Realisme bij Reinder Homan en Selma Verhoeven
Vuilnismannen
De sfeer van mist en nevel
met andere
kijk op kunst
Harmoniums „van platte doos tot hemelbed
Haarlemse
orqelmaand
7
3
t
4
Engelse successchrijver houdt verkoopcijfers goed in oog
Waardevolle ikoon
uit Praags
museum gestolen
95
E3 content
Hi
1
door Brigitte Sprenger
Veel waardering voor opmerkelijk concert door Van der Steen
w,
WW
HHHS
7
KUNST
JULI
19 7 9
ZATERDAG
1 4
t
ai.
•al.
7/1
bel 023-323215
uitzendbureau
al.
maakwerk van
je vakantie als:
boekhouder^
t
lïï
In zijn Georgiaanse huis midden op het eiland Guernsey heeft de Britse auteur
Desmond Bagley een hele aparte zaken- en hobbymetgezel een Hewlett
Packard Istfam 9845S computer. Behalve als speelding voor potjes schaak,
partijtjes golf en moeilijke sommetjes, heeft deze computer een grote rol
gekregen in Bagley’s werk, vooral als waakhond.
Bagley, een kleine, gebaarde, grijze man was in Nederland met zijn vrouw
Joan voor „vakantie” ditmaal om de huldiging te ondergaan van zijn
Nederlandse uitgever ter gelegenheid van de verkoop van meer dan een miljoen
van zijn boeken in de Nederlandse taal.
Zijn avontuurromans verkopen vrij goed in ons land, net zoals elders in West-
Europa. In de zuidelijke landen gaat het met boeken zoals De Gouden Kiel, Het
Fort in de Bergen, De Wel onder Water en Operatie Torpedo niet zo goed.
Verkoopresultaten zoals deze zijn vastgesteld door Bagley's computer.
typ®
it?®
Wh-"-
-W'
t 7O®
Bagley: Dagdromen per computer
■A Desmond Bagley:
dat boek is iets wat te verkopen is, net zoals een stuk zeep".
-r Reinder Homan: Stroompje, ets (1979).
A Selma Verhoeven: Spiegel, olieverf op doek (1977).
GEMMA COEBERGH
- M
PRAAG (Rtr). Uit het Rijkstntlseum
in Praag: is een ikoon uit de veertiende
eeuw van de Italiaanse kunstenaar Nico
la di Faminaso ter waarde van naar
schatting bijna 150.000 gulden gestolen.
Volgens het Praagse dagblad Svobodne
Slovo van vrijdag werd de ikoon, voorstel
lende de madonna met kind, dinsdagmid
dag van haar plaats gehaald.
Het is de tweede diefstal uit het Rijks
museum in Praag. In 1972 verdwenen drie
schilderijen, waaronder een Greco. Zij
werden later in Wenen teruggevonden en
teruggestuurd.
GUELPH (Ontario) (Rtr). Omdat
het er naar hun mening uitzag als
rommel namen de vuilnisophalers van
Quelph, in de Canadese provincie Ont
ario, de tentoongestelde werken van
een groep avantgardistische kunste
naars mee naar de vuilnisbelt. Drie
ochtenden later troffen de gemeente
werkers op dezelfde plaats weer een
hoop roestige ijzeren driehoeken aan
en ook die werd op de wagen geladen.
Met dat vierkante machientje, een type
machine met beeldscherm, houdt de 56-
jarige schrijver zijn verkoopcijfers in de
gaten. Informatie over zijn 12 boeken in 22
talen in 15 verschillende opzetten (film
rechten, paperback, Braille, enzovoort)
worden door Bagley zelf ingevoerd. En
niet alleen maar voor zijn eigen plezier.
„Neem nou bijvoorbeeld de Duitse se-
rierechten van de Gouden Kiel”, zegt Bag-
ley ter illustratie. „Met de nodige infor
matie kan de computer een gang van
zaken vaststellen. Als het goed gaat, geen
probleem.
„Maar stel nu eens voor dat de verkoop
langzaam aan het zakken is en ik zie dat in
Nedèrland die serierechten van hetzelfde
boek vooruit gaan. dan moet ik mij
afvragen waarom dat zo is. Want ja, al
mijn uitgevers krijgen hetzelfde boek”.
Als Bagley constateert dat zo’n achter
uitgang het resultaat is van de slechte
vertegenwoordiging van zijn uitgever in
dat land, stapt hij erop af met zijn statis
tieken. En, zegt Bagley, als er geen verbe
tering komt, dan heeft die uitgever één
schrijver minder. „Het is enkele keren
In al zijn landschappen hangt de sfeer
van mist en nevel, typische sfeer van de
Lage Landen die rijk is aan romantische
gevoelens. Het is duidelijk dat Reinder
Homan met dergelijk werk geen maat-
hij waarschijnlijk nooit zal zijn uitgeke-
nen. Je merkt hoe hij elke „karaktertrek”
die bomen kunnen hebben, heeft onder-
zocht en dat vervolgens wil uitbeelden.
Prenten die een totaalindruk geven gaan
vergezeld van enkele detailstudies zodat
het uiteindelijke beeld van de natuur ge
completeerd wordt.
platte doos, het grootste had de afmetin
gen van een hemelbed.
schappelijke stellingname poneert. Hij
kiest onomwonden voor de natuur, dat zal
voor de liefhebber genoeg zijn.
keer om Selma Verhoeven met haar schil
derijen en Evelyn Eweg met keramiek te
tonen, past geheel in dit beleid.
Selma Verhoeven, die in Zandvoort olie
verven en aquarellen toont, schildert in
een stijl die nauw grenst aan het magisch
realisme. Ze weet vaak een vervreemdend
element in haar werk te laten binnenslui
pen op momenten die je niet zo snel ver
wacht. Een vrouweportret doet aanvanke
lijk nogal statisch aan, maar bij nadere
beschouwing blijkt de dubbele bodem in
dit schilderij heel sterk te gaan spreken.
Zowel technisch als artistiek is er bij
Selma Verhoeven, die Uit Terheijden af
komstig is, veel kwaliteit voor handen.
Tocht levert dat niet een evenwichtige
presentatie op. Er zitten nog genoeg zwak
ke momenten in haar schilderijen die een
totale acceptatie in de weg staan. Met
name daar waar ze een vrije interpretatie
van het nieuw-realisme voorstaat, blijkt
ze onverwacht prdblemen met de anato
mie te hebben.
o
De Utrechtse organist Piet van der
Steen bespeelde (zowel solistisch als in
samenwerking met een instrumentaal en
semble en een pianist) in dit in het kader
van de Haarlemse Orgelmaand georgani
seerd concert harmoniums van Franse en
Amerikaanse makelij. Het kleinste instru
ment van dit zestal kon opgevouwen wor
den tot het formaat van een rechthoekige,
Was de klank van het harmonium waar
Piet van der Steen de snelle gedeelten uit
Guilmants vierde sonate op speelde wat
ruw en ondoorzichtig, de kleinere instru
menten die hij liet horen met andere
(ADVERTENTIE
Homan is een import-Fries die zich ja-
ren geleden vestigde in Sur huizen, een
dorpje in de Friese Wouden. Friesland-
kenners zullen die streek roemen om het
vele natuurschoon, een mening die door
Homan ten volle wordt onderstreept.
Want gezien zijn vele bladen die hij in de
afgelopen jaren heeft gemaakt, heeft hij
zich ten volle gewijd aan het uitbeelden
van zijn directe omgeving.
Uit Reinder Homan’s werk spreekt een
diepe liefde voor het land zoals hij dat ziet
met een enkele blik uit het raam. Zijn
grote thema vormen de bomen waarom
Er zit mijns inziens nogal een bezwaar
in de grote eenvormigheid van haar werk
die gezien de getoonde technische beheer
sing gemakkelijk een wending zou kun
nen krijgen. Dat zou er toe kunnen leiden
dat Evelyn Eweg temidden van het ge
drang der vele figuratief werkende kera
misten een duidelijker eigen gezicht gaat
tonen.
(Tot en met 5 augustus, op woensdag tot
en met zondag van 14-16 uur geopend.
Tijdens de maand juli bovendien op
woensdag- eh donderdagavond van 19-21
uur).
CEES STRAUS
jaren een spelletje met zijn Engelse uitge
ver die hem iedere zes maanden uitbe
taalt. Dan komt de schrijver aanzfetten
met de sommetjes van zijn computer met
als uitkomst het bedrag dat op de cheque
van zijn uitgever moet staan. Tot dusver
zit hij altijd binnen een marge van twee
percent van het juiste bedrag.
„Het geld is niet zo belangrijk meer. Ik
ga door met het schrijven omdat ik een
schrijver ben”, zegt Bagley heel nadruk
kelijk. „Geld heb ik nu genoeg. Als ik
ophield met het schrijven zou ik toch niets
anders te doen hebben.
„Toen ik begon te schrijven in 1962 was
het geld erg belangrijk. Omdat ik niet
had! Toen begon ik de centjes te bewaren
nu doe ik het gewoon om de stand van
het spel bij te houden”.
Speelt de computer ook een actievere
rol in het schrijven van een boek? Bijna
boos antwoord Bagley dat hij zijn boeken
zelf schrijft en niet de computer.
„Het is een vrij stom machientje dat
alleen weet wat jij het vertelt. Het is een
werktuig, net zoals een typemachine maar
dan met een geheugen. Nee, ik probeer
niet gegevens van een intrige in te voeren
om te zien of het allemaal klopt. Dat weet
ik al door de „research”.”
Bagley beschouwt wetenschappelijk on
derzoek voor een boek als de belang
rijkste en ook de plezierigste kant van
romanschrijven, iets wat hij heeft overge
houden uit, zijn meer dan 30-jarige carriè
re als journalist. Hij houdt ervan om de
puntjes op de i te zetten en is soms jaren
bezig met het onderzoek voor één boek.
Aan De Sneeuw Tijger begon hij eerst
in 1963 een verhaal over een sneeuwla-
wine. „Ik begon ermee en opeens reali
seerde ik dat ik niets wist over lawines.
Nou, toen begon ik met het onderzoek en
het boek verscheen uiteindelijk in 1975,
twaalf jaar later dus.
Hetzelfde geldt voor het boek waar ik
nu mee bezig ben dat gaat terug naar
een reis naar de Zuidpool die ik in 1968
Toen kreeg de gemeentelijke plant
soenendienst een boos telefoontje van
de kunstenaars, die wilden weten
waarom hun avant-gardistische expo
sitie tot tweemaal toe was weggehaald.
De kunstenaars hadden toestemming
om in het park hun tentoonstelling in te
richten. De gemeentewerkers wisten
dat, „maar zij hadden herkenbaarder
kunst verwacht”, vertelde gemeente
woordvoerder David Kendrick, die
zich overigens woensdag persoonlijk
bij de kunstenaars is gaan verontschul
digen.
De woordvoerder van de kunste
naarsgroep, Keith Mchattie, zei dat
men met „miheu-commentaar” de bur
gerij had willen uitdagen eens een an
dere kijk op de dingen te krijgen.
Naast deze etsen laat Tholen plastieken
zien van Fritz Schremmer. Deze van origi
ne Duitser woont in Nispen (bij Nijmegen)
en stelde tot nog toe weinig tentoon. Hij
werkt in een abstracte, naar het concrete
neigende stijl met helder gecomponeerde
vormen die hij opbouwt uit verchroomd
koper. Soms zijn deze vormen de inleiding
op een uit brons vervaardigde druipsel
dat als materiaal moet contrasteren met'
het gladde chroom terwijl het inhoudelij
ke karakter er op moet aansluiten.
(Tot. en met 24 juli, geopend op dinsdag
tot en met zaterdag van 11-17 uur)
Het Cultureel Centrum op het Gasthuis
plein in Zandvoort ruimt graag een
plaatsje in voor kunstenaars die nog niet
zijn doorgebroken maar bij wie toch vol
doende kwaliteit is te vinden die een pre
sentatie rechtvaardigt. De keuze van deze
HAARLEM. Op het gebied van toets
instrumenten is in de loop der eeuwen al
heel wat uitgevonden, een verscheiden
heid aan instrumenten met elk een eigen
karakter. Zo ook het harmonium, dat
rond het jaar 1800 is ontstaan en al snel
uitgroeide tot een geliefd huisinstrument
en daarnaast in de kerk een rol vervulde.
De Duitse componist Sigfrid Karg-Elert
trok zelfs de hele wereld door met een
harmonium waarop hij zich als solist liet
horen. Richard Strauss en Gustav Mahler
schreven het harmonium voor in enkele
van hun werken. Vrijdagavond kon in de
Haarlemse Bakenesserkerk worden ge
hoord (en gezien) dat ook het harmonium
zijn soorten kent, en dat er met die ver
schillende soorten een uitermate aardig
concertprogramma valt samen te stellen.
Bepalend in Homan’s werk dat altijd
realistisch blijft is het feit hoe hij de
toon in zijn bladen inbrengt. Homan is als
graficus een echte tonalist. Met subtiele
tintverschillen bepaalt hij de sfeer in zijn
werk waarbij hij heel geraffineerd een
donker object op de voorgrond plaatst
tegen een veel lichter decor. Daardoor
ontstaat een suggestie van ruimte die heel
charmant overkomt.
gebeurd”, mompelt Bagley zonder glim
lach.
„Veel auteurs schrijven een boek, geven
het aan de uitgever en stellen daarna geen
enkele belangstelling meer in hun werk.
Ik wel. Zodoende heb ik een bepaalde
controle over mijn werk. maar niet
veel”. Alsof hij wil aanduiden dat de zake
lijke kant van schrijven niet „onartistiek”
of onfatsoenlijk is, noemt hij de klassieke
Engelse schrijver Charles Dickens als
voorbeeld van een slagvaardig zakenman
in de literatuur.
„Kijk, wanneer ik schrijf, vertel ik me
zelf een verhaal. Ik ben nu een van die
mensen die zijn dagdroompjes op papier
kan zetten. Als ik niet tevreden ben met
het verhaal gaat het niet naar de uitgever.
Voor ieder van mijn gepubliceerde boe
ken ben ik aan vier boeken begonnen. Het
moet aan mijn eisen voldoen en dan aan
die van mijn uitgever.
„Dat is de creatieve kant van mijn werk.
En dat is het moment waarop het voor
vele auteurs voldoende is. Maar wanneer
het boek klaar is, en al het echte auteurs-
werk zit er in, dan heb je een stuk onroe
rend goed. En dan moet de artiest een
zakenman worden dat boek is iets wat
te verkopen is, net zoals een stuk zeep”.
Natuurlijk houdt de computer ook de
centjes in de gaten. Bagley speelt zelfs al
Met muziek van 19e eeuwse componis
ten als Félix-Alexandre Guilmant, Louis
Vierne, Charles-Marie Widor, Camille
Saint-Saëns en (uiteraard) César Franck
lag het zwaartepunt van het programma
duidelijk in de Franse hoek, met vijf baga
tellen voor strijktrio en harmonium van
Antonin Dvorak als tegenhanger. Wie dus
eigenlijk op dit programma ontbrak was
de al eerder genoemde Sigfrid Karg-Elert,
die toch een aantal (studie)werken voor
harmonium heeft geschreven!
Evelyn Eweg is een vertegenwoordig
ster van de figuratieverstroming in de
keramiek. Ze maakt zeer fijn gedetailleer
de figuurtjes die verwijzingen naar
Breugheliaanse tafrelen hebben. In mono-
chroem gehouden chamotte-klei werkt ze
naar een toneel-achtige sfeer toe waarin
figuranten de voornaamste rollen spelen.
7 '.7
se en ongecompliceerde bagatellen van
Dvorak.
De pianist Niek de Vente vertolk
te samen met Piet van der Steen drie
luchtige duo’s van Charles-Marie Widor,
en (eveneens met goed afgewogen en fijn
zinnig spel) in een door Franck zelf ver
vaardigde bewerking van Prélude, fugue
et Variation (oorspronkelijk voor orgel).
Kennelijk voor huiselijk gebruik gearran
geerd voor twee leerlingen, de mademoi
selles Louise en Genevieve Deslignières.
Franck vertrouwt de melodie toe aan het
harmoniurn, de begeleidende stemmen
aan de piano. En hoe curieus ook, de sfeer
en zeggingskracht van deze compositie
blijven vokomen intact. Een programma,
alles bij elkaar, dat terecht veel waarde
ring oogstte en verdere belangstelling
waard is.
delen uit genoemde sonate en gedeelten
uit „l'Organiste” van Franck waren
zeer welluidend en boden meer mogelijk
heid tot muzikale expressie. Een een open
baring vormde het grote, tweemanualige
pedaalharmonium waar allereerst een di
vertissement van Vierne op werd ge
speeld: een niet alleen opmerkelijk, maar
zeker ook (in zijn soort, uiteraard) vol
waardig muziekinstrument met unieke
mogelijkheden. Het eveneens meewerken
de instrumentaal ensemble (de violistes
Cobi Berculo en Joan Moohey, de altvio
list Willem van Os, de cellist Jaap Sytsma
en de contrabssist Peter Klopstra) waren,
evenals Van der Steen, uitstekend op
dreef
Er werd bezield gemusiceerd, zowel
in soms wat decadente, soms zoetelijke
muziek (Adoration van Guilmant voor
stijkkwintet en harmonium) als in de fris-
HAARLEM. Perfectie is een van de
woorden die snel vallen als je de etsen
bekijkt van Reinder Homan. Deze grafi
cus, met zijn grote belangstelling voor de
natuur, exposeert momenteel bij Galerie
Tholen in de Anegang in Haarlem, waar
hij zijn elders snel verworven reputatie
met een boeiende tentoonstelling nog
eens onderstreept.
l/\
maakte. Ik vind het noodzakelijk om alles
precies en juist te hebben. Altijd onthoud
ik dat ik geen wetenschappelijk boek aan
het schrijven ben maar dat ik toch wel al
de leerboeken moet lezen om over een
bepaald onderwerp te schrijven.
Het is noodzakelijk dat alles klopt want
er is niemand zo gauw met een rode pen
als de lezer die een wetenschappelijke
fout vindt. Dan denkt hij, nou dit is een
onderwerp waarover ik iets weet en dit is
fout dus, zullen die andere boeken ook wel
niet helemaal kloppen. En dan leest hij
mijn boeken niet meer”.
Met trots voegt hij eraan toe dat hij
onlangs een pluimpje kreeg van de Engel
se Royal Meteorological Society. Deze ver
eniging had zijn boek „Orkaan Mabel
grijpt in” gerecenseerd en onderzocht of
Bagley’s fictieve orkaan feitelijk was
weergegeven. „Zij analyseerden mijn or
kaan wetenschappelijk en besloten dat ik
alles goed had”.
Wanneer Bagley tevreden is met zijn
informatie, dan pas begint hij met het
schrijven maar dan wel voortdurend.
Hij houdt zich vast aan een dagelijks
werkschema van negen tot vijf uur omdat
hij niet gelooft in het wachten op „sweet
inspiration”. Ooit heeft hij gezegd: „Het
gereedschap dat een auteur nodig heeft is
heel veel uithoudingsvermogen en een
goede bureaustoel om de nieren te
steunen”.
Na al dat gereis, het onderzoek en die
veertigurige werkweken verschijnt dan
eindelijk een roman altijd met hetzelfde
recept: spannende avonturen van de held
in reële hedendaagse situaties. Een recept
dat volgens Bagley’s computerstatistie-
ken vele mensen boeit. Maar dat recept
boeit één mens niet zo zeer: Bagley zelf. In
de persbiografie van eigen hand staat:
Zijn bekwaamheid romans te lezen en te
genieten is verminderd sedert hij zelf be
gon te schrijven, en nu geeft hij de voor
keur aan het lezen van wetenschappelijke
boeken in bijna alle genres.
«8707
<:C.
a
V V I
i
'i-L x
