Lucas Bols
handhaaft
prognose
Recreatiewater rond
Haarlem is te vuil
Schiphol verwerkte in maart
recordhoeveelheid vracht
Provincie geeft
richtlijnen voor
aanpak botulisme
Statencommissie
voor emancipatie
I Statencommissie
'voor emancipatie
Vragen over afspraken met Arabieren in ondernemingsraad
Water in Spaarnwoude aanvaardbaar
FRIENDSHIP GAAT HET OPNIEUW MAKEN, VERWACHT DIRECTEUR VLIEGTUIGFABRIEK
7
IJMOND
19 7 9
JUNI
ZATERDAG
f in
Leeftocht
Grote invloed
Voor de bijl
Friendship
I
6
(Van een onzer verslaggevers)
SCHIPHOL. Als een olifant gaat hij tekeer in Fokkers porcelein-
kast, zeggen degenen die met weemoed terugdenken aan de tijd dat hij
zich nog niet met vliegtuigen bemoeide. Met lede ogen zien zij, hoe
president-directeur Frans Swarttouw sinds zijn benoeming vorig jaar
met forse halen de bezem door de vliegtuigfabriek haalt. Zijn optre
den noemen ze tactloos, zowel intern als buiten de deur, waar menig
politiek gevoelige teen inmiddels pijnlijke plekken zou vertonen.
(Van onze streekredactie)
SCHIPHOL. Garandeert de
KLM al dan niet schriftelijk dat
zich geen joden bevinden onder
de uit vijftien mensen bestaande
bemanning van de Boeing 747,
die in november voor een half
jaar uitgeleend wordt aan Saudi
Arabian Airlines. Stewardess
Gerry Bouma van de Vereniging
van KLM-Kabinepersoneel stelde
deze vraag deze week aan de di
rectie van de vliegtuigmaatschap
pij tijdens de vergadering van de
ondernemingsraad. De KLM-lei-
ding zei zich te moeten beraden
op het antwoord.
»n
KLM ontkent bestaan van
5 en
16
rf- Gerrie Bouma
(Van een onzer verslaggevers)
Swarttouw haalt
de bezem door Fokker
(Van een onzer verslaggevers)
CHIEL EVERS
Met de F-28 Fellowship loopt het minder
I
Swarttouw hem nu, Fokker aan de rand
van een ravijn te hebben gebracht. „Als ik
op deze stoel zit, dan is het mijn taak om
Fokkers positie veilig te stellen. Maar
Klapwijk beschouwde Fokker als een ve
hikel voor een politiek ideaal: een ver
enigd Europa”.
Als een enfant terrible („dat ben ik
altijd al geweest”) verweert Swarttouw
zich zowel tegen de grote Amerikaanse
concurrenten als tegen de genationali
seerde Europese vliegtuigindustire. Zo
veel mogelijk te vriend houden en samen
werken, is daarbij zijn uitgangspunt.
„Een fascinerend spel”, noemt Swart
touw de internationale vliegtuigindustrie
en -politiek. Waarbij hij vooral de grote
Europese vliegtuigbouwers met arguso
gen waarneemt. „Die genationaliseerden
denken heel anders. Daar staan politici
aan de top, die met elkaar bespreken hoe
ze met gemeenschapsgeld een bedrijf in
stand kunnen houden. Tussen zulke men
sen kan ik me niet handhaven. Men zou
Fokker er dan ook geen dienst mee bewij
zen, het bedrijf aan het Airbus-consorti
um te koppelen”.
vlot. Fokker is echter vast van plan om de
ontwikkelingskosten er in elk geval uit te
halen, wat betekent dat er nog zo’n hon
derd verkocht moeten worden. De Fel
lowship zal bovendien de tijd moeten
overbruggen totdat er een nieuwe project
op de lijn staat, vindt Swarttouw, die de
oorzaak van het tegenvallen van het suc
ces vooral zoekt in de beperkte omvang
van het toestel.
Het meest concrete toekomstproject is
de F-29, ook wel Super F-28 genoemd.
Gesprekken met luchtvaartmaatschappij
en hebben volgens Swarttouw uitgewezen
dat er beslist een markt voor een dergelijk
toestel bestaat. Diezelfde gesprekken heb
ben ook tot gevolg, dat de Fokker-ontwer-
pers de plannen moeten bijschaven. De
aanvankelijk gedachte 115 stoelen zullen
er tussen de 125 en 165 worden, de body
zal breder worden en de technische syste
men meer geavanceerd.
„Als je niet van meet af aan twee of drie
grote luchtlijnen achter je hebt staan die
zo’n toestel willen pousseren, dan wordt
het niets”. Namen van maatschappijen
noemt Fokkers topman nog niet, maar hij
wil best verklappen dat de KLM grote
invloed heeft op de ontwikkeling van het
toestel.
Voor Fokker is het nogal ongebruikelijk
dat potentiële klanten zo nauw worden
betrokken bij het ontwerp. „Het is onont
beerlijk dat de ontwerpers naar de marke
tingmensen luisteren”, vindt Swarttouw.
ropa daalde daarentegen, met 65 procent,
omdat er deze maand veel minder toma
tencharters van de Canarische Eilanden
aankwamen dan vorig jaar.
Vooral het ongeregelde goederenver
voer op intercontinentale bestemmingen
ging omhoog 74%), voornamelijk als
gevolg van een sterke stijging van het
chartervervoer van en naar Tel Aviv. Het
ongeregelde goederenvervoer binnen Eu-
Vergeleken met de eerste drie maanden
van 1978 is het vrachtvervoer van en naar
Schiphol in het eerste kwartaal van dit
jaar met acht procent toegenomen; het
geregelde goederenvervoer ging met tien
procent omhoog en het ongeregelde met
drie procent.
rig jaar. Dat kwam niet alleen door het
weer (maart was de eerste maand, waarin
het winterweer geen invloed had op de
verkeers- en vervoerscijfers), maar ook
doordat Pasen dit jaar in april viel en
vorig jaar in maart.
een stevige positie op de internationale
markt verschafte. Nog altijd verkoopt dit
propellervliegtuig best, niet in de laatste
plaats door toenemende energieproble
men (een „turboprop” verbruikt minder
brandstof dan een straalvliegtuig). Ko
mend jaar wil Swarttouw de productie
van de F-27 van twaalf tot zestien opvoe
ren, het jaar daarop zelfs tot 25. „Er is
geen enkele reden te veronderstellen dat
dit toestel niet nog ruim een decennium
meegaat. We hebben er nu zevenhonderd
verkocht, ik ben ervan overtuigd dat we
de duizend zullen halen. Dit is een les om
nooit te vergeten. Drie maal is overwogen
om de productie te staken, maar telkens
weer bloeide de vraag op. We zullen dit
project nog lange tijd aan ons hart koeste
ren”, zegt Swarttouw.
Het ondernemingsraadlid beseft dat er
weinig te controleren valt. „Wat moet je
als de KLM heel erg Arisch uitziende
■A President-directeur Frans Swarttouw: ..Fok
ker de strot afsnijden kunnen we zelf ook
Een tweede toekomstproject („Mijn vi
sie is dat een bedrijf als Fokker altijd een
stuk of drie nieuwe projecten in studie
moet hebben om tijdig over te kunnen
stappen”) gaat binnenkort van start. Fok
ker zal bestuderen of er brood zit in een
nieuw propellervliegtuig, groter en mo
derner dan de Friendschip. „De ontwikke
ling van de brandstofprijzen zou kunnen
leiden tot een tweede jeugd van de turbo
prop”, veronderstelt Swarttouw. „Daarbij
is het wel van belang dat er een stillere
motor op de markt verschijnt. Dat is voor
alsnog de bottleneck, denken wij, om een
Uit eigen portemonnee kan Fokker de
grote sprong voorwaarts niet betalen.
Voor de ontwikkeling van de F-29 (kosten
circa 1,2 miljard gulden) wordt een rijks-
lening van vijftig percent nodig geacht.
Maar bovendien heeft Fokker de komen
de drie a vier jaar extra steun nodig, in de
vorm van verkoop subsidies op de F-28
die in prijs niet meer tegen de concurren
tie opkan (er zal ongeveer 16% af moeten).
„We beschouwen dat als leeftocht om de
winter door te komen”, zegt Swarttouw.
Hij wil die wintermaanden benutten om
Fokker gezonder te maken door het op
voeren van de interne sterkte en door een
nieuw project op de lijn te zetten.
De provincie vraagt de gemeenten,
recreatie- en waterschappen ondermeer
dode watervogels onmiddellijk te verwij
deren en geeft aanwijzingen voor het on
derzoek en voor de destructie van de
kadavers. De gebieden waar vermoedelijk
botulisme voorkomt moeten zo veel moge
lijk worden geïnspecteerd. Alle gevallen
van botulisme moeten worden gemeld aan
de provinciale waterstaat van Zuid-Hol-
land.
Zo is ook in het collegeprogram een passa
ge over emancipatie opgenomen. GS ach
ten het gewenst, dat de emancipatiecom-
missie uit de Staten wordt ingeschakeld
bij de voorbereiding van het in het colle
geprogram geformuleerde emancipatie
beleid. GS menen, dat de provincie in dit
verband een taak heeft als overheid en als
werkgeefster in de ruimste zin.
In het passagiersvervoer werd een veel
minder sterke toename geconstateerd. In
de eerste drie maanden van 1979 reisden
slechts twee procent méér passagiers via
Schiphol dan in dezelfde periode van vo-
„Maar je door die groten niet in de hoek
laten zetten. Ik ben niet bereid om ander
mans fuik in te zwemmen. Voor het om-
zeephelpen van Fokker hebben we echt
geen steun nodig. Dat kunnen we zelf ook
wel”.
NIEUW VENNEP (ANP). In de eerste
I maanden van 1979 zijn de verkopen en
omzetontwikkeling bij Lucas Bols gunstig
geweest, zo heeft de heer J. A. Bouwens,
voorzitter van de raad van bestuur, in de
jaarvergadering meegedeeld. Hij zei, dat
hij voor dit eerste kwartaal dezelfde woor
den zou kunnen gebruiken als voor 1978.
Vorig jaar groeide de omzet met ongeveer
vijftien percent en de winst met 25 per
cent. De Bols-topman bleef op grond van
de resultaten van dit moment bij de voor
spelling, dat 1979 een verdere groei te zien
zou kunnen geven.
Een uitzondering op het gunstige beeld
vormde nog steeds de situatie in Brazilië
en Branderij de Koning te Schiedam, die
nog steeds een zorgenkindje is. De toe
stand in Argentinië ontwikkelde zich een
stuk beter. De opleving in Duitsland geeft
moed voor het hele jaar.
Een en ander blijkt uit een onderzoek
van hoogheemraadschap Rijnland naar
de bacteriologische vervuiling van recrea
tiewater, vorig jaar. pet gaat om veront
reiniging door huishoudelijk afvalwater.
(Van onze streekredactie)
SCHIPHOL. Op de luchthaven
Schiphol is in maart een record hoeveel
heid vracht verwerkt: 29.845 ton. Dat was
ruim 2.500 ton méér dan het vorige record
van 27.269 ton dat dateerde uit maart
1976. Ten opzichte van de maand maart
van 1978 betekent het dit jaar geboekte
resultaat een stijging van 16 procent.
De vraag van Gerry Bouma sluit aan op
de bekendmaking dat de KLM tot die
Nederlandse bedrijven behoort, die toege
ven aan de Arabische boycoteisen tegen
Israel. De luchtvaartmaatschappij ver
strekt op verzoek van verzenders van goe
deren naar het Midden-Oosten zogenaam-
HAARLEM. Gedeputeerde Staten
van Noord-Holland stellen Provinciale
Staten voor een Statencommissie voor
emancipatie in te stellen. Zoals overal, is
de emancipatie (van de vrouw) ook in de
Staten onderwerp van gesprek. Zo bood
de PvdA-fractie bij de behandeling van de
begroting 1978 de nota „Emancipatie ook
een provinciale taak" aan. Zo wees D’66
bij de begrotingsbehandeling voor 1979 op
het verband tussen Ruimtelijke Ordening
en de mogelijkheden voor emancipatie.
De marsroute waarlangs Fokker zich de
komende jaren zal voortbewegen, tekent
zich in Swarttouws gedachten steeds
scherper af. Allereerst is daar de oude
vertrouwde F-27 Friendship, het toestel
dat Fokker na de Tweede Wereldoorlog
Zo is ook in het collegeprogram een passa-
ge over emancipatie opgenomen. GS ach
ten het gewenst, dat de emancipatiecom-
missie uit de Staten wordt ingeschakeld
bij de voorbereiding van het in het colle
geprogram geformuleerde emancipatie
beleid. GS menen, dat de provincie in dit
verband een taak heeft als overheid en als
werkgeefster in de ruimste zin.
In tegenstelling tot de situatie in Haarlem
is de kwaliteit van het recreatiewater in en
om Amsterdam volgens dit onderzoek van
een aanvaardbare kwaliteit, zodat verbe
tering wel wenselijk, maar niet dringend
noodzakelijk is. Een uitzondering vormt
een monsterpunt bij de Ringvaart, waar
het water van een ongewenste kwaliteit
was.
Het Oosterduinse Meer bij Noordwij-
kerhout had vorig jaar water van een
aanvaardbare kwaliteit. Hetzelfde was
het geval in recreatiegebied Spaarnwou
de. In het Haarlemmermeerse Bos, dat
vorig jaar voor het eerst bij het onderzoek
werd betrokken, was de kwaliteit goed.
DEN HAAG (ANP) Gedeputeerde
Staten van Zuid-Holland verwachten, dat
het botulisme de komende maanden weer
de kop zal opsteken. Ze hebben daarom
i onlangs in een circulaire aan alle gemeen
ten, recreatie- en waterschappen in de
kustprovincie ricntlijnen gegeven voor de
bestrijding van het botulisme, dat vooral
onder de watervogels slachtoffers maakt.
De afgelopen jaren zijn gevallen van
botulisme gemeld uit 98 van de 151 Zuid-
hollandse gemeenten. In 1978 was het aan-
j de jaren daarvoor. De belangrijkste oor-
i zaak van die daling was de relatief lage
zomertemperatuur, zo staat in een persbe
richt van de provincie.
Het publiek wordt geadviseerd, water
vogels niet te voederen. De kans op het
optreden of uitbreiden van botulisme is
namelijk op dergelijke voederplaatsen
groter dan elders.
Ook Nederlandse deelneming voor een
percent of twee in het nieuwe Airbus
project zou voor Fokker van belang kun
nen zijn, al was het maar om de buren te
vriend te houden. Maar dan mogen de
Fransen en de Duitsers (die de Airbus de
hoofrollen vertolken) Fokker niet het le
ven zuur maken door ontwikkeling van
een nieuw eigen project te verbieden. En
ook mag het er niet toe leiden dat de
regering straks geen geld meer over heeft
voor Fokker zelf. „Wij verdommen het
voor een Airbus-deelneming de rekening
gepresenteerd te krijgen”, zegt Swart
touw. Waarna hij herhaalt: „We hebben
van niemand hulp nodig om ons zelf de
strot af te snijden”.
HAARLEM. Gedeputeerde Staten
van Noord-Holland stellen Provinciale
Staten voor een Statencommissie voor i
emancipatie in te stellen. Zoals overal, is
de emancipatie (van de vrouw) ook in de
Staten onderwerp van gesprek. Zo bood
de PvdA-fractie bij de behandeling van de
begroting 1978 de nota „Emancipatie ook
een provinciale taak" aan. Zo wees D'66
bij de begrotingsbehandeling voor 1979 op
het verband tussen Ruimtelijke Ordening
en de mogelijkheden voor emancipatie.
de non-Israel-verklaringen. Daarin staat
dat het vliegtuig waarmee de vracht ver
voerd wordt geen Israëlische luchthaven
zal aan doen.
Gerry Bouma: „Als de Arabieren voor
goederen dergelijke papieren eisen, waar
om zouden ze dan geen eisen stellen als
het om mensen gaat? En als bouwmaat
schappijen voor hun werknemers in het
Midden-Oosten doopcertificaten of niet-
joodverklaringen moeten afgeven, waar
om zou de KLM dat dan niet hoeven te
doen?”
De KLM-stewardess, die al eerder het
bestaan onthulde van een lijst met de
namen van veertig collega’s die vanwege
hun huidskleur niet op Zuid-Afrika moch
ten vliegen, zegt uit betrouwbare bron te
weten dat een soortgelijke maatregel voor
joods KLM-personeel bestaat. „Bewijzen
kan ik het niet. Maar het schijnt dat joods
of joods ogende bemanningsleden tijdens
de Tom Kimpoer in 1973 uit veiligheidso
verwegingen niet ingezet zijn op de Arabi
sche lijnen. Ik vraag me af hoe dat in
vredesnaam gerealiseerd is door de KLM.
Hoe weten ze wie joods is?”
Persvoorlichter N. Harmse noemt dit
„volslagen onzin”. Volgens hem is bij de
Zelf maakt Swarttouw zich hierover al
lerminst ongerust. „Ik ben hier als contai-
nerboer niet geparachuteerd omdat het
met Fokker zo goed ging”, zegt hij. „Een
reorganisatie, eigenlijk zou je moeten zeg
gen een organisatie van het bedrijf was
bittere noodzaak. Daar ben- ik druk mee
bezig. Tot mijn verbazing ondervind ik
daarbij veel minder weerstand dan ik
verwachtte. In de Rotterdamse haven was
dat wel anders. Daar zou iedereen met een
ijzerzaag op zak lopen om de poten onder
mijn stoel vandaag te zagen”.
Organisatorisch gezien is Fokker uiterst
zwak, vindt Swarttouw. Wanneer het tech
nisch talent en de traditionele Hollandse
koopmansgeest er niet waren geweest,
zou het bedrijf al veel eerder in onnoeme
lijke problemen verzeild zijn geraakt.
„Opvoering van de interne sterkte” luidt
het parool van Swarttouw. Dat betekent
een betere procesbeheersing, meer effi
ciëntie, en uitmesting van een aantal afde
lingen. „Fokker was wat aangeslagen”,
aldus Swarttouw. „Daarom ben ik nu be
zig de top opnieuw te bemannen. Met zijn
allen moeten we voor het bedrijf een
marsroute uitstippelen, want we zullen
weer op veldtocht moeten om onze positie
op de wereldmarkt te kunnen hand
haven”.
indeling van de vliegtuigbemanningen
nooit sprake geweest van enige instructie
om rekening te houden met joods perso
neel. Harmse vertelt dat het wel is voorge-
komen dat personeelsleden vroegen om
op bepaalde lijnen niet te hoeven vliegen.
Over de verhuur van een Boeing 747
met bemanning aan Saudi Arabian Airli
nes wil de KLM-voorlichter zich niet uitla
ten. Hij bevestigt wel dat er „zakelijke
contacten” zijn met verschillende maat
schappijen, waarvan hij het niet nodig
vindt de namen te noemen. De heer Had
dad van Saudi Arabian Airlines-Neder-
land, laat, zonder te weten waar het over
gaat, melden geen tijd te hebben om vra
gen te beantwoorden.
„Het is moeilijk na te gaan”, zegt Gerry
Bouma, „op welke manier de KLM zaken
doet met de Arabische maatschappijen.
Het hoeft helemaal niet zo te zijn dat de
bemanningsleden van de Boeing een
doopcertificaat op zak hoeven te hebben.
Misschien zijn op andere wijze garanties
gegeven aan Saoedi-Arabië”.
„Wie niet loyaal is, gaat voor de bijl”,
zegt Fokkers veldmaarschalk beslist. Een
paar koppen zijn er al gerold, zoals die
van verkoopdirecteur Buley, die naar een
bijkantoor is overgeplaatst. Maar vooral
de kop van Swarttouws voorganger Klap
wijk. Nadat deze door de Westduitsers al
was aangewezen als zondebok voor het
mislukken van de samenwerking tussen
Fokker en fusiepartner VFW, verwijt
Rijnland trof vorig jaar in het algemeen
een tendens aan tot verbetering van de
kwaliteit van het recreatiewater. Het
hoogheemraadschap waarschuwt er voor,
dat op plaatsen waar het water te vuil is
niet alleen ziektekiemen een gevaar voor
de gezondheid van zwemmers vormen,
maar ook de ziekte van Weil, die door
ratten wordt verspreid. Wie op eigen ver
antwoordelijkheid in oppervlaktewater
wil zwemmen, kan dat volgens Rijnland
het beste op voldoende afstand doen van
woonboten en jachthavens, aangezien op
die plaatsen geregeld ongezuiverd afval
water in het „zwem”-water terechtkomt.
Dat was vooral te merken in het charter-
verkeer binnen Europa. Vergeleken met
maart 1978 werden er in maart op de
Europese bestemmingen drie procent
minder passagiersbewegingen geregi
streerd en 16 procent minder vliegtuigbe
wegingen. In het geregelde verkeer ging
het aantal passagiers en vluchten echter
omhoog, met respectievelijk zeven en zes
procent.
Opvallend was, dat het aantal vluchten
in het ongeregelde intercontinentale ver
keer in maart met 18 procent toenam,
maar dat het aantal passagiers met één
procent daalde.
In de eerste drie maanden van dit jaar
zijn drie procent minder vliegtuigen aan
gekomen en vertrokken via Schiphol dan
in het eerste kwartaal van 1978. In dezelf
de periode werd er elf procent méér post
vervoerd.
(Van onze streekredactie)
LEIDEN. Vrijwel al het recreatiewater in en rond Haarlem is te vuil. Oorzaken zijn
ondermeer de aanwezigheid van rioolzuiveringsinstallaties, die niet volstrekt schoon
water lozen, en de invloed van het verstedelijkte Haarlemse gebied. Bovendien dragen
„overstorten” hun steentje bij tot de vervuiling van het recreatiewater. Een overstort is
bedoeld om tijdens extreem zware regenval een deel van het rioolwater niet naar de
zuiveringsinstallatie te leiden, maar rechtstreeks in oppervlaktewater te lozen.
fabrikant zo ver te krijgen dat hij een
geavanceerde turboprop ontwikkelt”
Voor de bouw van de nieuwe toestellen
zal Fokker niet alleen partners zoeken in i tal meldingen overigens veel lager dan in
Amerika, Europa en Japan, maar zo mo- I
gelijk ook in de derde wereld. Indonesië
heeft al belangstelling voor de turboprop
getoond. „Tegenwoordig is het niet meer
verstandig de productiekosten op één
plaats te concentreren”, zegt Swarttouw.
„Met de val van de dollar zijn we daardoor
behoorlijk op de koffie gekomen”. Van
daar Swarttouws voorspelling dat de om
zet van zijn bedrijf in de toekomst welis
waar zal stijgen, maar het aantal werkne
mers veel minder.
een niet-Joodverklaring
bemanningsleden naar Saoedi stuurt:
blonde stewardessen met heel blauwe
ogen. Je kan dan toch niet zeggen: zie je
wel, er worden geen joden ingezet.
Misschien zijn die mensen op dat mo
ment gewoon niet vrij. En bovendien, ik
weet niet hoe ik moet zien of te weten kan
komen wie wel of niet van joodse afkomst
is”.
Wat voor Gerry Bouma vast staat, is dat
de KLM niet in zee zou moeten gaan met
Saudi Arabian Airlines, indien een ge
deelte van het personeel niet ingezet mag
worden. Zij wordt hierin gesteund door de
fractie van de Vervoersfederatie FNV, die
in de ondernemingsraad de meerderheid
bezit.
Stuitend vindt Gerry Bouma de bewe
ringen van de KLM-directie dat het be
drijf niet aan politiek doet en zich er
evenmin mee bemoeit. Met name tijdens
de discussies over de handelsbetrekkin-
gen met Zuid-Afrika is dat nogal eens als
argument gehanteerd. „Het afgeven van
certificaten voor goederen is toch ook
politiek? En dan zie je dat de KLM alles
doet, mits het maar geld in het laatje
brengt". WEERT SCHENK
