Duitse cineast
Hans Wolff
overleden
Auteur trekt van leer
tegen zelfcensuur
Tochten om historisch schoon op te sporen en veel exposities
Russen interessant
maar niet vervoerend
Schonbergs kwaliteiten
op hoog niveau bewezen
T.
Ginsberg en
Burroughs in
de Melkweg
Noord-Holland op ontdekkingstoer
I
I
ri
Voorstelling van Bewth in Haagse manege raakt meest primitieve gevoelens
Orgelconcert
Gemma Coebergh
♦1
M
r
Geoffrey Madge met muziek uit revolutionaire periode
Gave interpretaties pianist Kars
Kantongerecht wordt
tijdelijk theater
I
•r
J 'i ’I
- - Rrf
19
KUNST
IS
VRIJDAG
8
JUNI
19 7 9
r
BIJ UITREIKING LOURENS JANSZOONCOSTERPRIJS
Ij
jrs
;ado
GEMMA COEBERGH
JOHAN VAN KEMPEN
DEN HAAG. Bewth (bewe
gingstheater) raakt op een vrien
delijke manier onze meest primi
tieve gevoelens: angst, nieuwsgie
righeid, spot en dorst. Er komt
ook lachlust bij, maar dan lach
lust als een bevrijdend gevoel na
lange duisternis of doodse stilte.
En er is poëzie, schoonheid en
verrassing.
"I'S
TT#
Indringend bewegingstheater
(20.15
Schouwburg
Zaterdag, 9 juni
CONRAD VAN DE WEETERING
als
Een van de beelden die Bewth het publiek voorzet in de 's-Gravenhaagsche Manege.
(foto Lex van Rossen)
Een optreden duurt ongeveer anderhalf
uur. Het betekent een spel vol verrassin
gen, een tocht door een griezeltent op de
kermis, op het meest onverwachte mo
ment een kopje thee onder een schitteren
de vlierboom, een zoekplaatje, een oud
Engels gedicht, een gebrandschilderd
Bewth is een collectief van 14 spelers, die
anoniem willen blijven. Ze zijn hoogstens
iets nader te omschrijven als mime-spe-
lers, musici, beeldende kunstenaars, thea
tertechnici, een actrice en een balanslezer,
wat dat dan ook moge zijn, de voorstelling
van Bewth geeft daar geen uitsluitsel
over. De groep speelt in fabrieken, ker
ken, maneges, paleizen en vemen. De spe
lers zoeken zo’n gebouw op, bekijken het
van alle kanten en brengen het dan op hun
eigen wijze tot leven.
De organiste, sinds kort als docente aan
het Instituut voor Kunstzinnige Vorming
in de Haarlemmermeer verbonden, is als
recensente klassieke muziek actief voor
deze krant.
Interessant overigens om er kennis van
te nemen hoe jonge tot zeer jonge creatie
ve talenten uit de desbetreffende periode,
met veel pianistische ballast en evenveel
overmoed, maar ook met grote harmoni
sche vindingrijkheid, in hun werk naar
voren treden. Een componist als Lourié
komt daarbij in „Synthèses”, vijf stukken
zonder voldoende tegenstelling, overigens
qua image heel wat minder scherp gepro
fileerd naar voren dan zijn collega Rosla-
raam, drie naakte dames onder een zo
schaarse belichting, dat alles aan de fan
tasie wordt overgelaten, flarden muziek,
een klerenbat.1 waar benen uitsteken, een
Merkwaardig om te ervaren dat de Eer
ste Sonate uit 1926 van‘Sjostakovitsj, die
dan met een super-briljante pianistiek
door Madge uit de vleugel tevoorschijn
wordt geroepen, de sterkste creatieve im
pulsen in zich draagt. Al het andere werk,
met een sonate en twee nocturnes van
Mossolov voorop, mist grotendeels de in
nerlijke noodzaak en gedrevenheid die
aan het betrreffende opus 12 van Sjosta-
kovitsj de componist die zich later als
enige in dit gezelschap tot het sociaal-
realisme bekeerde duidelijk wèl ten
grondslag ligt.
Maar alles bij elkaar is dit toch het
hoopvolle geluid van het Rusland van na
de revolutie, een klank die in zijn verdere
ontwikkeling verstomd is doordat het cul
turele klimaat met de opkomst van Stalin
verstarde en de avant-garde werd gemuil
korfd.
Geoffrey Madge stelde in de technische
realisatie van alle doorgaans hels-moeilij-
ke composities geenszins teleur. Zelfs de
ingewikkeldste notenbrei weet deze pia
nist meestal in een helder en overzichte
lijk klankbeeld om te toveren, terwijl in de
veelvuldig voorkomende, opgeschroefde
fortissimo’s dan toch nog bijzondere nu
ances worden gelegd.
moeilijk zijn, de compositie mag niet
ingewikkeld zijn en er moet zo weinig
mogelijk dialoog instaan.
oerkomiek nummer van drie meisjes, die
giechelend en gierend eikaars haar kam
men en de vergane glorie van een verteer
de prijzenkast.
De Toer-in, die traditiegetrouw al die
culturele manifestaties bundelt en een
jaarlijks terugkerend initiatief is van de
Culturele Raad van Noord-Holland, bevat
ditmaal een behoorlijk aantal exposities
van moderne beeldende kunst. Zo zal in
Edam het feit worden gevierd dat de daar
wonende schilder Aart Roos dit jaar zes
tig is geworden. In de Grote- of Sint Nico-
laaskerk zal een overzicht van zijn werk
worden geboden uit de periode 1941-1978.
In Warmenhuizen komt een tentoonstel
ling van de Limburgse Cobra-schilder
Pieter Defesche, wiens werk zelden naar
het westen des lands komt. Carel Willink
en Paul Citroen zullen in Den Helder te
zien zijn, terwijl in Alkmaar aandacht
wordt gevraagd voor Gerrit-Jan de Geus,
een Zaanse kunstenaar die nog niet zo
lang geleden overleed. In Hoorn wordt
Herman Gouwe „herontdekt” en Jopie
Huisman, wiens realistische schilderijen
Juist uit het feit dat Schönberg zo veel
moeite doet zich in uitspraken en gedich
ten te verantwoorden zou kunnen blijken
dat hij in zijn wijze van componeren aller
eerst de consequenties volgt van zijn eigen
aard - zoals tijdgenoten als Hindemith en
DEN HAAG. Omtrent Arnold Schön
berg kom je nogal eens de mening tegen
dat hij dé vernieuwer bij uitstek was, die
met zijn atonaliteit en twaalftoonstech-
nieken de grondslag legde voor het 20e-
eeuwse componeren. Schönberg zelf (die
zich dikwijls moest verweren tegen de
niet zelden meedogenloze kritiek die hij
te horen kreeg) placht uitspraken te doen
als „over tien jaar zal iedere talentvolle
componist op deze manier schrijven”, en
„Einer hat es sein müssen”, maar het is al
te naïef om aan te nemen dat zijn manier
van componeren het enig mogelijke ver
volg was op de tot het uiterste doorge
voerde laat-romantische chromatiek.
schrijvers uit de derde wereld, zonder
hun werk te gaan uitleggen. Ze ziet dat
niet zo direct gebeuren. „Alles wat an
ders is, motten we hier niet”. Een be
kend jeugdboekenschrijver gaf haar
op een internationaal congres de goede
raad niet langer over zwarten te schrij-
Maar het belangrijkste is toch, dat die
veertig gasten aan hun eigen onzekerheid
worden blootgesteld en daarbij lacherig
angstige opmerkingen maken over hoog
tevrees en andere gevoelens. Het zou zon
de zijn, aan eventuele bezoekers alle ver
rassingen te verraden behalve dan die
zaken die iedereen zonder meer zelf zou
kunnen bedenken. Het gaat om een mane
ge. Daarin is er meestal sprake van paar
den en zand. Welnu, er is een paardje en er
is zand. Dat laatste ziet er nu eens uit als
een gloeiende vulkaan, dan weer als een
maanlandschap en het wordt ook wel ge
bruikt om iemand in te begraven.
sinds kort sterke belangstelling trekken,
krijgt een tentoonstelling in Oosterland
op Wieringen.
Ook vormen van nog niet aanvaarde
kunst zullen in het Toer-inpakket worden
opgenomen. Nieuw is dit jaar het Toer-
festival, dat van 24 tot en met 29 juli onder
meer Bergen, Purmerend, Den Helder,
Enkhuizen en Hilversum zal aandoen. Op
dit festival zal de popgroep The Tapes te
beluisteren zijn, naast de zangeres Moniek
Toebosch en een jazzformatie van slag
werker Martin van Duynhoven.
Ook het strandtheater is dit jaar een
nieuwe activiteit in het kader van de Toer-
in. Een aantal acteurs dat tijdens de zo
mermaanden werkloos is, zal voorstellin-
c
Debussy op hun eigen wijze de ontwikke
lingen in de muziek kracht bij hebben
gezet.
Maar al met al, of je Schönberg be
schouwt als een vernieuwer-zonder-weer-
ga of niet, of je zijn muziek kunt aanhoren
of niet, zijn betekenis in de geschiedenis
van de Westeuropese toonkunst is groot
genoeg om een uitgebreide serie als de
vier concerten tellende „Vanuit Schön-
berg”-cyclus te rechtvaardigen.
Toch blijft een hele avond Schönberg
(woensdagavond in de Nieuwe Kerk te
Den Haag, het tweede concert van de
serie) een hele zit, waarbij aan het uithou
dingsvermogen van het publiek grote ei
sen worden gesteld. In de opbouw van het
programma bleek hier toch wel zodanig
rekening mee te zijn gehouden dat de oren
toch wel bleven gespitst - al was de bijna
Vrijdag, 8 juni
Amsterdam. Stadsschouwburg
(18.30 uur): Tristan und Isolde. De
Brakke Grond (20.30 uur): De Ui. De
Kleine Komedie (19.30, 22 uur): De
Club. Centrum Bellevue (20.30 uur):
The Irish-Hebrew Lesson, Catechism
for Israel. Theater Carré (20.15 uur):
Het. Nationale Ballet.
Den Haag. 's-Gravenhaagse Manege
(20, 22 uur): Bewth.
Rotterdam,
uur): De Vrede.
Rotterdam. De Doelen (20.15 uur):
De Nederlandse Bachvereniging. De
Doelen (20.15 uur): La Voix des Voies.
De Doelen (20.15 uur): War Requiem.
De nu 65 jaar oude William Burroughs
is bekend om zijn kritiek op de moderne
samenleving. Van zijn hand verschenen
onder meer The Wild Boys”, „Nova Ex
press” en „The Naked Lunch”.
Met Burroughs treden op de Rotterdam
se dichter Jules Deelder, Herman Brood
die naast zijn carrière in de rockmuziek
ook als dichter bekend staat en de Am
sterdammer Harry Hoogstraten.
AMSTERDAM. Het voormalige Kan
tongerecht aan het Kleine Gartman-
plantsoen 10 te Amsterdam zal vanaf sep
tember worden gebruikt als tijdelijk the
ater door de Theaterunie.
Na zijn studie in de rechten kwam Hans
Wolff als regie-assistent bij de film te
recht. Vanaf 1946 voerde Wolff zelf de
regie. Onder andere de films „Hofrat Gei
ger” en „Alle kann ich nicht heiraten”
kwamen onder zijn regie tot stand. Voor
zijn film „Am Brunnen vor dem Tore”
kreeg hij in 1953 de „Bambi-prijs”.
Met de Toer-in 1979 is een budget ge
moeid van ruim een kwart miljoen, waar
voor de Culturele Raad een beroep heeft
moeten doen op diverse subsidiënten. In
dat bedrag zijn niet de kosten begrepen,
die op lager niveau moeten worden ge
maakt en die door de plaatselijke overhe
den worden gedekt. Met die kosten meege
rekend komt het totale bedrag dat de
Toer-in dit jaar vereist op zeker acht ton.
moordende hitte in de kerk ook voor de
uitvoerenden beslist afmattend.
sterk aanzetten van dynamische contras
ten, waarbij het feit, dat dit werk zij het
niet in noten dan toch zeker in coloriet en
zinsbouw nog sterk tegen Brahms en
Mahler aanleunt, allerminst werd verdoe
zeld.
De Oostenrijks-Franse pianist Jean- Ro-
dolphe Kars, bekend als Messiaenvertol-
ker, zorgde voor minutieus-gave interpre
taties van de Klavierstücke opus 11 en
opus 23 en begeleidde de al even goed met
deze materie vertrouwd blijkende violist
Jaring Walta in de Fantasie voor viool met
begeleiding van piano, opus 47.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. De Haarlemse organiste
Gemma Coebergh bespeelt zaterdagmid
dag, het Willibrordorgel in de kathedrale
basiliek St.Bavo, aan de Leidsevaart 146
te Haarlem in het kader van de driekwar-
tiersconcerten.
De Theaterunie kreeg op 1 juni toestem
ming van het college van Burgemeester en
Wethouders van Amsterdam om het Kan
tongerecht te beruiken tijdens verbou
wing van haar vaste theater, De Brakke
Grond.
Dit theater wordt verbouwd in verband
met de vestiging aldaar van het Belgisch
Cultureel Centrum en zal heropenen in
oktober 1980. Het seizoen 1978/’79 van het
theater De Brakke Grond zal worden af
gesloten door Ramses Shaffy met de voor
stelling „Ramses doet de deuren dicht”
van maandag 18 tot en met vrijdag 22 juni,
aanvang 20.30 uur.
Het Amsterdamse college van Burge
meester en Wethouders heeft ook 2,5 mil
joen gulden ter beschikking gesteld om
het theater Frascati speelklaar te maken
voor de toneelgroep Baal. Streefdatum
voor de heropening van dit theater is april
1980.
j.j
In ouderwetse toneelstukken en vooral
in opera’s wordt wel eens geprobeerd een
romantische sfeer op te roepen door spe
lers in het halfdonker te laten optreden.
Bij Bewth is het het publiek zelf, dat in het
halfdonker en ook wel eens in totale duis
ternis wordt gehuld en dat is geen roman
tiek, maar soms zelfs dramatische hoog
spanning die je zelf aangaat. Als contrast
daarmee krijgen alle verdere beelden een
sterke lading, die nu eens poëtisch, dan
weer beangstigend en ook wel lachwek
kend werkt. Een indringende ervaring.
Bewth speelt in Den Haag tot en met 23
juni.
Amsterdam. Stadsschouwburg
(20.15 uur): Die Gerechten. De Kleine
Komedie (19.30, 22 uur): De Club. Cen
trum Bellevue (12.30 uur): The Irish-
Hebrew Lesson. Centrum Bellevue
(20.30 uur): The Irish-Hebrew Lesson.
Catechism for Israel. Concertgebouw
(20.15 uur): Concertgebouworkest I.
BIM-huis (21.30 uur): Waterland Big
Band. De Brakke Grond (20.30 uur):
Guiseppe Chiari.
het publiek op zeven zaterdagse orgel
tochten begeleiden langs de aardigste in
strumenten in de provincie. Sommige
tochten moeten met eigen gemotori
seerd vervoer worden afgelegd, maar
er zijn ook stadstochten met kerken op
beloopbare afstand.
De Culturele Raad verstrekt op verzoek
een gratis orgelkrant waarin alle concer
ten staan geagendeerd. Daar onder ook de
evenementen in het kader van de Haar
lemse Orgelmaand, die telkenjare in juli
plaatsgrijpt.
Wie trouwens een overzicht van de toer
tochten wil hebben, inclusief een agenda
van alle manifestaties, kan bij de Culture
le Raad Noord-Holland in IJmuiden (Post
bus 163, tel. 02550-16941) een speciale
Toer-inkrant aanvragen, die gratis wordt
verstrekt. Van die krant worden in
navolging van vorig jaar 165.000 exempla
ren gedrukt, die voor een belangrijk deel
hun weg vinden naar campings, theaters
en andere instellingen waaronder alle
kantoren van de VVV
ven. „Het zou mijn internationale
naam schaden als ik me bleef bezig
houden met zwarte een inferieure
groep, die nooit wetenschapsmensen
of kunstenaars heeft voortgebracht”.
Wie Miep Diekmann kent weet, dat
zij voor dergelijke vooroordelen niet
opzij gaat. Ze blijft doorvechten om
het jeugdboek die plaats te geven die
het volgens haar verdient. En daar
kreeg ze uit handen van burgemeester
drs. J. Reehorst danook de Lourens
Janszoon Costerprijs voor.
HAARLEM. Het huidige Holland Festival biedt de Australisch-Nederlandse
pianist Geoffrey Madge leraar aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag
de gelegenheid om in de praktijk van zijn grote liefde te getuigen: de Russische
muziekliteratuur uit de periode rond en na de revolutie. Woensdagavond liet deze
pianiovirtuoos zijn programma met werk van Roslawetz, Mossolov, Lourié en Sjosta-
kovitsj op een recital in Maastricht horen, donderdag was Haarlem aan de beurt,
terwijl Utrecht, Den Haag en tenslotte Amsterdam nog volgen.
Geoffey Madge is er een voorstander
van om het geijkte concertpatroon te
doorbreken via toevoeging van elementen
zoals film en toneel. Bij zijn Holland Festi-
val-recital resulteert dit streven in de com
binatie met poëzie en proza uit dezelfde
ontstaanstijd als het muzikaal gebodene.
Wim Busink draagt dan, tot vervelens toe,
werk voor van onder andere Mandelstam
en Boelgakov, waarbij het artistieke ver
band met de composities'moeilijk navoel
baar is.
In verband met het Holland Festival viel
hun oog op de ’s Gravenhaagse manege in
de Kazernestraat. Je kunt zo’n manege via
de hoofdingang en de paardestallen berei
ken maar er zijn ook sluipwegen te beden
ken, via smalle gangetjes, binnenplaats
jes, galerijen en trappen. Ómdat er maar
40 man tegelijk naar binnen kunnen wor
den er iedere avond twee seances gehou
den, om acht en om tien uur.
De Haag. Koninklijke Schouwburg
(20.15 uur): De Vorstenlikker. ’s-Gra-
venhaagse Manege (20, 22 uur): Bewth.
Diligentia (20.15 uur): Geoffrey Doug
las Madge I.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Twee belangrijke
Amerikaanse dichters van de „Beat Ge
neration” geven binnenkort lezingen van
hun werk in het Melkweg Theater aan de
Lijnbaansgracht 234a te Amsterdam. Al
len Ginsberg treedt op dinsdag 12 juni
om 21 uur op en William Burroughs op
maandag 18 juni, ook om 21 uur.
Allen Ginsberg, die een Pulitzer Prize
won voor zijn poëzie in 1974, werd in de
Amerikaanse staat New Yersey geboren
in 1926 onder de familienaam Patterson.
Tot zijn belangrijke en bekende werken
kunnen worden gerekend „Howl”, „Fall
of America” en „Plutonian Ode”.
Op 12 juni werkt hij samen met zijn
vriend, dichter Peter Örlovsky. Gitarist
Steven Taylor verzorgt de muzikale bege
leiding.
Niet dat hiervan iets te merken was bij
de prestaties op deze avond, die zonder
uitzondering op hoog niveau lagen. Aller
eerst kan in dat verband het (in oude en
nieuwe muziek bedreven) Nederlands Ka
merkoor worden vermeld, dat onder de
als altijd subtiele en inspirerende leiding
van Kerry Woodward medewerking ver
leende. Zowel de niet al te gecompliceerde
bewerkingen van Drei Volksliedsatze als
het zeer complexe stemmenweefsel van
de (streng dodecafonische) Drei Satiren
en de daarmee zeer verwante 4 Stücke für
gemischten Chor werden schijnbaar
moeiteloos gerealiseerd.
De Duitse dirigent Gerd Albrecht, eer
ste dirigent van de Deutsche Oper Berlin,
leidde het Residentie Orkest in de Eerste
Kammersymphonie opus 9 (orkestversie
uit 1935) met trefzekere gebaren en een
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Omdat schrijvers
van kinderboeken hun geestesproduk-
ten stelselmatig bijsnoeien naar de
middelmaat, dreigt het niveau van
onze kinder- en jeugdliteratuur tot be
neden Amsterdams peil te zakken. Dat
vindt schrijfster Miep Diekmann, die
gisteren bij het aanvaarden van de
Lourens Janszoon Costerprijs in het
Haarlemse stadhuis, fel van leer trok
tegen de zelfcensuur bij Nederlandse
auteurs. Een kinderboek mag niet
gen geven op verschillende plaatsen langs
de Noordhollandse kustlijn. Op de dagen
dat het weer zich daartoe leent, gebeurt
dat steeds van 10-18 uur. Op dinsdag 17
juli komt het speciaal geformeerde
„Strandtheaterkollektief” naar IJmuiden,
terwijl later Den Helder, Egmond aan
Zee, Bergen en Sint Maarten worden aan
gedaan.
Een in snel tempo heel bekend gewor
den evenement is het fenomeen van de
orgeltocht. De steeds groter worden be
langstelling voor de Noordhollandse or
gels heeft er toe geleid dat het aantal
bespelingen in de zomermaanden dras
tisch werd uitgebreid. Bekende organis
ten als Jan Jongepier, Haite van der
Schaaf, Kees Klein en Klaas Bolt zullen
Miep Diekmann pleitte ervoor, de
zaken anders aan te pakken. Door bij
voorbeeld voorrang te geven aan
BERLIJN (DPA). De Westduitse
filmregisseur Hans Wolff is, naar zijn
familie eerst woensdag heeft meege
deeld, op een juni in West-Berlijn
overleden.
De musiciënne studeerde aan het Am
sterdams Conservatorium bij Albert de
Klerk. Na haar eindexamen solospel,
volgde Gemma Coebergh interpretatie
cursussen aan de Haarlemse Zomeraka-
demie voor organisten bij Tagliavini,
Alain en Reda.
Tijdens dit recital, dat om 15 uur aan
vangt, brengt zij de Suite van Duruflé en
het Eerste Choral van Franck ter gehore.
Utrecht. Muziekcentrum Vreden-
burg (20.15 uur): Geoffrey Douglas
Madge I.
In de Grote
Kerk in Edam be
gint binnenkort
een overzichts
tentoonstelling
van de schilder
Aart Floos die dit
jaar 60 werd
De prestatie van de Amerikaanse so
praan Janis Martin, die op het allerlaatst
mogelijke moment moest invallen voor
Colette Lorand, verdient alle lof. Dat zij
„Erwartung”, dat nachtmerrie-achtige
monodrama vol koortsachtige stem
mingswisselingen, ondanks die korte
voorbereidingstijd zo vakkundig kon pre
senteren bewees dat zij haar reputatie
(gevestigd na een schitterende „Venus” in
Tannhauser. in de Scala te Milaan) waard
is.
wetz in diens Vijfde Sonate en een drietal
„Poèmes”, hoewel opvalt dat beiden het
uitgangspunt voor hun muziektaal bij
Scriabin vonden.
(Van onze kunstredactie)
VELSEN. Onder het motto „ontdek
king” gaan de organisatoren van de Toer-
in 1979 in de komende zomermaanden
bijzondere aandacht vragen voor de pro
vincie Noord-Holland. Ze doen dat aller
eerst door middel van een groot aantal
culturele manifestaties die over de hele
provincie verspreid zijn. Daarnaast zijn
er tien toertochten uitgestippeld, die men
kan volgen om het historisch schoon van
een aantal specifieke streken in Noord-
Holland te leren kennen.
„Interessant” is ook inderdaad
waardering meer op zijn plaats dan bij
voorbeeld een term als „vervoerend”.
Want dat laatste is deze muziek meestal
nauwelijks of niet. Alle vaak wel impone
rende klankpassages liggen daarvoor qua
expressief karakter in het algemeen te
dicht tegen vals pathos en onmacht aan.
V 7 iiimÓ
