BERT DORENBOS
Datwij als EO niet steeds
de onderlinge vrede kunnen
bewaren, is heel schrijnend
Mail de W
veorxMer
I
Vingertje
Bevrijdende kracht
Inspraak van boven
Hetze
Teleurgesteld
„Tirannie”
der
□FIK
Met een zware bons komt het boek
boeken op het glanzende tafelblad neer. Bert
Dorenbos heeft het pardoes tussen de bezoe
kers neergekwakt, zwijgend maar trefzeker.
Boem!
Gedurende het gehele gesprek blijft die bijbel
daar liggen: precies tussen ons in, geen enkele
keer gebruikt, maar zeer nadrukkelijk aanwezig
als een bezwering in de trant van „Laat er geen
misverstand bestaan over deze bijeenkomst".
De kwieke EO-directeur geeft geen toelich
ting bij het stil vermaan op die tafel en wij laten
het erbij. Geen woord erover.
e
Tekst: Kees Tops en Klaas Pieter Rieksen
Foto's. Peter Senteur
ttl
5.
De EO heeft geen
vingertj e te heffen’
;en
ns
'0-
M
llllllll
>m
te
el-
ik
es-
En passant noemt hij de intrede van de Evangeli
sche Omroep in Hilversum een wonder. Zijn voor
zitter, ds. W. Glashouwer, meldde destijds zelfs dat
God in 1972 „een minister gebruikte om deze om
roep de C-status te geven”. Dat is een denksfeer die
enige verklaring behoeft.
Dorenbos: „Ja, nou, als je de Nederlanders in die
tijd gevraagd zou hebben: komt er over een half
jaar een EO, dan hadden ze allemaal ontkennend
geantwoord. Ook velen in het eigen kamp. Men
vond het dan wel een goede zaak, maar dat er een
EO zou komen.nee. Degenen die in het begin
„aan het front” gewerkt hebben, hebben het inder
daad als een wonder ervaren dat daar die postzak
ken met duizenden aanmeldingen binnenkwamen.
Ik bedoel, dat je niet kon spreken van een enorme
marketingcampagne, want daar zijn ze in het chris
telijke kamp helemaal niet sterk in. Met mijn
economische kennis en mijn ervaring op marke-
ting-gebied” (hij was vijf jaar lang onderdirecteur
van een projectontwikkelingsmaatschappij, red.)
„heb ik nooit kunnen voorspellen dat dit ooit zou
gebeuren. Dan zeg ik inderdaad dat het een wonder
is, dat er een EO is gekomen.”
Een wónder.De EO is C-omroep geworden als
gevolg van een zeer wereldse besluitvorming in
Den Haag na toetsing aan wettelijke eisen.
„Natuurlijk, natuurlijk.”
En als straks het getalscriterium omhoog gaat
en de EO heeft te weinig leden, dan is de EO weg.
„Natuurlijk, natuurlijk.”
Dat heeft toch niets met een wonder te maken?
„Nee, natuurlijk niet. Nou ja, je kunt het natuur
lijk inderdaad gewoon omdraaien. Dat is zo. Na
tuurlijk is het zo, dat je binnen die bepaalde maat-
schappijvorm verschillende denkbeelden hebt.”
We laten het onderwerp evangelisatie schieten.
Dorenbos heeft gezegd dat de EO er ook voor niet-
christenen is. Nu zijn de kijkcijfers bij de EO in de
regel laag, terwijl de waardering vrij hoog is.
Daaraan kun je voorzichtig de conclusie verbinden
dat de EO toch louter voor eigen parochie preekt.
Dorenbos: „Dat heeft denk ik te maken met het
EO-effect. Het woord EO wordt afgezien van het
programma meteen al geïdentificeerd met een
;r-
ils
Dat hebben we al eens eerder gemerkt: de EO
heft een bezwerend vingertje en zegt tegen de
samenleving, die het gezin aan het afzweren is: wij
moeten het gezin weer terugbrengen in de popula
riteit.
„Bezwerend vingertje? Dat moetén we niet doen,
denk ik. Wij hébben geen vingertje te heffen. Want
wie zijn wij? Natuurlijk, wij zijn een omroep met
U hebt zelf eens gezegd: Wij brengen eenzijdige
programma’s, dat is natuurlijk óók een verklaring
voor die cijfers.
„Het valt natuurlijk niet mee dat is geen
excuus, maar een constatering om in een richting
te programmeren waar door veel mensen tegenaan
wordt geduwd. Ik geloof dat we veel minder dingen
in de verdedigende houding moeten brengen, maar
osn veel meer moeten richten op de bevrijdende
kracht, niet in theologische zin, maar in de werke
lijkheid van alledag."
Hoe moeten we die bevrijdende kracht zien?
„In die zin. dat de bevrijdende kracht van het
evangelie zit in de wens om elkaar vast te houden.
Dat God eigenlijk alleen maar op het oog heeft, dat
de mensen het met elkaar zien zitten. Ondanks de
krachten die daar ook wel eens tegenin gaan."
hd
te
la
te
sr-
m-
>r-
koppen: „Een ware lawine van conflicten”, „Heen
en weer geslingerd in smeltkroes van angst en
wantrouwen” en „EO heeft iets van drukkende
sfeer van politiestaat”.
Bert Dorenbos noemt de aanklachten in eerste
instantie „opmerkingen en samengeraapte situa
ties die op een hoop zijn gegooid en in een bepaald
licht zijn geplaatst op een manier dat, zelfs al wil je
een eerlijke poging wagen er hier wat aan te doen,
dat onmogelijk is”. Bovendien is hij van oordeel
dat dergelijke zaken zich niet lenen voor publicatie,
maar daarentegen intern moeten worden opgelost.
Niettemin hebben de publikaties hem niet ver
baasd.
„Natuurlijk zijn er moeilijkheden. Natuurlijk! De
omroep is een moeilijk te organiseren bedrijf. Een
creatief volkje, gecombineerd met een organisato
rische eenheid, is moeilijk te beheersen en er ko
men dan ook emotionele problemen voor dat is
waar; het zou naïef zijn te denken dat het niet zo
was. Er zijn bij ons problemen geweest, en ook nu
nog zijn die er. In die zin kijk ik helemaal niet op
van die verhalen. Het enige waar ik van opkijk, is
de zeer afbrekende manier waarop men het pro
bleem heeft benaderd.
„Het schrijnende is, dat je als Evangelische Om
roep inderdaad moet constateren, dat we gewoon
niet in staat zijn om in alle gevallen de onderlinge
vrede te bewaren. Dat is heel schrijnend! Ik zou het
zó willen stellen: In een organisatie móet gezag zijn,
daar moeten beslissingen worden genomen en er
zijn mensen die het daar moeilijk mee hebben. Wel,
kunnen ze op dat punt niet meekomen, dan is het
het beste dat ze weggaan. En in een beperkt aantal
gevallen moet je een maatregel nemen om ze te
verzoeken om weg te gaan.”
Als de inspraak binnen de organisatie zelf al niet
zo soepel verloopt, hoe groot kan dan de inbreng
van de achterban zijn? Het bestuur houdt contact
met de EO-leden via een correspondentennet van
achthonderd mensen, die ieder weer contact heb
ben met hun regioleider. De top in Hilversum komt
één keer per jaar met de correspondenten bijeen en
drie keer met de regioleiders. „Om te weten wat er
leeft”, aldus Dorenbos, die zegt inspraak „wense
lijk” te vinden.
De vraag is evenwel, in hoeverre een organisatie
als de EO iets kan doen met inspraak, de enige
wezenlijke inspraak komt toch „van boven", en
niet uit de BoÉenstreek?
Dorenbos lacht fijntjes. „Kijk, de inspraak van
boven heeft alleen zin als dat een inspraak is, die
handen en voeten heeft in de praktijk. De Bijbel
vormt in dit geval die inspraak van boven. Die kan
en moet alleen maar functioneren in de praktijk
van alledag. Men probeert een bepaald functione
ren in die praktijk van alledag nog wel eens om
zeep te brengen door alleen te wijzen op de in
spraak van bovenaf. Dat is een pérmanente bedrei
ging in het christendom. Waar ik zelf erg door
aangesproken word, is de manier waarop de Here
Jezus op deze wereld rondgaat. Dat is heel concreet
het handen en voeten geven aan het functioneren
van de inspraak van boven. En dat kun je niet als je
niet heel duidelijk de contacten hebt met de men
sen voor wie dat evangelie er is. En dan niet alleen
de christenen, maar ook de niet-christenen. Daar
om zeg ik: je moet inspraak hebben van onderaf
om de inspraak van bovenaf gestalte te geven in de
praktijk.”
Ook om een andere reden acht Dorenbos de
contacten met de achterban van belang: de EO
heeft volgens hem ook een hulpverlenende taak,
gericht op het wegnemen van de groeiende een
zaamheid onder de mensen. „De weerstand om
elkaar vast te houden, die moeten we gaan opvoe
ren”, zegt hij.
De weerstand?
„Ja, het elektrische begrip. De aantrekkings
kracht, die magneten moet je sterker maken. Want
krachten die afstoten zijn er al genoeg. Ik heb hier
dan ook gezegd dat we ons in de komende periode
vooral moeten bezighouden met gezinnen. Met ge
woon de simpele basisstructuur van de samenle
ving. Gezinnen, jonge mensen. Ouders, jonge ou
ders.”
een bepaalde taak in de samenleving. Waar wij
misschien veel meer mee moeten bezig zijn, is te
zeggen: de EO in de praktijk, dat is dat kernwoord
van de Here Jezus zelf: liefde. De liefde van God
voor de mensen tot uitdrukking brengen in alles
wat je in die samenleving kunt doen. En ik geloof
dat we ons dan vooral moeten gaan richten op de
jongeren.
die nog gemakkelijk te beïnvloeden zijn.
„Eh, die in een samenleving leven, waarin ze van
vele kanten, en steeds jonger, beïnvloed worden;
die met de hele wereld geconfronteerd worden en
met vele vragen waar juist het evangelie van Jezus
Christus hen een richtsnoer in kan geven. En dat
geeft genoeg aanknopingspunten om in alles wat er
om hen heen gebeurt staande te blijven."
Dat is een heel sterke bekeringsgedachte.
„Het evangelie heeft maar één doel: bekeren,
beïnvloeden. Dat is heel duidelijk. God heeft maar
één ding voor ogen: het omkeren van de mensen
naar hem toe. En als ze zich naar hem omkeren,
nou, dan zullen ze het merken ook."
Dat de kleur van de EO vrij hél is, zal niemand
ontgaan. Homoseksualiteit noemde Dorenbos een
ziekte. Een andere uitspraak: „Ik ben tegen die
hetze vóór abortus”. Die terminologie aanhoudend,
zou je kunnen spreken van een hetze van de EO
tégen abortus.
„Het gaat niet om voor of tegen abortus zijn.
Wij stellen ons positief op vóór het leven. En ik hoor
heel het land zeggen: wij zijn tégen abortus. Ik zeg:
90 procent is tegen abortus.”
Dat lijkt ons kras. Heeft u daar cijfers van?
„Ik heb geen enquête gehouden. Maar wat ik
ermee wil zeggen.Men zegt dat er een nood is in
de samenleving en dat vinden wij ook. Dan nemen
we het nieuwe wetsontwerp erbij. Daar staat in dat
abortus wordt toegestaan; Maar wat staat er nu
eigenlijk in de wét? Dat abortus verboden is, maar
dat het is toegestaan in klinieken die een vergun
ning hebben. Maar waar zit nou precies de nood?
God wil aandacht voor het zwakke in de samenle
ving, dus ook voor het ongeboren kind. Een embryo
van zes, zeven weken is een kind in wording en
laten we ons daarvoor nou in godsnaam inzetten.
Wij zijn vóór het leven en als er een kind moet
komen dat niet geplaatst kan worden in een gezin,
dan willen wij dat er een plaats gevonden wordt
waar dat wél kan.”
Dat wekt de indruk dat de EO wel bepaalt wat
goed is voor de mensen.
„Nee. De EO maakt zich sterk om de moord op
die kinderen in die buik van die moeder te voorko
men. En ze te wijzen op het feit dat dat absoluut
geen oplossing is. En we maken ons nóg sterker als
een regering, en ook nog een CDA/WD regering
dat is vreselijk met een wetsontwerp komt,
waarbij in het wetboek van strafrecht komt te
staan dat moord is toegéstaan.
Abortus is nooit een oplossing, omdat God zegt:
blijf van het leven af; als je aan het leven komt, dan
kom je aan dat wat ik gegeven heb en daarmee gaat
de samenleving naar de knoppen.”
En als het kind van die vrouw van drie hoog
achter naar de knoppen gaat omdat er geen vader
is en geen geld?
„Dat is het probleem met. Het
probleem is, dat moeder naar de dokter gaat en
zegt: het is weer zover, en ik moet nog op vakantie,
geef me maar een briefje. En die andere gevallen,
daar was altijd al een oplossing voor. Oké, ik moet
meteen zeggen dat ook christenen in het verle
den. Die dingen zijn voorgekomen en komen nu
nog voor. Maar er werd verder niet over gerept. Het
gebeurde."
Dat die verschillende denkbeelden ook de protes
tantse omroep verdeeld houden, blijkt uit het be
staan van een EO naast de NCRV door de laatste
„een betreurenswaardige scheuring in het christe
lijke kamp” genoemd. Dorenbos belicht de denk-
I wijze van de EO aldus: „Zoals God tegen de men
sen aankijkt daar gaat het om. En dat gaat nogal
I diep; daarin komen de tegenstellingen nogal sterk
I naar voren.”
Maar het verschil? De NCRV gaat tenslotte óók
I uit van het evangelie. Waarom moest er een EO
bijkomen?
„De verschillen komen overeen met de manieren
I waarop de theologie is in te vullen: je hebt de
J zogenaamde wetenschappelijke interpretatie, of
1 die vanuit de Bijbel alleen. Volgens ons is de laatste
visie de juiste. Laten we ons nou weer eens hele-
I maal richten op de Bijbel. En nu krijg ik natuurlijk
I meteen weer de opmerking dat de Bijbel geen
I antwoord geeft op een hoop vragen. Dat is inder-
I daad zo. Je kunt niet zeggen: sla die bladzijde maar
op, dan lees je de oplossing. Maar het gaat erom dat
je je verdiept in het denken zoals God tegen de
dingen aankijkt. En dan kom je een heel eind met
t de handboekmatige aanpak.”
In sommige situaties keurt u een abortus wèl
QOed
„Je zult het per geval moeten bekijken. Je
kunt niet zeggen: abortus mag niet. In bepaalde
gevallen, op medische indicatie en dat moet wel
een zware indicatie zijn, als de moeder in gevaar is
bijvoorbeeld - zijn altijd abortussen voorgeko
men. En natuurlijk ben je daar voor.
Dorenbos is, mede door het betreffende wetsont
werp, zeer teleurgesteld in Van Agt, op wie hij bij
de laatste verkiezingen heeft gestemd. „Met dit 1
wetsontwerp op tafel stem ik niet meer op het
CDA. nee. Tja, op wie dan? Ik hoop dat er iemand
op gaat staan. Waar ik achter kan gaan staan.”
Een directeur in een serie vol voorzitters: drs. Bert Dorenbos van
de Evangelische Omroep. EO-voorzitter ds. W Glashouwer, die
eigenlijk op deze pagina het moeten prijken, bedankte voor de eer en
verwees ons naar Dorenbos, die volgens hem meer zou kunnen
zeggen over omroeptechnische zaken. Vandaar.
Eerder verschenen in deze serie vraaggesprekken met respectie
velijk Jo Hendriks (KRO). Henn Mmderop (TROS). Tom Laos
(VPRO), Wout Bordewijk (VOO). André Kloos (VARA), Thijmen
Jansen (NCRV) en Erik Jurgens (NOS). Wij publiceerden ze vanaf
28 apni wekelijks in Erbij.
Tweeëneenhalve maand geleden werd de Evange
lische Omroep in opspraak gebracht door een
lijvige artikelenreeks in het blad Sociaal Econo
misch Management, waarin de EO-top werd be
schuldigd van mismanagement. Aan de hand van
vele getuigenverklaringen werd in dit „EO-dossier”
een beeld geschetst van keiharde tirannie, uitgeoe
fend door een kleine groep machthebbers. Enkele
sterk geprofileerde stroming in de samenleving.
Dat kan een voordeel, maar ook een nadeel zijn.
Een voordeel in die zin, dat in ieder geval duidelijk
overkomt met welke problematieken we ons bezig
houden. Het nadeel is dat programma’s die voor
een breed publiek best interessant zouden kunnen
zijn, weinig bekeken worden. Dat is een probleem
waar ik ook niet precies de oplossing voor weet.
Maar mijn slogan, hier intern is: jongens, als het
produkt niet goed is, moet je geen flauwekul op
hangen dat het tóch wel aardig was. Nee, dan moet
het gewoon béter.
Tot slot praten we nog even over de landdagen
van de EO. Dorenbos is er zeer over te spreken dat
<>p die bijeenkomsten altijd veel kinderen aanwezig
zijn, die zich vermaken met knippen en plakken.
U ziet ze als potentiële EO-leden?
„Tja, er komen ook duizenden niet-EO-leden op
zo’n dag. Er komen er elk jaar meer, en ook meer
kinderen. En die potentiële EO-leden. daar zeg ik
van. ja.eh.Hij schiet in de lach.
Wat zegt u daar van?
(Nog steeds lachend.) „Je moet de mensen de
vreugde om van de EO lid te worden niet ontne
men. haha!"
Wij hebben weleens de indruk dat de EO de
mensen de vreugde van het niet lid worden wil
ontnemen.
„Ja. nou. ach.Kijk, als we dat doen, moeten
we op onze kop krijgen."
Het aanvaarden van andermans standpunt is
niet de sterkste kant van de EO.
„Ja, maar ik zeg dat God met dat gezin een
enorme positieve bedoeling heeft. Dat je ook in de
praktijk kunt zien dat andere oplossingen echt niet
heilzaam zijn en tot de opbouw van een goede
samenleving leiden. Dat zijn oplossingen en ik
zou het wel van de daken willen schreeuwen
waarvan ik zeg: jongens, doe het nou toch niet. En
dan kun je weer zeggen: dat is een exclusief stand
punt, daar heb je dat vingertje weer. Wel, wij
kunnen dan vormen zoeken om dat ellendige be
zwerende vingertje toch niet zover te laten komen.
Maar wel proberen duidelijk te maken wat je nou
precies bedoelt."
We zien de EO nooit min of meer objectief
maatschappelijke ontwikkelingen signaleren.
Past dat niet in de programmering?
„De NOS moet objectief zijn. Als Evangelische
Omroep kun je wel objectief dingen signaleren,
maar je bent bezig in die samenleving vanuit een
bepaalde kleur. En dat heeft invloed op wat je doet.
Dat gaat vrij scherp, vrij diep. Ik ervaar dat per
soonlijk ook. Iedereen kan mij aanspreken op wat
ik niet doe. Ook op mij wordt enorm scherp gelet.
Dat is soms weleens lastig, maar het is natuurlijk
wel terecht.”
g-fafcito
f.
