Bezetting 2
Straks geen enkele
auto meer op Stationsplein
Weps
Bezetting 1
A jax-balkon
Zonnig
t SM
I
Varen
Stadsbestuur geeft 20 jaar voorgeschiedenis aan de vuilnisman mee
„Loeren in de lik”
ia
Nog twee jaar hinder van verbouwing
k-
k’?':
I
r
l
Niets beters
St te l-V-tel
f
«lil j
14
15
AMSTERDAM
19 7 9
WOENSDAG
JUNI
■fl
4
■i
We schrijven Amsterdam, 1959. Het gemeentebe
stuur voert een belangrijke bespreking. Een strikt
besloten zitting, gebruikelijk voor die dagen. Gast
is ene Nicolaas Bouwes, 50 jaar, hoteleigenaar te
Zandvoort en eigenaar van „Extase”, „de beste
zaak van Amsterdam”. Bouwes ontvouwt een fan
tastisch plan voor de grond op het Kleine Gartman
plantsoen bij het Leidseplein, waar op dat moment
de kerk van de Vrije Gemeente, het kantongerecht
en het Huis van Bewaring nog volop in bedrijf zijn.
onder redactie van Theo van der Kaaij
i m/
I
op het Leidseplein
8
r
*g
?:A,
1
A De chaos voor voetgangers en alle andere verkeersdeelnemers duurt
voort op het Leidseplein. Na de herindeling zal het nog moeilijker zijn het
plein per auto te benaderen.
A Het Kleine Gartmanplantsoen bij het Leidseplein, waar alles om draait. Van achter naar voor
Paradiso en het voormalige kantongerecht met Huis van Bewaring.
igingen
ouden
ingen
n 27 fum 1979
Het gemeentebestuur reageert verrast: „Inderdaad, mijnheer
Bouwes, die grond zal vrijkomen, omdat de kerk dicht gaat en
gevangenis en Gerechtsgebouw nar elders verhuizen. Uw plan
voor een appartementenhotel, winkels en parkeergarage is
misschien toekomstmuziek, maar wij zullen u zeker alle mede
werking verlenen voor de uitvoering daarvan”.
Amsterdam, 20 jaar later. In maart van dit jaar presenteert
het gemeentebestuur een nota van uitgangspunten voor het
Leidseplein en directe omgeving. De kerk, jaren geleden omge
doopt tot Paradiso, kantongerecht en gevangenis staan nog
recht overeind. Voordat er maar één steen van de andere gaat,
zal de Amsterdamse bevolking gehoord worden over de toe
komst van dit stuk Leidseplein. Duidelijk laten B. en W. blijken
dat er nog niets, maar dan ook niets vast ligt. Niemand heeft een
claim op deze gemeentegrond en alles is nog mogelijk. In
Zandvoort is iemand na lezing van dit bericht in woede ontsto
ken: Nicolaas Bouwes, inmiddels 70 jaar, hotelmagnaat en
projectontwikkelaar. Hij stapte naar de rechter om de hem
toegezegde Amsterdamse grond op te eisen.
Wat weinigen voor mogelijk hielden, is gebeurd. Het plan
Bouwes is niet heilig meer voor het gemeentebestuur. Twintig
jaar was ervoor nodig om het plan de voorrangspositie te
ontnemen en gelijk te schakelen aan alle andere plannen die in
de loop der jaren gemaakt zijn en nu door de bevolking en de
gemeenteraad als een reeks van mogelijkheden kan worden
bezien. Alles blijkt nog mogelijk op het Leidseplein en het
Kleine Gartmanplantsoen. Zelfs over het al of niet slopen van
het huis van bewaring is nog geen enkel besluit gevallen.
Dat is wel eens anders geweest. Tot 1973, dus 14 jaar lang heeft
het gemeentebestuur gezwegen over de toezeggingen die aan
Bouwes werden gedaan. B. en W. moeten in die tijd volledig in
de ban van zijn plannen geweest zijn, in de stellige overtuiging
dat er niets beters kon komen op deze 10.000 vierkante meter
binnenstad. Bouwes wist de zaak met verve te verkopen („Zo’n
appartementenhotel op het Leidseplein wordt zeker een succes.
-
Reizigers met bestemming Centraal
Station Amsterdam houden nog zeker
twee jaar hinder van omleggingen, ver
bouwingen en noodoplossingen op het
Stationsplein. Na die tijd zal de situatie
voor alle verkeersdeelnemers volledig
veranderd zijn. Zo zal de auto worden
geweerd van het Stationsplein. Open
baar vervoer en voetgangers krijgen
ruim baan. Aan de westkant van het
station (bij de fietsenstallingen) komt
de enige plaats waar automobilisten
treinpassagiers kunnen halen of bren
gen. Op dat punt komt ook de stand
plaats voor taxi’s.
Het D’66-raadslid Rik ten Have heeft
de suggestie gedaan de koninklijke in
gang van het CS weg te halen om meer
ruimte te krijgen voor de normale passa
giersstromen. Els Agtsteribbe (PSP) wil
dat er meer ruimte komt voor fietsers op
het Stationsplein.
ceerd uit in april 1977. Er wordt niet voor
een van beide plannen gekozen, B. en W.
dienen met een nota van uitgangspunten
te komen voor het terrein. Bekeken moet
worden in hoeverre er mogelijkheden zijn
voor culturele voorzieningen, sociale wo
ningbouw of andere zaken. In dit geheel
zou Bouwes dan een stuk grond in erf
pacht kunnen worden aangeboden. De
maanden daarna gebeurt er nog altijd
niets op het Kleine Gartmanplantsoen,
maar een kleine formaliteit in Den Haag
zorgt voor grote gevolgen. Het kerkge-
De buitenlanders in een verklaring:
„Het maakt geen indruk op de werke
lijke machthebbers in dit land. Zij heb
ben het kennelijk te druk met het ver
delen van de welvaart. Maar dat ook
wij daar al jarenlang aan meebouwen
schijnt niemand zich te realiseren.
Staatssecretaris Haars van Justitie wil
niet met ons praten en de Tweede
Kamer stopt de oren dicht. Niet dan
met de grootste moeite lukt het nog de
publieke opinie in onze zaak te interes
seren.”
Met hun ondersteunende organisa
ties hebben de buitenlanders gekozen
voor de bezetting van een universiteits
gebouw, omdat zij alleen nog van de
universitaire wereld en met name de
genen die zich bezighouden met het
recht verwachten de impasse te kun
nen doorbreken. Het is op dit moment
nog niet bekend hoe lang de bezetting
zal voortduren. Dit wordt per dag aan
de hand van de nieuwste ontwikkelin
gen bekeken.
De Werkgroep voor Ekologie, Paci
fisme en Socialisme (WEPS) organi
seert op zaterdag 9 juni in de Mozes en
Aaronkerk te Amsterdam een sympo
sium over terrorisme. Van ’s morgens
10 tot ’s middags 17.30 zullen over de
diverse aspekten van dit probleem
spreken: mr. J. H. van Wijk uit Haar
lem, advocaat en oud-lid van de eerste
kamer, prof. H. T. van Maarsseveen,
hoogleraar staatsrecht te Rotterdam,
dr. Arthur Lehning, publicist, dr. H.
Vos, ethicus verbonden aan de univer-
siteit van Leiden, dr. Bram van der
Lek, oud-lid van de tweede kamer,
’s Avonds vindt er een forum plaats
o.l.v. prof. dr. J. de Graaf, oud-hoogle-
raar theologie aan de rijksuniversiteit
van Utrecht. De inleidingen en een
verslag van de forumdiscussie zullen
in brochurevorm worden uitgegeven.
Een kleine zestig Turken, Marokka
nen en Pakistanen houden sinds an
derhalve week een gedeelte van de
Juridische Faculteit van de Universi-
teit van Amsterdam aan de Kloveniers
burgwal bezet. De buitenlanders doen
dit uit protest tegen hun nu al vier jaar
durende strijd voor het verkrijgen van
een verblijfsvergunning. Zij behoren
tot de slachtoffers van de regularisatie-
maatregel die in 1975 is genomen. Bui
tenlandse arbeiders in Nederland wer
den toen verplicht zich te laten regis
treren. Wie geen werk had en na 1974 in
Nederland was aangekomen zou het
land uit moeten. De 182 Marokkanen
die eind vorig jaar uit protest tegen
deze maatregel in verschillende kerken
in hongerstaking gingen hebben uitein
delijk toch een verblijfsvergunning ge
kregen. De buitenlanders die nu een
gebouw van de universiteit bezetten
willen ook die verblijfsvergunning.
„Wij zijn het wachten moe. Wij zijn
het procederen zat. Wij kunnen de slo
pende onzekerheid niet meer aan. Wij
willen ons recht en wij willen het nu”,
zo zeggen de buitenlanders,die via kor
te gedingen bij de rechter proberen
aan verblijfsvergunningen te komen.
De korte gedingen hebben succes. Er is
vorig jaar geen enkel kort geding over
de regularisatie door buitenlanders
verloren.
Gedurende het Holland Festival (tot
23 juni) is het schouwburgterras van de
Stadsschouwburg in de volksmond
het Ajax-balkon genoemd voor het
publiek geopend van 9.30 tot 17.00 uur.
Het schouwburgterras is bereikbaar
via de hoofdingang van de Stads
schouwburg. Op het schouwburgter
ras kan het publiek tegen normale prij
zen koffie, drankjes en belegde brood
jes kopen.
Onder het motto „loeren in de lik” gaat op 9, 10, 16 en 17 juni het ontruimde Huis van
Bewaring aan het Kleine Gartmanplantsoen bij het Leidseplein open voor publiek. Dit
gebeurt in het kader van een grootscheepse tneningspeiling onder de bevolking over de
toekomst van dit stuk binnenstad. Wie erin is geïnteresseerd krijgt de vraag voorgelegd
of het lege gevangenisgebouw geheel of gedeeltelijk moet blijven staan,, dan wel
gesloopt moet worden.
Het publiek krijgt tot 1 juli gelegenheid zijn mening te geven over de toekomst van dit
deel van het Leidseplein. Bestaande plannen kunnen worden gesteund, nieuwe plannen
mogen worden ingediend. In het oude gebouw van het kantongerecht naast de
gevangenis is een informatiecentrum ingericht dat elke dag zowel ’s middags als
’s avonds geopend is. Op verzoek van het gemeentebestuur wordt de meningspeiling
begeleid door een groep van vertegenwoordigers uit de theaterwereld, de horeca,
scholen,winkeliers, wijkcentrum, de groeperingen „Leidse in last” en Bouw-es-wat-
anders.
Hulp is ingeroepen van de inspraakorganisaties Werkgroep 2000 en Nederlands
Centrum voor Democratische Burgerschapsvorming. In september van dit jaar moet de
gemeenteraad beslissen over de uitgangspunten voor dit stuk Leidseplein en in het
voorjaar van 1880 beslist de raad definitief.
In mei 1975 zei de gemeenteraad bijna ja
tegen het plan-Bouwes, een handjevol
raadsleden wist het te verhinderen. Voor
al de toenmalige wethouder Lammers
was verantwoordelijk voor het feit dat
Bouwes zelf zich geen enkele zorg maakte
over de haalbaarheid van zijn hotelcrea-
tie. Lammers heeft zich tijdens een van de
vele raadsvergaderingen over het Leidse
plein aldus uitgelaten: „Wanneer men nu
zou besluiten om de toezeggingen aan
Bouwes naast zich neer te leggen, vind ik
dit de grofst denkbare, meest abjecte
es-wat-anders mislukten en de gemeente
raad krijgt in de zoveelste sessie twee
plannen voorgeschoteld, waaruit een keus
moet worden gemaakt. De verschillen zijn
overduidelijk. Er ligt een plan Bouwes
voor „dure mensen”, gemaakt zonder eni
ge vorm van inspraak en bedoeld als pure
geldbelegging (Bouwes: „Geld verdienen
is toch geen vies woord?”) en een plan
Bewa „voor iedereen”, met inspraak
waarbij financiers gecontroleerd en spe
culatie teruggedrongen worden.
De gemeenteraad spreekt zich genuan-
op hun huidige plaats voor het station,
waarschijnlijk uitgebreid met een baan.
Het opnieuw laten vollopen met water
van het open havenfront voor het station
behoort ook tot de plannen. Het water
moest wijken voor de aanleg van de
metro. Het kopstation van de metro bij
CS zal overigens eerder klaar zijn dan
de bovengrondse inrichting van het Sta
tionsplein. Ook het Noord-Zuidhol-
landsch Koffiehuis, dat voor de metro
werd afgebroken en als een bouwdoos
opgeborgen, zal worden herbouwd.
Ik mik op kleine zakenlieden, die een combinatie in de binnen
stad zoeken van een hotel, kantoor en service”) maar de kritiek
was niet mals toen de plannen eindelijk openbaar gemaakt
werden. De werkgroep Bouw-es-wat-anders (BEWA) vond het
project „monotoon, grootschalig, puur commercieel, associaal,
discriminerend, elitair en speculatief”.
vorm van onbehoorlijk bestuur”. In de
loop van 1975 kwam Bewa met vier alter
natieven voor het plan-Bouwes. Architec
ten van naam (Hertzberger, Van Eyck,
Van Klingeren) tekenden voor de projek-
ten waarin de kleinschaligheid troef was.
Aan het Leidseplein zouden woningen,
winkels en horeca kunnen komen, een
creatief centrum, een jeugdhotel, Paradi
so, radio Stad, de opera, repetitieruimtes,
cafés, theaters, musea, maar geen appar
tementenhotel, en geen parkeergarage.
Gesprekken tussen Bouwes en Bouw-
l
257456
377
•1
626
6227
Onder het motto, dat het gebruik van
zonne-energie nu maar eens uit de
sfeer van kneuterigheid gehaald moet
worden, houdt de Vereniging Milieude
fensie deze zomer een reeks zonne-
aktiviteiten. De kerngroep Amsterdam
levert een bijdrage tot de landelijke
aktie met de verkiezing van de zonnig
ste Amsterdammer 1979 op zaterdag 23
juni. Het gaat volgens Milieudefensie
om het bedenken van het leukste, maf
ste, origineelste, meest fantastische
maar vooral zonnigste idee. Inschrij
ving voor de verkiezingen is mogelijk
tot 15 juni. Bij aanmelding graag een
omschrijving van het zonnige idee, in
leveren kan tot 23 juni. Nadere infor
matie: 020-721218 of 862982.
(te
De Akersluis bij de Plesmanlaan en
de Slotermeerschutsluis bij de Van
Tienhovengracht en Erasmusgracht
zijn deze zqjner in het weekend open
gesteld voor de pleziervaart. Plezier-
vaarders kunnen daardoor vanaf de
Sloterplas richting de Kaag varen. De
Sloterplas is verder bereikbaar vanaf
het Nieuwe Meer en vanaf de noordzij
de. Door openstelling van de sluizen is
het mogelijk in het weekend een rond
vaart te maken via de route: Nieuwe
Meer-Akersluis-Sloterplas-Sloter-
meersluis-Admiralengracht-Kostver-
lorenvaart-Nieuwe Meer. De vaste
bruggen op deze route beperken de
vaarhoogte tot 2,10 meter. De Akers
luis wordt op zaterdag en zondag be
diend van 09.00 tot 10.00 uur, van 12.30
tot 14.00 uur en van 16.00 tot 17.00 uur.
De Slotermeerschutsluis wordt be
diend van 10.30 tot 12.00 uur en van
14.30 tot 15.30 uur.
De raadscommissies verkeer en ver
voer en openbare werken zijn met deze
plannen akkoord gegaan. Er moest een
keuze worden gemaakt tussen een groot
aantal varianten. De trambanen blijven
V
Alles is nog mogelijk
A Uit dit bordenstelsel blijkt, dat het metrostation CS in oktober 1980
open gaat. Op dat moment zal het Stationsplein nog niet gereed zijn.
bouw waarin Paradiso is gehuisvest komt
op de voorlopige monumentenlijst te
staan. Sloop van het gebouw kan worden
vergeten.
De gebeurtenissen volgen zich nu snel
op. Voorjaar 1978 lanceerden Jasperina
de Jong en Eric Herfst een plan voor
theaters, studio’s, winkels en cafés op de
berucht geworden grond, een jaar later
trekken zij zich terug, de Amsterdamse
gemeenteraad heeft Paradiso inmiddels
op de definitieve monumentenlijst gezet
en wethouder Jan Schaefer in eigen per
soon presenteert een radicaal nieuw plan
waarbij de gevangenis blijft staan. Het
moet een passage met glazen dak worden,
waarbij de cellen worden ingericht als
boetiekjes. Verder geeft ook Schaefer vrij
baan voor winkels, ateliers cafés, thea
ters, woningen, hotelletjes en kantoor.
En dan is het plotseling voorjaar 1979.
B. en W presenteren de langverwachte
nota van uitgangsputnen en tot verrassing
van vriend en vijand is de situatie aan het
Kleine Gartmanplantsoen teruggebracht
tot nul. Het stadsbestuur geeft twintig
jaar voorgeschiedenis aan de vuilnisman
mee, zet alle ooit ingediende plannen in de
ijskast en heeft een blanco vel papier voor
zich genomen met slechts een paar aante
keningen. Wat er ook voor gebouwen ko
men (bestaande of nieuwe), er moeten veel
verschillende dingen in gebeuren. Er moet
heel veel te beleven zijn voor verschillen
de soorten mensen, jong en oud, rijk en
arm, sjiek en sjofel, en dat 24 uur per
etmaal. Een parkeergarage mag er niet
komen en van Paradiso moet iedereen
afblijven.
Dat het de gemeente menens is moge
blijken uit het feit dat de Theater Unie
alvast toestemming heeft gekregen om
vanaf 1 september theatervoorstellingen
te geven in het Aantongerechtsgebouw
naast de gevangenis. Deze groep moet
tijdelijk uit de Brakke Grond vanwege
verbouwingen. Ook het bureau voor thea-
terinformatie CISKA krijgt ruimte toege
wezen in het oude gerechtsgebouw
-1
w
