NPO toont redelijke wil tot beleidsverandering in heldere nota
Noodzaak taakverschuiven ingezien
Zomeracademie geopend
Concert der meesters
van wisselend niveau
Wonderland
Rijke theaterpracht in
b.u.
Haarlemse
orqelmaancl
'ik
■n
lid
•V.,
Theatermuseum toont bonte collectie uit eigen bezit
k
Italiaanse dichter
Moretti overleden
Musici boos op
B. en W. Amsterdam
content
s
14
I
Juryleden orgelconcours op het Müllerorgel
Britse wethouder
in ’t geweer
tegen John Wayne
Russische lakschilder
Sinojev overleden
maakwerk van
je vakantie als:
Levendig karakter
9
19 7 9
ZATERDAG
JULI
7
KUNST
éren
N
aan
Onze vakantie is voorbij!
MAANDAG JULI «a» 1> uu> at
huwt w waar bij ana teracht.
tapijtreiniging,
vaste vloerbedekking
losse kleden bankstellen.
RESTAURANT
Grote Houtstraat 21. Haarlem
bel 023-323215
uitzendbureau
39
HAARLEM. Vorige week maakte de minister van CRM, mevrouw
Til Gardeniers, bekend dat zij in het najaar met voortvarendheid de
herstructurering van het Nederlandse orkestenbestel ter hand gaat
nemen. Het gaat hier om een gevoelige materie, die al onder haar
voorganger, mr. Harry van Doorn, voor de nodige opwinding onder de
Nederlandse symfonie-orkesten zorg droeg.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM In de prachtige oude patriciërswoning waarin het
Toneelmuseum van het Nederlands Theater Instituut gevestigd is,
waren dezer dagen meer dan anders de geesten rond van talloze
actrices, acteurs, clowns, kleinkunstenaars en anderen die zich ooit
met de theaterkunst hebben bezig gehouden. Het museum, dat de
laatste jaren verscheidene gerichte exposities bracht (De Alain Teis-
tertentoonstelling bijvoorbeeld en die over Perspekt en Eduard Ver-
kade), toont nu een rijk geschakeerde keuze uit de eigen collectie. Het
eigen bezit van dit unieke Theatermuseum is een steeds belangrijker
plaats gaan innemen en vooral het bibliotheekgedeelte is voor de
theaterhistorie in ons land van onschatbare waarde.
9
sekrefaresse
met steno
ClKBEN
GOEp!}
123224
5
ij"*
(ADVERTENTIES)
GEMMA COEBERGH
ening
I op
oor
an
oor
2n,
ie-
ken
in
■rk-
'ij
(ADVERTENTIE)
D
Ie verwi
-vorm.)i
woonon
>kbaar).
kef, op
amer n
mer. Vo
arding
ennemi
laan
ake
snte.
van
uw
Zo ook vrijdagavond in de Haarlemse
Grote Kerk, waar naast de improvisaties
(onder andere) de monumentale, een orgel
als dat van de Grote Kerk bijna op het lijf
geschreven Preludium en Fuga in Es
groot BWV 552 van Bach op het program
ma stond. Een werk dat door het Duitse
jurylid Ludwig Doerr nauwkeurig vol-
Waarheen? Waarvoor? Een herstructurering van het Nederlandse Orkestenbestel is
op komst en in afwachting daarvan heeft het Noordhollands Philharmonisch Orkest
zijn toekomstvisie neergelegd in een beleidsnota. Als de verwachtingen worden
bewaarheid gaat de werkdag van de gemiddelde orkestmusicus er anders uitzien.
Ludwig Doerr behandelde zijn opgave
(een lange volzin van de hand van Litaize)
eigenlijk alleen in fragmenten, omrankt
door hoge fluittonen en perpetuum-mobi-
le-raderwerkjes, tenslotte uitlopend op
een donker gekleurd plenum waarvan de
bedoeling soms te raden liet.
De reden daarvoor was te vinden in het
tweevoudige doel dat het ministerie van
CRM zich ten doel stelde. Enerzijds zou
den de symfonische orkesten meer moe
ten gaan doen om een grotere bevolkings
groep te bereiken (bv. door muzikaal aan
bod aan scholen), anderzijds hoopte men
door deze herordening het bestaan van
enkele ensembles overbodig te maken en
aldus geld voor andere muzikale genres
vrij te maken.
Zo door de bank genomen toont het
Noordhollands een redelijke wil tot veran
dering van beleid. Dat is ook noodzake
lijk, zo volgt uit een in de nota opgenomen
historisch overzicht van het Nederlandse
Orkestenbestel. Dat is nu, met een naar
alle waarschijnlijkheid hectisch najaar
voor de boeg zeker zo. De helder geschre
ven nota vormt het bewijs dat het orkest
dat signaal heeft opgevangen.
JOHN OOMKES
het
Een
kos-
ook
Over deze beslissing is geen overleg
gepleegd met de musici, schrijft de Toon-
kunstenaarsbond in een verklaring. „De
betrokken musici, die destijds via de NTB
om de bepaling gevraagd hebben, werden
voor een voldongen feit geplaatst”, aldus
de bond.
SHEFFIELD (UPI). Een socialisti
sche wethouder in de Britse staalstad
Sheffield heeft geweigerd een muurschil
dering te onthullen waarop wijlen de
Amerikaanse filmster John Wayne in ac
tie te zien is met zijn traditionele re
volver.
Fordt
n
<en.
n
.40
lis
n
oor
f
ide
Voor
Ook levering
nieuwe vloerbedekking
en gordijnstoffen.
Zijlweg 286, Haarlem.
Tel.: 023-313289
AMSTERDAM (ANP). De Neder
landse Toonkunstenaarsbond is boos op
B. en W. van Amsterdam, omdat nacht
clubs in de hoofdstad voortaan zonder
musici mogen draaien. Het college be
sloot vorige week de bepaling te laten
vallen, dat horecabedrijven, die tot vier
uur ’s morgens open willen blijven, ten
minste drie beroepsmusici moeten enga
geren.
iem, na
en achtf
ig 58 m
□en haa1
3 ruin
2e toils
’t oosts
uimte m
et wests
en gezii
er is
tamer m
tuin. Vli
an
land
stellers uiteraard eerst te geschieden. In
eerste instantie zou dan een educatieve
kracht dienen te worden aangesteld, die
vraag en aanbod op elkaar af gaat stem
men. Met dat werk moet een jaar voordat
het invullen van de educatieve taak van
start gaat begonnen worden.
In een brief aan de NTB schreef loco-
burgemeester W. Sinnige, dat de bepaling
is ingetrokken, omdat levende muziek op
doordeweekse dagen voor de nachtclubs
te duur is, en omdat de aanwezigheid van
musici in de weekends niet is te controle
ren. Dat levende muziek te duur is voor de
nachtclubs is onzin, schrijft de bond en
verwijst daarbij naar andere steden, waar
de bepaling nog wel geldt.
„Als het werkelijk zo zou zijn, dat de
nachtclubs alleen in de weekends goed
worden bezocht, had u minstens kunnen
besluiten, de bepaling om drie musici in
dienst te hebben, te handhaven voor de
weekeinden", aldus de NTB in een brief
aan het college. Volgens de bond komt
door het besluit van B. en W. de werkgele
genheid van de musici in het gedrang.
wel onder video-leiding van Joop Koop
man. Eén voor tien, heet die wedstrijd,
waarbij u uw kennis over cabaret en aan
verwante zaken kunt testen. De tentoon
stellingsbezoeker kan ook zelf een schim
menspel opvoeren en zelfs toneelspelen is
mogelijk gemaakt. Een levensgrote platte
Guus Hermus-per-foto vindt u dan tegen
over u zitten. Voor u ligt de toneeltekst en
eenmaal op de knop gedrukt kan het
samenspel beginnen. Het resultaat is na
afloop te beluisteren.
En dan te bedenken dat dit alles nog
slechts een klein deel is van hetgeen het
Theatermuseum werkelijk in bezit heeft.
Helaas ontbreekt de ruimte voor een ten
toonstelling die een permanent karakter
draagt. Daarom wellicht een reden temeer
om in het achterhoofd te houden dat in het
museum deze bijzonder fraaie tentoon
stelling de komende zomermaanden nog
te zien is (tm. 22 oktober zelfs). De ope
ningstijden zijn van maandag tm. zater
dag van 10.00-17.00 uur, op zon- en feest
dagen van 13.00-17.00 uur. De toegangs
prijs is 1.50 (CJP en Pas 65+ halve prijs)
en dat beetje geld bezorgt u met gemak
enkele kostelijke uurtjes.
President en partijleider Leonid Brezj-
njev, premier Alexei Kosygin en andere
Sovjet leiders eerden hem donderdag als
een kunstenaar wiens werken tot de
schatten van de Sovjetcultuur behoren.
Wat zo allemaal in Wonderland te zien is
schept alles bij elkaar een soms bizar
beeld van de theaterwereld. Beperkt kan
de tentoonstelling zeker niet worden ge
noemd, vrijwel alle vormen van theater
hebben er een plaatsje gekregen. Zo loop
ik vanuit de goochelkamer tegen een
wand aan waar enkele klassieke striptea
seuses hangen opgeprikt en waar miss
Vulcano in een opzwepende houding om
aandacht vraagt.
Het aantal begeleidingen zou daarbij
met 20 moeten worden verminderd tot een
totaal van 50 (inclusief generale repeti
ties). Amateurorkesten zouden dit deel
van deze taak dan ook moeten en kunnen
overnemen. Als een opvallende noot furf-
geert daarbij de opmerking dat alles moet
worden gedaan om een dergelijke dienst
verlenende functie niet te laten verwor
den tot een „afstompende taak", zoals
thans niet zelden het geval schijnt te zijn.
Knelpunten zijn er voldoende, als je zo’n
relatief zeer ingrijpende taakverschuiving
wilt realiseren. Zo is de huidige bezetting
van het orkest ontoereikend om alle (nieu
we) functies goed te bemannen, temeer
daar iedere musicus niet op elke taak
berekend is. Een uitbreiding van mini
maal acht musici is noodzakelijk om het
voorgestelde beleid uit te kunnen voeren.
Gedacht wordt aan twee eerste en een
tweede viool, een fluit, een hobo, een klari
net, een fagot en een trompet.
De spreiding gaat het NPO zeer ter
harte. Naast Haarlem, waar nu 50% van
de concerten plaatsheeft, wil men tenmin
ste drie andere hoofdkernen uitgaande
van geschikte accommodaties aanwijzen:
Alkmaar, Zaanstad, Beverwijk (Vrede-
vorstkerk) en mogelijk Den Helder. Per
seizoen kan voorts door de teruggang in
symfonisch aanbod een twintigtal recitals
in kleinere bezetting in kleinere plaatsen
gerealiseerd worden. Voordat die opzet
echter vlekkeloos marcheert dienen de
subsidiënten, zo schrijft het orkest, echter
wel te bedenken dat de hele financierings-
opzet - zo wordt de gemeente Haarlem te
zwaar belast - ingrijpend moet worden
aangepast. Het NPO zou graag zien dat
een geringer aantal overheden het orkest
subsidieerde.
In zijn speech waarmee burgemeester Reehorst van Haarlem vrijdagavond in
de Gravenzaal ten stadhuize de Internationale Zomeracademie voor organisten
voor geopend verklaarde, stond hij terecht even stil bij de verdiensten van de
onlangs overleden Oostenrijkse organist en muziekpedagoog Anton Heiller.
Deze wijdde zijn beste krachten gedurende bijna 25 jaar aan dit instituut, waar
de herinnering aan hem in de woorden van de burgemeester zeer levend zal
blijven. Tezamen met via een Flötenuhr ten gehore gebrachte werkjes van
Haydn - als smaakmaker voor de combinatie van pierement en kerkorgel in het
dinsdagavond te houden concert in de Grote Kerk - vormde dat de bijzonderheid
van een ontvangst. Vanzelfsprekend was het daarbij dat Joost Langeveld,
winnaar van het donderdag gehouden improvisatieconcours, uit handen van de
burgemeester (zie foto) de wisselprijs in de vorm van een mooi clavichord mocht
ontvangen.
In grote trekken verklaarde minister
Gardeniers zich te kunnen vinden in het
beleid van Van Doorn. De bewindsvrouwe
moet wel, want extra middelen staan niet
ter harer beschikking. Kan het niet uit de
lengte, dan moet het uit de breedte, dat
zoü je de achterliggende gedachte kunnen
noemen. In de eind 1976 gepubliceerde
Nota Orkestenbestel heet het bijvoor
beeld dat er samenwerkingsverbanden
tussen bepaalde orkesten in een bepaalde
regio moeten ontstaan en dat andere zul
len moeten verdwijnen.
Voor het NPO stippelde het ministerie
een intieme relatie uit met het Amster
dams Philharmonisch Orkest en het Ge
westelijk Orkest van Zuid-Holland. Lang
staat het Noordhollands er in zijn nota
niet bij stil. „Door zowel de gemeente
Amsterdam als door het APhO wordt een
samenwerking met het Residentie Orkest
en het Concertgebouworkest geprefe
reerd boven een samenwerking met het
NPO.” En: „Het Gewestelijk Orkest is in
feite een begeleidingsorkest, zodat het
NPO en het Gewestelijk Orkest geen ge
lijkwaardige partners zijn."
In plaats van te verwijlen bij deze onze
kere kwestie kiest'het Hoordhollands er in
zijn nota voor om aan te geven hoe het
beleid van het orkest er in de komende
jaren zal uitzien, rekening houdend met
de herstructureringsopzet van CRM. In
houdelijke zaken als educatief gericht
aanbod (bv. aan scholen), de mate waarin
het aanbod van symfonische muziek ge
spreid kan worden over de provincie
Noord-Holland en de dienende functie ten
opzichte van de amateuristische kunstbe
oefening voeren daarbij de boventoon.
De centrale achterliggende vraag die
het werk van de beleidscommissie, dat
resulteerde in deze nota, beheerste, was:
„Hoe kan een breder publiek bereikt wor
den?” Natuurlijk, zo schrijven de samen
stellers, het antwoord moet daarbij ge
zocht worden in een verbreding van het
muzikale aanbod, in méér keuzemogelijk-
heden voor het publiek. Het NPO wil daar
best aan, is zeker welwillend om te streven
naar een grote bijdrage in de algemene
vorming van kinderen. Bovendien, zo
schrijft men, kan een grotere spreiding
worden bereikt, indien er in kleinere be
zettingen wordt gespeeld.
De subsidiënten van het orkest krijgen
daarbij evenwel in één adem te horen, dat
het opzetten van dergelijke uitgebreide
educatieve taken neerkomen op „een ge
heel nieuwe aktiviteit”. Organisatorische
voorbereidingen, een onderzoek naar de
vraag hoe groot en hoe gevarieerd de
vraag vanuit het onderwijs is, hoe het
orkest daar het beste op kan reageren; dat
alles dient naar de mening van de samen-
De mogelijkheden van een provinciaal
orkest als het NPO om beleidsveranderin
gen door te voeren, zijn - zo wordt ook nog
eens uit deze nota duidelijk - marginaal.
Maar men is best bereid tot een behoorlij
ke taakverschuiving indien daarvoor de
nodige maatregelen kunnen worden geno
men. Het beleidsplan voorziet bijvoor
beeld in een teruggang van het aantal
symfonische concerten, maar constateert
aan de hand van het nuchtere feit dat 50
procent van de arbeidstijd wordt gesto
ken in koorbegeleidingen dat ook op die
taak zal moeten worden beknot, willen
andere functies realiseerbaar zijn.
daar te zien Mooi weer vandaag, met Paul
Steenbergen en Ko van Dijk. Een uitste
kende gelegenheid om deze beide acteurs
nog eenmaal terug te zien in uitgerekend
een der fraaiste rollen. Verder is Ida Was
serman er weer te zien in de videovoor
stelling van De Kersentuin, van De Appel
is Agamemnoon er, een regieproduktie
van Erik Vos. Over Vos’ werkwize komt
de bezoeker van Wonderland meer te we
ten na het zien van de documentaire Toi-
toi-toi. die over de enscenering van De
Perzen gaat. Hoe fraai de kostuums en het
decor van die voorstelling waren, kan
weer worden bekeken in een zaal die een
verdieping hoger ligt. Daar staan de kos
tuums en de bijbehorende maskers uit
deze Griekse tragedie in koorlijn opge
steld en daarnaast een maquette van het
decor.
In het voorste deel van die zaal weer een
brok recente theaterhistorie met het ac
cent op de musical Hier staan de kos
tuums uit de bal masqué-scène uit Foxtrot
en het zou aardig zijn er een prijsvraagje
aan te verbinden waarbij het .publiek zou
moeten zeggen wie welk kostuum droeg.
Een prijsvraag in quiz-vorm is er toch en
In een vitrine in de gang valt het licht op
het poppentheater Daar hangen de mari
onetten van de Amsterdamse poppenspe
ler Janus Cabalt, die rond 1900 met zijn
poppenkast op de Dam stond. Later had
Cabalt zijn eigen poppentheater, waarin
hij met de hier tentoongestelde marionet
ten optrad. Verder op deze tentoonstelling
ook allerhande dingen die zijdelings met
theater te maken hebben. Papieren in
elkaar geplakte miniatuurtoneeltjes uit
Frankrijk, waarbij een heel mooi handge
kleurd met goud opgesierd exemplaar,
Engeland en Italië. Spiekbriefjes en daar
bij die hele grote, welke Wim Kan tijdens
zijn conférences in het theater gebruikte.
Kan bedient zich daar trouwens nog
steeds van.
an in
leur, g.i
3) stem
ik., ruin
(1 met
lar zolde
ROME (UPI). De Italiaanse dichter en
schrijver Marino Moretti is gisteren op 94-
jarige leeftijd overleden. Moretti, van
wiens hand talrijke romans en gedichten
zijn verschenen, was een van de „crepus-
colari”, ofwel „schemerdichters”.
Deze stroming, die in het begin van deze
eeuw ontstond, gaf de dichtkunst in lalië
een sceptische en melancholieke inslag.
De vertegenwoordigers van deze richting
werden „schemerdichters” genoemd om
dat zij na de verheerlijkende poëzie van
hun voorgangers stuurlos geraakt en in
een „schemertoestand” schenen te zijn.
arbouwii
trekkelijl
erg goe
|as (pr
HAARLEM. Het concert door de juryleden van de Haarlemse improvisatiewed-
strijd geniet altijd een belangstelling die weinig onderdoet voor die bij de wedstrijd
J zelf. Kennelijk wil menigeen nu wel eens horen hoe de vooraanstaande organisten, de
I meesters, die het beslissingsrecht over de wisselprijs in handen hebben, improviseren
op thema’s van elkaar, zoals de traditie het wil. En dan is er op zo’n concert tevens de
gelegenheid om „grote" interpretaties te horen van belangrijke werken uit de
orgelliteratuur, want de traditie voorziet wat dat betreft ook jaarlijks meer dan
ruimschoots.
Wonderland is de titel van de nieuwe
tentoonstelling die de mooiste, interes
santste en meest opmerkelijke delen uit
het museumbezit laat zien. Verdeeld over
de eerste en tweede verdieping van het
gebouw aan de Herengracht 168 zijn de
flarden van theater van weleer samenge
bracht. Daar hangt de collectie valse neu
zen van Wim Sonneveld, daar hangen
oude programma’s tegenover vergeelde
perskritieken en daar hangen en staan
vele fraai uitgevoerde toneelkostuums.
Op de begane grond begint de voorpret
tot Wonderland. In de kamer aan het
einde van de marmeren benedengang is
een vitrine ingericht met een van de
nieuwste aanwinsten: Peter van de Lin
dens kostuum van Klytaemnestra en dat
wat Niek Pancras droeg als Agamemnoon
in de toneelproduktie De Oresteia van De
Appel. Recent verleden; toch al in het
museum.
Boven, in de tentoonstellingszalen klin
ken mechanisch opgeroepen flarden uit
toneelstukken. Herkenbaar zijn voor mij
de gedragen voordracht uit Vondels Gys-
brecht, maar ook citaten uit Peter Hand-
ke’s Kaspar en wel uit de nieuwe Baal
voorstelling. Zo ontmoeten heden en ver
leden elkaar op deze expositie meer dan
eens. Vlakbij maquettes van decors van
oudere toneelprodukties staat een echt
gedeelte van het „environnement" van de
theatergroep Taller de Montevideo, een
gezelschap dat theater- en beeldende
kunst dooreen weeft. De groep heet sinds
de vestiging in de hoofdstad trouwens
Taller Amsterdam
O-
Het levendige karakter van deze ten
toonstelling die beslist ook erg leuk is
om de kinderen mee naar toe te nemen
wordt ook bepaald door videovoorstellin
gen van verschillende producties. Zo is
Een hoekje in een
der bovenzalen van
de tentoonstelling
Wonderland in
Theatermuseum,
verzameling
tuums, waarbij
vrij recente, zoals dat
wat Lies Franken
droeg als Roxane in
Cyrano de Bergerac,
wat Ank van der
Moer droeg in De
Spaanse hoer en wat
Willem Nijholt droeg
toen hij bij Wim Son
neveld optrad, (foto:
Lemaire).
Het omstreden portret van Wayne
maakt deel van een schildering die plaat
selijke kunstenaars op een wand in de
ondergrondse hebben aangebracht.
„Ik heb bezwaar tegen de wijze waarop
enige films van Wayne werden gebruikt
om politieke prdqaganda te bedrijven. De
„Groene Baretten”, een film over de Viet
namese oorlog, was schandelijk eenzij
dig”, aldus Bill Michie.
„Op geen enkele manier had John Way
ne iets te maken met vrijheid. Hij heeft me
vele uren van ontspanning verschaft om
dat ik een liefhebber ben van cowboy
films. Het was alleen jammer dat hij zijn
politieke leven niet wist te scheiden van
zijn filmloopbaan", zo voegde de wet
houder er aan toe.
Nee, dan de rappe tempi en de tintelend-
zilverige registraties van de Fransman
Gaston Litaize (al zou over die snelle tem
pi nog heel wat gediscussieerd kunnen
worden) in de Preludium en Fuga in e
klein van Nikolaus Bruhns en de Ciacona
in f klein van Johann Pachelbel, waar een
lichtvoetige aanpak nu juist de overhand
had, en je je als altijd weer uitgebreid kon
gaan verbazen hoe moeiteloos deze blinde
organist van de Parijse St. Francois Xa-
vierkerk zijn weg kon vinden op het
Müller-orgel.
De Zweed Anders Bondeman had trou
wens in de Prélude, fugue et variation van
César Franck ook een behoorlijk tempo
zitten, hetgeen (gelukkig) in geen enkel
opzicht ten koste ging van de melodieuze
k expressie van zijn spel: lijn, kleur en sfeer
'in deze sobere en altijd weer een luisterbe-
i levenis vormende compositie van de
Franse grootmeester bleven steeds behou
den. Het was ook Anders Bondeman die
•i jer vooral in slaagde om de internationale
(standaard wat het improviseren betreft
lijop niveau te houden hij is overigens
winnaar geweest van het Haarlemse con-
J cours in 1965. Het thema van Ludwig
I Doerr (kort, maar met enkele direct aan-
I.' sprekende ritmische kernachtigheden)
8 werd door hem zowel kundig ontrafeld in
motieven als weer op zijn tijd samenge-
3 boegd in een steeds interessant ambiance,
B soms martiaal, soms lyrisch, met enkele
karakteristieke elementen (repeterende
M tonen bijvoorbeeld) die konsekwent wer-
■I den doorgevoerd. Een markent begin en
I een daaraan identiek, beknopt slot vorm-
II de een passend kader voor dit geheel. Of
Gaston Litaize zich niet aangesproken
l| kon voelen door de oude Zweedse volks-
II melodie die Bondeman hem als thema
11 had opgegeven zou ik niet kunnen bevesti-
|l gen, maar wat hij er uiteindelijk mee deed
gaf dit vermoeden wel in. Zeker gezien de
I grote en terechte reputatie van deze orga-
nist als improvisator kon dit dikwijls in
Been kringetje ronddraaiende bravour-
werk weinig boeien.
MOSKOU (DPA). Een van de be
kendste Russische lakschilders, Nikolai
Sinojev, is in de ouderdom van 91 jaar
overleden.
gens het notenbeeld werd neergezet, zij
>aan I het in een wat ondoorzichtig en niét zelden
■ake uitgesproken zwaar klankgewaad.
ante.
