ook de strijdkrachten
zullen onder het bevel van een zwarte minister
staan. Maar dat betekent geenszins dat wij niet ook
in de toekomst het terrorisme met alle middelen
zullen bestrijden. Wij zullen zelfs over de grenzen
terugslaan indien dit nodig is. Maar wij zullen
voortgaan om aan alle leden van het Patriottisch
Front amnestie aan te bieden”.
Wat is uw houding tegenover Zuid-Afrika?
„Wij kunnen zonder Zuid-Afrika niet leven. Wij
zullen alle hulp van dit land aanvaarden zolang wij
die nodig hebben. Maar wij hopen dat het Westen
zal begrijpen dat er geen argument meer voor
sancties en een boycot is en dat de Europese staten
vooral zullen beginnen om hier opnieuw te investe
ren. Wij zullen economisch gezien een goede toe
komst hebben. Zodra eenmaal een zwarte regering
aan de macht is zal het Westen en vooral Amerika
niet anders kunnen dan de feiten te accepteren en
de sancties op te heffen”.
zwarte en dat de blanke minderheid 28 zetels in
het nieuwe parlement zal hebben?
„Het is een oude Britse praktijk dat, zodra de
regering in een kolonie werd overgedragen door de
minderheid aan de onderdrukte meerderheid, dat
deze minderheid in het parlement was vertegen
woordigd. Alleen al in Zambia hadden de blanken
13 van de 39 zetels in het eerste parlement. In Kenia
waren het tien blanken, die 71.000 blanken verte
genwoordigen, en in Tanzania, dat zo kritisch is
over onze situatie, zaten tien blanken, tien Aziaten
en tien zwarten in het eerste parlement. De tien
zwarten waren de parlementsleden voor acht mil
joen mensen. Maar zelfs in de oorspronkelijke
Engels-Amerikaanse voorstellen was er sprake van
20 zetels voor de blanken in Rhodesië”.
Maar niet van 28 zetels en dan nog voor tien
jaar?
„Nu, dat is heel eenvoudig: de blanken eisten
oorspronkelijk 34 zetels. De Engelsen boden 20
zetels. Gedurende de onderhandelingen, die altijd
een affaire van geven en nemen zijn, werden wij
het eens met elkaar. Achtentwintig zetels voor de
blanken. Dat is een compromis. Bovendien mag u
niet vergeten dat heel wat blanken bang zijn en
niets anders willen dan weglopen. Nu kun je dus
zeggen: oke, laat ze maar gaan. Maar kijk eens om
je heen in Afrika en zie wat daar gebeurde. Econo
mische ineenstorting was het gevolg. Leed en zelfs
hongersnood. Dus als wij het standpunt innemen
dat wij een hogere prijs betalen, dan betekent dit
ook dat dit een zegen voor iedereen is. Daar komt
nog bij dat zij tot dit land behoren, dat zij hier
geboren zijn en niet weten waar zij heen moeten
gaan. Wij profiteren van hun kunnen, hun oplei
ding, hun kennis. Wij willen niet herhalen wat in
Angola en Mozambique gebeurde. Nu gaan deze
regeringen naar Portugal en bedelen dat de blan
ken terug moeten komen. Wij willen het vertrou
wen van de blanken. Zij moeten weten dat zij
welkom zijn en dat hun kennis een groot voordeel
voor het land zijn”.
En vértrekkend: ontwerpen en bou
wen van elektriciteitscentrales vergt zes
tot acht jaar. Kiezen we voor kolen, dan
moeten we als de gesmeerde bliksem
havens en spoorlijnen uitbreiden; kiezen
we voor kernenergie dan moeten we
zeker weten dat de centrales veilig zijn
en dat we het radioactieve afval voor
ams en dat soort jargon zal het wel
moeten Worden.
De discussie zal ten eerste zeer veel
vragen opleveren waar geen kant-en-
klaar antwoord op te geven valt. De we
tenschap zelf is nog duchtig aan het ruziën
over de vraag hoe veilig kerncentrales
gemaakt kunnen worden, en absolute ga
ranties voor een absoluut veilige berging
van radioactief afval zijn niet te geven.
Ten tweede lopen de deelnemers een
kwade kans in de loop van de discussie
keuzes te maken waar ze later spijt van
hebben, gezien de consequenties van die
keuzes. Kernenergie afwijzen om een een
voudig voorbeeld te geven, kan leiden tot
de noodzaak van milieuvervuilende ko
lencentrales, en als we die ook afwijzen
tot drastische bezuinigingen die we even
min kunnen realiseren. Daarom moet de
discussie zo worden opgezet, dat eerdere
conclusies kunnen worden gewijzigd als
die later onhoudbaar blijken. Een weten
schappelijk gezien zinnige manier van
werken, maar of dat allemaal in amper
twee jaar vanaf nu doorgeworsteld kan
worden, wordt ook in de Kamer met angst
en vrees beoordeeld.
Wat is trouwens in dit verband „objec
tief”? Veel Kamerleden nemen dat woord
in de mond, maar slechts weinigen erken
nen, dat je nu eenmaal niet objectief kunt
Moezorewa werd vijf jaar na zijn terugkeer in
Rhodesië tot bisschop van de Verenigde Methodis
tenkerk gewijd. De plechtigheid vond plaats in
Maseru, de hoofdstad van Lesotho. Na reizen door
Zambia, Ghana, Liberia en Angola keerde bis
schop Moezorewa in 1970 naar Rhodesië terug. Een
jaar later maakte de politiek van het Smith-regime
met hem onmogelijk de zogenaamde „Tribal Trust
Lands”, zwarte stamgebieden, te bezoeken, waar
de overgrote meerderheid van zijn gelovigen
woont.
Eind 1971 vroegen delegaties van de bevrijdings
bewegingen ZANU en ZAPU hem om het leider
schap over te nemen van de „African National
Council”, die gevormd zou worden om de zwarte
oppositie op één lijn te brengen tegen de door lan
Smith en de Britse minister van Buitenlandse Za
ken Douglas Home opgestelde voorstellen voor de
bestuursoverdracht na het vertrek van de Engelse
koloniale heersers. Hij voerde sindsdien talrijke
onderhandelingen met Ian Smith over een vreedza
me oplossing van het Rhodesische probleem,
maakte talrijke reizen en werd uiteindelijk in de
Zambiaanse hoofdstad Lusaka tot leider gekozen
van alle Rhodesische verzetsorganisaties, die zich
in de ANC hadden aaneengesloten.
Interne ruzies, gevechten tussen de verschillende
guerrillaorganisaties, moordaanslagen op politieke
tegenstanders en de arrestatie van verschillende
zwarte nationalisten door de regering in Zambia
maakten echter een einde aan de toenmalige ANC.
Alhoewel de bisschop alle pogingen deed om een
eenheid tussen de verschillende groeperingen te
bereiken, hadden de guerrillastrijders in Mozambi
que geen vertrouwen meer in hem. Zij onderteken
den een document waarin gezegd werd dat zij
bisschop Abel Moezorewa, James Chikerema en
Ndabiningi Sithole niet meer als hun leiders be
schouwen.
in de ANC zelf hadden intussen de aanhangers
(Door Jos Goos)
UTRECHT. Een „brede maat
schappelijke discussie” over het Ne
derlandse energiebeleid wat moet
je je daarbij voorstellen? De Tweede
Kamer, en met name de speciale com
missie daaruit die dit onderwerp
voorbereidt, heeft daar vorig najaar
al vele uren over volgepraat, zonder
dat het veel duidelijker is geworden.
Het wachten is nu op een uitgewerkt
plan dat ingediend moet worden door
de ministers van Economische Za
ken, Sociale Zaken, Volksgezondheid
en van Volkshuisvesting en Ruimte
lijke Ordening. Dit rijtje tekent al
genoegzaam dat het een rijkelijk in
gewikkelde affaire gaat worden.
Als er bij u in de buurt een kerncentra
le gebouwd gaat worden, zou u dan
verhuizen? Na het bijna rampzalige on
geluk in het Amerikaanse Harrisburg
een aardig vraagje voor een opiniepei
ling, maar wel een beetje goedkoop.
Je zou evengoed hetzelfde kunnen vra
gen over een kolencentrale. Erger is dat
beide vragen er vanuit gaan dat nieuwe
en meer centrales onvermijdelijk zijn en
dat u zich daar maar bij neer te leggen
hebt - hier of een eindje verderop.
De vraagstukken rond kernenergie
zijn veel ingewikkelder en verstrek
kender.
Ingewikkelder: kunnen we zuiniger
aan doen, dan is kernenergie misschien
niet nodig; hoe staat het met de beschik
baarheid en de prijs en de milieunadelen
van olie en kolen, want misschien is
kernenergie daardoor tóch onvermijde-
Denkt u dat het Westen en Afrika op den duur
uw nieuwe regering zullen erkennen?
„Het is nog te vroeg om daarover te spreken,
maar ik geloof wel dat als de westelijke regeringen
het probleem logisch gaan bekijken, zij deze rege
ring moeten erkennen. Bovendien weet ik dat nu al
een hele reeks Afrikaanse landen bereid is om
betrekkingen met ons aan te knopen. Ik ga geen
namen noemen, maar er zijn er heel wat”.
Als we zouden kiezen voor kolencentra
les, omdat kernenergie ons niet zint en olie
en gas schaars worden, dan verstoken we
tegen die tijd maar liefst 14 miljoen ton
kolen per jaar tegen nu slechts 1 miljoen
ton. In het jaar 2000 is zelfs 23 miljoen ton
kolen per jaar nodig. Daarbij is nog afge
zien van een matige stijging van het elek
triciteitsverbruik.
Iedereen kan wel op zijn of haar vingers
natellen dat een dergelijke omschakeling
gigantische voorzieningen vraagt: aan
voer, overslag en opslag van deze kolen
massa’s vergt speciale, zeer kostbare
voorzieningen en een lange voorberei
dingstijd.
Van Aardenne waarschuwde voor twee
gevaren, als we niet snel hom of kuit
kiezen: enorme energietekorten en daar
door economische paniekbeslissingen; en
de kans dat we gedwongen worden be
staande milieuvoorschriften terzijde te
schuiven. Daarom moet het kabinet bin
nen enkele jaren weten welk energiebe
leid er moet worden gevoerd. Viel aanvan
kelijk nog het jaar 1982 als uiterste datum,
later werd dat zelfs 1981.
En in de denktrant van Van Aardenne is
de keuze tussen hom of kuit de keuze
tussen „kolen of uraan”. Overigens is niet
alleen Van Aardenne gematigd voorstan
der van de keuze voor uraan; ook milieu-
Maar zou u ook zoals Sithole dit gedaan
heeft Joshua Nkomo als president van een
nieuw Zimbabwe aanvaarden?
„Wel, dat is in de eerste plaats Sithole’s probleem.
Maar dat was niet meer dan een verkiezingstrucje.
Je moet dat niet serieus nemen. Hij heeft vijftien
jaar tegen Nkomo gevochten. Hij kan het dus niet
menen dat Nkomo president van Zimbabwe moet
worden. Bovendien waren het alleen maar de
frontstaten en president Kaoenda, die indertijd
Nkomo als president wilden hebben. Niemand an
ders. Maar de mensen van Zimbabwe wilden Nko
mo niet. Dat is ook nu niet anders. De kwestie van
vandaag is dus dat niemand werkelijke kritiek kan
hebben op onze nieuwe constitutie. Het is eenvou
dig een persoonlijke kwestie omdat Nkomo er niet
bij is betrokken. Dat is alles. Niemand heeft feite
lijk de mensen van Zimbabwe ooit gevraagd of zij
akkoord gaan met de plannen van de frontstaten”.
Denkt u dat u eerder met Moegabe kunt onder
handelen dan met Nkomo? x
„Ik denk dat er geen verschil is. Ik geloof alleen
dat de jongens van Moegabe, die de oorlog vanuit
Mozambique voeren, eerder bereid zijn om terug te
komen dan de guerrillastrijders van Joshué'
Nkomo”.
De blanken in Zimbabwe9 Dat zijn geen Europeanen meer, maar blanke Afrikanen
Natuurlek kunnen die voor de rest van hun leven hier blijven In het door een zwarte
meerderheidsregering bestuurd Zimbabwe is voor iedereen 'plaats Ons lartd krijgt geen
socialistisch systeem, maar zal parlementaire democratie kennen en vrij ondernemerschap
Er is één troost: de uitslag van dit be
raad mits dat tenminste een duidelijke
uitslag biedt wordt door regering en
parlement vrijwel als bindend aanvaard.
Als uit die discussie dus naar voren komt
dat „wij” geen kernenergie willen, dan
komt die er ook niet. Van de deelnemers
aan de discussie wordt echter wel ver
wacht dat ze dan aangeven hoe ons land
de groeiende energiebehoefte moet dek
ken, wat de nadelen daarvan zijn en wat
we daar dus voor over zullen moeten
hebben.
Het is geen geheim dat minister Van
Aardenne van Economische Zaken een
gematigd voorstander is van kernenergie,
met aan zijn zijde de gezamenlijke elektri
citeitsproducenten in ons land.
Maar ook de minister onderkent het
centrale technische probleem van kerne
nergie: waar laten we het afval van de
kerncentrales?
In juli vorig jaar stelde de minister
daarom aan de Kamer voor een „brede
maatschappelijke discussie” te organise
ren, om, „de impasse” te doorbreken,
waarin zich de beslissing bevindt over al
of niet meer kerncentrales. Om in die
discussie ook het afvalprobleem te kun
nen betrekken, wilde de minister zo snel
mogelijk proefboringen in Groningen en
Drenthe laten uitvoeren, waar zich zout-
koepels bevinden, die wellicht geschikt
zijn om radioactief afval voorgoed uit de
samenleving te verwijderen.
De slag om de proefboringen heeft de
minister voorlopig verloren: er rees uit die
streken en uit de Kamer zoveel verzet
tegen dit voorschot op kernenergie, dat
Van Aardenne de hoorders nog niet aan
het werk heeft kunnen zetten.
Maar haast heeft de minister daar wel
mee, evenals met het starten en afronden
van die discussie. Want tegen 1990, zo
legde de minister in juli uit, moeten alle
bestaande centrales worden vervangen.
Er wordt nog steeds van een conferentie van
alle partijen gesproken. Wat denkt u daarvan?
„Mijn grootste probleem is om een regering van
het volk aan de macht te brengen”.
Er is vooral kritiek op het feit dat een blanke
stem bijna tien keer zo belangrijk is dan een
en volksgezondheidsminister Ginjaar
denkt er zo over. In zijn ogen zijn de
milieuproblemen van kolenenergie veel
en veel groter dan van kernenergie.
De Tweede Kamer heeft zich vorig na
jaar vrijwel eenstemmig achter het idee
geschaard een veredelde volksraadple
ging te houden over het energiebeleid.
Maar Van Aardenne en Ginjaar hebben
wel duidelijk te verstaan gekregen dat
hun „kolen of uraan”- keuze te eng is
gesteld. De Kamer wil een veel fundamen
teler beraad over de energievoorziening,
met name door de vraag ter discussie te
stellen of onze samenleving niet met min?
der energie toe kan en wat daar zoal bij
komt kijken.
Interessant is ook de nadruk die vanuit
de Kamer is gelegd op de noodzaak van
zakelijke, zo objectief mogelijke, discussie
tussen voor- en tegenstanders. Tot nog
toe, zo is gesteld, is die discussie tamelijk
emotioneel, en het heeft weinig zin voor-
en tegenstanders opnieuw enkele jaren
lang tegen elkaar te laten uitvaren.
Daarom is met name D’66 al met ver
uitgewerkte schema’s op de proppen ge
komen hoe de brede maatschappelijke
discussie georganiseerd moet worden.
Met welke voorstellen het kabinet binnen
kort ook komt, iets in de ingewikkelde
trant met stuurgroepen en evaluatiete-
lijk; hoeveel energie kunnen „alternatie
ve” bronnen als wind en zon ons ople
veren?
Tenslotte: hoe laten al die voor- en
nadelen van al die mogelijkheden en
kansen zich af wegen?
Onze correspondent in Zuid-Afrika. Karl Breyer, was in Salisbury en vroeg de bisschop
onder meetpf een toekomstige regermg-Moezorewa. gelet op de afwijzende houding van het
Patriottische Front (de bevrijdingsbewegingen ZAPU en ZANU. aartsvijanden van de
verrader Moezorewa' en een blijvende VN-boycot wel enige kans op overleving heeft
Dat zegt bisschop Abel Moezorewa. oe grote overwinnaar van de door het regime-Smith
tegen alle (internationale) kritiek in georganiseerde verkiezingen Moezorewa is leider van het
ANC (African National Council) en wordt vrijwel zeker de eerste zwarte premier van
Zimbabwe, de vroegere Engelse kolonie Zuid-Rhodesie
