Somoza lijdt
zware verliezen
bij opstand
Elfde formatie in 5 jaar
Nieuwe joodse nederzetting bij Nabloes
Schoolbus
in meer gestort
JOHANNES PAULUS IN AUSCHWITZ
Velen dakloos
na luchtaanval
in West-Iran
Iran bepleit
duurdere olie
Vervolging
journalisten
in zaak-Moro
L
J|
L
I
„VERKIEZINGEN WAREN NIET EERLIJK OF VRIJ”
Levenslang
Absurd
Gefluister
Betonnen bergen
3
BINNEN- EN BUITENLAND
VRIJDAG
8
JUNI
19 7 9
2
door Nico Scheepmaker
jerden
(Van onze redactie buitenland)
WASHINGTON.
itrum
onnis
*zoek
ijnen
boek
nina
z
>ren
economische
Zimbabwe
handhaven,
sancties
(Rhodesië)
omdat hij
Presi
dent Carter heeft gisteren be
kendgemaakt dat zijn land de
tegen
zal
niet
heeft kunnen constateren dat
de verkiezingen daar „eerlijk
of vrij” waren.
tnjfel
Carter handhaaft sancties
tegen Zimbabwe-Rhodesië
Eanes aanvaardt
ontslag Pinto
Langzame terugtocht PLO
uit Zuidlibanese dorpen
I
ft gis
te kri-
:en in
itand-
it van
ouwe
iteke-
m het
lingin
ivaar-
dking
'verijs-
Hoge
st von-
e hem
n hon-
rstrek-
r. Het
liet in
inhaar
rdeeld
al is
er op
e afde-
/an het
'isteren
jn over
dat hij
aange-
1de de
imster-
t recht
fdeling
vorden
>kundi-
en van
deerden
js is toe-
et totaal
idiejaar
1000 in
procent.
Wel zal Carter de ontwikkelingen in het
Afrikaanse land blijven volgen, in de
TEHERAN (AP). Meer dan zevenhon
derd mensen zijn dakloos geworden na de
luchtaanval van Iraakse troepen op vier
dorpen in West-Iran, zo is bekendgemaakt
door het Iraanse persbureau PARS. Zij
zouden dringend behoefte hebben aan
voedsel, dekens en eerste hulp.
hoop dat verdere vooruitgang zal worden
geboekt onder de regering-Moezorewa.
Carter zei verder te beseffen dat hij
voor zijn besluit niet kan rekenen op steun
van een meerderheid in de Senaat en dat
het twijfelachtig is of hij het Huis van
Voor een miljoenenmenigte midden in
het vroegere concentratiekamp Birkenau
droeg hij gisteren samen met Poolse pries
ters, die zelf in een van beide kampen
Afgevaardigden ervoor kan winnen. De
Senaat heeft zich in mei uitgesproken
voor opheffing van de sancties.
„Het staat voor mij als een paal boven
water dat de beste belangen van de Ver
enigde Staten niet worden gediend met
het opheffen vansfle sancties. Ik ben er
daarnaast van overtuigd dat de beste be
langen van het volk van Zimbabwe-Rho
desië niet gediend zijn met opheffing”,
aldus Carter.
Minister van Buitenlandse Zaken Varfce
voegde aan deze verklaring toe dat de
Amerikaanse regering een vertegenwoor
diger naar Salisbury zal sturen om daar
vanuit het Britse verbindingsbureau te
werken. Volgens Vance is het dreigement
van Nigeriaanse zijde, dat de olieleveran-
Joodse kolonisten sloegen gisteren hun tenten op bij Eton Moreh. op de bezette westeh/ke Jordaanoever Om deze nieuwe nederzetting mogelijk te
maken hebben de Arabieren in dat gebied tachtig bunder grond moeten afstaan
(Van onze redactie buitenland)
TYRUS. Guerrillastrijders van
het Palestijnse bevrijdingsfront PLO
zijn bezig zich langzaam terug te trek
ken uit dorpen in Zuid-Libanon. Zij
gaan naar nabijgelegen vluchtelin
genkampen op het platteland. Ook de
Palestijnse kantoren in de havenstad
Tyrus zijn intussen gesloten.
ties aan Amerika zouden worden gestopt
als de sancties zouden worden opgeheven,
„geen factor van grote betekenis geweest"
in Carters overwegingen.
In een eerste reactie op deze mededelin
gen in Salisbury zei minister van Buiten
landse Zaken Moekome dat Carter tot zijn
besluit was gekomen „om enkele Afri
kaanse landen zoals Nigeria te behagen en
de steun van de Amerikaanse zwarten te
behouden in de volgende presidentiële
verkiezingscampagne".
In Washington zei de republikeinse kan
didaat voor het presidentschap in 1980,
George Bush: „Wij moeten niet zo volhar
dend bijdragen aan het helpen binnenha
len van een marxistisch-leninistische stro
ming in een coalitieregering".
Gisteren hebben Israëlische kolonisten
hun tenten opgeslagen op een heuvel bij
Nabloes, een Arabische stad in het bezette
gedeelte van de westelijke Jordaanoever.
Daarmee is een begin gemaakt van Elon
Moreh, de eerste nieuwe joodse nederzet
ting in bezet gebied sinds de onderteke
ning van het Egyptisch-Israelisch vredes
verdrag. Het Israëlische kabinet ging zon
dag akkoord met de vestiging van de
nieuwe nederzetting. Drie ministers heb
ben laten weten het niet eens te zijn met
het besluit. Zij zien de nieuwe nederzet
ting dicht bij Nabloes als een onnodige
provocatie. Helicopters van de Israëlische
luchtmacht hebben de driehonderd kolo
nisten geholpen bij het overbrengen van
tenten naar de plaats van de nieuwe jood
se nederzetting.
Intussen is in Cairo bekendgemaakt,
dat in de loop van de volgende maand het
overleg over Palestijnse autonomie op de
westelijke Jordaanoever en in de Gaza-
strook wordt hervat. Onderhandelaars
van Egypte, Israel en de Verenigde Staten
nooit ten koste van het andere mag ont
wikkelen barstte de miljoenenmassa uit in
een schier onophoudelijk applaus, dat een
wereld van begrip uitdrukte bij zijn toe
voeging: „Ik wil geen namen noemen”.
Een keer eerder had de paus in zijn
toespraak de Sovjet-Unie met name ge
noemd. Dat was toen hij het. had over de
inscripties op de monumenten in het vroe
gere concentratiekamp Birkenau, die in
19 talen herinneren aan de vier miljoen
nazi-slachtoffers in de kampen Auschwitz
en Birkenau. Hij vroeg eerst aan dacht
voor de tekst in het Hebreeuws, daarna
voor die in het Pools en als laatste, of
schoon niet opgenomen in de officieel
door de Poolse regering goedgekeurde
tekst van zijn rede, voor die in de Russi
sche taal.
nemen aan het overleg deel.
Gisteren heeft premier Khalil van Egyp
te anderhalf uur gesproken in Cairo met
de Israëlische minister van Buitenlandse
Zaken Jossef Burg. Daarbij zijn echter
geen fundamentele vraagstukken van de
Palestijnse autonomie aan de orde ge
weest, zo deelde Khalil na afloop van het
gesprek mee.
Als ik dat zo naga, heb ik in de loop der
jaren toch met heel wat lieden op vriend
schappelijke voet verkeerd die jarenlange
gevangenisstraffen achter de rug hadden.
Zo alles bij elkaar opgeteld schat ik dat ik
geconverseerd, adressen uitgewisseld en
handen geschud heb met één levenslange
gevangene, verdeeld over een aantal Rus
sische, Tsjechische en Griekse ex-politie-
ke gevangenen. Zij kunnen altijd veel
verhalen. Zo vertelde Vladimir Skutina,
dat de ondertekenaars van Charta 77,
waartoe hij uiteraard ook behoort, al had
hij ruim vier jaar ontberingen in de ge
vangenis achter de rug, bij officiële ge
beurtenissen in Praag als de 1 mei-viering,
of een bezoek van „Tsaar Leonid I”, auto
matisch worden opgepakt.
Er is een wetje, dat de autoriteiten
machtigt om mensen gedurende 48 uur
vast te houden zonder enig bevel van in
hechtenisneming of ander papier, en daar
wordt dankbaar gebruik van gemaakt. Is
het handiger om ze langer dan 48 uur vast
te houden, dan worden ze na twee dagen
vrijgelaten, maar tien passen buiten de
gevangenispoort weer gearresteerd, zodat
de volgende 48 uur ingaan, - want ze
houden zich natuurlijk strikt aan de wet,
daar in Tsjechoslowakije.
Iedere keer als er weer een of andere
festiviteit op komst is, leggen zo’n 150
Charta-aanhangers in Praag (de harde
kern, zal ik maar zeggen, Charta 77 werd
door zo’n duizend Tsjechen ondertekend)
hun pyama en tandenborstel klaar, we
tend dat ze tussen 4 en 5 ’s morgens door
de politie zullen worden opgehaald. De
absurditeit van die hele ceremonie, komt
aardig tot uiting in het volgende, geheel
historische verhaal over professor Battek,
dat Vladimir Skutina vertelde:
Er viel weer zo’n razzia te verwachten.
Professor Battek, een van de bekendste
ondertekenaars van Charta 77, had de
avond tevoren zijn bel afgezet, zodat de
agenten genoodzaakt waren op de deur te
bonken, toen zij hem om half vijf in de
ochtend kwamen ophalen. Professor Bat
tek sloop naar de deur en fluisterde, zon
der open te doen:
„Wie is daar?”.
De agenten, overrompeld door het on
verwachte gefluister, fluisterden terug:
„De politie”.
De professor vroeg, heel zachtjes:
„Wat komt u doen?”.
De agenten fluisterden door de deur:
„We komen u arresteren”.
De professor antwoordde (nog steeds
fluisterend):
„Dat kan nu niet, mijn schoonmoeder is
er, en dat is een hele kwaaie. Kom om half
acht maar terug”.
„O.K.”, fluisterden de politieagenten.
Toen ze om half acht terug kwamen,
stond professor Battek. fris geschoren en
wel, al met zijn vluchtkoffertje klaar.
.ucht-
;e ter-
>plos-
in de
gveld
eld is
ver-
ucht-
sgen-
:gtui-
irden
bben
ïehe-
ïentrum
ht. Bur-
sterdam
’initieve
januari
kan het
sr vorig
srpark”
xploita-
n grote
Bureau
ministe-
teren in
t aantal
s „maat-
Paus: Meer eerbied voor mensenrechten
Canada heeft de verhuizing van zijn
ambassade in Israel van Tel Aviv naar
Jeruzalem verdaagd om het vredesover
leg tussen Egypte en Israel niet in de
wielen te rijden, zo liet de Canadese minis
ter van Buitenlandse Zaken Flora McDo
nald gisteren weten. „Maar het uitstel
betekent geen afstel”, zo voegde de Can-
dese bewindsvrouwe hieraan toe. De am
bassadeurs van de Arabische landen heb
ben gisteren bij de Canadese regering
geprotesteerd tegen de verplaatsing van
de ambassade. Volgens hen betekent die
verhuizing dat Canada Jeruzalem erkent
als hoofdstad van Israel.
In een verklaring die hij persoonlijk aan
verslaggevers voorlas zei Carter onder
meer dat de verkiezingen van mei in Zim
babwe weliswaar schijnen te hebben
plaatsgehad op een eerlijke manier de
omstandigheden in aanmerking genomen,
maar volgens een grondwet die werd op
gesteld door en daarna ter goedkeuring
voorgelegd aan een blanke minderheid,
waarvan slechts zestig percent haar goed
keurde.
(Door onze speciale verslaggevers,
Anton Koene en Hein ten Kortenaar)
KRAKAU. Paus Johannes Pau
lus II heeft in een emotionele preek
een krachtige oproep gedaan een ein
de te maken aan het schenden van de
mensenrechten. Voor het uitspreken
van deze oproep koos de paus de
plaats uit waar een van de zwaarste
gevallen van schending van de men
senrechten in de wereldgeschiedenis
heeft plaatsgevonden: Auschwitz en
Birkenau.
(Van onze redacteur in Portugal, Jan Halkes)
LISSABON. Voor de elfde keer in vijf jaar wordt in Portugal aan een
nieuwe kabinetsformatie gewerkt. President Eanes aanvaardde gisteren het
ontslag van premier Mota Pinto en zal vandaag nog besprekingen met de
politieke partijen beginnen „over een oplossing van de regeringscrisis”. Het
kabinet van premier Mota Pinto blijft intussen de lopende zaken waarnemen.
se ge-
politie-
1 heeft
sou vo-
-‘rovin- I
n Arn-
bank-
i onbe- I
srd ge-
nologi-
i op de
□olitie-
erzoek
ROME (Reuter). In de zaak van de
moord op de Italiaanse premier Aldo Mo
ro zijn gisteren drie journalisten in staat
van beschuldiging gesteld, zo deelt de
politie mee.
Het drietal, woensdag aangehouden in
het pand van het tijdschrift Metropoli,
wordt beschuldigd van gewapend verzet
tegen het staatsgezag, het vormen van een
gewapende bende en ondermijnende acti
viteit.
Er zijn nu in de zaak-Moro 30 aanhou
dingen verricht. Geen van allen is nog
berecht.
Moro werd vorig jaar door leden van de
Rode Brigades vermoord, nadat zij hem
54 dagen gevangen hadden gehouden.
TEHERAN (AP en Reuter). Op de
conferentie van olieproducerende landen
(OPEC) op 26 juni in Genève zal Iran
aansturen op verhoging van de prijs voor
ruwe olie, zo heeft de voorzitter van de
Iraanse oliemaatschappij NIOC, Hassan
Nazih, gisteren verklaard.
Hij zei verder dat Iran van plan is de
olieproduktie op het huidige peil te hou
den. Dit betekent dat nieuwe gegadigden
voor Iraanse olie niet meer aan bod ko
men. Iran produceert momenteel 3,2 mil
jard vaten per dag, de helft van de pro-
duktie in de tijd van de sjah. Olie wordt nu
aan zestien landen geleverd, waaronder
de VS en verscheidene Europese landen.
Nazih verklaarde ook dat Iran vrijwel
zeker zal afzien van de uitvoer van gas
naar de Sovjet-Unie via een pijpleiding
die nog in aanbouw is. De Sovjet-Unie zou
in ruil voor dit gas zelf gas uitvoeren naar
het Westen.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken
van de Verenigde Staten heeft laten weten
ongerust te zijn over een mogelijke „bui
tenlandse interventie in Nicaragua”. Men
zei niet van welk land men een ingrijpen
verwachtte.
Tijdens de persconferentie die Amnesty
International in aanwezigheid van Vladi
mir Skutina in Nieuwspoort hield, werd
ook de opname van een telefoongesprek
met mevrouw Lederer ten gehore ge
bracht. De vertaling werd rondgedeeld.
Eén fragment, gaf Dick Verkijk eerlijk
toe, was een beetje raadselachtig geble
ven, misschien door de slechte verbin
ding. Mevrouw Lederer vertelt dat haar
man, die gevangen zit omdat hij Tsjechi
sche literatuur naar het buitenland ver
stuurd had, klachten had over zijn wande
lingen in de bergen. Sinds zijn voorarrest
was er wat dat betreft niets veranderd. Op
de vraag wat ze bedoelde, antwoordde ze,
volgens de vertaling:
„Nou, in de bergen. Dat zijn betonnen
bergen. Ik heb het gezien hier in Ruzyne
op de binnenplaats en daar is het het
zelfde”.
Ze vertelt dan dat die wandelingen in de
betonnen bergen hem nog vermoeider
maakten dan hij daarvoor al was. Nie
mand begreep wat hij van die „betonnen
bergen” moest denken. Een der aanwezi
gen veronderstelde, dat de gevangenisau
toriteiten op de binnenplaats een kunst
matig berglandschap hadden geschapen
van beton, een soort apenrots, met slinge
rende paadjes, om de gevangenen tijdens
het luchten extra af te matten.
Skutina kon zich dat niet voorstellen.
Later luisterde hij het bandje af, en ont
dekte toen dat men „kopec” (berg) ver
staan had in plaats van „kotec”, wat let
terlijk een kleine vierkante afgeschermde
ruimte is waar boeren hun kalveren in
onderbrengen. In dit geval betrof het (wist
hij uit ervaring) een betonnen ruimte van
twee bij twee meter, omgeven door hoge
muren, waarin Lederer in zijn eentje dus
eindeloos rondjes moest lopen. Geen won
der dat hij daar doodmoe van werd. Hij
zou het, denk ik, graag inruilen voor een
wandeling door die betonnen bergen.
halve
leder-
:t ge-
ijinski
sterk
dras-
an de
e ont-
steller
A. H.
ivisch
■it in
Met hun terugtocht willen de Palestij-
nen bereiken dat de Israëlische aanvallen
op doelen in Zuid-Libanon worden ge
staakt. Bovendien zeggen de guerillastrij-
ders dat hun vertrek de betrekkingen met
de bewoners van het zuiden van Libanon
ten goede komt.
Israel heeft overigens gisteren een
kwartier lang het Palestijnse kamp Nahr
el Bared in het noorden van Libanon
gebombardeerd, zo deelde de Israëlische
legerleiding mee in een communiqué. Er
zijn slachtoffers, maar hoeveel is niet
bekend.
Verwacht wordt dat de socialistische
partij de president zal voorstellen op
nieuw een partijloos kabinet te vormen,
deze keer echter op basis van een duidelij
ke parlementaire steun. De socialisten en
de onafhankelijke sociaal-democraten
zouden daartoe een akkoord willen slui
ten. De vraag is echter of president Eanes
een dergelijk akkoord voldoende vind om
de rit tot het einde - oktober 1980 - vol te
maken. Zo niet, dan zal dit kabinet slechts
de lopende zaken waar kunnen nemen tot
er komende oktober tussentijdse verkie
zingen gehouden zullen worden.
hebben gezeten, een plechtige hoogmis op.
„De verklaring van de mensenrechten”,
zei de paus, „is een plechtige erkenning
van de persoonlijke waardigheid van ie
der menselijk wezen: een bevestiging van
het recht van iedereen om in vrijheid de
waarheid te zoeken, om morele principes
te volgen, om de plichten van de wet na te
leven en een volledig mensenleven te lei
den. Dit zijn de rechten van ieder mens”.
De paus benadrukte dat hij niet alleen
opriep tot het eerbiedigen van de mensen
rechten, maar ook tot het respecteren van
de rechten van hele naties. „Hun recht op
bestaan, op vrijheid, op onafhankelijk
heid, op hun eigen cultuur en op een
eerlijke ontwikkeling moet worden verze
kerd”, aldus de paus. Toen hij vervolgde
met de uitspraak dat het ene volk zich
Mota Pinto van zijn kant bleef tot het
laatste moment de schuld van zijn falen in
de schoenen van de linkse meerderheid
van socialisten en communisten schuiven.
De oppositie van deze meerderheid in het
parlement noemde de premier „systemati
sche obstructie”, waardoor hem het rege
ren onmogelijk werd gemaakt. In dezelfde
lijn doordenkend had Mota Pinto de presi
dent zelfs laten weten bereid te zijn verder
te regeren wanneer het parlement ontbon
den zou worden. Tot de vervroegde ver
kiezingen in oktober zou Mota Pinto dan
zijn gang kunnen gaan, niet gehinderd
door „de onverantwoordelijke linkse
meerderheid”.
Het kabinet van Mota Pintó was hard op
weg de parlementaire democratie in dis-
crediet te brengen. Mota Pinto en ook zijn
minister van Pers, Radio en Televisie -
Proenca do Carvalho - toonden zich her
haaldelijk voorstanders van een sterk
„presidentieel regime”. Een dergelijk re
gime zou het midden moeten houden tus
sen een regelrechte dictatuur en een par
lementaire democratie.
De houding van president Eanes ten
aanzien van deze opvattingen is nog
steeds niet helemaal duidelijk. Het ontslag
van Mota Pinto lijkt een stap tot het
behoud van de Portugese democratie.
Maar het is mogelijk dat Eanes zich tot
deze stap gedwongen zag door de revoluti
onaire raad, zonder wiens toestemming
hij het parlement niet mag ontbinden.
Tweehonderd soldaten zouden in de af
gelopen dagen zijn gedood. De Sandinis
ten hebben nu volgens ooggetuigen vijf
steden in handen, waaronder Leon en
Diriamba. De gardisten zouden in hun
kazernes zijn teruggedreven. De staat van
beleg en de algemene staking duren nog
altijd voort.
KUCHING (AP). In Maleisië zijn gis
teren bij een verkeersramp dertig school
kinderen en hun onderwijzer om het leven
gekomen, terwijl gevreesd wordt voor de
levens van nog eens veertien kinderen.
De ramp geschiedde doordat een
1 schoolbus met 68 passagiers in het Bau-
meer stortte, ongeveer 35 kilometer van
Kuching. Drieëntwintig inzittenden
overleefden het ongeluk, veertien worden
vermist en reddingsteams slaagden erin
om de lijken van negentien meisjes, elf
jongens en een onderwijzer te bergen.
Het voertuig bracht de kinderen van
hun school, gelegen aan het Bau-meer,
naar de stad Bau. De politie onderzoekt de
oorzaak van de ramp.
MANAGUA, WASHINGTON (Reuter,
UPI). President Somoza van de
Middenamerikaanse staat Nicaragua
heeft voor het eerst toegegeven dat zijn
Nationale Garde zware verliezen heeft
geleden in de strijd tegen de Sandinisti-
sche opstandelingen.
De paus merkte op dat hij niet alleen
sprak als hoofd van de rooms-katholieke
kerk, maar ook als zoon van een land dat
in het verre en recente verleden veel heeft
moeten lijden. Hij sprak, zei hij, „niet om
te beschuldigen maar om te herinneren”.
„En ik spreek ook uit naam van de bevol
kingen in alle landen ter wereld waar de
rechten worden verkracht en vergeten”,
aldus Johannes Paulus.
De pauselijke oproep kwam aan het
eind van een lange, warme en bewogen
dag. In de loop van de ochtend ging hij
terug naar Walowice, de stad waar hij is
geboren en getogen. Behalve de 15.000
inwoners van het kleine industriestadje
waren vele duizenden pelgrims naar Wa
lowice gereisd, te voet, te paard en waar
mogelijk met gemotoriseerde trans
portmiddelen.
