o
t
Thijmen
Jansen:
I
a
Man de i
voorzitter
I
ES
I
1
I
i
I
Goedkoop
Discussie
Beleidskwestie
Volle breedte
I
-
n:
C
Tekst: Kees Tops en Klaas Pieter Rieksen
Foto’s: Peter Senteur
Vandaag de zesde aflevering van onze serie
interviews met de omroepvoorzitters. De beurt
is aan drs. Thijmen D. Jansen van de NCRV.
Uiteraard kwam in het langdurige gesprek dat
wij met hem hadden de C in die NCRV uitvoerig
ter sprake.
In deze serie verschenen eerder
vraaggesprekken met Jo Hendriks (KRO, 28
april), Henri Minderop (TROS, 5 mei), Tom Laus
(VPRO, 12 mei), Wout Bordewijk (VOO, 19 mei)
en André Kloos (VARA, 26 mei).
tot NCRV-voorzitter. In zijn portefeuille: algehele coördinatie,
dienst verenigingsactiviteiten, in- en externe betrekkingen,
personeelszaken, planning en onderzoek, en wat in zijn
vereniging wordt genoemd „de C van de NCRV”. Voorts is
hij voorzitter van de O.R. en (dit jaar) van „de federatie
(NCRV, KRO en VARA) en heeft hij zitting in het NOS-
bestuur. Hij is 54 jaar oud en lid van het CDA (AR).
u
13
c
m
V)
Het mag misschien niet erg verrassend klinken, maar drs.
Thijmen Jansen gelooft in de NCRV. „Ik ben gepokt en
gemazeld in het christelijk onderwijs, ik ben van huis uit
protestant: ik voel voor christelijke organisatie”.
Een 25-jarige carrière in het onderwijs, waarvan de laatste
jaren als directeur-generaal op het ministerie, sloot hij
op 1 augustus van het vorig jaar af, toen hij werd benoemd
*1
-
-
I
gzF' 1
L,
w
receptenboek
■i.
Aan zo’n spelletlesprogramma?
Kunt u dat wat nader toelichten?
Overheersen die „appetizers,, niet, vooral op tv?
i
r
'ij u
Dat is ook niet wat we bedoelden.
„Ah, goed”.
Zoals gemeld is de NCRV tegen de verhoging van
i
De Bijbel is geen
I en
eet-
aap-
luxe
jche
arop
traal
thal,
j A dam
ïostkolk
leweest
'oon- of
ik. met
leeg te
Ie Drie-
tectuur.
i keuk.,
balkon.
We vragen ons af of het altijd mogelijk is dat
evangelie door te laten klinken in al die program
maonderdelen.
Binnen de NCRV is volgens Jansen een voortdu
rende discussie gaande over dit soort vraagstuk
ken: het uitwerken van de C van de NCRV in de
programmering. Die C vormt dan ook de door de
wet vereiste profilering van deze omroepvereni
ging.
„Kijk, ik vind kwalitatieve criteria veel belangrij-
ker dan kwantitatieve criteria. Sterker nog: ik denk
dat je het helemaal niet redt als je alleen maar naar
getalscriteria kijkt. Neem nou minister Gardeniers.
Die vergt nou van C-omroepen dat ze van 100 naar
150 duizend leden moeten. Nou, als een C-omroep
werkelijk iets te bieden heeft waar ons volk zo’n
„Ja, ik denk dat dat een punt is, waar we het
allemaal wel eens moeilijk mee hebben. Ik denk dat
we allemaal wel eens behoefte hebben zéker in
een maatschappij die zo in beweging is, zo in
discussie is ook, als de onze aan bepaalde zeker
heden. En je merkt het aan brieven van luisteraars
die vaak vragen: gééf me die zekerheid; zet me
ergens neer, zodat ik me beschut voel. Nou, als dat
verantwoord is willen we dat graag doen, maar soms
is het gewoon niet verantwoord en dan moet je de
verleiding weerstaan een goedkope oplossing te
geven door de mensen maar wat aan te dragen, in
de hoop dat ze daardoor wat zekerheid hebben. Zo
mag het natuurlijk niet hè?”
„Ja maar het is soms niet volstrekt duidelijk wat
het evangelie zegt. Dat is die interpretatiekwestie.
En dat vind ik nu juist fijn van het evangelie. Kijk,
wij mensen zijn geen speelgoedtreintjes die je op
windt en die dan op hun spoortje wel rondrijden.
Naar mijn heilige overtuiging heeft God ons met
verantwoordelijkheid in de wereld gezet. En die
verantwoordelijkheid beleef je, doordat je over
vraagstukken zelfstandig kunt nadenken. Je kunt
er verschil van mening over hebben en dan krijg je
er ook je persoonlijke verantwoordelijkheid in”.
omdat wij van meet af aan geprobeerd hebben en
ik wil dat blijven proberen in de volle breedte
van het protestantisme van Nederland te staan. Wij
hebben ons nooit versmald, wat op zich gemakkelij
ker zou zijn. Als je zegt: ik vorm een heel klein
groepje van gelijkgezinden en die spreken af dat ze
over tien kardinale vraagstukken exact gelijk den
ken, dan heb je geen enkele moeite meer met je
programmering. Maar wij zouden zo dolgraag be
reiken dat binnen de NCRV het is tenslotte de
grootste christelijke groepering in Nederland
iedereen die zich op het protestantse erf verbonden
weet, zich daarin met ons thuis zou voelen. Of hij
nou hervormd is, gereformeerd, christelijk gerefor
meerd, doopsgezind, remonstrants iedereen mag
erbij komen.
De mensen verwachten misschien, gezien de sta
tuten, dat de NCRV in omstreden kwesties voor
een visie vanuit het evangelie zal kiezen.
„Nou, ik heb tot nog toe niet gemerkt dat bij de
nieuwe zendgemachtigden direct belangrijke maat
schappelijke, culturele of godsdienstige nieuwe
verworvenheden als criterium zijn aangelegd. Eh,
ik weet bijvoorbeeld niet hoe Veronica is binnenge
komen maar ik heb het stille idee dat het weinig
te maken had met een gans nieuwe stroming
althans, ik heb hem nog niet kunnen vinden
Kijk, ik zou zo graag willen dat we die wet serieus
namen, en dan moeten we echt éérst gaan kijken
naar de kwalitatieve criteria, want daar is ons
bestel tenslotte op gebaseerd. Over de vraag of er
daarnaast kwantitatieve criteria moeten worden
gehanteerd, kun je twisten. Ik zie er wel voordelen
in hoor; het biedt een zekere afscherming. Je kunt
niet ieder groepje van 25 mensen-met-een-idee tot
de ether toelaten. Maar aan de andere kant onder
mijn je met die getallen het bestel, want je moet nu
steeds kijken of wat je maakt je leden wel bevalt.
Want stel je voor dat het verkeerd valt, dan schrij
ven er weer zoveel-duizend af en dan zit je er weer
mee. Met andere woorden: die getallen werken
altijd de vervlakking in de hand en dat is nou
precies het tegengestelde van wat we met dat bestel
bedoelen”.
„Volstrekt met u eens. Ik denk dat dat een van de
grote problemen van ons bestel is. Laat ik eerlijk
wezen: vaak zijn ze uitwisselbaar. Maar niet zonder
meer. Wel qua soort. Politieserie - politieserie; to
neelstuk - toneelstuk; quiz - quiz. Maar, ik neem een
willekeurig voorbeeld, de TROS draait op zaterdag
avond films die wij niet draaien. Een andere om
roep zal bepaalde series geven, waarvan wij zeg
gen: Sorry, hier is het geweld zo a-functioneel, zó
duidelijk gericht op sensatie, dat doen we gewoon
niet. Een kras voorbeeld: wij hebben Holocaust
geweigerd.
Goed, qua type zijn die programma’s dus wel
uitwisselbaar, maar qua inhoud zonder meer niet”.
Ja, je begint zo’n avond met een appetizer, die de
mensen een bepaalde smaak geeft om naar je
programma te blijven kijken. Dat geeft je op een
later deel van de avond de gelegenheid diezelfde
mensen te bereiken met die programma’s die je als
NCRV wilt brengen”.
En dat leidt ertoe dat zeven van de tien televisie
programma’s van de verschillende omroepen on
derling uitwisselbaar zijn.
„Nee. Ik wil koste wat kost NCRV blijven. Als het
ten koste van onze identiteit zou gaan A te blijven,
dan mogen we dat niet doen. Ik heb goede hoop dat
we A kunnen blijven, met steun van onze leden.
Maar als we zulke vervlakkende programma’s moe
ten gaan maken, dat ik me ga schamen dat ik
NCRV ben, dan mogen ze het voor mij vergeten.
Nee, daar voel ik niks voor! En niemand bij ons,
hoor”.
Als voorstander van het huidige omroepbestel
kijkt Jansen met argusogen naar de toekomstige
technische ontwikkelingen, maar hij weet er nog
niet voldoende vanaf om zich enigszins de gevolgen
voor te stellen van bijvoorbeeld satelliet-omroep.
„We moeten daar grondig op gaan studeren. Daar
kunnen we niet genoeg aan doen. Misschien zitten
er best uitstekende dingen in wie zal het zeggen?
Maar zoals die satelliet gepresenteerd wordt
waarbij een hoop commercie over ons zal worden
uitgestort a la Amerika ben ik er helemaal niet
gecharmeerd van. Maar ik heb er echt te weinig
gegevens over”.
Zal de NCRV in geval van nood koste wat kost
trachten A-omroep te blijven?
(Na een pauze) „Eh, het zou een wonderlijke zaak
zijn, als zij dat zouden gaan doen, want dan doen ze
precies hetzelfde als wij. En zij hebben zich juist
opgericht omdat ze grote bezwaren tegen de NCRV
hadden. Wat ik overigens ernstig betreur, hoor”.
De EO kan, met meer zendtijd, óók een totaalpro
gramma gaan brengen.
„Eh? O, dat is meneer P. K. Dommisse, de eigen
lijke stichter van de NCRV. Hij was de initiatiefne
mer van de groep die in 1924 de NCRV heeft
opgericht. Hij was een grote idealist, die wat zag in
de opkomst van de radio, voor een evangelische
zender. De vroegere NCRV-voorzitter mr. Roosjen
heeft altijd de stelling verdedigd: De NCRV is
gestart op 1 pk, haha!
Tja Dommisse. Hij kijkt beschouwend op mij
neer
Wie is die meneer eigenlijk, die daar boven u
hangt?
„Televisie is een massamedium; dat is het nou
eenmaal geworden, of je het nou leuk vindt of niet,
het is een feit: het is een medium gericht op een zeer
groot publiek”.
o.a.
be-
I via
X
r
O
fH
V)
r
O
m
V)
en op maandag een actualiteitenprogramma over
Zuid-Amerika te brengen, waarin je het niet meer
merkt. Dat kan niet. Dat heeft een innerlijke tegen
strijdigheid. Ik zou het heel graag in die totaliteit
willen zien en niet in de flauwekulsfeer van het
harken in je tuin. Dat voelt u daar gaat het niet om”,
om”.
weinig mensen er ook naar kijken. Dat zijn dan ook
de typische NCRV-onderdelen. Jansen: „De kijkcij
fers gaan natuurlijk wél meespelen als je een pro
gramma maakt dat bewust is bedoeld, om een groot
publiek te trekken. Een Ted de Braak-show die
maar tienduizend kijkers trektdaarmee zit je er
gewoon naast. En we proberen nu eenmaal over de
hoofden van onze leden heen het hele Nederlandse
volk te bereiken. Mede omdat we via die program
ma’s proberen iets te laten doordringen van wat wij
menen als een boodschap te hebben. En als je dat
alleen aan je leden geeft, dan bereik je toch maar
een beperkte groep. We willen ook niet-leden berei
ken in de hoop dat die er iets aan hebben”.
U maakt zich bezorgd over vervlakkende tenden-
zen in het omroepbestel, nietwaar?
„Ik vind dat de enige zin van het zeer typische
omroepbestel dat wij in Nederland hebben, juist die
profilering is. Als dit bestel érgens zinvol voor is,
dan is dat omdat we op deze wijze omroepen
hebben die gedwongen zijn hun eigen identiteit zo
scherp mogelijk te laten uitkomen en daar ben ik
glad vóór. Anders heeft het geen zin, dan moet je
naar een staatsomroep toe. We zijn dus erg voor
profilering, en voor dat betreffende wetsontwerp
14351, waarin het artikel 13 is aangescherpt, zodat
die profilering weer een nieuwe aanzet heeft ge
kregen.
„Als een aspirant-omroep werkelijk iets kwalita
tief nieuws te bieden heeft, zoals het nieuwe artikel
13 eist, dan zeg ik: akkoord, dan moet hij binnenko
men. Maar zo’n omroep moet dan wel gecheckt
worden, of hij dat nieuwe ook werkelijk biedt.
Daarop moeten trouwens ook de bestaande omroe
pen constant worden gechekt, want dat wordt vaak
vergeten: artikel 13 geldt niet alleen voor nieuwe
omroepen, maar evenzeer voor de bestaande.
Kijkcijfers zijn volgens Jansen bij de NCRV in
zoverre niet van belang dat bepaalde programma-
i onderdelen altijd zullen worden uitgezonden hoe
behoefte aan heeft, dan krijgt-ie die 50 duizend
extra-leden óók wel!”
,:Sk|
Laatste onderwerp: de verhouding NCRV-EO.
Jansen en EO-directeur Bert Dorenbos kwamen
nog niet zo lang geleden in het nieuws, toen ze na
jaren van opvallende zwijgzaamheid plotseling
publiekelijk aan het kibbelen sloegen. Dorenbos -
schreef in EO-Visie dat de NCRV de EO) in de
wielen had gereden bij de zenderkleuring en de
NCRV reageerde daarop middels een vinnig pers
communiqué. „Dat heeft natuurlijk op de buiten
staander een érg misselijke indruk gemaakt”, zegt
Jansen nu, „maar we waren het verplicht tegenover
onze leden, omdat Dorenbos die beschuldiging ging
gebruiken in zijn argumentatie om leden te
werven”.
In EO-Visie schreef Dorenbos evenwel ook dat
het hoog tijd wordt dat de EO B-omroep wordt, en
dat was voor de NCRV een opmerking van ernsti
ger aard.
Jansen: „De heer Dorenbos een beetje inschat
tend, ga ik ervan uit dat hij zoiets niet voor de grap
zegt. Dus heb ik hem serieus genomen en de analyse
gemaakt van wat dat zou betekenen. Wel, als de EO
B-omroep wil worden, moeten ze de leden bij óns
vandaan halen, zodat ook de NCRV B-omroep
wordt. Nu heeft de EO altijd gezegd: meer zendtijd
voor het evangelie, en dat kun je volhouden als je
zegt: een C naast een A geeft samen meer zendtijd.
Maar zodra die A-omroep B wordt, en je dus twee
B-omroepen naast elkaar hebt, gaat dat niet meer
op, want in de huidige regeling is B+B precies
gelijk aan A+C. Nou, tóen heb ik gezegd: dan gaat
het evangelie erop achteruit, omdat de NCRV veel
meer mensen bereikt dan de EO”.
In een aflevering van het radioprogramma „In 't
Zilver” van enkele maanden geleden beantwoorde
u vragen van luisteraars. Een vrouw zei bij die
gelegenheid dat ze het maar raar vond dat er
binnen de NCRV met dat ene duidelijke uitgangs
punt het evangelie zoveel verschillende
meningen zijn vertegenwoordigd. Die zag daar een
tegenstrijdigheid in en had het er maar moeilijk
mee.
Jansens „grote verdriet”, zoals hij het uitdrukt, is
dat er nog steeds geen invoeringsdatum is bepaald
van dat bewuste nieuwe artikel 13, (dat paal en perk
moet gaan stellen aan de komst van omroepen die
niets nieuws brengen en geen bepaalde stroming
vertegenwoordigen). Denkt hij dat bestaande om
roepen bij die invoering in moeilijkheden komen?
Jansen: „Eh, in de eerste plaats hóóp ik, dat de
minister de politieke moed zal opbrengen om arti
kel 13 nog eens te gaan toepassen. Tot op heden heb
ik ‘daar nog niet bar veel van gemerkt, als ik het
even voorzichtig mag zeggen
Wat Jansen „de C van de NCRV” noemt, houdt
direct verband met de doelstellingen van de christe
lijke radiovereniging, zoals vermeld in artikel 2 van
de statuten. Daarin staat dat de NCRV een totaal
programma wil brengen, dat alle terreinen van het
leven bestrijkt, wat inhoudt dat de mensen niet
alleen worden tegemoet getreden met godsdiensti
ge programma’s in directe zin, maar dat tevens
ruime aandacht wordt besteed aan maatschappelij
ke, sociale, economische, culturele en politieke as
pecten van het leven ontspanning en plezier
inbegrepen waarvoor evenwel als uitgangspunt
nadrukkelijk het evangelie wordt gehanteerd.
Jansen: „Als men denkt aan een christelijke
omroep, dan kan men gemakkelijk denken: dat is
een omroep die dus kerkdiensten wil brengen en
een koor wil laten zingen. Dat is, ook naar onze
statuten, een wat simpele benadering van de zaak.
Wij willen dat totaalporgramma bewust brengen
nog los van het feit dat de wet het van ons eist
omdat wij van oordeel zijn, dat je christen zijn niet
alleen voor de zondag van betekenis is, maar dat je
dat in de totaliteit van je leven moet uitstralen. En
nu willen wij als NCRV laten zien wat een christe
lijk uitgangspunt kan betekenen, niet alleen voor
een kerkdienst en een koor het is er natuurlijk
wél bij maar bijvoorbeeld ook voor de wijze
waarop je informatie geeft, mensen benadert, ont
spanning bedrijft, en voor je culturele pro
gramma's.
„Dat is een vrij moeilijke opgave, moet ik u
zeggen. Hét is helemaal niet zo moeilijk om een
koor te laten zingen. Laten we eerlijk wezen: je
zoekt een redelijk koor uit en je hebt een program
ma. Het is oneindig veel moeilijker om met mensen
te gaan praten over pakweg bewapenings
vraagstukken, abortus, euthanasie enfin, noemt
u maar op welke vragen op het ogenblik ons chris
telijk volksdeel erg beroeren. En dan te probe
ren een verantwoord programma te geven, waar
van je het idee hebt dat je toch wat evangelische
notities redelijk verwerkt hebt”.
de ledendrempels, die minister Gardeniers voor-
I staat. Jansen noemt de veronderstelling van een
I gunstig effect daarvan voorbarig.
Wat we wèl bedoelden, is dat het ons erg moeilijk
lijkt om juist in zo’n praatprogramma, of in een
actualiteitenrubriek, het evangelie als leidraad te
hanteren. Zeker wanneer je, zoals in het laatste
geval, haast hebt.
„Dat ben ik helemaal met u eens. Dat is ontzaglijk
moeilijk. Laten we eerlijk wezen. De Bijbel is geen
receptenboek. Het is niet zó eenvoudig dat je
maar een Bijbelboek hoeft op te slaan om te lezen
hoe je moet denken over een dictatuur in Zuid-
Amerika. Zo simpel is het leven niet, dat weet u ook.
Dat betekent dat je moet proberen vanuit bepaalde
noties die je meent uit het evangelie op te rapen, de
maatschappij te benaderen.
„Nou, precies. All right, all right, dat begrijp ik.
En soms krijgen we die vragen van de eigen leden
ook. Dat is duidelijk, daar kun je óók over twisten.
Dat is een beleidskwestie: doe je het wel, of doe je
het niet? Ik ken het verleden natuurlijk niet, omdat
ik hier toen nog niet zat. Ik heb begrepen dat er
jaren zijn geweest dat men het niet gedaan heeft.
Op een gegeven moment zei men: nou, misschien is
het tóch wel verantwoord, mits het aan die en die
criteria voldoet. Nou, met de criteria blijven we
bezig, we hopen ze te vinden. Je kunt natuurlijk niet
ontkennen dat geweld een element uit de realiteit is.
Het wórdt afgewogen hoor, u moet niet denken van:
ze doen maar wat. En we kijken niet alleen of zo’n
série we! verantwoord is, nee, we kijken óók nog of
I de verschillende afleveringen van die serie verant-
woord zijn. Bepaalde afleveringen van Kojak heb
ben we niet uitgezonden”.
Jansen (ineens tamelijk fel): „Hoe bedoelt u dat?
Het is natuurlijk een bekend flauw verhaal om dan
te zeggen: kijk, nou gaan we christelijk rekenen en
christelijk aardappelen schillen dat is een erg
goedkope benadering van de problematiek, waar
mee je, dacht ik, ook het uitgangspunt niet weer
legt. Het christen zijn heeft wezenlijk te maken met
onze gedragingen, met ons ethisch patroon, met de 1
wijze waarop we in de samenleving onderling met
elkaar bezig zijn dat soort dingen. Nou, daar
moet je het duidelijk in kunnen merken, omdat
naar ons geloof de Bijbel nogmaals niet alleen
iets voor de zondag zegt, maar even hard iets voor
de hele werkweek er achter aan. En naar mijn idee
is het erg goedkoop om op zondag christelijk te zijn
„Nou, daar zit al direct de moeilijkheid in dat
daar ook door christenen onderling verschillend
over wordt gedacht. En dat levert binnen een orga
nisatie als de NCRV een zekere problematiek op,
U zendt Kojak uit. Dat is niet bepaald de minst
gewelddadige politieserie. Trouwens, móet een
omroep als de NCRV per se een politieserie heb
ben? Het lijkt wel of het een verplicht nummer is,
zo langzamerhand.
J,
w:
Si,.
