Etalagekast van het Tropeninstituut
Cellen
Tropenmuseum: van koloniale rariteiten naar dynamische voorlichting
Vrij baan
I
Doorzichtig
Manege
7
1
b
ka
Ij',
ik*.
jLz
■k*
"M A
I
IW
r
r
In dozen
I
Geuren
13
AMSTERDAM
13 JUNI
1979
WOENSDAG
1855
1
„Het is voor mij een nachtmer
rie geworden. Al ’t vertrouwde en
schitterende materiaal is foetsie,
schandalig. Hoe hebt u dit kun
nen doen? Mijn hart huilt”.
„Deze tentoonstelling van sma
keloosheid en materiaalverspil-
ling is meer dan schandelijk. Ik
zou willen voorstellen de ontwer
pers naar Timboektoe te trans
porteren en verdere ideeën daar
in een gat van minstens 150 meter
diep te begraven”.
7 ff
onder redactie van Theo van der Kaaij
Til
-
Pr
■y
ie
vervolgens in Koninklijk Instituut voor de Tropen.
Derde Wereld
begint in de
Dapperbuurt
~tr Informatie over visserij in Zuidoost-Azié.
9
1
In de nieuwe opzet van het museum past
Directeur Bogaart: „Omdat we juist de
De geschiedenis van het Tropenmuseum begint om
streeks de helft van de vorige eeuw. Nederland was
toen een koloniale mogendheid van formaat. Naast de
handelmaatschappijen kreeg ook de wetenschap
steeds meer interesse voor wat de tropen en met
name „de Oost” te bieden hadden. De Nederland-
sche Maatschappij voor Nijverheid kwam in 1864 op
het idee om de geschenken van relaties van die maat
schappij te gaan exposeren. De vader van de later
beroemd geworden schrijver Frederik van Eeden, se
cretaris van de maatschappij èn botanicus, werd met
het beheer over de prille collectie belast.
De taakstelling werd verbreed. Het komt in het kort
neer op het verzamelen van wetenschappelijke kennis
omtrent tropen en subtropen èn op het toegankelijk
maken van die kennis. Het Tropeninstituut stelt zich
voor ’n groot deel ten dienste van de ontwikkelingssa
menwerking, waarbij zowel overheid als particuliere
bedrijven en organisaties zijn betrokken. Voor de voor
lichting over de Derde Wereld is vooral het museum
van belang. Het Tropenmuseum kan dan ook worden
beschouwd als de etalagekast van het Tropeninstituut.
Het college van B. en W. hoopt met
de wekelijkse publicatie een bijdrage
te leveren aan de openheid en door
zichtigheid van de besluitvorming.
'd
m.
r
Voor dit bedrag koopt de gemeente
de grond rondom de Hollandse Mane
ge en krijgt het gebouw zelf voor
niets. Van der Meijden ziet bij wijze
van tegensprestatie af van een optie
die hij heeft op grond aan de Jacob
van Lennepkade boek Bilderdijkka-
de. De gemeent heeft plannen voor de
bouw van woningwetwoningen voor
zowel het terrein rond de Hollandse
Manege als genoemd terrein in de
Kinkerbuurt.
Een van de vele afspraken uit het
programakkoord van de Amster
damse politieke partijen in het ge
meentebestuur wordt sinds een paar
dagen nagekomen. De besluiten uit
de vergaderingen van het college van
B. en W. worden elke week openbaar
gemaakt. Het gaat om alle afgeronde
B. en W.-besluiten, uitgezonderd die
besluiten waarvan het college vindt,
dat „het openbaarheids-belang niet
op weegt tegen andere belangen", bij
voorbeeld als het gaat om de privacy
van personen of mogelijkheden tot
geldspeculatie.
vanzelfsprekend ook een actieve benade-'
ring van het publiek dat het museum
bezoekt of van geboden activiteiten ge
bruik wil maken. Er werd een educatieve
dienst in het leven geroepen, waarvan de
medewerkers zijn getraind in het begelei
den van uiteenlopende groepen, van jong
tot oud, van scholieren tot deskundigen.
Ze kunnen daarbij gebruik maken van
allerlei methoden, uiteenlopend van rond
leidingen tot rollenspel, van cursussen tot
doe-het-zelf-activiteiten. Ter aanvulling
van de tastbare voorwerpen uit de Derde
Wereld heeft het museum optimaal ge-
Hij liet er geen gras over groeien en bracht alles wat
van zijn gading was over naar de zolder van zijn
Haarlemse woning. Een jaar later was die ruimte al te
klein en het museum verhuisde naar het vroegere
paleis van koning Lodewijk aan de Hout in Haarlem. In
1910 werd de Vereniging Koloniaal Instituut te Amster
dam opgericht, met als doel wetenschappeijke activi
teiten en museale presentatie te bundelen. In 1926 werd
het huidige Tropenmuseum op de hoek van de Maurits-
kade en de Linnaeusstraat, toen het grootste gebouw in
de stad, officieel geopend. De naam van de vereniging
veranderde eerst van Koloniaal in Indisch Instituut,
Een groep deskundigen van justitie
en van de Amsterdamse politie gaat
bekijken wat op korte termijn kan
worden gedaan aan de situatie van
gedetineerden, die in cellen van het
Amsterdamse hoofdbureau van poli
tie zitten. Begin mei stelden drie Am
sterdamse GGD-artsen vast, dat een
verblijf van meer dan een paar dagen
op het hoofdbureau leidt tot ernstige
psychische stoornissen bij de gedeti
neerden. Dit omdat zij op het hoofd
bureau afzonderlijk opgesloten zitten
en veel minder bezoek kunnen ont
vangen dan gevangenen in een huis
van bewaring.
B. en W. zeggen, dat zij „in meer
algemen zin” wel wisten wat er aan
de hand is, maar dat zij niet wisten
hoe ernstig de situatie is. Het pro
bleem komt voort uit het feit, dat in
de nieuw geopende Bijlmerbajes on
voldoende plaats is: een deel van dit
gevangeniscomplex is door perso
neelsgebrek nog niet in gebruik geno
men. In een gesprek met minister
Wiegel van Binnenlandse Zaken
heeft burgemeester Polak erop aan
gedrongen, dat de regering spoedig
toestemming geeft voor de bouw van
een nieuw cellengebouw voor het
hoofdbureau. De Amsterdamse raad
besloot een jaar geleden tot deze
nieuwbouw, die bijna 14,5 miljoen
gulden gaat kosten.
gewone voorwerpen in relatie tot hun om
geving een hoofdrol laten spelen, met
daarbij de mensen die het gebruiken, is er
voor de „kunst” vaak geen plaats meer.
Nu ligt dat opgeslagen in dozen, maar we
onderzoeken de mogelijkheid om de hele
collectie toch onder de aandacht van het
publiek te brengen door de depotruimte
toegankelijk te maken. Het grootste ge
deelte van de collectie ligt nu elders maar
we hebben echt de belangrijkste stukken
in het museum gehouden”.
Deze uiterst negatieve geluiden, door
bezoekers neergeschreven in het gasten
boek van het Tropenmuseum, geven tref
fend weer hoe grondig en drastisch het
museum veranderd is na vier jaar voor
publiek gesloten te zijn geweest. Gelukkig
staat het aantal afkeurende reacties in
geen verhouding tot de positieve geluiden.
Het overgrote deel van de bezoekers is
enthousiast over het Tropenmuseum-
nieuwe stijl en onder de indruk van de
beelden die worden getoond uit het leven
van de mens in de Derde Wereld.
Negen jaar geleden bij het 60-jarig be
staan van het Koninklijk Instituut voor de
Tropen, waar het museum onder ressor
teert, begon het denken aan een andere
presentatie van de landen in de tropen en
subtropen. Het prachtige, maar wat ver
stofte museum met zijn koloniale raritei
ten zou nieuw leven worden ingeblazen
om als dynamisch voorlichtingscentrum
de veranderingen in dit deel van de Derde
Wereld en de problemen van de bewoners
onder de aandacht van een breed publiek
te brengen. Opvallend is, dat directie en
staf van het museum in geen enkel opzicht
hoefden te tomen aan de doelstellingen
van de stichters van het museum in de
vorige eeuw. Ook zij wensten destijds in
1871 „geen doode bergplaats van (Indi
sche) rariteiten, maar ene levende instel
ling”.
Het Tropenmuseum zou het landelijk
middelpunt moeten worden voor tentoon
stellingen op het gebied van de ontwikke
lingssamenwerking en de relatie moeten
tonen tussen Nederland en de Derde We
reld. De omvorming van het kolossale
gebouw aan de Linnaeusstraat in Amster-
dam-Oost (het werd compleet leegge
haald, gerestaureerd en gemoderniseerd)
leverde echter een levendige discussie op
die nog altijd niet geluwd is.
„Oppervlakkig gezien lijkt het verschil
met vroeger misschien niet zo groot”, zegt
museumdirecteur Nico Bogaart, „maar de
bezoeker zal spoedig merken dat hij in een
geheel nieuw Tropenmuseum is beland.
De voorwerpen werden voorheen altijd in
hun oorzakelijk verband getoond. Dat wa
ren meestal kunstvoorwerpen zoals in de
meeste volkenkundige musea. Van de
mensen die de voorwerpen hadden ge
maakt, kwam men als bezoeker weinig te
weten. In het Tropenmuseum hebben wij
nu de mens uit de Derde Wereld en dan
met name de tropische en subtropische
landen centraal gezet. De kunstvoorwer
pen hebben in veel gevallen moeten plaats
maken voor hun gebruiksvoorwerpen.
Wij kunnen daardoor de dagelijkse leefsi
tuatie van de mensen laten zien, de snelle
veranderingen waaraan hun wereld on
derhevig is en de problemen die de men
sen daarbij ondervinden. De Nederlander
krijgt de gelegenheid om de mens uit de
Derde Wereld hier te ontmoeten”.
De Hollandse Manege aan de Von-
delstraat/Overtoom is eigendom ge
worden van de gemeente Amster
dam. Het antieke bouwsel is hiermee
van dreigende sloop gered, want de
gemeente gaat proberen de manege
te restaureren. De gemeenteraad
moet de transaktie met F. J. van der
Meijden Projektontwikkeling BV nog
goedkeuren, want er is een bedrag
van 1,5 miljoen gulden mee gemoeid.
beid, Jamaica, Egypte of de Zigeuner.
De speciale museumbibliotheek be
schikt over 100.000 boeken en de video
theek heeft een aanzienlijke collectie film-
banden. De afdeling fotodocumentatie be
zit een wereldberoemde collectie van
800.000 zwart-wit foto’s en 50.000 kleuren
dia’s. Dit materiaal is beschikbaar voor de
wetenschap, het bedrijfsleven, scholen,
groepen en particulieren.
Het museum is voor publiek geopend
op werkdagen van 10 tot 17 uur en op
zon- en feestdagen van 12 tot 17 uur.
TM-Junior is op zondagmiddag ge
opend voor individuele kinderen, re
servering wordt aangeraden.
De halfjaarlijkse blokkade van de
Spiegelgracht voor auto’s door de
Amsterdamse afdeling van de fiet-
sersvakbond ENFB werpt vruchten
af. Het gemeentebestuur heeft aange-
kondigd maatregelen te zullen nemen
om de levensgevaarlijke situatie voor
het fietsverkeer op de Spiegelgracht
en in de Nieuwe Spiegelstraat te ver
beteren. De fietser, die de smalle
gracht en straat in beide richtinge
mag berijden, krijgt daar nauwelijks
gelegenheid voor, omdat een constan
te stroom auto’s richting binnenstad
alle ruimte opeist vanwege de foutief
geparkeerde voertuigen. B. en W. wil
len meer ruimte voor de fietser creë
ren door het voetpad direct langs het
water van de Spiegelgracht te veran
deren in fietspad. Om het autover
keer van deze sluiproute te weren zal
de rijrichting tussen Prinsengracht
en Keizersgracht worden omge
draaid. Binnenkort wordt de situatie
weer anders, omdat op deze route de
brug over de Keizersgracht gerepa
reerd moet worden.
De Derde Wereld begint inderdaad in de
Amsterdamse Dapperbuurt. Eenmaal
door de draaideur van het Tropenmu
seum verstomt het stadsrumoer om plaats
te maken voor het leven in Zuid-Azië,
Zuidoost-Azië, Afrika bezuiden de Saha
ra, Latijns-Amerika, Midden-Oosten en
Noord-Afrika. De argeloze bezoeker wan
delt als een toerist door een „souk”, een
typische winkelwijk in Tunesië. De krui
denier weegt koffie, de kleermaker prijst
zijn stoffen aan en bij de koperslager
klinkt het gedreun van hamer op aam
beeld. De schaduwrijke straatjes bieden
doorkijkjes naar een zondoorstoofd stads
plein met daarop de moskee. Bij een kof
fiehuis wordt tv gekeken: een programma
over het probleem van de Palestijnse
vluchtelingen. En overal geroezemoes,
muziek en geschreeuw.
De inrichting van het museum is niet
per land, maar per regio. De Arabische
wijk valt in veel meer Noordafrikaanse
landen te zien. Net zoals de Afrikaanse
hut model staat voor een reeks landen en
het bamboehuis voor de bevolking in
Zuidoost-Azië. Dwalend door het Tropen
museum snuift de bezoeker ook de geuren
op uit verre landen. De lucht van leem en
koemest waarmee huizen worden ge
bouwd en de lucht van wol en schape-
stront in de tenten van de nomaden. Het
museum gaat uit van semi-permanente
exposities die basis-informatie verschaf
fen. Dat betekent niet dat de natuurge
trouw afgebeelde „slums” uit India over
een jaar plaats moeten maken voor iets
anders, het betekent wel dat nauwgezet in
de gaten wordt gehouden of het getoonde
de werkelijkheid blijft weergeven. Politie
ke ontwikkelingen in de Derde Wereld
kunnen ertoe leiden dat bepaalde gebrui
ken worden afgeschaft of juist ingevoerd.
Aan deze maatregel is een interne
proefperiode vooraf gegaan. Het col
lege vergadert twee keer per week, op
dinsdag en vrijdag. De publicatie
volgt elke donderdag in de vorm van
een lijst die ter inzage ligt in de lees
kamer voor raadsleden en burgerij
op het stadhuis.
•fr Spelende kinderen voor een garage in een „souk”, de winkelwijk van een Arabische stad.
Het Tropenmuseum stelt zich verder tot
taak met „journalistiek” opgezette, wisse
lende exposities actuele gebeurtenissen
en hun achtergronden te belichten. Een
uitstekend voorbeeld hiervan is de toe
stand in Iran voor en na de val van de
Sjah. Voor het museum kwamen deze
verwikkelingen net op een tijdstip dat het
organisatorisch niet mogelijk was vol
doende aandacht aan Iran te schenken.
Vr Het Tropenmuseum gaat over mensen.
bruik gemaakt van foto’s, dia’s, film en
geluid.
Eigenlijk heeft het al vier jaar bestaan
de TM-Junior model gestaan voor het
Tropenmuseum-nieuwe stijl. In deze „we
reld werkplaats” maakten al duizenden
kinderen spelenderwijs kennis met de
Derde Wereld en leerden daarmee ook
meer begrip op te brengen voor de zeden
en gewoonten van hun schoolmakkertjes
uit Marokko, Turkije of Suriname. Op dit
moment staat TM-Junior in het teken van
„Waar de mals vandaan komt”, een pro
ject over de levensomstandigheden van de
indianen in Latijns-Amerika.
Soeterijn is de naam van het 185 plaat
sen tellende theater van het instituut. Het
ging vijf jaar geleden open en heeft zich in
korte tijd een naam weten te veroveren in
binnen- en buitenland. Veel van de toneel
stukken die Soeterijn tot nu toe bracht
werden gespeeld in de oorspronkelijke
taal van de schrijver of van de theater
groep. Vrijwel nooit was dat voor het
publiek een bezwaar, door de sterke visu
alisering van de tekst. Soeterijn stelt the-
