Stroom voor Egyptisch platteland
I
A
O
«1!
1
^9
^0 I
iSR
mb
Weekje weg uit
beslommeringen
Gespreksgroepen
Weekschema
1 M
I
fcJB
iH
1
7
19 7 9
MAANDAG 23
JULI
6
y
-
-
WO!
ira
I
I
t
|K|
-
(Door Lisette Gottschall)
HILVERSUM. „Er
komen hier soms vrou
wen die nog nooit een
dagje bij hun man zijn
weggeweest. Voor hen is
het een hele stap om vijf
dagen weg te gaan en
hem z’n eigen potje te
laten koken”, zegt Ton
Daamen (55), een van de
oprichtsters van Stich
ting De Wissel. Samen
met Heleen Toet (53),
maatschappelijk werk
ster, en Caecilia Jansen
(54), kunstzinnig thera
peute, heeft ze een stich
ting opgericht ten behoe
ve van een huis in Hilver
sum, genaamd De Wissel
aan de Wisseloordlaan,
waar vrouwen in de mid
denleeftijd eens een
weekje kunnen logeren.
I
ni
jJ- De bungalow van de Wissel
v
vrouwen even op
erde-
X:
een ander spoor
ZU
IPEN
14307,
ur ,,’t
Unie
werk-
g 177,
Licht in de woestijn
llfl
I
(Door Jan Michiel Otto)
ia. t/m
istraat,
luf: „S.
10 uur:
ld weer
vakan-
110 a,
en, ge-
SxW:
Egypte wil dat het platteland binen vier jaar is voorzien van elektriciteit.
ndweer
Eind mei kwam er een hoge inge-
Dag en nacht werd er gewerkt. En
205-207,
iinsdag
woens-
,00 uur
■ewijk-
Maan-
10 uur
30 uur
reatief
sociale
Ihelm-
ien.
anaal-
27-29.
0-17.30
voens-
eg 20;
aarne-
i, 18e-
0 uur.
'al.
ig op
uiden,
iarme
;seer-
ivilde
c nog
saldi,
ardat
lusici
i zich
„Maar”, wierp ik tegen, „volgens
de regels komt er om de veertig
meter een paal, waarom zou er nu
juist voor ons huis nog een extra bij
moeten. We wonen hier allemaal al
Het huis biedt plaats aan zes
personen per week. Ze moeten
zelf lakens en handdoeken meene
men en ook zelf voor eten zorgen.
Heleen: „Dat stuitte in het begin
wel op weerstand, want ze hadden
zoiets-van: thuis moet ik altijd zelf
het eten koken. Het liefst zouden
we natuurlijk iemand willen heb
ben, die hier 's avonds komt ko
ken, maar die is nog moeilijk te
vinden. Ook hebben we daar geen
geld voor, we wachten nog op sub
sidies".
teitimannen na een maand alle pa
len in de grond en een deel van de
kabels gelegd, toen er opeens niets
meer gebeurde. Maart ging voorbij,
april en mei. Ze zaten wat in hun
tent, of gingen naar de stad. Sjeik
Ali wist te vertellen dat ze op de
hoofdleiding wachtten.
Daar staat tegenover dat inmid
dels de eerste televisies zijn gearri
veerd, zodat zij zich niet hoeven te
vervelen. Deze eerste weken zijn de
hoogste kijkcijfers van Hania voor
het voetballen, met op de tweede
plaats de redevoeringen van presi
dent Sadat. Die heeft tenslotte voor
het licht gezorgd, zeggen ze hier.
Sinds een maand is er nu licht. En
nog elke keer als de lantaarnlichten
aanfloepen, juichen de kinderen
van het dorp. Afgezien van het feit
dat driekwart van het dorp nog
geen geld heeft om leidingen bin
nenshuis te laten aanleggen, zijn er
twee groepen enigszins de dupe van
de nieuwe openbare verlichting: de
vrouwen, die juist in het donker nog
wel eens in een ander straatje op
bezoek konden gaan, zonder dat
iedereen er schande van sprak, en
de oude sjeiks, die bij voorkeur in
de avond hun dorpscoalities tussen
de families smeedden en zaken re
gelden die het daglicht niet konden
velen.
end op
45 uur.
■k, v.d.
verkda-
0-20.00
0-21.30
14.00-
00 uur
zallen-
3rand-
ird en
i dag.
11.00-
Sant-
00 en
an 45.
13.30-
Biljar-
30 uur
ep va.
insdag
19.00-
Cen-
m op
164 of
Z. Ge-
niddag
k, De
0 uur
5
4
L Wil-
ir.
andag
werk,
werk-
or Wijk
Een sjieke buurt, mooie grote
bomen, dikke struikgewassen,
kapitale villa’s en bungalows. Ik
rijd een oprijlaan in ep sta stil
voor een mooi wit huis, denk dat
ik verkeerd ben. Zou dat „Stich
ting De Wissel” zijn, huis voor
vrouwen in de middenleeftijd?
Maar ik ben op het goede adres,
een braaf hondje komt kwispel
staartend op me af en een kleine
vrouw doet de deur open: Heleen
Toet. Volgens de folder „inwo
nend gastvrouw”. Eenmaal bin
nen kijk ik m’n ogen uit, een
grote keuken, een aardige zitka
mer en een prachtige serre waar
in de eettafel staat.
Kerk-
m 9.00-
9-79.
n, ma.
10.00-
ons aftapkabeltje de dag tevoren
verwijderd had moeten worden.
„Een gast is een gast. Jullie moeten
’s avonds toch kunnen lezen en
schrijven. Als die inspecteur weer
komt, stuur hem dan maar eens
even bij mij langs!”.
De volgende morgen ging ik toch
maar naar de stad om een meter te
kopen. De een na de ander deden de
andere dorpelingen dat ook in de
daarop volgende weken. Het moest
een Poolse meter zijn en zo werden
het internationale installaties in de
huizen van Hania: schakelaars uit
Italië, onderdelen uit Oost-Duits-
land, een Poolse meter en gloeilam
pen uit Nederland.
7
Woensdag gaat de groep vrou
wen naar het huis van Caecilia om
rte schilderen en dan is er ’s mid
dags weer een praatgroep. Don
derdag wordt er weinig gedaan,
alleen is er 's middags weer een
praatgroep. Vrijdagochtend gaat
de groep boetseren en daarna
wordt de evolutie van de week
gehouden. Ton: „Ook probeer je
de vrouwen dan een beetje voor te
bereiden op hun thuiskomst. Hoe
je ontvangen zal worden, hoe je
daarop zult reageren, hoe je de
situatie thuis misschien wat kunt
veranderen. Veel vrouwen vinden
het vervelend om weer weg te
moeten, ’t Liefst zouden ze nog
een weekje langer willen blijven,
hoor je ze vaak zeggen”.
Zeisen;
insdag
0-12.0Q
10 uui
naaien
volw.,
roppas
>en 4-7
irkvor.
12-15
Heleen en Ton zijn al twee jaar
actief bij de zgn. VIDO-groepen,
groepen die geleid worden door en
bestemd zijn voor „vrouwen in de
overgang”, tussen de veertig en
zestig jaar oud. Ze .leiden beiden
gespreksgroepen: Ton in Utrecht
en Heleen in Hilversum, en Caeci
lia geeft schilder- en boetseerles-
sen bij VIDO Hilversum.
Heleen: „Ton en ik constateer
den in gespreksgroepen, dat er
een enorme behoefte was aan
„even eruit zijn”. Even weg uit de
dagelijkse beslommeringen, weg
bij man en kinderen, even alleen.
Ook hadden veel vrouwen er be
hoefte aan om even afstand te
’s Avonds staan er meestal vaste
activiteiten op het programma.
Soms gaat de groep dan naar de
bioscoop of een fijne boswande
ling maken. Ton: „We hebben spe
ciaal een prachtige kleurentelevi
sie gekregen, maar het apparaat is
nog nauwelijks aan geweest. Ze
zijn blij om eens niet voor die tv te
zitten staren, ze hebben het veel te
druk met elkaar. Aandacht geven
aan elkaar vinden ze, denk ik, veel
leuker”.
- >80
nemen, dan zijn je problemen
vaak beter te overzien. Sommige
VIDO-leidsters in het hele land
waren bezig met het zoeken van
een huis, waar die groepen eens
een weekje heen konden. De
meeste pogingen liepen echter op
niets uit. Totdat in april van dit
jaar in Hilversum een huis’ vrij
kwam. De eigenaar wilde het be
stemmen voor een idëel doel. Dat
was precies wat wij nodig hadden.
We kregen het huis toegewezen,
hebben het geschilderd en opgek
napt, subsidies aangevraagd bij
verschillende fondsen, zoals bij
voorbeeld het Koningin Juliana
Fonds, en bij CRM en zijn maar
van start gegaan”. Eind mei is de
officiële stichtingsakte getekend,
maar de 14e zijn Heleen en Ton al
begonnen.
uiden,
üeuwe
praak,
iënten
groeps
02550-
op 2 juni, om half zeven ’s avonds,
gebeurde het. De lampen aan de
oranje palen gingen aan. In alle
straatjes tegelijk. Iedereen rende
juichend de straten in en omhelsde
elkaar. Gefeliciteerd! Allah heeft
ons dorp verlicht. Allah is de
grootste.
„De Wissel” is geen hotel, zeg
gen Ton en Heleen uitdrukkelijk.
Dagelijks zijn er gespreksgroe
pen, die door Ton geleid worden.
Verder zijn er tijdens de week nog
andere activiteiten, zoals boetse
ren, schilderen, yoga en bewe-
gingslessen.
Ton: „Die combinatie van al die
activiteiten, het samenzijn een
week lang en de praatgroep,
schijnt erg goed te werken. De
meeste vrouwen durven veel meer
te zeggen. Meer dan vaak in een
praatgroep in een kleine plaats
wordt gezegd. Daar kent iedereen
elkaar en zijn ze toch bang voor
geroddel en vervelende praatjes.
Dat is ook vrij logisch”.
Tot nu toe zijn er drie groepen in
„De Wissel” geweest, die alle drie
goed liepen. Helëën: „We waren er
zelf wat verbaasd over, de vrou
wen trokken zo goed met elkaar
op, dat hadden we niet verwacht.
We dachten dat het allemaal veel
Het weekschema van „De Wis
sel” ziet er als volgt uit: Maanda
gochtend komt de groep aan. Dan
wordt er eerst koffie gedronken.
Heleen laat het huis zien en vertelt
een beetje hoe' de gang van zaken
is. Iedereen gaat dan haar bed
opmaken met de zelf meegebrach-
nieur langs, in een auto. Midden in
het dorpje stapte hij uit en vroeg de
elektriciteitsmannen te komen.
„Waarom is hier nog geen elektrici
teit”, bulderde hij woedend, „vol
gens het plan had het hier al vóór 1
april moeten zijn. Zijn jullie hele
maal gek geworden. Over tien da
gen kom ik terug en dan is het voor
elkaar.” Sjeik Ali probeerde nog te
Doel van het verblijf, dat van
maandagochtend tot vrijdagmid
dag duurt, is vrouwen wat sterker
en zelfstandiger ie maken. Een
voorwaarde voor het verblijf in
„De Wissel” is, dat je eerst deelge
nomen moet hebben aan een
praatgroep of een andere VIDO-
activiteit.
Heleen: „Dat is erg belangrijk.
Daar hebben ze vaak al leren luis
teren naar elkaar, leren belang
stelling te tonen Voor een ander,
met iemand mee kunnen leven,
elkaar wat op kunnen vangen. Je
moet geen vrouwen krijgen, die
ontzettend depressief zijn of vre
selijk in de put zitten. Dat haalt de
andere vrouwen naar beneden.
Als ze in een praatgroep hebben
gezeten, zijn ze al een stapje
verder”.
moeilijker zou verlopen, want het
is natuurlijk toch moeilijk voor
een vrouw van in de vijftig om
bijvoorbeeld opeens met een an
dere vrouw op één kamer te sla
pen. Bij één groep zaten twee
vrouwen, van wie de één de ander
’s avonds in slaap sprak, dat vond
ik hartverwarmend. Veel vrou
wen zeggen hier ook, dat ze zoveel
aan elkaar kwijt kunnen en veel
warmte van elkaar krijgen”.
Ton: „Wat ik opvallend vond,
was dat veel vrouwen die hier met
lichamelijke klachten gekomen
waren, deze al snel kwijtraakten.
Zo liep één vrouw al tijden bij een
cardioloog, ze had, last van een
beklemd gevoel op haar borst. Na
een paar dagen waren de klachten
verdwenen. Of iemand die vrese
lijke maagklachten had. Hier
merkte ze niets meer van. En na
tuurlijk, dat je van vrouwen te
horen krijgt dat ze zich sterker
voelen, minder bang voor andere
mensen, meer van zich af durven
bijten?.
Begin februari van dit jaar
waren ze er opeens, de elektri
ciens. Lang verwacht en toch
nog plotseling. Ze waren met
een grote vrachtwagen geko
men om twaalf uur ’s; middags,
op het heetst van de dag. Sjeik
Ali had onmiddellijk een gans
voor ze laten slachten en de
mannen uitgenodigd op de
lunch. En die hadden hem ver
teld dat Hanja, ons dorp, vóór 1
april licht zou hebben.
Die week sloegen de elektriciens
een tent op, in een veld naast het
huis van sjeik Ali, de rijkste boer
van het dorp, en begonnen hun
werk. Eerst werden de plaatsen be
paald waar de grote oranje palen in
de grond zouden moeten. Dat alleen
al bracht Hania in een staat van
grote opwinding. Op een avond
kwam onze overbuurman, onder
wijzer Mohammed, haastig binnen
lopen. „Je moet morgen met me
mee naar de stad”, zei hij.
„Waarom”, vroeg ik verbaasd.
„We moeten naar de directeur van
de elektriciteitsdienst met een ver
zoek. Jij bent namelijk een vreem
deling en wij vinden het griezelig
voor jou dat ons straatje zo donken
is. Er moet dus een lantaarnpaal
voor jouw huis komen en als jij nou
meegaat naar de directeur, dan lukt
het wel.”
te lakens. Heleen: „Het is fijn dat
we die zorg, bedden opmaken en
handdoeken verschonen, er niet
bij hebben, want wat we nu al
doen, het huis onderhouden en de
groepen leiden, is al een heel
werk”.
iinsdag
)0 uur
O’ir
Na een kwartier ging het weer uit,
maar dat gaf niets meer. De volgen
de dag ging het nieuws door het
dorp dat iedereen verplicht was een
meter te kopen, anders kon men
geenelektriciteit in zijn huis krij
gen. Die meter moest in de stad
worden gekocht.
Maar de Egyptische boer is er
duizenden jaren in geoefend om
nog slimmer te zijn dan de ambte
naren van de regering, ’s Avonds
klommen de kleine jongetjes met
kleine kabeltjes in de palen en op de
daken, en tapten de elektriciteit af
naar de huizen. Zonder meter. Ook
in ons huis was dat zo gebeurd. En
het was een feest. Koken zonder bij
een petroleumlampje naar alle
spullen te hoeven zoeken, de krant
lezen zonder je ogen te bederven.
Opeens was de dag twee keer zo
lang geworden, een ware zegen!
Na enkele dagen kwam er ’s
avonds een inspecteur in het dorp.
Alle aftapkabeltjes moesten als de
bliksem weg. Wie dat niet deed, zou
een boete krijgen. De volgende
avond om acht uur hingen ze er
echter allemaal weer, de groene en
blauwe wonderlijntjes. Om tien uur
kwam de politiecaptain van ons dis
trict op surveillance langs. Hij
bracht ons een bezoekje. Een jonge
man, haast'nog een jongen, met wie
ik een goede verstandhouding had.
Hij was hoogst verontwaardigd dat
Heleen bewoont met haar
dochter een ander deel van het
huis. Ze laat me twee slaapka
mers zien waar de gasten terecht
kunnen, drie personen per ka
mer, paarse spreien; gestreepte
gordijnen met felle kleuren: He
leen trekt er een recht: ,,’t Zit
allemaal nog niet zoals het hoort,
we zijn nog maar aan het begin”.
Overal grote ramen, veel lichten
vooral veel groen. Ik zou best
zelf hier een weekje willen loge
ren, maar ik mag nog niet.
Een enorme tuin rond het huis.
Ton Daamen, blond haar, slank
sportief type, komt binnen en
troont me mee. We kruipen tus
sen bomen en heggen door, want
de tuin is nog veel groter dan je
op het eerste gezicht denkt. „Zie
je al die bomen en struiken daar,
die moet ik nog snoeien, moet je
zien wat een rotzooi die' Vórige
huurder heeft achtergelaten”. Ik
zie een grote hoop tuinafval. Ze
neemt me mee naar een idyllisch
plekje, een vijvertje met een
houten boomstam ernaast- als
bank. „Daar moet ik een nieuwe
boomstam op leggen, door déze
zak je heen”.
„We hebben aanspraak ge
maakt op een déél van de zeven
miljoen van mevrouw Kraaijeveld
(staatssecretaris Emancipatieza-
ken, red.)”, zegt Ton. „Al dat
emancipatiegeld dat over het vo
rig jaar is overgebleven”.
De kosten van het verblijf zijn
175 per week. „Dat hebben we
minimaal nodig om quitte te kun
nen spelen. Voor vrouwen die het
erg slecht kunnen missen, stellen
we een bedrag van ongeveer hon
derd gulden vast, maar dat bete
kent dat we zelf bij moeten pas
sen”. aldus Ton.
In de folder van „De Wissel”
staat, dat er een „inwonend gast
vrouw” is. Heleen: Dat is zo een
beetje verkeerd gesteld. Het geeft
de indruk, dat ik iedereen steeds
verzorg. Dat is niet het geval.
Vrouwen hier moeten veel zelf
doen. Ik ben inwonend, omdat
sommige vrouwen het een prettig
idee vinden dat er iemand in huis
is. Je kan je weleens niet goed
voelen. Maar ach, in feite kunnen
ze elkaar nog veel beter helpen”.
We lopen langs het groente
tuintje van Heleen. De kat ligt ér
prachtig te posereh. Sla, bloem
kool, andijvie van eigen teelt. We
lopen meterg verder, zien een
klein zwembadje. Heleen klaagt
dat ze al die algen in het water
niet goed kan wegkrijgen, gaat
met een schepnet door het water
heen. Naast het huis nog een
terras, waar je heerlijk in de zon
kan zitten, tenminste als het
mooi weer is.
en en
uiden.
830 of
met Caecilia Jansen en daarna is
er weer een praatgroep met Ton.
De praatgroepen worden dage
lijks gehouden: „Dat is heel goed,
want zo ontstaat er zelden een
moeilijke situatie. Ik begin met de
groep iedere dag met een rondje
irritaties. Dat voorkomt niet al
leen ruzies, maar het leert je ook
nare gevoelens over iemand snel
onder woorden te kunnen bren
gen. Ze eruit gooien in plaats van
op te kroppen. Ook maak je dan
vaak een eind aan vreemde her
senspinsels, gedachten dat
iemand je niet aardig zou vinden,
omdatVaak is dat helemaal
niet het geval”, zegt Ton.
tijden, zonder elektriciteit, en dat is
ook prima gegaan.”
Mohammed kon zijn teleurstel
ling nauwelijks verbergen. Hij had
zo dolgraag een lantaarnpaal voor
zijn huis gehad. Zodat hij ’s avonds
laat, genietend van een koele wind
uit de woestijn, mooi in het licht zou
kunnen zitten. En hij had zo’n mooi
argument bedacht. Maar het leek
mij niet nodig.
De tweede fase was dat de rijke
ren hun huis in gereedheid lieten
brengen voor de komst van de elek
triciteit. De bruine lemen muren
werden ingehakt. Met witte gips
werden er aluminium buizen inge
metseld, zodat muren en plafonds
overal vreemde witte plekken ver
toonden. Een particuliere elektri
cien uit een naburig stadje verdien
de goud met dit werk. Twee maan
den lang was hij te gast in het dorp.
Overal waar hij werkte, kreeg hij
behalve een absurd hoog loon, een
slaapplaats, zoveel te eten als hij
maar wilde en nog meer.
„Bij Allah eet”, beval de eigenaar
van het huis dan. „In naam van de
profeet, ik heb genoeg gehad”,
zuchtte de elektricien. „Man, je hebt
gegeten als een mus, je hebt niets op
je bord gehad. Moet ik mijn vrouw
terugsturen naar haar vader, omdat
ze niet goed kookt?” Daarop at hij
maar weer en klom even later moei
zaam zijn laddertje op met een em
mertje gips en een aluminium buis.
De eigenaar van het huis, zijn hele
familie, ooms, neven, buren, ston
den er, onder het stof, blij bij te
kijken. Tot diep in de nacht, in het
schaarse licht van petroleum
lampen.
Inmiddels hadden de elektrici-
sussen, de elektriciteitsmannen
hadden goed hun best gedaan, zo
erg was het toch ook weer niet, en
wilde meneer de ingenieur geen
thee komen drinken. Maar deze had
geen tijd. „Dit moet volgens plan
verlopen”, zei hij. „De president wil
dat in 1983 heel Egypte verlicht is en
zo komen we er nooit!”
Maandagmiddag begint de eer
ste praatgroep. Je begint met een
kennismakingsrondje, vertelt
waarom je naar de „Wissel” geko
men bent en wat je van de week
verwacht. Ton: „Sommige vrou
wen vinden dat weleens griezelig,
je kent elkaar nog niet, maar
meestal went dat vrij snel”.
Maandagavond zijn er één uur
lang yoga-oefeningen. „Zo kan je
je wat ontspannen, want alles is in
het begin toch wat vreemd; de
eerste nacht dat je in een vreemd
bed slaapt, weg van je man, met
vreemde vrouwen op een ka
mer zegt Ton.
„Wissel” brengt
Dinsdagochtend om half elf
kom je weer bij elkaar en ga je een
„rollenspel” doen. Dat houdt in,
dat iedereen zich een situatie in
beeldt en die dan gaat spelen, net
of het echt is. Heleen begeleidt het
rollenspel: „Tot nu toe hebben we
twee keer de situatie thuis behan
deld, omdat de gezinssituatie de
meest herkenbare is voor veel
vrouwen. Je ,speelt bijvoorbeeld
een slechte of een goede moeder.
Soms is het, weleens moeilijk,
want er komen natuurlijk allerlei
emoties los. Dit heeft natuurlijk
een duidelijk doel: dat vrouwen
zichzelf meer gaan waarderen, ze
kerder worden van zichzelf. Juist
die onzekerheid is vaak de oor
zaak van vele depressies”.
’s Middags komt er een docente,
die les geeft in „beweging”. Ze
vertelt hoe je houding bijvoor
beeld vaak inwerkt op je geestelij
ke situatie en de vrouwen doen
speciale bewegingsoefeningen. Na
do bewegingsles ga je boetseren
President Sadat van
