Carter licht energieplan toe
n
n
nu
vrijwel rond
Zelf
moord
Staatshoofd
Geen Franse
Satellieten
kerncentrales
hielden oogje
voor China
op studenten
in september
Massale uitbraak
uit Chileense
Z.-Korea laat
gevangenis
86 politieke
gevangenen vrij
Problemen rond legerleiding
Hoofd Defensie Iran
China: gesprek
met Moskou
Belgische primaat
afgetreden
Onderwijsstaking
in El Salvador
biedt ontslag aan
Saoedi’s kopen
Franse raketten
Irak legt
functie neer
Nieuw kabinet in Libanon
Waldheim: VN-leger
kan weg uit Sinai
„Statuut van
Guernica”
Autonomie Basken
MM
BINNEN- EN BUITENLAND
DINSDAG
1 7
JULI
19 7 9
2
veld
-1
(Van onze redactie buitenland)
WASHINGTON. Kernener
gie blijft een belangrijke rol spe
len in de toekomstige energie
voorziening van de Verenigde
Staten. Dit blijkt uit een toe
spraak die president Carter van
de VS gisteren hield in Kansas
City. Hij gaf in deze rede details
van zijn energieprogramma dat
hij gisternacht voor het eerst ont
vouwde.
weg
nag
ude
tina
Kernenergie blijft
belangrijk voor VS
de
oppositiekrant
La
van
van
n de
luis-
i ge
ister
Beel
van
riële
lags
)ud-
was
neter
osch-
teren
van-
cswa-
invak
■bben
Vblk-
et te
litiek
erom
ndui-
lame
De
geen
;raad
recht
?eft
lun
ten
lan
Generaal Rahimi, het hoofd van de mili
taire politie, had gistermorgen al gezegd
dat hij gevraagd had het bevel te krijgen
over het gehele westelijke front van Iran,
waar zich steeds gewelddadigheden blij
ven voordoen rond de arabische minder
heid. Rahimi vertelde tijdens een perscon
ferentie: „Ik heb de Revolutionaire Raad
en het kabenet schriftelijk verzocht het
bevel te krijgen over het westelijke front.
Tot nu toe heb ik nog geen antwoord
ontvangen”.
De generaal herhaalde dat hij 3000 man
in gereedheid heeft om naar de zuidelijke
olieprovincie Khoezestan te gaan, waar
zondag opnieuw geweld losbarstte, nadat
een granaat in een moskee was geworpen.
Zeven mensen kwamen daarbij om het
leven.
Het Iraanse persbureau „Pars” heeft
een communiqué gepubliceerd volgens
hetwelk gisteren een „akkoord” in de pro
vincie Koerdistan tot stand is gekomen
tussen de gouverneur-generaal van de
provincie en „een deel van de regionale
raad van Sanandadj”, op grond waarvan
beperkte bevoegdheden zijn overgedra
gen aan „bewakers van de revolutie” voor
het handhaven van de orde in de plaats
„Kernenergie is voor de toekomstige
energievoorziening onontbeerlijk", zo zei
Carter. Hij wees erop dat van een ongeluk
zoals eerder dit jaar in Harrisburg veel te
leren valt. Kerncentrales leveren op het
moment ongeveer dertig procent van de
totale hoeveelheid elektriciteit die in de
VS wordt gebruikt.
Verder zei Carter dat met zijn energie
programma een bedrag van ruim 142 mil
joen dollar (ongeveer 284 miljoen gulden)
is gemoeid. Dat geld moet komen uit bij
zondere belastingen op extra winsten van
oliemaatschappijen. Dit jaar mogen de
VS niet meer dan 8,2 miljoen vaten olie
per dag invoeren, 300.000 vaten minder
dan was overeengekomen tijdens de vori-
PEKING (AFP). China heeft gisteren
aan de Sovjet-Unie voorgesteld half sep
tember in Moskou de onderhandelingen te
beginnen over normalisering van de we
derzijdse betrekkingen, zo is van welinge
lichte zijde in Peking vernomen.
China verschuift met dit antwoord de
datum voor de onderhandelingen op het
niveau van onderminister van Buiten
landse Zaken die de Sovjet-Unie had
voorgesteld, juli of augustus. China zou in
eerste instantie geïnteresseerd zijn in her
stel van de commerciële, wetenschappelij
ke en technische betrekkingen met de
Sovjet-Unie.
BRUSSEL (AP). Kardinaal Leon-Jo-
seph Suenens is gisteren afgetreden als
primaat van de Belgische katholieke kerk.
Hiermee gaf hij gehoor aan de regel dat
een bisschop op 75-jarige leeftijd met pen
sioen dient te gaan, waarvoor hijzelf bij
het Tweede Vaticaanse Concilie het voor
stel had ingediend.
Suenens, een van de meest invloedrijke
katholieke kerkleiders, zal zijn functie
echter blijven uitoefenen totdat de paus
zijn ontslag heeft aangenomen en een
opvolger is aangesteld.
ge maand gehouden topconferentie van
de belangrijkste Westerse industriestaten
in Tokio.
In zijn verslag aan de Veiligheidsraad,
die zich komende week moet uitspreken
over de toekomst van de VN-macht, wijst
Waldheim op de „nieuwe situatie”, ont
staan door het vredesverdrag waardoor
een eind is gekomen aan de confrontatie
tussen Israel en Egypte.
Premier Selim El-Hoss van Libanon
heeft gisteren in Beiroet bekendgemaakt
dat hij een nieuw kabinet van twaalf mi
nisters heeft gevormd.
Hoss, die op 16 mei zijn ontslag had
PEKING (AFP). De Chinese volksre
publiek heeft officieel afgezien van het
aankopen van twee kerncentrales van het
type Westinghouse van 900-megawatt van
Frankrijk.
Het besluit is gisteren door de Chinese
onderminister voor Handel met het bui
tenland, Cui Gun, meegedeeld aan een
groep Franse industriëlen in het gezel
schap van de Franse minister van Indu
strie, André Giraud, tijdens diens officiële
bezoek aan China.
leiden tot nationalisering van de energie-
industrie, hij in ieder geval niet hoeft te
rekenen op steun van de republikeinen.
De organisatie van olieproducerende
landen, OPEC, heeft de plannen van Car
ter positief ontvangen, zo blijkt uit een
verklaring die de secretaris-generaal van
de organisatie Ortiz gisteravond uitgaf.
Een woordvoerder van de Japanse rege
ring noemde de plannen „een zeer positie
ve strategie”.
gebouw
Cronica.
De eigenaar van La Cronica is verschil
lende keren door rechtse actiegroepen be
dreigd vanwege zijn kritiek op het rechtse
militaire bewind van president Carlos
Humberto Romero.
De onderwijsstaking in El Salvador
duurt tot en met vrijdag en is een protest
tegen de gewelddadige dood van 20 leden
van de betrokken bond.
Een woordvoerder van de Westduitse
regering zei hierbij te hopen dat Carter de
steun zal krijgen van zijn volk en van het
Congres. Premier Thatcher noemde de
voorgenomen vermindering van de olie-
invoer vjn de VS „dramatisch” en zei dat
de maatregelen een gunstige invloed zul
len hebben op de vooruitzichten voor de
energievoorziening in de hele wereld.
Ook volgens EG-commissaris Brunner
voor Energie betekenen Carters plannen
een versterking van de besluiten die in
Tokio zijn genomen. De wisselmarkten in
Tokio en andere steden, zoals Amster
dam, blijken echter nauwelijks te hebben
gereageerd op Carters televisierede. De
koers van de dollar daalde gisteren zelfs
tot onder het peil van vrijdag.
Gunstige reacties kwamen ook van de
Franse president Giscard d’ Estaing, van
de Westduitse regering en van de Engelse
premier Thatcher. Alle drie wezen zij op
de uitkomsten van de onlangs gehouden
Tokio-conferentie en de bijdrage die Car
ters energieprogramma daaraan levert.
SAN SALVADOR (UPI). In El Salva
dor zijn gisteren 18.000 leerkrachten in
staking gegaan uit protest tegen „een golf
van moorden en overvallen op critici van
het militaire bewind” die culmineerde in
het in brand steken eergisteren van het
t dat
ings-
■n bij
iciale
;reld.
SFB)
met
D de
kan
PPR
ordt
coop
ride-’
5 ge-
irie-
i ons
mng
Me-
le si-
nge-
het
dels
den,
ssen
jnen
stra
-dA)
me-
vra-
mo-
I te
stina
is op
3. A.
i van
nder
i, de
Jre-
iong-
peci-
n uit
(Van onze redactie buitenland)
TEHERAN De minister van Defensie van Iran, Taqi Riahi, heeft gisteren
zijn ontslag aangeboden aan het kabinet. Zijn besluit houdt verband met de
moeilijkheden rond de persoon van generaal Amir Rahimi, het hoofd van de
militaire politie in Iran.
Minister Riahi zegde generaal Rahimi
vorige week ontslag aan, docht deze werd
later weer in zijn functie bevestigd door
de ayatollah Khomeini. Minister Riahi,
eveneens een generaal, vertelde dat hij
geen verklaring over zijn aftreden wilde
afleggen voordat de regering zijn ontslag
formeel heeft aangekondigd. Het Iraanse
kabinet kwam gisteren bijeen. Besloten
werd het ontslag niet te accepteren.
onge-
aluta
htha-
deeld
i Air
amse
t het
I. Ze
r met
daar-
•n.
JEDDA (UPI). Saoedi-Arabië koopt
een onbekend aantal Franse luchtdoelra-
ketten van het type Crotale, krachtens een
overeenkomst die gisteren is onderte
kend. Dit heeft de Saoedi-Arabische mi
nister van Defensie, sultan Bin Abdel
Aziz, in Jedda bekendgemaakt.
Reeds eerder dit jaar had Saoedi-Ara
bië een soortgelijke overeenkomst met
Frankrijk gesloten.
aangeboden en door president Elias Sar
kis was belast met de vorming van een
nieuw kabinet, noemde de totstandko
ming van de nieuwe ploeg een „eerste stap
op de weg naar stabiliteit en zekerheid in
Libanon”.
Het nieuwe kabinet, waarin alleen Hoss
en minister van Buitenlandse Zaken Foe-
ad Boetros hun portefeuille behielden,
bestaat volgens politieke waarnemers uit
persoonlijkheden die alle politieke stro
mingen in Libanon vertegenwoordigen
zonder er evenwel formeel toe te behoren.
In het nieuwe kabinét is Charles Helou,
van 1964 tot 1970 staatshoofd van Liba
non, minister zonder portefeuille.
Gisteren is in Zuid-Libanon een soldaat
van de Fidji-eilanden die deel uitmaakte
van de VN-vredesmacht in Zuid-Libanon
doodgeschoten. Daarmee is het aantal
VN-militairen dat in Zuid-Libanon om het
leven kwam, tot 27 gestegen.
Een woordvoerder van de VN deelde in
Jeruzalem mee dat de soldaat van de
Fidji-eilanden door een „gewapende bur-
SEOEL (UPI). De regering van Zuid-
Korea heeft vandaag 86 politieke gevan
genen vrijgelaten, die gearresteerd waren
op grond van een presidentieel decreet
van 1975 dat activiteit tegen de regering
verbiedt. De 86 werden vrijgelaten ter
gelegenheid van het 31-jarig bestaan van
de grondwet.
President Carter had tijdens zijn bezoek
onlangs aan Zuid-Korea, de Zuidkoreaan-
se regering gevraagd politieke gevange
nen vrij te laten.
ger” werd doodgeschoten toen hij bezig
was met zijn dagelijkse gymnastiekoefe
ningen. Volgens een woordvoerder van de
christelijke militie in Zuid-Libanon was
de „gewapende burger” een Palestijns ter
rorist.
De Palestijnse bevrijdingsorganisatie
PLO heeft gisteren in Beiroet laten weten
dat ze luchtdoelraketten van Russische
makelij (SAMS-7) gebruikt en onlangs
met een van deze raketten bij vergissing
een Syrische MIG heeft neergehaald.
WASHINGTON (UPI). Uit voor
heen geheime, gisteren gepubliceerde
stukken blijkt dat de Amerikaanse
centrale inlichtingendienst CIA op het
einde van de jaren zestig gebruik
maakte van satellieten om Amerikaan
se studenten te bespioneren bij beto
gingen tegen Amerika’s betrokkenheid
bij de oorlog in Vietnam.
Cui Gun liet doorschemeren dat het
afzien van de aankoop was ingegeven
door het ongeluk met de kerncentrale van
Harrisburg op Three-Mile-Island in de
Verenigde Staten en door een heroverwe
ging van de prioriteiten voor de Chinese
economie.
China heeft besloteh conventioneler
krachtcentrales te bouwen die minder in
vesteringen vereisen.
De staten in de VS zijn verplicht om
plannen op te stellen voor het evacueren
van de bevolking wanneer zich problemen
voordoen met een kerncentrale. De Ame
rikaanse Senaat heeft gisteren hiertoe be
sloten. Uiterlijk 1 juni volgend jaar moe
ten deze plannen, die op federaal niveau
goedgekeurd moeten zijn, gereed zijn.
Wel biedt de wet de federale overheid de
mogelijkheid kerncentrales in staten die
dan nog niet over goedgekeurde evacua-
tieplannen beschikken, open te houden.
Carter wil bedrijven verplichten de
helft minder olie te gaan gebruiken. Er
wordt een speciaal orgaan in het leven
geroepen, dat zich moet bezighouden met
de veiligheid van de energievoorziening.
Daarnaast komt er een raad die kracht
centrales moet aanwijzen, welke model
Volgens het Russische persbureau Tass
wentelt Carter de schuld van de energie
crisis af op de ontwikkelingslanden en de
OPEC. Volgens Moskou zijn de monopo
liepositie van de Verenigde Staten en de
miljarden winsten op de olie de werkelijke
oorzaken van de problemen.
BAGDAD (AFP, Reuter). Het Iraak-
se staatshoofd, generaal Achmed Hassan
el-Bakr, heeft gisteravond voor de televi
sie in de Iraakse hoofdstad verklaard, dat
hij „om gezondheidsredenen” besloten
heeft zijn functies neer te leggen van
president van de republiek, secretaris
generaal van de Iraakse Baas-partij en
voorzitter van de „Raad voor de leiding
van de Iraakse revolutie”.
Generaal El-Bakr kondigde vervolgens
de benoeming aan van Saddam Hoessein,
de huidige vice-voorzitter van de Raad
voor de leiding van de revolutie, in de
functies, die hij, El-Bakr, tot dusver heeft
bekleed.
Waarnemers in Beiroet zijn van oordeel,
dat de vervanging van maarschalk El-
Bakr als staatshoofd door degene, die
sedert tien jaar officieel zijn belangrijkste
medewerker is geweest, geen noemens-
waardige invloed zal hebben op de buiten
landse politiek van Irak. De 42-jarige Sad
dam Hoessein, die thans alle teugels van
de macht in handen heeft, werd reeds lang
beschouwd als de sterke man van Irak.
De Iraakse Raad voor de leiding der
revolutie heeft gisteren vier ministers van
hun functies ontheven en wel de ministers
van Mijnbouw en Industrie, van Voorlich
ting, van Financiën en van Cultuur en
Kunst. Voorts is de functie geschapen van
eerste vice-premier. Deze is toevertrouwd
aan Taha Yassin Ramadan. Daarnaast
zijn er vijf vice-premiers benoemd en is
een nieuw ministerie in het leven geroe
pen, dat voor „Plaatselijk Bestuur”.
SANTIAGO (AFP). Het officiële
Chileense persbureau Orbe heeft gemeld
dat gisteren 63 gevangenen uit de gevan
genis van Santiago zijn ontsnapt. Zij wa
ren opgesloten in het deel van de gevange
nis, dat bestemd is voor „gevaarlijke ge
vangenen”.
De ontsnapten hadden gebruik gemaakt
van een tunnel van 20 meter lengte en vier
meter breedte, die uitkwam op een straat
grenzend aan de gevangenis. Aan de tun
nel zou drie maanden gewerkt zijn.
Het merendeel van de ontsnapten had
deelgenomen aan recente ongeregeldhe
den in de gevangenis de grootste van
Chili waarbij drie gevangenen werden
gedood.
(Van onze redactie buitenland)
NEW YORK/BEIROET. De se
cretaris-generaal van de VN, Kurt
Waldheim, zal geen verlenging aan
bevelen van het mandaat van de VN-
troepen in de Sinaï, zo is uit de omge
ving van de secretaris-generaal ver
nomen. Het mandaat van de troepen
macht, die in oktober 1973 is geïnstal
leerd, loopt volgende week dinsdag
af.
Het bespioneren van de studenten
gebeurde in opdracht van het Witte
Huis toen Lyndon B. Johnson daar
zetelde. Het was blijkens de stukken
een poging om er achter te komen of de
Amerikaanse anti-oorlogsbeweging
banden met het buitenland had. Ver
band tussen de actievoerders in Ameri
ka en buitenlandse instellingen is ech
ter nooit gevonden.
Marivan. In deze plaats zijn zaterdag bij
botsingen tussen ordetroepen en Koerdi
sche betogers 24 mensen om het leven
gekomen en veertig gewond.
Volgens het communiqué zijn de stad
Marivan en de wegen naar de stad onder
uitsluitend toezicht gesteld van de „bewa
kers van de revolutie”, dat wil zeggen
gewapende militie die de politie vervangt.
Intussen gaan de executies in Iran door.
Een bordeelhoudster is door een vuurpe
loton in de westelijke stad Kermanshah
ter dood gebracht, zo heeft het dagblad
Kayhan gisteren bericht.
Zij was de vierde bordeelhoudster in
tien dagen die islamitische revolutionaire
hoven terecht hebben laten stellen. Prosti
tutie is bij de islamitische wet verboden.
In de westelijke stad Orumiyeh ontving
een echtpaar in totaal 179 zweepslagen,
nadat een gerechtshof hen schuldig had
bevonden aan het plegen van overspel,
aldus Kahyan.
De man kreeg 79 slagen en de vrouw 100
toegediend, terwijl een menigte op het
hoofdplein van de stad op zondagmiddag
toekeek. De man kreeg verder een gevan
genisstraf van vier maanden opgelegd.
(Van onze redacteur in Spanje, Peter
Hattink)
MADRID. De Baskische nationalisti
sche partijen en de regeringspartij, Unie
van het Democratisch Centrum UCD,
staan op het punt een totaal akkoord te
sluiten over het „Statuut van Guemica”,
de wet, die het Baskenland een vergaande
vorm van zelfbestuur moet geven. Met dit
akkoord, dat de Centrumpartij buiten het
parlement om nu bijna heeft bereikt met
de grootste politieke partij in het Basken
land, de Baskisch Nationalistische Partij
PNV, wordt een eerste stap gezet naar
rust in het Baskenland en naar een poli
tiek isolement van de radicale Baskische
terreurgroep ETA-Militar.
Miguel Angel Arredonda, vertegen
woordiger van de Andalusische Socialisti
sche Partij PSA, is gisteren uit de Parle
mentaire Grondwetscommissie gestapt,
omdat hij meent dat zijn partij bij de
onderhandelingen over het „Statuut van
Guernica” niets in mag brengen. Arredon
da is het niet eens met de manier waarop
de tekst van de wet op de Baskische
autonomie wordt samengesteld. „De
werkelijke onderhandelingen vinden
plaats buiten het parlement om Adolfo
Suarez, voorzitter van de UCD, en Carlos
Garaicoechea, voorzitter van de PNV, ne
men de grote beslissingen, die ze beiden
doorgeven aan hun afgevaardigde in de
grondwetscommissie. Op deze manier
wordt het parlement van de onderhande
lingen buitengesloten, want de parlemen
tariërs lopen aan het lijntje van hun bazen
mee”, verklaarde de Andalusische socia
list gisteravond verbolgen.
De PSA is het ook niet eens met de
manier waarop de wijzigingen in het „Sta
tuut van Guernica” worden aangebracht.
„Als de partijen in de grondwetscommis
sie het oneens zijn over één van de 46
artikelen van het Baskische statuut, dan
komt óf de UCD óf de PNV met een totaal
ander artikel aan in plaats van een woord
in de oude tekst te wijzigen. Daarnaast
heeft mijn partij geen bezwaar tegen de
invoering van een aan de democratische
grondwet aangepast Baskisch belasting
systeem.
„Maar de Basken verdienen nu twee
maal zoveel als de Andalusiërs; het Bas
kenland moet dan een meer dan dubbel
bedrag dan Andalusië aan de Spaanse
staat afdragen wil men de solidariteit tus
sen de regio’s in evenwicht houden. Over
dit onderwerp kreeg ik in de grondwets
commissie geen poot aan de grond”, aldus
Arredonda.
Van het begin af aan heeft premier
Suarez zijn persoonlijke prestige op het
spel gezet om de onderhandelingen over
het „Statuut van Guernica” te doen sla
gen. Dit Baskische wetsontwerp, dat vorig
jaar door alle Baskische politieke partij
en, behalve door Herri Batasuna, de poli
tieke vleugel van ETA-Militar, is goedge
keurd, werd aanvankelijk door de UCD
voor meer dan 90 procent als ongrondwet
telijk afgewezen. Toen de onderhandelin
gen'begin juli in de grondwetscommissie
dreigd vast te lopen, liet de minister-presi
dent Carlos Garaicoechea, de voorzitter
van de PNV, ontbieden. Telkens wanneer
de spanningen tussen de UCD en de PNV
hoog dreigden op te lopen, vergaderden
Suarez en Caraicoechea tot diep in de
ochtenduren. De resultaten van deze be
sprekingen gaven beide voorzitters door
aan de vertegenwoordigers van hun par
tijen in de grondwetscommissie, waarbij
men de afspraak had gemaakt dat de
akkoorden geheim bleven voor de pers.
Door het persoonlijke ingrijpen van
premier Suarez buiten het parlement om
veranderde de oorspronkelijke lijn van de
UC, de juridische interpretatie van het
„Statuut van Guernica” in een politieke
interpretatie van het wetsontwerp. Door
deze tactiek kreeg Suarez EIA, de politie
ke vleugel van de Baskische sociale pres
siegroep ETA-Politico-Militar, mee. De
premier gaf toe aan de eis van Carlos
Garaicoechea, die namens EIA verzocht
de politie in de gevangenis van Soria,
waar 200 Baskische gedetineerden zitten,
allen lid van een van beide ETA-bewegin-
gen, te vervangen door gevangenisperso
neel. Daarop zette EIA de ETA-Politico-
Militar onder druk om de bomaanslagen
in de toeristische gebieden aan de Spaan
se Middellandse-Zeekust stop te zetten.
De Unie van het Democratisch Centrum
UCD en de Baskisch Nationalistische Par
tij PNV legden gisternacht in de ambtswo
ning van Suarez achter gesloten deuren
de laatste hand aan de basistekst over de
drie meest gevoelige punten voor de Bas
ken in het „Statuut van Guernica”: auto
nome politie ter handhaving van de open
bare orde in het Baskenland, volledig zelf
bestuur op het gebied van onderwijs voor
de Basken en de integratie van de half-
Baskische provincie Navarra in het auto
nome Baskenland. De termijn, die de poli
tieke partijen in de grondwetscommissie
zich hadden gesteld om de basistekst van
het Baskische statuut vast te leggen, loopt
vanavond af.
kunnen staan bij de vervanging van olie.
Dit mogen echter geen kerncentrales zijn.
Voor de komende tien jaar wordt een
bedrag van 2,4 miljard dollar beschikbaar
gesteld (ongeveer 4,8 miljard gulden) om
gezinnen met de laagste inkomens tege
moet te komen tijdens stijging van de
energieprijzen.
Inmiddels heeft de republikeinse sena
tor Rhodes gezegd dat als Carters plannen
Meer dan 175 wal
vissen hebben zich
geworpen op de kust
van New Foundland bij
het dorpje Point au
Gaul. Ondanks red
dingspogingen van
tientallen mensen zijn
ze allemaal gestorven.
Het is nog niet bekend
waarom de walvissen
deze massale „zelf
moord" hebben onder
nomen. Volgens som
migen waren de dieren
verblind door olie dat
in het zeewater dreef.
