I
Carter zal voor
SALT-2 enorme prijs
moeten betalen
p
i
1 o
11
DINSDAG
J
I
(door onze redacteur in de
Verenigde Staten, Henk Kolb)
De MX, Amerika’s nieuwste intercontinentale ra
ket waarvan president Carter 200 exemplaren heeft
besteld, is niet alleen maar politiek wisselgeld, dat
het Witte Huis wil uitgeven voor de ratificatie van het
SALT-verdrag. De MX, 2 meter 30 in doorsnee en
bijna 24 meter lang, verschaft de VS voor het eerst de
zogenoemde „first strike capability”, wapentuig voor
de eerste aanval. Daarmee zal een omstandig debat
gepaard gaan over de nucleaire strategie van de VS.
De MX dient ook, met al zijn tien onafhankelijk van
elkaar te richten kernkoppen, de VS voldoende sterk
te maken om voor de Sovjet-Unie verdere onderhan-
delingen over beperking van de strategische bewape
ning aantrekkelijk te laten blijven.
r
hebben
jJ- De leiders van de supermogendheden vonden elkaar in een akkoord over SALT-2, getekend in Wenen. Nu de Amerikaanse Senaat nog.
(van de
gevaar
op
van
kaanse grond en de raketten te
aten rouleren. Die optie verviel
wen de Russen vonden dat onder
de SALT-overeenkomst al die ex
tra silo’s, ook al waren zij niet
geladen met een raket, toch moes
ten worden gerekend tot de „lan-
ceerinrichtingen”, waarop een be
perking was gelegd en dat het sy
steem niet werkelijk mobiel was
aangezien het onverminderd ging
om een raket die slechts vanuit een
vast punt kon worden afgevuurd.
Zodoende ging dit Amerikaanse
plan niet door, ook al omdat Ame
rika er blijkbaar bij de onderhan-
delingen niet al te hard aan heeft
willen sleuren uit angst voor een
duidelijk Russisch neen en de on-
p- Een Poseidon-raket verlaat zijn ba
sis, een atoomonderzeeér.
•fr De explosie van een atoombom.
mogelijkheid om aan de Senaat
zowel dit systeem te verkopen als
een SALT-overeenkomst waarin
de toelaatbaarheid ervan in twijfel
wordt getrokken.
Hoe het ook zij: zelfs met de MX,
zijn de „minute man”-raketten in
de jaren tot 1985 kwetsbaar en er
zijn voor de hand liggende opties
om die kwetsbaarheid te vermin
deren die er kortweg op neerko
men dat de raketten moeten wor
den afgeschoten voordat zij kun
nen worden vernietigd. Zo’n stra
tegie valt dan weer te variëren: de
lancering vindt plaats als blijkt dat
een wolk Russische kernwapens
onderweg is, of wanneer vaststaat
dat de VS worden aangevallen.
In vaktaal van de raketstrategen
heeft dat „launch on warning”
(lanceren bij eerste waarschu
wing) of „launch under attack” (af
schieten bij gebleken aanval).
Dat zijn geen nieuwe gedachten,
maar minister van Buitenlandse
Zaken Vance heeft ze actueel ge
maakt door onlangs in een televi-
sie-gesprek met journalisten te
zeggen, naar aanleiding van een
vraag over de kwetsbare „minute
man”-raketten: „Niemand mag
aannemen dat deze raketten niet in
de lucht zullen zijn voordat zij
door inkomende raketten worden
geraakt”. Maar in elk geval hoe
absurd dat in het licht van de hoe
dan ook enorme aantallen doden
en de gigantische vernietiging ook
mag klinken: Deze strategie is een
grof antwoord op wat aan Ameri
kaanse kant 10 tot 20 miljoen do
den kan kosten wanneer de Rus
sen een vooreerst niet al te nauw
keurige aanval doen op de Ameri
kaanse silo’s.
En in beide gevallen vereist het
lanceren bij waarschuwing of bij
aanval een vrijwel automatische
procedure, die wellicht de Russen
kan afschrikken, die vrijwel geen
Zwaardere wapens moeten
ontwapening bevorderen
In de jaren ’60 formuleerde Ro
bert Mc Namara het beginsel van
de „wederzijds vaststaande vernie
tiging” als het meest voor de hand
liggende middel om de Russen van
een aanval te weerhouden. In die
dagen beschikte de Sovjet-Unie
over een arsenaal aan kernwapens
van aanmerkelijk minder indru
kwekkend formaat dan thans. En
alle overeenkomsten ten spijt heb
ben de Russen hun capaciteit voor
een eerste aanval zo uitgebreid dat
Amerika’s „minute-man”-raketten
in hun stationaire silo’s, die voor
de vergelding (en dus een belang
rijk deel van de afschrikking) zou
den moeten zorgen, uiterst kwets
baar zijn geworden.
Wat Amerika daarna rest in ge
val van een Russische overval zijn
de B-52 bommenwerpers, kwets
baar en gegeven de Russische
luchtverdediging wellicht niet ef
fectief en de raketten van de nucle
aire onderzeeërs. Hoewel het nog
steeds vaststaat, dat Amerika in
geval van een Russische aanval, de
SovjettUnie evenzeer van de kaart
kan vegen, overheerst in Washing
ton toch steeds meer de vrees dat
bij een gebrek aan verdere verfij
ning van nucleaire middelen de VS
in een politieke dwangpositie zou
kunnen geraken. Immers de Rus
sen zouden kunnen dreigen met
een „beperkte” aanval op de Ame
rikaanse raketten te land en Ame
rika zou die slechts met de drei
ging van een aanval op grote
schaal kunnen beantwoorden.
Paul M. Nitze voormalig onder
minister van Defensie, tegenstan
der van het nieuwe SALT-akkoord
en lid van een commissie die zich
bezighoudt met „de gevaren van
nu”,' zegt dat Amerika in zo’n situa
tie politiek geen stand kan houden.
En minister van Defensie Harold
Brown verklaarde onlangs dat de
Amerikaanse regering in de eerste
plaats streeft naar evenwaardig
heid in de kernbewapening van de
VS en Moskou en dat daarom een
situatie waarin slechts de Russen
een eerste aanval zouden kunnen
doen tegen de Amerikaanse raket
ten in feite onaanvaardbaar is. Ex-
generaal George M. Seignious, di
recteur van het bureau voor bewa-
peningscontrole en ontwapening,
huldigt de opvatting dat zonder
^en MX-raket voor de VS, Moskou
'weinig aanleiding zou hebben om
over verdere beperking van het
strategisch arsenaal te onderhan-
delen.
I
De argumenten van de tegen
standers zijn tenminste even klem
mend: een man als bijvoorbeeld
senator George McGovern houdt
staande dat de vergeldingsmacht
die de VS overblijft na een Russi
sche aanval die de minute-man ra
ketten wegblaast, nog meer dan
genoeg is om een Russische aanval
af te schrikken. Dertig tot 40 mil
jard dollar voor 200 nieuwe raket
ten, die behendig in een gangen
systeem heen en weer worden ge
schoven is dan ook in die opvatting
geldverspilling. Senator Mark Hat-
field betoogt dat uitbreiding van
het Amerikaanse arsenaal met
„first strike capability” aan beide
kanten de neiging groter zou ma
ken om als eerste toe te slaan en
dat het zeer goed mogelijk is om
met minder geld de bestaande „mi
nute-man” raketten minder kwets
baar te maken. Zij zijn dan nog
steeds niet geschikt als ammunitie
voor een eerste aanval, maar een
Russische „strike” zou minder zin
hebben naarmate meer van de ver-
geldingswapens zouden overleven.
Evenwel, het blijft een onmis
kenbaar feit dat gegeven het feit
dat de MX pas tegen 1983 aan zijn
eerste beproeving toe komt, in de
eerste helft van de jaren tachtig
het Amerikaanse arsenaal te land
zo kwetsbaar zal blijven, dat dit
politiek tot een nadelige positie
kan leiden, die het Amerikaanse
leiderschap van de vrije wereld
ernstig kan aantasten. Want nu
blijkt dan inderdaad de „missile-
gap” te gaan ontstaan, waarmee in
het verleden ten onrechte werd ge
schermd om de Amerikaanse
kernbewapening op te voeren.
Het begrotingsbureau van het
Amerikaanse Congres heeft dezer
dagen in een rapport over de MX-
raket gezegd, dat uit een oogpunt
van economie de VS tenslotte wel
licht meer geneigd zullen zijn hun
land-raketten minder kwetsbaar te
maken door die te verdedigen, dan
door in toenemende mate schuil-
I
verfijning meer toelaat en steeds
meer essentiële verantwoordelijk
heden verschuift van de politiek
verantwoordelijke president naar
lager personeel. De strategie is dus
een factor van onevenwichtigheid,
maar ontleend aan voortdurende
Russische bezorgdheid een zekere
betekenis, met name aan de onder
handelingstafel.
Amerika verlaat zich thans op de
drie-poot van landraketten, raket-
ten afgevuurd van onderzeeërs en
de lading van de B-52 bommen
werpers. Als de landraketten uit
vallen, zo zeggen velen, dan heb
ben we in de lucht en op zee nog
genoeg bij de hand om de Sovjet-
Unie terug te brengen tot het ste
nen tijdperk. Maar van de 41 on
derzeeërs met ongeveer 7500 kern
wapens aan boord, is slechts de
helft op zee en van de 350 B-52
toestellen verkeert minder dan 30
procent doorgaans in staat van on
middellijke paraatheid. Alle wa
pensystemen die niet onmiddellijk
inzetbaar zijn, zijn kwetsbaar bij
een verrassingsaanval.
Carter heeft onlangs gezegd, dat
een Poseidon-onderzeeër genoeg
raketten heeft om elke belangrijke
stad in de Sovjetunie te kunnen
vernietigen. Dat is wel vertrou-
wendwekkend, maar het blijft een
feit dat wanneer de Russen militai
re doelen aanvallen, Amerika
moeilijk kan antwoorden met ver
nietiging van steden, omdat dit af
gezien van moraliteiten zou leiden
tot vernietiging van Amerikaanse
steden.
Welke opties Carter ook zou heb
ben gekozen: Er is er geen zonder
zwakke plekken. En er is ook nog
de mogelijkheid dat de Russen
door het aanleggen van extra silo’s
hun eigen landraketten minder
kwetsbaar gaan maken. Zoals Da
niel Seligman onlangs in het tijd
schrift Fortune opmerkte: „Ze
hebben onze toestemming niet no
dig, want wij hebben al aangeduid
dat het naar onze smaak onder de
voorzieningen van SALT II toe
laatbaar is. „De huidige situatie
brengt mee dat de VS zo’n vijf jaar
lang zullen moeten leven met een
kwetsbare hoeveelheid landraket
ten, de 1054 „minute man”. En er
wordt al duchtig gedacht over
snelle oplossingen voor dit vraag
stuk dat grote politieke consequen
ties kan hebben.
Carter heeft vermoedelijk gere
deneerd dat het nieuwe SALT-ver
drag met al zijn zwakheden de
beste bescherming bood, anderen
die zich vooral met de militaire
praktijk bezig houden, denken aan
mogelijkheden om de bestaande
„minute man”-III-raket verplaats
baar en verborgen te maken. Op
lossingen die alle belemmeringen
van SALT H ten spijt eerder be
scherming bieden dan SALT H
alleen en het wachten op de MX,
die eerst in 1986 op zijn vroegst in
aantallen van betekenis te velde
kan worden geïnstalleerd.
Al deze opties zullen ter sprake
komen in het SALT-debat dat be
gin juli een aanvang neemt en in
augustus tot de herfst wordt on
derbroken. De verenigde chefs van
staven, de hoogste militaire leiders
hebben gezegd voor SALT te zijn.
Dat is belangrijke politieke winst^
voor Carter, maar niettemin valt te
vrezen dat hij voor de laatste van
de 67 stemmen een enorme politie
ke prijs zal moeten betalen, die de
bewapeningswedloop intensiveert.
Dat is tragisch voor Carter want
hij streeft naar afschaffing van
alle kernwapens en moet er om dit
uiteindelijk te bereiken steeds
meer bouwen.
bewapeningswedloop onvermin
derd in gang blijft en dat de SALT-
overeenkomsten neerkomen
het bij afspraak afstoten
overbodig geworden wapens.
Amerika heeft momenteel 1054
„minute man”-raketten in 1054
versterkte maar geheel onbeweeg
lijke silo’s. Veruit het goedkoopste
systeem om de kwetsbaarheid van
deze vernietigingsmacht te ver
minderen is het graven van een
zeer groot aantal gaten in Ameri-
18 raket) zo uit te breiden dat een
zo groot mogelijk deel van het gan
genstelsel wordt vernietigd. En
binnen het raam van de verificatie-
afspraken die bij gelegenheid van
SALT-II zijn gemaakt, krijgen zij
een min of meer open blik op het
gangenstelsel van tijd tot tijd.
Militaire plannenmakers neigen
er dan ook toe uiteindelijk meer
beveiliging te willen dan de gan
gen, met hun reeks van versterkte
lanceerpunten hebben te bieden
op den duur. En daarmee komt de
opvatting in het geding die toen
malig minister van Defensie Mel
vin Laird in 1969 verkondigde:
„Een ABM-systeem is het logische
antwoord op de Russische raket
ten die ten doel hebben Amerika’s
intercontinentale landraketten te
vernietigen”. En dus is het duide
lijk dat het antwoord op wat in
1969 de SS-9 was en nu inmiddels
de SS-18 is geworden, uit meer
moet bestaan dan alleen maar de
MX en het stelsel van schuil-
gangen.
En wat de Russen betreft: Ook
zij moeten overwegen welke be
scherming hun raketten nodig
hebben mobiliteit in welke vorm
dan ook of via een ABM-systeem
waarvan zij altijd al voorstanders
zijn geweest. Kortom: degenen die
zeggen dat elk nieuw wapen toege
voegd aan de arsenalen, tot meer
nieuwe wapens leidt dat dus de
bewapeningswedloop
plaatsen te bouwen die bescher
ming moeten bieden tegen een
groeiend arsenaal van Russische
kernkoppen. Het bureau vindt dan
ook dat voor bepaalde delen van
het MX-systeem verdediging met
een anit-raket raket (anti ballistic
missile ABM) „voorstelbaar” is ge
geven de vooruitgang in de techno
logie op dit punt.
Echter, in de eerste SALT-
overeenkomst, die te Moskou op 26
mei 1972 werd ondertekend zijn de
VS en de Sovjet-Unie overeenge
komen de ABM-systemen te beper
ken. Het verdrag heeft echter een
ontsnappingsclausule, waarin
staat dat beide landen zich, gege
ven een opzegtermijn van zes
maanden, uit de overeenkomst
kunnen terugtrekken als blijkt
,v.at buitengewone gebeurtenissen
net betrekking tot de onderwer
pen die in het verdrag aan de orde
zijn de hoogste belangen
verdragspartners) in
brengen”.
Te Wenen anno 1979
Carter en Brezjnjev hun handteke
ningen gezet onder een SALT-II-
verdrag dat uitgangspunt moet
zijn voor verdere beperking van de
nucleaire bewapening, met name
in het „grijze gebied” van de niet
voor intercontinentaal gebruik be
stemde kernwapens. Maar beide
partijen hebben besloten zich uit te
rusten met wapens, die uitsluitend
geschikt zijn voor een eerste aan
val, omdat hun gebruik geen zin
heeft in het kader van een „vergel
ding” tegen de dan inmiddels lege
silo’s van de tegenstander die de
eerste aanval heeft ondernomen.
Dit feit op zichzelf maakt het
nodig de raketten voor de eerste
aanval te beschermen, maar zelfs
het ingewikkelde gangenstelsel dat
de VS willen aanleggen maakt het
geenszins zeker dat de MX zal kun
nen overleven, wanneer de Russen
besluiten hun capaciteit (via de SS-
Een B-52 lost zijn bommenlast boven Vietnam, twee dagen na Kerstmis in 1972.
