Groot deel manifestaties in de randstad
Toneelsector biedt
hoge kwaliteit
Jaren ’20 en Nono
bij muziek en dans
2
5
Grote produktie
Tristan und Isolde
Hedendaags Grieks
De Club
Elitair
Componist
13
M E I
DINSDAG
2 9
KUNST
19 7 9
(Van onze kunstredactie)
ZO EENS IN DE PAAR jaar
worclt bij het Holland Festival op
vaak abrupte wijze het roer
drastisch omgewend. Toen in het
begin van dit decennium de op
merkingen steeds duidelijker
hoorbaar werden dat het festival
zich alleen in de drie grote ste
den afspeelde, werd plotsklaps
de „provincie” ontdekt. Tot in de
kleinste gemeenten kon het cul-
tuurminnend volkje naar inter
nationale verrichtingen komen
kijken als gold het de opvoeding
van een analfabeet die voor het
eerst met het lezen van Das Ka
pital van Karl Marx moest be
ginnen.
Holland Festival: roer
weer om
Met het centrale thema gebeurde iets
The
weer met Schwitters
Ttr Chaim Levano
ri- Enk Satie (tekening Picasso, 1920)
De Club, lang verwachte musical.
iS
/oor
mge
iter-
ver-
het
igen
vaar
rden
van
van
dat
t en
mse
ach-
ene-
ten.
Geen vast thema, wel losse thema's?
Uit de programmering van het komende
De jaren twintig komen we ook weer
tegen bij uitvoeringen van opera's van
Hindemith en Milhaud, een recital met
weinig bekende en gangbare pianomuziek
van Russische componisten door Geof
frey Douglas Madge (7 juni in Haarlem),
in een half autobiografisch toneelstukje
van Satie, Le Piège de Meduse, in het
waanzinnige ballet Relache, dat Satie des
tijds zelfs bij weinig conventionele tijdge
noten verdacht maakte.
Ook uit de Berlijnse dada-periode in het
begin van de jaren twintig zijn de Lautge-
dichte van Raoul Hausmann te plaatsen,
die van 19 tot en met 21 juni worden
gebracht in het Mickery Theater in Am
sterdam door Dieter Schnebel. Hausmann
kun je het beste omschrijven als een dich
ter die zich liet leiden door het visuele en
muzikale resultaat van zijn composities,
zodat zijn poëzie er sterk doorgecon-
trueerd uitziet en blijk geeft van een
scherp analyserende geest die de taal ont
doet van zijn decoraties.
In weerwil tot eerdere berichten als zou
het steeds minder mogelijk zijn om grote
produkties te ensceneren, geeft dit Hol
land Festival de gelegenheid om kennis te
nemen van de opera Al gran sole carico
d'amore van de Italiaanse componist Lui
gi Nono. Het is een zeer grote produktie
van de opera van Frankfurt waaraan zo’n
300 zangers, dansers, musici en figuranten
aan te pas komen. Het is een twee jaar oud
werk van de vernieuwer Nono, dat aardig
De meeste belangstelling zal in de sector
ballet overigens wel uit gaan naar de
voorstellingen van Merce Cunningham
and Dance Company, die de moderne
dans sterk beïnvloed heeft vanuit een
principieel abstrakte benadering en door
zijn destijds (jaren vijftig) opvallende sa
menwerking met avant-garde componist
John Cage. De laatste zal tijdens dit festi
val bij de voorstellingen van Cunningham
present zijn en samen met David Tudor
verantwoordelijk voor de muziek. Ook uit
Amerika komt tenslotte The London Con
temporary Dance Theatre, een groep on
der leiding van Robert Cohan, wiens op
vattingen wortelen in de uitgangspunten
van Martha Graham.
Wel lijkt het zeker dat het bestuur zich
een aantal zeer geldige argumenten uit
handen heeft laten nemen ten aanzien
van de bezwaren van de zijde van CRM.
En dat mag gerust een onhandige zet
worden genoemd.
De Nederlandse Operastichting tenslot
te, zag dit jaar geen kans om een groot’
aandeel in de produkties van het festival
te leveren. De eigen produktie moest om
financiële redenen beperkt blijven tot
Wagners Tristan und Isolde, die voor een
groot deel een reprise is en gaat in een
regie van Götz Friedrich.
Uit Engeland brengt Inter Action’s Bri
tish American Repertory Company uit
Londen de stukken The Irish-Hebrew
Lesson en Catechism voor Israel, onder
regie van Ed Berman. Het eerste stuk is
van Wolf Mankowitz, het tweede maakte
Berman zelf. Een humoristisch-ironische
kijk op oorlog en vrede geeft Theatron
Technis uit Athene met een opvoering van
De Vrede van Aristophanes. Een voorstel
ling in het hedendaags Grieks, waarbij de
taal echter zo gebruikt is, dat de produktie
voor iedereen toegankelijk is. Karolos
Koun heeft de regie van deze toneelpro-
duktie, die op 6 juni in de Haarlemse
Stadsschouwburg is te zien.
3er-
voe-
Igen
d is
0.30
eïn-
soor
ika,
;aar
de
aet
ge-
ket
uit
op-
in
ir.
nog
op
ir is
•ken
uru-
1.
rt
;r
a-
P-
is
le
i.
en
het
oen
>vai
lige
ari-
ngt.
als
De sector opera en/of muziektheager is
in vergelijking tot vorig jaar niet alleen
uitgebreid, maar biedt ook eigen produk
ties; een noodzakelijkheid indien je meer
wilt bieden dan er tijdens het normale
seizoen al als aanbod voor handen is. Zeer
nadrukkelijk is het accent op de jaren
twintig in het programma-aanbod in de
sector muziek. Zo wordt de Ui van Kurt
Schwitters door diens grootste adept,
Chaïm Levano. Het is een muzikaal
sprookje, dat door Levano werd bewerkt
en in becommentariërende zin werd aan
gevuld met andere teksten van de Berlijn
se onconventionele dichter-componist. De
Ui, oorspronkelijk „Merzgedicht die Zwie-
bel” geheten, gaat op 1 juni in de Brakke
Grond in Amsterdam in première.
dienovereenkomstigs. Eerst werd uitge
breide aandacht besteed aan fenomenen
als het twee honderdjarig bestaan van de
Verenigde Staten, de menselijke stem
van de volkskunst, maar dit jaar ver
dween het voorgenomen thema van de
relatie tussen politiek en cultuur al snel
onder de tafel. De goodwill die het festi
val met zijn vaste thema’s heeft opge
bouwd, bleek toch te weinig te kunnen
- overtuigen om ze als zodanig te hand
haven.
Prends bien garde aux Zeppelins is een
voorstelling van de nog jonge groep Le
retour de Gulliver uit Parijs. Oorlogsge
weld en de ondergang van de burgerij
tijdens de eerste wereldoorlog, dat is het
thema dat de regisseur, Didier Flamand
hanteert. De Franse critici waren vol lof
over deze produktie, die vooral visueel
gericht is en waarbij tekst door handeling
is vervangen. Le Monde sprak zelfs van
een overweldigende voorstelling.
Travestie in een kunstzinnige vorm is
dubbel genieten, wordt er wel eens mees
muilend gezegd. Zagen we twee jaar gele
den in Cloxinia uit New York heren in
tutu’s rondlopen, iets dergelijks staat ook
te wachten als Les Ballets Trockadero de
Monte Carlo uit dezelfde plaats hier zijn
opwachting maakt. En om in hetzelfde
chapiter te blijven, de maand juni en het
Holland Festival brengen ook de langver
wachte première van De Club (in de Am
sterdamse Kleine Komedie), waarin vrou
wen perfect de gedragingen van een ex
quis groepje gentlemen nabootsen en pa-
rodieëren.
De traditionele kunstuitingen spelen in
elk Holland Festival een rol van beteke
nis, ook al kiezen de drie grootste nationa
le orkesten (Concentgebouworkest, RPhO
en Residentie-Orkest) en de twee vooraan
staande dansgroepen (Nationaal Ballet en
Nederlands Danstheater) bij voorkeur
minder voor de hand liggende composi
ties het Residentie met Schönberg bij
voorbeeld en zo mogelijk nieuw choreo
grafisch materiaal. Ook één van de kleine
re Nederlandse dansgroepen, de Danspro-
duktie van Bianca van Dillen, werd dit
jaar uitgenodigd vanwege de verwant
schap met het werk van Laura Dean.
Balletkunst vanuit een minimal art-ver-
trekpunt.
Een paar jaar lang werden de onder
ontwikkelde gebieden lekker gemaakt
tot dan dit jaar werd besloten daar maar
weer eens van af te stappen. Holland
Festival 1079 betekent dat voor het
overgrote deel de manifestaties weer te
rug in de Randstad komen met Amster
dam als voornaamste kern. En tot de
Randstand dient Haarlem niet te worden
gerekend: waren er in 1978 nog acht
produkties in de Bavo-stad te zien en te
horen, in de komende weken is dat aantal
tot een luttel tweetal teruggebracht.
in T.
Toe-
>p 17
■n de
festival dat het komende weekeinde los
barst, blijkt dat er binnen het festivalbes-
tuur toch voorstanders van een dergelijk
streven zijn. Veel toneel namelijk kan
worden .samengevat onder het kopje
„oorlog en geweld”. Iets dergelijks zie je
ook in de muziek-sector. Het festival
komt er daar trouwens rond voor uit: we
gaan bijzondere aandacht besteden aan
vernieuwende tendenzen, zo liet men
weten.
beziet zoals dat elders op deze pagina
met enige informatie wordt begeleid, kan
zich niet onttrekken aan het gevoel dat
het Holland Festival 1979 na jaren weer
in elitair vaarwater is terechtgekomen.
De concentratie op Amsterdam waar
„het allemaal moet gebeuren”, het losla
te» van een nauw omschreven thema dat
een groot aantal verschijnselen kan bun
delen (waarmee duidelijkheid in een cul
turele chaos kan worden geschapen), het
zijn zaken waarmee het Holland Festival
zich bewust tot een kleiner publiek wil
richten dan tot nog toe het geval was.
Liefhebbers van niet-westerse kunst
vormen, die vorig jaar interesse voor an
dere culturen hebben opgevat onder in
vloed van het kolossale aanbod van het
Holland Festival 1978 worden dit jaar
gelukkig niet helemaal aan hun lot
overgelaten. Het uit Tokio afkomstige en
semble Gaku brengt Japanse kamermu
ziek op originele instrumenten, zodat de
Oostaziatische muziekcultuur ook tot
klinken kan komen. Uit Afrika komen
dan nog zang- en dansgroepen uit Mali,
Madagaskar en Nigeria.
jben
kun-
i bij
surs,
laar-
13 te
in te
Wie het programma in zijn totaliteit
(Van onze kunstredactie)
Het Holland Festival heeft in verge
lijking tot voorgaande jaren niet de
broekriem aangehaald, zoals je zou
denken als je constateert dat het tota
le aanbod aan premières en produk
ties is teruggelopen en het zomerse
festijn zich voornamelijk concen
treert op Amsterdam, maar is op
dieet gegaan. In tegenstelling van een
duidelijke keus voor thematiek
met alle nadelen van dien zijn er
ditmaal programmeringslijnen uitge
zet. Voor de sectoren muziek en dans
werkt dat een noodzakelijke mate
van overzicht in de hand.
gepast zou hebben in het oorspronkelijk
thema, conflict in de kunst, dat dit festival
zou bieden.
Nono, ongetwijfeld even toonaange
vend als Berio of Stockhausen, koos zich
je zou kunnen zeggen een feminis
tisch uitgangspunt. Het gegeven handelt
over de rol die vrouwen kunnen spelen in
revolutionaire processen. De componist
benutte hiervoor een groot aantal teksten
van schrijvers als Brecht, Hugo, Guevara,
Lenin, Rimbaud, Bloch en Gorki. Onge
twijfeld een opzienbarende produktie.
Minimal art krijgt ook in deze editie van
het festival de nodige aandacht, niet al
leen omdat de actualiteit van de stroming
en haar opvattingen ook nu nog niet valt
te negeren, maar omdat juist in Neder
land de acceptatie vrij groot is geweest.
Laura Dean en Merce Cunningham ko
men met nieuw danswerk, terwijl de Ame
rikaan Steve Reich en de belangrijkste
Nederlandse vertegenwoordiger Louis
Andriessen hun ontwikkeling in klinken
de resultaten zullen om proberen te zetten
respectievelijk Music for a Large Ensem
ble en Mausoleum.
De sombere verwachtingen voor
het toneelaanbod voor het komende
Holland Festival zijn volkomen gelo
genstraft. Werd er aan het einde van
het vorige festival gesproken over
een verdere vermindering, het pro
gramma voor de komende juni-we-
ken belooft van een hoogstaande ar
tistieke kwaliteit te zijn.
Uit eigen land komt het Ro Theater met
De Vorstenlikker onder regie van Franz
Marijnen. Het stuk is geschreven door de
Zweedse hedendaagse schrijver-dichter
Lars Noren. Het handelt over een compo
nist en zijn verbinder} van woorden aan
muziek. Dan is er nog He première van De
Club, de musical van Eva Merriam, in een
bewerking van Hugo Heinen. De Club
speelt zich af in een herensociëteit waar
het mannelijk chauvinisme hoogtij viert.
De mannenrollen worden allemaal ge
speeld door vrouwen. Deze produktie
door de Newyorkse critici uitgeroepen
tot de beste musical van het jaar wordt
geregisseerd door Johan Greter.
Dan is er nog een heel bijzondere Neder
landse bijdrage en wel van het Bewe
gingstheater (BEWTH), dat in de Haagse
Manege een spel van licht en beweging
laat zien. De voorstellingen van BEWTH
kunnen altijd maar door een beperkt aan
tal toeschouwers worden bezocht in ver
band met de bijzondere aard ervan, zodat
reserveren wel noodzakelijk zal zijn (zie
de door het Holland Festival in alle thea
ters en VW-kantoren etc. verspreide fol
ders).
Hans de Witte, tot voor kort festivaldi
recteur, heeft zich ten tijde van zijn af
scheid eens laten ontvallen dat de
overheid op korte termijn zou moeten
bijspringen omdat anders het huidige
peil in gevaar zou kunnen komen. De
overheid heeft dat tot op heden niet ge
daan. Het HF heeft op die ontwikkeling
willen anticiperen door contacten te zoe
ken met het bedrijfsleven om zodoende
een betere financiële onderbouw te krij
gen. In hoeverre er al sprake is van
invloecK’an de sponsoring op het festival,
is een vraag die door het festivalbestuur
voorshands nog niet beantwoord wordt.
ij- Het Württembergische Staatstheater komt met Die Gerechten, De Rechtvaardigen van Albert Camus
Vijf Duitstalige produkties, alle ge
speeld door een der allerbeste gezelschap
pen uit de Bondsrepubliek: het Würtem-
bergische Staatstheater uit Stuttgart, ko
men onder auspiciën van het Goethe Insti
tuut naar ons land. Dan zijn er nog twee
Engelstalige toneelprodukties van Inter
Action uit Londen, één Griekse van Thea
tron Technis de enige toneelproduktie
die zowaar ook naar Haarlem komt een
Franse, vooral visuele, produktie en drie
uit ons eigen land.
Het Würtembergische Staatstheater
kwam go’n anderhalf jaar geleden vooral
in het nieuws door de hulpactie van regis
seur Cjaus Peymann, toen ook directeur
en artistiek leider van het gezelschap uit
Stuttgart. Peymann raakte in conflict met
niet-geestverwanten toen hij op het mede
delingenbord van zijn theater een oproep
had opgehangen van de moeder van het
gearresteerde RAF-lid Gudrun Ensslin,
die. daarin verzocht om giften voor een
tandartsbehandeling voor Baader-Mein-
hofgevangenen. CDU-geluiden riepen om
Peymanns ontslag en de regisseur kondig
de toen zelf aan te zullen vertrekken
In het Holland Festival zijn nog drie
voorstellingen onder regie van Peymann
te zien. De eerste is Das Kathchen von
Heilbronn (Heinrich von Kleist), een boos
aardig sprookje waarmee Peymann een
fraai voorbeeld geeft van de vormvernieu
wing waarmee deze groep uit Stuttgart
succesvol heeft geëxperimenteerd en
wérkt. Claus Peymann regisseerde ook
Iphigenie auf Tauris van Goethe, een
voorstelling die de regisseur in staat stelt
zijn visie op het gebruik van geweld artis
tiek te vertalen.
De derde Holland Festival produktie
onder Peymanns regie is Die Gerechten
(De rechtvaardigen) van Albert Camus,
bij ons ook gespeeld door het
Publiekstheater. Daarin staat de vraag
centraal of het geoorloofd is te doden om
tot een meer sociale maatschappij te ko
men. De twee andere Duitse voorstellin
gen zijn Die Wildente (De wilde eend) van
Ibsen (regie Alfred Kirhner) en Ella, een
stuk over sociale misstanden in een ach
tergebleven gebied in Beieren, geschreven
en geregisseerd door Herbert Achter-
busch.
