I
J
JÉ
Mil
Tekst en uitleg
a
ADJUDANT SCHOLTENS:
NPB-VOORZITTER VAN DER LINDEN:
9
A
door Kees Tops
door Taco Slagter
Ordeverstoring
Denkt er aan, dat ge tot onze klasse
behoort, dat onze ellende en onze
knechtschap ook de uwe zijn.
■Ml
11
«at
„Links denken” is voor de traditioneel ingestelde Nederlandse
politieman vaak nog een taboe. Hoewel er volgens de Nederlandse
Politiebond een kentering gaande is, is een aantal politiemensen
intolerant als een collega openlijk zijn sympathieën voor het socialis
me binnen het‘korps ventileert. Toch is zo’n 40 percent van alle
politie-ambtenaren slechts vijf percent is niet aangesloten bij een
politievakorganisatie bij de „rode bond” aangesloten. De NPB telt
meer dan 16.000 leden.
De uitspraak „Het Befehl ist Befehl past niet meer” en een
verwijzing naar het gedrag van politiemensen in de Tweede Wereld
oorlog het zijn niet direct vleiende reacties die kolonel L. P.
Bergsma op zijn waarschuwing-per-telex mocht ontvangen. Niette
min heeft de districtscommandant van de Rijkspolitie in Assen zich in
de plotseling losgebarsten discussie over gewetensnood en vrijheid
van meningsuiting binnen het politiekorps niet gemengd. Integendeel,
van hem is geen woord vernomen.
1
Deze waarschuwing werd -door de deelnemers
aan de discussie opgevat als een poging van de
politieleiding de politieambtenaar monddood te ma
ken. NPB-voorzitter Van der Linden sprak van
„intimidatie van bovenaf” en stelde dat politiemen
sen „mondige burgers zijn, die zich veel te lang
buiten de maatschappelijke discussie hebben ge
houden".
Er werd, kortom, op die ene zaterdag meer in het
openbaar ter discussie gesteld dan we van de politie
van maanden of jaren gewend zijn. Dat is een
opmerkelijke ontwikkeling waaraan we op deze
pagina aandacht besteden middels, een interview
met NPB-voorzitter Van der Linden, en een gesprek
met de woordvoerder van kolonel Bergsma, adju
dant F. Scholtens.
Vandaag wordt in het Drentse dorpje Gasselte
een landelijke demonstratie gehouden tegen proef
boringen aldaar ten behoeve van de voorgenomen
opslag van kernafval in ondergrondse zoutkoepels.
Deze betoging, èn het maatschappelijke vraagstuk
van radio-actieve dumping op zich, waren aanlei
ding voor de Nederlandse Politiebond (NPB), een
discussiedag in Assen te organiseren. Tijdens die
bijeenkomst, afgelopen zaterdag, deed zich het
ongewone geval voor, dat politiemensen zich pu
bliekelijk uitspraken over een politieke kwestie.
Het bleek dat velen van hen in gewetensnood
verkeren, doordat ze als burger tegen die
atoomdumping zijn, maar als politieman in functie
ervoor zullen moeten zorgen dat die dumping onge
stoord kan worden uitgevoerd. „Zo zal ik daadwer
kelijk moeten meewerken aan iets waar ik tegen
ben”, aldus een politieman uit Hoogeveen.
Het was niet alleen die gewetensnood, die de
volgens traditie zwijgende politiemensen plotseling
hun hart deed uitstorten. Mikpunt van zeer felle
kritiek was een telexbericht, dat de districtscom
mandant van de Rijkspolitie te Assen, kolonel L. P.
Bergsma, aan zijn groepscommandanten had ge
zonden, ter verspreiding in het korps.
1
1
De mannen voelen
zich onbehaaglijk
Onze Lieve Heer
verbod
woord-
V <*-
Werken voor de bezetter.
onder
de pet
F
I
Mei 1977 in de RAI: een protestbijeen-
komst van de politiebonden tegen de
volgens hen negatieve benardering van
de politie door de pers.
i.
Van der Linden: „Nee, ik vind van
niet. Ik heb niet gepleit voor weige
ring. Dat kan ook niet in het kader
van de huidige politiewetgeving. De
politie is ondergeschikt aan be
voegd gezag. Zij mag zich niet laten
leiden door sympathie of antipathie
voor een bepaald maatschappelijk
probleem en daar haar optreden op
afstemmen.
„Ik vind dat krankzinnig. Wan
neer is een politieman in functie?
Iedereen in het dorp kent hem toch
als dè politieman? Die man degra
deert een politieman tot een derde
rangs burger door hem monddood te
maken. Alleen via zijn bond mag hij
er iets van zeggen. Bovendien is de
betrokkenheid van deze politiemen
sen in Drente zelfs groter dan die
van zijn medeburgers. Hij moet de
zaak begeleiden; hij wordt er op
afgestuurd als de demonstranten
wegen blokkeren.
Maar is dat niet de consequentie
voor iedereen die voor het politie
vak kiest?
NPD-voorzitter Leen van der Linden (ge
heel rechts) tijdens de discussiedag, het
vorige weekeinde in Assen.
Een prent die voor zichzelf
spreekt, afkomstig uit het
boekje ..Zoekend naar het
licht'' door Tinus Veenstra.
En over de vraag wie hier nou
eigenlijk de orde verstoort, nou, dat
vraag ik me ook af, dat mag u
gerust weten. Maar wij vertrouwen
erop dat de demonstratie vredelie
vend zal verlopen.
dat op grond van een democratisch
genomen besluit gebeurt. En ik vind
dat je als politieman democratisch
genomen besluiten niet mag tegen
werken.
Hoe staat u nu tegenover de nog
al harde uitlatingen van de Neder
landse Politiebond?
„Daar kun je niet mee volstaan.
Zo van: Ik heb toen dat beroep
gekozen en dus is alles daarmee
gedektAls de discussie die kant
uit gaat, dan zul je een parallel
moeten trekken met de periode
1940-1945”.
0 'j
Is de politieman dan geen privé-
persoon met een eigen mening? Hoe
verstaat hij zich met zijn vrouw en
kinderen? Als die protesteren moet
van de kolonel de vader zijn mond
houden. Kinderen van deze politie
mensen zitten op scholen waar men
zich heftig tegen dat kernafval ver
zet. Maar hun vaders staan straks
op de barricades. De kolonel heeft
makkelijk praten. Het kernafval
wordt niet bij hem in zijn achter
tuintje gesodemieterd”.
Enkele opmerkelijke feiten in de
NPB-historie. Toen deze bond zich
in 195S aansloot bij het NW, kostte
dat meer dan 800 leden. In de perio
de 1956-1962 kwamen daar 900 nieu
we leden voor terug. Volgens NPB-
voorzitter Van der Linden zag men
wel in dat „de mensen van het NVV
heel keurige staatsburgers zijn, die
met wat andere middelen dan de
gebruikelijke en een iets grotere
mond zaken op een rijtje zetten”.
Een ander opv «llend gegeven is
dat geen enkele noofdcommissaris
van de gemeentelijke politiekorp
sen en geen enkele districtscom
mandant van de rijkspolitie in het
ledenbestand van de NPB te vinden
is. Slechts 80 man van alle politie
officieren zijn er wel lid van. De
politiebazen zijn bijna allemaal bij
de Vereniging van Hogere Politie
ambtenaren aangesloten.
„Hoe paradoxaal het ook klinkt,
de burgemeester van Borger een
van de gemeentes waar proefborin
gen gepland zijn heeft zijn be
voegdheid als hoofd van de politie
in deze affaire ter discussie gesteld.
Hij vindt dat het centrale gezag in
Den Haag de minister van Justi
tie in deze aangelegenheid maar
moet beslissen of er moet worden
opgetreden. Maar diezelfde burge
meester pleit in vergaderingen van
de Vereniging van Nederlandse Ge
meenten voor een politiebeleid dat
zo dicht mogelijk bij de burgers
moet'worden -bepaald. Het komt er
straks op neer dat de burgemeester
zijn handen in onschuld wast en de
politieman als de boosdoener van
alles wordt aangezien”.
„Luister eens, wie hebben al die
mensen die naar Amersfoort,
Vught en Westerbork werden gede-
„Nou ja, het is mijn bond hè. Ik
ben daar ook lid van. Maar ik weet
wel dat er hier nogal wat mensen
zijn, die niet zo gelukkig zijn met die
uitlatingen. Begrijpt u me goed, ik
vind het erg goed hoor, zo’n discus
sie over dit soort problemen. Maar
ik vraag me af, of de bond wel
inzage heeft gehad in het telexbe
richt. Er is geconcludeerd dat
Bergsma de mensen monddood wil
maken; door die zinsnede „waken
tegen”. Nou, ik ben ervan overtuigd
dat Bergsma dat helemaal niet be
doeld heeft. En in mijn ogen zit er in
„waken tegen" niets van een ver
bod, maar iets van „let op”, „kijk
uit, wat je zegt”. Dat Is alles, volgens
mij”.
dat we ons werk doen. Daar kun je
niet omheen. Dat wil nog niet zeg
gen dat wie dan ook je hier zal
beletten om mee te demonstreren,
als burger, of naar een politieke
meeting te gaan. Dat is helemaal
niet het geval.
Maar zodra je in uniform bent,
moet je weten wat je zegt. En om
nog even op die telex terug te ko
men, stel je voor dat er bij zo’n
demonstratie een jonge jongen gaat
zeggen wat hij er van denkt. Nou,
dat kan hem door de burgerij nog
niet eens door de leiding van het
korps maar door de burgerij
hoogst kwalijk worden genomen.
Kijk, een politieman is niet Onze
Lieve Heer, maar een doodgewoon
mens, met doodgewone fouten en
gebreken. Die mag je best nog eens
een geheugensteuntje geven”.
X&vaLtsi u/uHtfeAln
fijt)
trtUl'
Uit die bijeenkomst van de vorige
week bleek dat heel wat politie
mensen niet goed weten hoe ze zich
moeten opstellen als er iets uit de
hand loopt, al is het alleen al bij de
demonstratie.
Scholtens: „Wanneer je als poli
tieman in functie bent, is je opstel
ling niet van belang. Stel dat er
sprake is van ordeverstoring en wij
worden er naar toe gestuurd, dan
hebben wij ons werk te doen. De
Nederlandse burger heeft daar
recht op en verwacht ook van ons
Verwijten in de richting van Be
fehl ist Befehl en de Tweede
Wereldoorlog, wijst Scholtens ver
ontwaardigd van de hand. „Je kunt
de periode van toen natuurlijk niet
vergelijken met die van nu. Er was
toen geen sprake van een democra
tie, maar van een bezette staat. Je
kunt politiemensen die nu iets tegen
hun geweten in moeten doen, niet
vergelijken met de politiemensen
van toen die joden moesten oppik
ken. En Befehl ist Befehl... we leven
hier in Drenthe dicht bij Schoone-
beek, maar ja-knikkers hebben we
hier beslist niet. Stel dat er van
bovenaf de gekste bevelen komen.
Dan moet je je afvragen waar die
wérkelijk vandaan komen. Wel, ui
teindelijk komen ze van de volks
vertegenwoordiging, dus van ons
zelf”.
U zegt dat de opstelling van een
politieman in functie niet meetelt.
Nu zei een van de sprekers zater
dag dat hij als vader zijn twee
kinderen voor een catastrofale toe
komst wil behoeden, terwijl hij er
als politieman misschien juist aan
mee zou werken. In dat verband
vroeg hij zich af, wie er nou eigen
lijk de. orde verstoort: de overheid,
„die de mensen met kernenergie
naar het leven staat” of de demon
stranten daartegen.
„Ik geef grif toe dat dat gedumpt
kernafval een groot gevaar kan in
houden. Dat we daar enorme moei
lijkheden mee kunnen krijgen. Ik
geloof dat dat mogelijk is. Je kunt
er rustig vanuit gaan dat erg veel
mensen in het korps er tegen zijn. Ik
ook. Maar je moet ervan uitgaan,
dat als er geboord gaat worden, en
als er atoomafval wordt gedumpt,
Zo ging het tachtig jaar ge
leden. De afgedrukte tekst is
het begin van de reeks bij
zondere voorschriften die de
Amsterdamse hoofdcom
missaris van politie in 1898
opstelde met het oog op de
feesten rond de inhuldiging
van koningin Wilhelmina.
-fS<Sq&
ken” een
daarvan.
Volgens
Uw uitlatingen worden uitgelegd
als een oproep tot ambtelijke onge
hoorzaamheid. Vindt u dat een po
litieman moet kunnen weigeren
aan een optreden tegen demon
stranten mee te doen als hij zich
moreel daarmee niet kan vere
nigen
Politieman is niet
Leen van der Linden werkt vanaf
het begin bij de NPB. Hij is al 18
jaar vakbondsbestuurder, ge
schoold door de kaderopleidingen
van het toenmalige NVV.
U wilt de discussie op gang bren
gen. De districtscommandant van
de rijkspolitie in Assen, kolonel
Bergsma, heeft echter in een tele
gram zijn ondergeschikten gewaar
schuwd zich niet in deze kwestie te
mengen. Hij zegt: „Politiemensen
in functie dienen te waken voor het
doen van politieke uitspraken”.
Uw bemoeizucht wordt door de ko
lonel dus niet op prijs gesteld?
„Mijn uitspraken hebben alleen
betrekking op de Drentse proble
men. Een ruimer kader heb ik al
thans niet bedoeld. Er is echter nog
nooit zoveel beroering geweest in
Drente, dwars door alle partijen
heen. Ik heb alleen maar willen
aangeven dat er vooraf over deze
zaak gediscussieerd dient te wor
den. Een signaal naar de overheden
dat onze mensen zich onbehaaglijk
voelen in de rol die zij bij de demon
stratie moeten vervullen”.
porteerd naar de trein gebracht?
Wie hebben ze uit hun huizen ge
haald? Voor een belangrijk deel de
Nederlandse politie. Gelukkig wa
ren er in de Tweede Wereldoorlog
ook. politiemensen die het vertikten
om ook maar één vinger voor de
vijand uit te steken. Maar die moes
ten dan ook onderduiken. Ik hoop
dat deze generatie politiemensen
anders zal reageren als er onver
hoopt nog eens zo iets gebeurt.
Maar dan komt het moment dat ze
persoonlijke consequenties moeten
trekken. De jonge politiemensen
van nu zijn zich bewuster van aller
lei zaken. Dat was helaas voor een
groot deel van de Nederlandse be
volking in ’40-’45 niet het geval”.
De mens
.16
8t?
h 2''
,1
De plaatselijke overheden, bur
gemeesters en leden van het pro
vinciaal bestuur verzetten zich
toch ook tegen dat kernafval in de
zoutkoepels. Sommigen roepen in
het openbaar tot protest op. Zou
den met name die burgemeesters
als verantwoordelijke figuren voor
de openbare orde straks de op
dracht geven de demonstranten
eventueel met geweld te be
strijden?
(tan
Bergsma’s
voerder Scholtens heeft de dis
trictscommandant met diezelf
de zinsnede willen uitdrukken
dat de politieman, als hij iets
wil zeggen, uit moet kijken voor
wat hij wereldkundig maakt.
De Nederlandse woordenboe
ken geven geen uitsluitsel over
deze detailkwestie. Volgens de
Van Dale betekent „ergens voor
waken” zowel „erop toezien dat
in een bepaalde zaak geen scha
de geschiedt” (de uitleg van
Bergsma), als „erop toezien dat
iets niet gebeurt” (de NPD-op-
vatting).
De hier van toepassing 'zijnde
betekenissen die Koenens
Handwoordenboek geeft voor
„waken voor” èn „waken tegen”
zijn „nauwkeurig op iets toe
zien” en „ergens zorg voor dra
gen”. De betekenis „erop toezien
dat iets niet gebeurt” wordt in
de Koenen niet genoemd.
In zijn telexbericht brengt ko
lonel Bergsma zijn onderge
schikten ter kennis „dat elke
politieambtenaar er zich terde
ge rekenschap van dient te ge
ven dat mededelingen aan pers,
in de functie van politieambte
naar gedaan, de vereiste objecti
viteit van de politie in de sa
menleving in gevaar kan bren
gen”, aldus de letterlijke tekst.
„Bedacht dient te worden”, zo
vervolgt de districtscomman
dant, „dat een mededeling van
een politieambtenaar anders ge
wogen wordt dan een medede
ling van een willekeurige bur
ger”. De passage die zoveel stof
deed opwaaien luidt: „In het
belang van het functioneren
van iedere politieambtenaar
persoonlijk, wijs ik u erop dat
de politieambtenaar in zijn
functie dient te waken tegen het
doen van uitspraken in het
openbaar, welke politieke in
houd hebben”.
De NPD-leden wie het telex
bericht in het verkeerde keelgat
is geschoten, lezen in de zinsne
de „dient te waken tegen het
doen van (politieke) uitspra-
duidelijk
Hij zag er geen heil in; citaten uit
het telexbericht zijn uit hun ver
band gerukt en opgeblazen zo
luidt de verklaring op het districts
bureau te Assen. „De bedoeling van
die telex”, zo zegt adjudant F.
Scholtens, namens Bergsma, „was
niet de mensen te verbieden zich te
uiten. De bedoeling was, de mensen
op het hart te drukken: als je iets
gaat vertellen, kijk dan uit wat je
vertelt. Zoals in die telex staat: de
mededelingen van een politieman
worden anders gewogen dan de me
dedelingen van een gewone
burger”.
„U moet bedenken dat hier in
Drenthe meer dan vijftig percent
van het korps bestaat uit mensen
van beneden de 26 jaar. Die krijgen
weliswaar een behoorlijke oplei
ding, maar het kan geen kwaad ze
nog eens met de neus op de feiten te
drukken. De waarschuwing van
Bergsma moet dan ook worden ge
zien als een herhaling van wat ze al
wisten. Als politieman heb je ande
re verplichtingen dan een gewone
burger. Je zit in een glazen huisje.
tr/exe
l-an. dl Anydn /rf* d /cr.
^ezVAxdz' f^zOrdl rt
ezr o/cvn- va/n ow
Vam- Zefn taad g t/p a-e/t/n
Xo-rvejd 'j '1
//aten fa/!<2>t ftf/ AAz/iz -/a'r/zzfit
ysA&’ts, tZn Vet-Z
"dug/ (/at Pin Jut
4/n. tyn tcc/aa/rnA- err/atAiulz vd/tfzn.
Zn-z-at/fA (/rpA 6 IZO-Vra/ 14'cx/n/nJLt/. c/at
(A rZ/iZ fao ad> 222d dtn fy/ -At/
O-v-q at/tA
zrc/ da/ A&tyd aan, t'lcd/fn
(Xn/vnh+'t /dn/arm ?ua/ ad&An, fa -'e-n
tertf 'Z/OtPi'Zzt/fAx oanA-tsw ö-'r/z'i-f (J&f/
'irvwtn 'Zm/azt ctz/en
Cap Act- Konc/tn
Aerm/ Azt/i 06aan- lOLrrp-
'Uu/a /i •z/riOITrc/tA&t
€t/n- thntA o/Jtet
OÜ-v. /zifAn Vasn
r/aan,
fo/ ten -VAn Xa Afin
daiitA* (i-n tdJriAn tAe </•- ItAetrJL /cB/nA/ 2A
At/AAK&Afn. /cj/ 'Va/jcinq.-
(/wc
^2/At o/t c/a**. X.
f/ctcz* ecttA/r.
