Wurgende muzikale perfectie in met hoog tempo gebrachte rockshow
Literatoren onderscheiden
Kamer kritiseert beleid
culturele betrekkingen
Bep van den Bergh in Tweede Kamer
Woordspelingen in beeldvorm
van
Van Ostade
teruggevonden
Ensemble uit Madagascar:
ongekunstelde folklore
Filmregisseur
Nicholas Ray
overleden
ri
5
Naïeve ongereptheid wekt ontroering
Ministerie beperkt zich tot Holland-promoting
Toekijken
door Cees Straus
Pannekoeken
Hoogstandjes
13
1979
19 JUNI
DINSDAG
KUNST
I*
AMSTERDAM. Sinds 1972
of daaromtrent gelden The Tubes
als de rockgroep die er het beste
in geslaagd is een fusie tot stand
te brengen met theaterelementen
en visuele aspecten. Een show
van dit Californische gezelschap
bijwonen betekende zoveel als
kijken naar drie films tegelijker
tijd. Satire, chaos, vuurwerk en
een geluidsmuur aan volume
moest worden verwerkt in twee,
soms drie continu uren show.
Voor een criticus was het dan
maar het eenvoudigste je te laten
overdonderen en mee te huilen
met hen die na afloop met moeite
hun delirium konden kwijtraken.
(Foto Bob van Dantzig)
9 9
9 9
9 1
9 9
Politiek met een onserieuze toets
Komedie
(20.15
■A Bep van den Bergh
Vondeling als vondeling
De toch al complexe humor en absurdi
teiten van een hooggezegend kollektief
verdwenen zo in een kaleidoscoop van
wellustige uitziende dansmadammekes,
idiote technische vondsten als non-stop
video op grootbeeldformaat en voortdu
rende verkleedpartijen waardoor met na
me zanger en frontman Fee Waybill tel-
Vreemd genoeg maakt een overdosis je
nu eenmaal altijd ongevoelig voor subtili
teiten en moest een arbeids- en geld-
intensieve voorstelling worden gekwali
ficeerd als zinloos artistiek geploeg op
een stenen akker. Ook muzikaal was het
allemaal geen rozegewr en maneschijn. In
een poging Phil Spector’s Wall of Sound-
ideaal nog te overtreffen ontaardde de
rock van The Tubes vaak in een orke
straal gebral, een enkele gelukkige greep
als Don’t touch me there en Slipped my
Disco uitgezonderd.
Ray, wiens eigenlijke naam Raymond
Nichoias Kienzle was, is de maker van
films als Knock on any door, naar het
boek van Willard Motley, met Humphrey
Bogar, Johnny Guitar met Joan Craw-
NEW YORK (DPA). De Amerikaanse
filmregisseur Nicholas Ray is zaterdag
op 67-jarige leeftijd in het Sloan-Kette-
ring-ziekenhuis voor kankerpatiënten in
New York aan longkanker overleden.
Mevrouw Kappeyne van de Coppello
stelde dat het ministerie van buitenlandse
zaken te kort schoot in de coördinatie
tussen het beleid dat door drie ministeries
moet worden gedragen. Het gevaar zou
bestaan dat zo de departementen van On
derwijs en CRM hun eigen buitenlands
beleid gaan voeren.
PSP-Tweede-Kamerlid Fred van der
Spek: „Waar buitenlandse zaken in de
internationale culturele contacten mee be
zig is, is Holland-promoting. Het is een
eensgezinde strijd tegen het water, met
veel Rembrandt en Van Gogh”.
De Kamer kwam met een twaalftal mo
ties waarin over het algemeen een veel
actiever beleid werd gevraagd. D’66-er
Mertens diende een motie in waarin hij
vroeg om bijvoorbeeld kunstenaars te be
noemen als culturele attache’s.
Deze dagen vertoeven The Tubes voor
de derde maal in ons land en het mes is
drastisch in de gang van zaken gezet. Alle
overbodigheden zijn als wild vlees uitge-
BENTVELD Kamerleden wor
den in Haagse vergaderruimten maar
zelden met tastbare uitingen van mo
derne kunst geconfronteerd. Het Bin
nenhof mag dan op zich een fraai
historisch gebouw zijn, veel meer dan
wat oude prenten en schilderijen zal
het de volksvertegenwoordigers niet
te bieden hebben. Voor tien dagen
komt daar enige verandering in, want
vanaf morgen tot en met volgende
week vrijdag staan in het gebouw van
de Tweede Kamer een aantal nieuwe
bronzen plastieken van de Bentveld-
se kunstenares Bep van den Bergh.
Nadien zal de collectie, die een kleine
veertien objecten telt, verhuizen naar de
aanpalende ruimte (Binnenhof 2 a) waar
de Staatsuitgeverij zetelt. Het publiek
dat de tribune van de Tweede Kamer wil
betreden, kan dan ook de beeldjes zien
want via deze ruimte bereikt het de Twee
de Kamer.
kens anders getooid een actuele misstand
te lijf ging. Kortom, komisch maar be
perkt in zijn effect.
A- Eén van de acts van oudere datum in de nieuwe Tubes-show; het sensuele nummer Don't touch
me there met Fee Waybill (links) en Re STyles.
(foto Laurens van Houten)
heel onserieuze zaak van. Je ziet in mijn
beeldje Van Agt heel smakelijk met mes
en vork eten. Dat is dan zijn (en mijn)
bestek”.
JOHN OOMKES
(The Tubes staan vanavond nog in Carré,
Amsterdam, morgen in het Haags Con
gresgebouw, 22 juni in Nijmegen en 23
juni in Sittard).
Moment uit een Een dramatische liefdesgeschiedenis, uitgevoerd door het Ensemble Voninavoko uit
Madagascar.
i
HAMBURG (DPA). De Hamburgse
politie heeft bij toeval de diefstal van een
schilderij van de Haarlemse meester
Adriaen van Ostade (1610-1685) opgelost,
nog voordat de verdwijning van het werk
was ontdekt.
Van het circus met de clowns, acroba
ten, trapezewerkers en jongleurs is het
voor de Bentveldse beeldhouwster een
kleine stap naar het politieke circus ge
weest: „Net als bij het circus ben ik gaan
toekijken hoe de politiek zich in de Kamer
voltrekt. De mensen poseren niet voor me,
ik vind het ook maar lastig om te vragen.
Ik werk een beetje verdekt opgesteld. Dat
moet uiteraard ook snel gaan, maar het
lukt me wel. Ik vind het trouwens erg leuk
werken. Ik kan er mee door gaan, ik
amuseer mezelf ermee”.
ford, 55 Days in Peking met Ava Gardner
en Greogory Peck, King of kings en Rebel
Bep van den Bergh heeft met deze expo
sitie een bijzonder doel voor ogen gehad.
Ze maakte de laatste jaren veel beelden
met het circus als onderwerp, maar onge
veer een half jaar geleden raakte ze zo
sterk door de politiek gefascineerd dat ze
haar onderwerpen mede in deze richting
zocht. In snel tempo groeide een reeks
beelden die voor het eerst in het daglicht
kwam tijdens de behandeling van de jaar
lijkse begroting van de Provinciale Staten
van Noord-Holland. Nu staan ze dus in de
Tweede Kamer en dienen ze voor een
vrolijke confrontatie met de politici.
De Bentveldse kunstenares wil met
haar werk geen politieke stelling nemen.
Alhoewel sommige van haar familieleden
tot op grote hoogte klommen in het politie
ke bedrijf, ziet ze op dat vlak voor haar
zelf geen taak weggelegd. Haar plastieken
getuigen van sympathieën noch van anti
pathieën voor de betrokken politici. Ze is
zelfs opvallend neutraal in haar keus
geweest.
Bep van den Bergh: „Ik ga uit van gekke
situaties die ik zelf verzonnen heb. Ik ben
vooral met woordspelingen bezig die ik in
beeldvorm tracht te vertalen. Zo’n man
als Van Agt is op een serieuze manier met
Bestek ’81 bezig, maar ik maak er dan een
zijn haar beeldjes steeds wonderwel ge
slaagd.
Het circus is in de loop van de laatste
jaren haar grote passie geworden. Iedere
keer probeerde ze achter de schermen,
beter gezegd het tentdoek te kijken om
zodoende de techniek van de artiesten,
hun mimiek en speelwijze beter te leren
kennen. Jaarlijks reist ze naar Monaco
waar een groot internationaal circusfesti
val wordt gehouden dat een kleine week
duurt. Vier jaar geleden, toen het de festi-
valorganisatoren inmiddels duidelijk was
geworden wat „die Nederlandse beeld
houwster” in het circus aan trok, heeft ze
in een speciale tent een expositie van haar
circusbeelden gehad.
Vorig jaar ging de persprijs naar het
Russische gezelschap van acrobaten de
Beljakovs. Bep van den Bergh: „De Rus
sen zijn enorm goed. Ze werken vanuit
een grote traditie en spelen werkelijk per
fect.” De Beljakovs kregen het bij de prijs
behorende beeldje uitgereikt dat door
Bep van den Bergh werd gemaakt. „Wat
ik aan het circus het aantrekkelijke vind,
is dat je dimensies in de ruimte kunt
weergeven. In het dagelijkse leven staat
alles op de grond, daar heb je je als
beeldhouwster aan te houden. In de cir
cuswereld is dat niet het geval. En juist die
ruimtewerking is heel belangrijk voor me
om mee te werken. Je vindt het terug in de
fietsers, in de clowns”.
Bep van den Bergh: „Als je achter de
schermen van het circus kijkt, merk je
hoe die mensen met hun werk bezig zijn.
Ze staan zichzelf heel weinig vrijheid toe
om kwaliteit te halen. Ik heb gemerkt dat
je met de mensen zelf moet praten om aan
je achtergronden te komen. Dat heeft me
veel inzicht gegeven”.
vind politiek trouwens toch al een moeilij
ke zaak: ik kan mensen aardig vinden
wier richting me totaal niet ligt”.
Bep van den Bergh bekent met een
verontschuldigend glimlachje dat ze dit,
wat ze zelf noemt „onserieuze” werk pas
kan maken nu ze op gevorderde leeftijd is
gekomen. Vroeger was ze, naar eigen zeg
gen, met „het heel serieuze werk” bezig.
Ze maakte veel portretten en penningen
als opdrachten nadat ze haar opleiding
had gekregen aan de Rijksacademie in
Amsterdam en de Kunstnijverheids
school. Dat gebeurde in de jaren vlak voor
de Tweede Wereldoorlog. Ze heeft nog les
gehad van prof. Bronner, de bekende
beeldhouwer die haar een degelijke basis
bijbracht.
Bep van den Bergh heeft haar vak in
dezelfde traditie uitgeoefend als haar
werd onderricht. Technisch gezien is dat
haar goed van pas gekomen. Toen ze vijf
jaar geleden met de circusbeelden begon,
plaatste ze zich daarmee al snel voor grote
problemen want veel van haar acrobaten
en jongleurs moesten worden opgebouwd
uit vaak frêle en uiterst dunne onderde
len. Misschien zal ze de gieter grijze haren
hebben bezorgd, maar ook in die periode
Een dergelijk voorbeeld is ook van toe
passing op de andere plastieken. Oud-
minister Max van der Stoel kan zichzelf
terugzien in een Chinese act. In wankel
evenwicht jongleert hij op een aantal stoe
len. Anne Vondeling is te vondeling ge
legd: als een klein kindje zit hij in de
omgebouwde voorzittersstoel. De Amster
damse wethouder en oud-staatssecretaris
Jan Schaefer duikt op in zijn hoedanig
heid van bakker: hij jongleert met panne
koeken als pannen voor de huizen die hij
in Amsterdam laat renoveren. En Ed van
Thijn berijdt zijn stokpaardje, oftewel het
Paardje van de Arbeid terwijl Hans Wie
gel jongleert als een aanvallige baby in de
wieg.
„Die beeldjes”, zegt Bep van den Bergh
in haar gedeeltelijk tot atelier verbouwde
woning in Bentveld, „staan geheel los van
mijn politieke opvattingen. Ik ben ook
niet speciaal gebonden aan politiek, alles
wat menselijk is kan me aanspreken. Ik
Van der Spek constateerde een tegen
strijdigheid in de nota. „Waar Buitenland
se Zaken mee bezig is ligt in de sfeer van
relatiegeschenken die een geslaagde
transactie begeleiden, terwijl Onderwijs
en Wetenschappen en CRM bezig zijn met
gewoon functionele dingen, de bevorde
ring van wetenschappelijke ontwikkelin
gen, vernieuwingen in het onderwijs, het
met elkaar in contact brengen en daar
door uitwisselen van mensen en groepen
die in een vergelijkbaar maatschappelijk
proces gewikkeld zijn en daar vergelijk
bare oplossingen voor vinden”.
AMSTERDAM. In de Lichthal van het Tropenmuseum gaf het zang- en dansen
semble van Madagascar, Voninavoko, (wilde erwtjes) een programma dat door zijn
naïeve ongereptheid vaak langdradig en soms ontroerend was.
without a cause, de tweede film van Ja
mes Dean.
Ray was zijn maatschappelijke loop
baan begonnen als architect onder de
grote Frank Lloyd Wright. In 1944 trad hij
op als Elia Kazans assistent-regisseur,
toen deze zijn debuut maakte als filmre
gisseur met A Tree grows in Brooklyn.
Ray’s eigen, eerste film was They Live
bij night uit 1947, gevolgd door Knock on
any door uit '48.
sneden zonder dat het theaterale
uitgangspunt is verlaten, en als je moet
afgaan op het resultaat dat die ongetwij
feld pijnlijke operatie heeft opgeleverd
dan kun je alleen maar verheugd zijn op
de mate van zelfkennis die die ommekeer
heeft mogelijk gemaakt. Drie maal is
scheepsrecht; eindelijk blijkt dat The Tu-
Het eiland Madagascar is door zijn lig
ging voor de Oostkust van Afrika een
ontmoetingspunt van twee culturen, uit
Afrika en uit Indonesië. Er wonen 19
verschillende stammen. De mensen in de
voorstelling zijn allemaal klein en zien er
eerder Indonesisch uit dan negroïde. Bin
nen de naïviteit blijken er toch nog grote
verschillen in uitingsvormen te bestaan.
Er is een uiterst simpele rijstbouw-dans,
waarin alle bewegingen die er bij het
zaaien, verplanten en oogsten van de rijst
voorkomen, te zien zijn, vermengd met
onverschillig uitgevoerde, eenvoudige
passen. Een rustig landbouwvolkje.
Bij een dans uit het zuidoosten van het
eiland, een dramatische liefdesgeschiede
nis, gaat het om twee tamelijk ruwe klan
ten, die elkaar de liefde van een meisje
betwisten. Ze rollen al vechtend over de
vloer tot één van de twee dood is, waarna
de medicijnman hem tot zijn eigen stom
me verbazing weer levend maakt.
En een weer totaal ander aspect is een
dans uit de hoofdstad, Tananarive, waar
in een dode opgegraven en verpakt wordt
in een nieuwe, schone lijkwade. De bewo
ners van de hoogvlakte geloven dat de
doden in hun midden verblijven. De gra
ven van de voorvaders liggen ook in de
onmiddellijke omgeving van de wonin
gen. Heilige plicht van de nabestaanden is
de handgeweven zijden lijkwade te ver
nieuwen als die niet mooi meer is. Bij deze
gelegenheid is er niet alleen lichamelijk
contact met de dode, maar ontstaat door
de hernieuwde herinnering ook een verin
niging van geestelijk contact.
Er worden familieleden en vrienden bij
uitgenodigd, maar ook een beroeps en
semble van dansers die de feestvreugde
moeten verhogen. Want zo’n festiviteit is
een feestelijk gebeuren.
Dit laatste gedeelte is het meest interes
sante, vermoedelijk ook omdat het hier
DEN HAAG (ANP). De politieke partijen hebben gisteren tijdens een openbare
commissievergadering over de nota betreffende de internationale culturele verdragen
algemeen kritiek geleverd op het ministerie van Buitenlandse Zaken. VVD-Tweede-
Kamerlid Annelien Kappeyne van de Coppello: „Ik heb soms de indruk dat het
ministerie van buitenlandse zaken niet op het Plein in Den Haag gevestigd is, maar op
een andere planeet. Op de ambassades in het buitenland is men vaak beter op de
hoogte van wat er op cultureel gebied in Nederland om gaat dan op het Plein”.
LEIDEN. De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft gisteren op haar
afgelopen jaarvergadering in Leiden aan drie literatoren prijzen toegekend, waarvan
een is uitgereikt. Dat was de Dr. Wijnaendts Franckenprijs aan dr. H. Bonger uit
Amsterdam voor zijn boek Leven en werk van Dirk Volckertsz Coornhert dat vorig
jaar in Amsterdam is verschenen. De prijs bestaat uit een zilveren penning en een
bedrag van 500 gulden.
bes bestaat uit een gezelschap van super
be musici met feeling voor theater.
De huidige show is in opzet gebaseerd
op de laatst verschenen plaat Remote
Control, een onder leiding van Tood
Rundgren opgenomen concertstuk, waar
in de Amerikaanse beeldbuis tube) en
zijn verslavende werking op alle mogelij
ke wijzen op de hak wordt genomen. Ste
vige. ritmisch vrij vlakke muziek met gro
te ruimte voor lyrische zangpartijen, gi
taar- en synthesizersoli creëren daarbij
een muzikaal patroon dat in zijn symfoni
sche momenten sterk lijkt op wat Rund-
gren’s eigen band Utopia pleegt af te
scheiden Van het Wall of Sound-concept
moge weinig over zijn, het is wel degelijk
het beste dat The Tubes ons tot dusverre
hebben laten horen.
In een adembenemend tempo worden
de songs van Remote Control, afgewisseld
met ten dele opnieuw gearrangeerde
hoogtepunten uit het oude repertoire door
Waybill, zangeres Re Styles, de gitaristen
Bill Spooner en Roger Steen, toetsentove-
naars Vince Welnick en Mike Cotton, bas
sist Rick Anderson, drummer Prairie
Prince en gastpercussionist Mingo Lewis
over het voetlicht de zaal ingeschoven.
Temidden van de bijna wurgende per
fectie van de band verricht Waybill zijn
tour de force. Eenerzijds vocale hoog
standjes afleverend als TV in King en No
Mercy, anderzijds de aandacht van het
publiek voortdurend betrekkend op de
tekstuele zeggingskracht van het songma-
teriaal, waarin hij optreedt als een tv-
addict, die niet buiten de snoezige vrouw
tjes van de reclame kan en uiteindelijk
Telecide zelfmoord, door in de beeld
buis te springen) pleegt als hij zich niet los
kan scheuren van het apparaat.
Voor wie een schitterende show en fan
tastische muziek wil genieten, geldt de tip
zich te vervoegen bij de kassa van een van
de theaters. Wellicht zijn er nog enkele
kaarten verkrijgbaar.
Bij een routine-onderzoek bij een res
taurateur verklaarde deze 37-jarige man,
dat hij eind mei bij een kijkdag in een
veilinggebouw in Hamburg het schilderij
De Vrolijke drinker ongemerkt onder zijn
jas had meegenomen. Het werk waarvan
de waarde op een kleine 45.000 gulden
wordt geschat, werd teruggevonden in de
uitgaanswijk St. Pauli, waar het verstopt
was achter een sofa.
De Lucy B. en C. W. van der Hoogtprijs 1979 werd toegekend aan Hans Tentije voor
zijn bundel Wat zei ze en andere Gedichten dat vorig jaar in Amsterdam werd
uitgegeven. De prijs bestaat uit een bronzen medaille en een bedrag van 1000 gulden.
De Meesterschapsprijs werd toegekend aan dr. Ida G. M. Gerhardt voor haar gehele
oeuvre. De prijs bestaat uit een gouden penning van de maatschappij. Deze onderschei
ding wordt eenmaal in de vijf jaar uitgereikt en volgens de secretaris van de
maatschappij, de heer R. Breugelmans, komt het eenmaal in de vijftien jaar voor dat
deze prijs aan een letterkundige wordt uitgereikt. Andere letterkundigen die deze prijs
ooit ontvingen zijn Simon Vestdijk, Henriëtte Roland Holst, P. C. Boutens en Jacob van
Looy.
De Maatschappij er Nederlandse Letterkunde, die in 1766 werd gesticht, houdt zich
bezig met de Nedrlandse letterkunde en de Nederlandse beschavingsgeschiedenis in de
meest ruime zin.
Ommekeer komt Tubes ten goede
om een stadscultuur gaat, die wat dichter
bij ons ligt dan de zeer primitieve eiland
cultuur in de rest van het programma.
De muziek wordt hoofdzakelijk op bam-
boe-instrumenten gespeeld. Zo zijn er flui
ten, bamboehuizen gevuld met kleine
steentjes om mee te rammelen, is er een
bamboehuis bespannen met zestien sna
ren en komt er een lange bamboehuis in
het instrumentarium voor waarop zeven
meisjes met stokjes ieder een ander ritme
spelen. Vaak doet die muziek aan minimal
music denken.
Veel van de jurken doen denken aan
Mexicaanse of Braziliaanse kledij evenals
de danspassen overigens. De meest ont
roerende dans is die van een oudere man
en een oudere vrouw die de nieuwe lij
kwade van de dode man tot leven moeten
wekken door er in gehuld te dansen. Ze
doen dit met uiterst kleine schokkende
bewegingen’ bezield van een enorme
eerbied.
Erg ontroerend is tenslotte de laatste
dans van de beroepskunstenaars, die het
feest moeten opvrolijken, een stralend op
treden, begeleid door gezang van kinder
stemmen, vraag en antwoord koren, slag
werk en de valiha, de bamboehuis met
zestien snaren.
Een frans sprekende dame gaf tijdens
de voorstelling af en toe enige uitleg. Ze
zei onder andere, dat dit optreden van
Voninavoko in het Holland Festival de
realisatie van een droom is, de droom om
de musicale folklore van Madagascar in
Europa bekend te maken en om aan de
medewerkers de kans te geven Europa te
zien. Voor ons is het een goede gelegen
heid om weer eens met echte ongekunstel
de folklore kennis te maken.
CONRAD VAN DE WEETERING
r
De voorstelling van de Nigeria-en-
sembles voor vanavond is verplaatst
naar de Lichthal in het Tropeninsti
tuut wegens de grote belangstelling.
Deze verplaatsing houdt in dat er nu
weer plaatsen beschikbaar zijn.
De voorstelling van het Japanse Ga-
ku-ensemble op woensdag 20 juni in
het Soeterijn Theater van het Trope
ninstituut, dat ook al uitverkocht
was, is verplaatst naar de Grote Aula,
zodat ook daarvoor weer plaatsen
beschikbaar zijn.
Dinsdag 19 juni
Amsterdam. De Kleine
(20.15 uur): De Club.
Stadsschouwburg (20.15 uur): Het
Nederlands Dans Theater.
Waalse Kerk (20.15 uur): Het Neder
lands Kamerkoor.
Tropeninstituut (Lichthal)
uur): Nigeria ensembles.
Den Haag. ’s-Gravenhaagse Manege
(20.22 uur): Bewth. Nieuwe Kerk
(20.15 uur): Hesperion XX.
Rotterdam. Schouwburg (20.15 uur):
Prends bien garde aux Zeppelins.
Utrecht. Centrum ’t Hoogt (2.0.30 uur):
Carol Plantamura. Stadsschouwburg
(20 uur): De Vorstenlikker.
Scheveningen. Circustheater (20.15
uur): London Contemporary Dance
Theatre.
Hilversum. Schouwburg Gooiland
(20 uur): Les Ballet Trockadero de
Monte Carlo.
Woensdag 20 juni
Amsterdam. Stadsschouwburg (20.15
uur): Prends bien garde aux Zeppe
lins.
De Kleine Komedie (20.15 uur): De
Club.
Concertgebouw kleine zaal (20.15
uur): Musica Antigua Köln.
Tropeninstituut grote aula (20.15
uur): Ensemble Gaku.
Den Haag, ’s Gravenhaagse Manege
(20.22 uur): Bewth.
Scheveningen. Circustheater (20.15
uur): London Contemporary Dance
Theatre.
Rotterdam. Schouwburg (20.15 uur):
Nederlands Dans Theater. De Doelen
(12.45 uur): Ensemble Gaku.
Utrecht. Schouwburg grote zaal (20
uur): Les Ballets Trockadero de Mon
te Carlo.
Muziekcentrum Vredenburg (20.15
uur): Hesperion XX.
