Tachtigjarige Johan Fabricius zal blijven schrijven zolang hij kan
Mijn manuscripten zijn doorploeterd
99
stapt op
'S
Illegale opnamen
inzet kort geding
tegen warenhuis
UIT.
Luchtvervuiling
treft beeld van
Marcus Aurelius
Zomerbespeiing
Stadsschouwburg
Amsterdam
Comité monument
voor Wilhelmina
a ƒ4.-
1
99
MUZIEK
THEATER
wijze
Folkmusic
lil
9
KUNST-UITWIJZER
1979
DONDERDAG 2 AUGUSTUS
I
- door Johan M. Pameijer -
IJmuider Courant:
„Indische auteur”
Molukkers
In samenwerking met het
Openluchttheater
Bloemendaal
presenteren wij aldaar op
zaterdag 4 cilig-
Aanvang 20 00 uur
Kees Ouwejan
Et makkers
Piers Hayman
Er John
Kuiper*
Haarlems Dagblad: Ged Oude Gracht 82 (Haarlem-Centrum)
Soendaplein/Floresstraat (Haarlem-Noord)
Califomiëplein 17 (Haarlem-Schalkwijk)
Raadhuisstraat 60 (Heemstede)
Lange Nieuwstraat 427 (IJmuiden)
Beverwijkse Courant: Zeestraat 18 (Beverwijk)
.4
V:
I
s
I
'nj
coj
GLIMMEN. Onvergetelijke
uren waren het. Je zat jezelf op te
vreten van de spanning. Dagen
lang verkneuterde je je op het
wekelijkse voorleesuur. Als de
juffrouw „De scheepsjongens
van Bontekoe” ter hand nam,
kuchte en begon, dan kon je een
speld in de klas horen vallen. Ze
deed er wel een jaar over, want
het was wat je noemt een pil.
Merkwaardig eigenlijk, dat de
schrijver Johan Fabricius des
tijds vier jaar met het boek heeft
lopen leuren om het uitgegeven te
krijgen. Het was te duur en te dik.
In 1924 durfde eindelijk iemand
het aan. Hij verdiende zijn brood
toen nog met schilderen. Zijn de
finitieve doorbraak kwam in 1932
met de prachtige trilogie „Kome
dianten trokken voorbij”.
(ADVERTENTIE)
(Van onze kunstredactie)
ür De Franse organist Jean Guillou
De commissie van CRM koos destijds
voor een keienlint door de Haagse binnen
stad, een ontwerp van de architect F. van
Dillen en beeldhouw.er H. Petri. Toen de
Haagse gemeenteraad, na jarenlange one
nigheid, in mei tegen het lint stemde,
toonden de commissieleden en de ontwer
pers zich niet bereid om mee te werken
aan een nieuw monument voor de overle
den vorstin.
De gemeente Den Haag, die overigens
geen commentaar had op het opheffen
van de commissie, rest niet veel meer dan
af te wachten welke stappen het ministe
rie van CRM nu zal nemen.
En nu, tegen zijn tachtigste verjaardag,
heeft het aantal titels de honderd ruim
overschreden. Nog iedere dag ratelt de
schrijfmachine in zijn propvolle snuiste
rijenhuisje aan een slingerend landwegje
bij het Groningse Glimmen. Het wemelt er
van de relikwieën, die herinneren aan zijn
Indische verleden en zijn vele reizen. Daar
leeft en werkt dus een geboren verteller,
die het levend bewijs is van de betrekke
lijkheid van leeftijd.
Ter gelegenheid van zijn tachtigste ver
jaardag zendt de VARA-radio zondag
morgens om half tien een serie interviews
uit, die Tony van Verre met hem had. Een
uittreksel daarvan verschijnt binnenkort
ook als boek. Daaruit zal een man oprij
zen met een groot heimwee naar het oude
Nederlands-Indië en een ontembare werk
drift.
„Ik douche, ontbijt en ga schrijven.Vas-
te uren heb ik niet. Ik drink koffie, rook
een sigaartje en ga aan het werk, ’s Mid
dags rust ik een half uurtje, werk dan tot
half zes, spring dan op de fiets en rij wat
rond, ’s Avonds lees ik of kijk tv”.
Met de regelmaat van een klok blijven
er nieuwe boeken van hem verschijnen.
De meeste spelen in Indië. Dat leverde
hem al het predikaat „de Indische auteur”
op. Iets waar hij niet gelukkig mee is.
„Van de honderd boeken spelen er mis
schien tien in Indië. Je wordt in een hokje
geplaatst. Van Anton Coolen wisten ze
precies waar hij thuishoorde. Bij mij niet.
Nu blijkbaar wel. Maar toegegeven, Indië
speelt op het ogenblik een grote rol in
mijn werk. Maar wat heeft Indië literair
nou helemaal opgeleverd? Multatuli en
Couperus. Meer niet. Dat is toch veel te
weinig”.
„Mede daarom ben ik misschien zo met
die Indische tijd bezig. Mijn volgende
boek, „Brieven uit een djattihouten kist”
gaat over een meisje, dat met haar baboe
over de landroute naar Nederland reist in
1851. Het lokte mij om het beeld van zo’n
reis eens op te roepen, nu we te maken
krijgen met Vietnamezen, die zich nooit
hebben hoeven beschermen tegen de kou.
Het theater opent met de vermaarde
Opera van Peking (van 6 t.m. 11 augustus).
„Ik weet best dat dat Indië niet meer
bestaat. In 1935 heb ik het hele land be
reisd en na de oorlog zijn mijn vrouw en ik
er al vier keer teruggeweest. Het valt
tegen, maar ik weet wat me te wachten
staat. De Molukken ken ik ook goed. Een
van mijn boeken gaat over de opstand in
de Molukken. Ik zat op Morotai, waar de
Amerikanen hun steunpunt hadden. Toen
hoorde ik dat de sultan van Ternate een
motorjacht zou krijgen. Ik kende hem van
1935, toen we thee dronken in het voorhuis
van de kraton. Ik vroeg hem of ik mee
mocht met de motorboot. Leonard Huizin
ga was er ook. We hebben toen een reis
overzee gemaakt en hebben al die Moluk
se eilanden bezocht. Ontzettende ellende
gezien van kapotgeschoten vissersprau
wen en ziekten tot en met. Dat is het
thema geworden van een boek „Speleva
ren met de sultan”.
Er komt ook een grote roman, „Het gor
dijn met de ibissen” over het Indië van
mijn jeugd. Ik ben weer helemaal in de
sfeer”.
„Doordat ik de Molukken goed ken, heb
Het repertoire is veelzijdig: schotse en ierse balladen,
deuntjes, engelse en ierse kroeg- en zeemansliederen
en af en toe wat blues en countrymuziek. En niet te
vergeten: nederlandse cabareteske liederen. Sfeer en
gezelligheid staan bij de optredens op de voorgrond.
Mede daardoor komt de groep ook buiten de echte
folkclubs goed uit de verf, hetgeen gebleken is uit
diverse succesvolle optredens in jongerencentra,
scholen etc.
ik begrip voor de Molukkers. Die jongens
zitten vreselijk in de knoop. Hun natuur
lijke milieu is weg. In menig opzicht zijn
ze wanhopig. De jeugd moet een ideaal
hebben. Dat is de Vrije Zuidmolukse Re
publiek. Wij moeten begrijpen dat ze een
heel ander gevoelsleven hebben met een
andere moraal, andere opvattingen over
leven, dood en recht. Daarmee keur ik
natuurlijk de acties die er geweest zijn
niet goed”.
„Ik werk ook nog aan een boek over de
„Ondergang van de Oost-Indiëvaarder
Batavia”. Ik las een bericht, dat er voor
werpen werden overgedragen van het
schip, dat in 1629 strandde op een eilandje
ten westen van Australië. Wat zich daar
heeft afgespeeld is eenvoudig ongeloof
lijk. Er was een demonische figuur, die
een geweldige moordpartij op die koraal-
eilandjes op touw heeft gezet. Ik beschikte
niet over voldoende gegevens. Nu heb ik
zojuist bericht gekregen van de universi
teitsbibliotheek, dat ik het scheepsjour
naal ter inzage krijg. Na die tijd zijn er
ook processen-verbaal geweest, die boei
end materiaal bevatten. Zolang ik dat
materiaal niet heb doorgewerkt kan ik
niet verder met dat boek. Daarom werk ik
„Er is me wel vaker gevraagd waarom
zo weinig boeken in Nederland spelen. Ze
spelen in Japan, Indië, China, Spanje,
Italië en Oostenrijk, van de honderd net
vijf die in Nederland spelen. Ik ber.
iemand die verlangt naar de tropenzon. Ik
ben speciaal naar Zuid-Amerika gegaan
om de tropen. Ik verlang naar de lichtere
vorm van leven. Ik hou van de klank van
de zuidelijke talen. Niet van het gedempte
Nederlands, dat wij altijd binnenskamers
spreken. Ik hou van de wijn als natuurlij
ke drank, van het buiten-zijn, van het
opene van het zuiden”.
„Doorgaans heb ik niet genoeg geduld
om te wachten op materiaal. Ik ga schrij
ven, maar dat kan later betekenen: op
nieuw beginnen. Je kunt je eerst suf gaan
studeren op een onderwerp, maar ik vind
dan dat je zo suf bent geworden van het
studeren, dat je onmogelijk met hetzelfde
elan aan het schrijven begint. Voor „Tze
Tzu keizerin van China” heb ik een hele
Chinese muur van boeken om me heen
gebouwd. Die boeken heb ik encyclope
disch gebruikt. Alleen iets opgezocht als
ik het nodig had. Als ik dat allemaal van
tevoren had gedaan had ik geen zin meer
gehad om het boek nog te schrijven”.
aan een jeugdboek, dat speelt na de
overweldiging van Java door de Japan
ners”.
AMSTERDAM (ANP). Het waren
huis Vroom en Dreesmann koopt gram
mofoonplaten en cassettes buiten de pla
tenindustrie om. Het risico, dat daartus
sen opnamen zitten waarvoor geen rech
ten zijn betaald (zogenaamde „witte”
opnamen) is groot. Als het bedrijf dat
risico neemt, moet het bedrijf ook de
consequenties aanvaarden.
Wespetheater. Vanavond om half acht
begint op de Grote Markt in Haarlem een
toneelvoorstelling van het Wespetheater.
Gespeeld wordt Het geheime liefdesleven
van mevrouw Rozeman. Deze
Controleurs van de Stemra vonden in
mei en juni van dit jaar cassettes met
muziek van Elvis Presley in het Amstel-
veense filiaal van het bedrijf. De muziek
bleek overgenomen van andere opna
men, zonder dat daarvoor rechten wa-
Waalse Kerk. Wim Hindrickx
bespeelt zaterdagavond (20 uur) het
Friedrichsorgel in de Haarlemse Waalse
Kerk op het Begijnhof. Hindrickx, die
doceert aan het Arnhems
conservatorium, studeerde in Amsterdam
en Utrecht en volgde cursussen aan de
Zomeracademie bij Heiller en Tagliavini.
Zijn breed opgezette programma bestrijkt
werken van Hassler, Muffat, Van
Kerckhoven, Pachelbel en twee koralen
van Bach. Daarna vervolgt hij met
composities van Walond, Boyce en Reger.
Kees Rosenhart. Tijdens de
Kunstmarkt aan de Spaarndamse
Westkolk geeft Kees Rosenhart
zaterdagmiddag een orgelconcert in het
Nederlands Hervormd Kerkje vanaf 15
uur. Hij speelt er werken van Haydn en
Mozart.
Openluchttheater. Piers Hayman en
John Kuiper, een vriendelijk folkduo uit
deze regio, geven zaterdagavond een
concert in het Bloemendaalse
Openluchttheater. Gevoelige balladen,
tedere easy-listening en fris gitaarspel
Teylers Museum. Anton de Beer brengt
zondagmiddag (15 uur) in de Aula van het
aan het Spaarne gevestigde Teylers
Museum te Haarlem een programma van
oude en nieuwe muziek op het 31-toons
Fokkerorgel ten gehore. Hij speelt onder
meer werken van Sweelinck, Badings en
van hemzelf.
van de zeventiende eeuw die populair
waren in Frankrijk.
Gemeentelijke Orgelconcerten. De
Belgische organist Jozef Sluys brengt
tijdens het gemeentelijk orgelconcert op
dinsdagavond (20 uur) werken van
Cornet, Van den Kerckhoven, Böhm en
Bach (onder meer Toccata in F) ten
gehore.
De Haarlemse organist Marco Bij de
Vaate vervult de gemeentelijke
orgelbespeling volgende week
donderdagmiddag in de Grote of St.
Bavokerk, aanvang 15 uur. Hij speelt
werken van Pachelbel, Walther, Bach en
een improvisatie van eigen hand over
psalm 65.
Voorafgaande aan het concert is een
beiaardbespeling te horen van Rien
Ritter, stadsbeiaardier van Delft, Leiden,
Rijswijk en Alphen.
zelfgemaakte produktie van
Wespetheater gaat over het leven en
werken binnen een
amateurtoneelvereniging. Het gezelschap
geeft daar een eigen humoristische visie
op.
De voorstelling heeft plaats in het kader
van de zomerstraatactiviteiten van de
gemeente Haarlem.
ren betaald. In het geding eist STEMRA,
samen met ondermeer de Vereniging
van Platenproducenten en importeurs,
dat het warenhuis wordt verboden „Wit
te” platen of cassettes in voorraad te
hebben, op straffe van een dwangsom
van vijfduizend gulden per overtreding.
Er worden in Nederland op grote
schaal „witte” platen en cassettes ver
handeld, zei mr. Engels. Hiertegen moet
worden opgetreden. Hoewel eerder eni
ge kleine handelaren in „witteU opna
men zijn gevonnist, is een uitspraak te
gen het bedrijf van groot belang, gezien
het marktaandeel (15 procent) van het
grootwinkelbedrijf in de Nederlandse
platenhandel, aldus de advocaat.
Jean Guillou. Evenals vorig jaar komt
ook deze zomer de Franse organist Jean
Guillou voor een concerttoemee naar ons
land, tijdens welke hij vrijdagavond (20
uur) de Haarlemse Grote of St. Bavokerk
zal aandoen. Op het Müllerorgel zal de
beroemde musicus werken van Bach,
Mozart en Brahms ten gehore brengen,
alsmede improviseren op een door het
publiek te vervaardigen thema.
Guillou, die verbonden is aan de St.
Eustache te Parijs als vast organist, komt
naar ons land onder auspiciën van de
Stichting tot Bevordering der Orgelkunst.
Over de improvisatiekunst, waarin hij een
bijzonder grote reputatie heeft
opgebouwd, houdt Guillou er
uitgesproken meningen op na. Hij vindt
dat er tegenwoordig m het algemeen te
weinig contrapuntisch wordt gespeeld.
Het improviseren is hem allemaal teveel
op de accordiek en op het laten horen van
kleuren gericht. „Het is ook heel moeilijk
om een goede fuga op te bouwen in je
improvisatie. Dat moet geleerd worden”.
Jean Guillou is in 1930 in de Haarlemse
jumelagestad Angers geboren. Hij was op
twaalfjarige leeftijd al werkzaam als
organist in zijn geboorteplaats. De
belangrijkste leraar voor zijn vorming is
Marcel Dupré geweest. Van hem zal hij in
Haarlem verschillende werken spelen. En
Messiaen niet te vergeten. Maar Guillou
neemt, met alle respect, overigens wel
afstand van zijn leraren. Hij heeft zelfs
wel kritiek op zijn leraren, maar, zo is hij
van mening, het interpreteren is toch een
kunst die je jezelf moet bijbrengen.
Jean Guillou staat niet alleen als
organist bekend, hij is ook componist. Zo
schreef hij onder meer een monodrama
voor mezzo-sopraan en orkest, getiteld
Judith, de Symphonie Initiatique voor
drie orgels en drie Concerto’s voor orgel
en orkest, waarvan het tweede is
uitgevoerd door de Philharmonie van
Leningrad.
Componeren en bewerken zijn
activiteiten die hun nut ook afwerpen
voor zijn interpretatie, vindt Jean Guillou.
Er dienen namelijk bij voortduring
onverwachte problemen te worden
opgelost en daarbij doe je als organist
ervaringen op, die uiterst bruikbaar zijn
voor het interpreteren. Je leert namelijk
van veel technieken niet alleen het hoe,
maar ook het waarom.
Aldus Jean Guillou, die in elf dagen
acht concerten in ons land zal geven.
Charles de Wolff. In de serie
zomeravondconcerten die onder
auspiciën van de Stichting Orgelcentrum
in de Grote Kerk te Noordwijk-Binnen
wordt gegeven, speelt vrijdagavond de
bekende organist Charles de Wolff. Het
programma dat door hem zal worden
uitgevoerd is geheel aan Bach gewijd en
omvat de Fantasie en fuga in g,
Preludium en Fuga in G, Sonate in C,
Preludium en Fuga in d en Preludium en
Fuga in A. Daarnaast brengt De Wolff
enkele bekende koralen ten gehore.
Aanvang 20 uur.
Frans Halsmuseum. In het Frans
Halsmuseum zal zaterdagavond tijdens
de avondopenstelling tussen 20.30 en 22.30
uur muziek worden gemaakt door Hugo
Naessens, counter-tenor en de luitist
Willem Mook. Zij brengen een
programma van liederen uit de 15e tot en
met de 17e eeuw ten gehore. Een bijzonder
onderdeel daarbij vormen vier „airs de
cour”, wereldlijke literatuur uit het begin
AMSTERDAM. De Stadsschouw
burg aan het Leidseplein krijgt in de
maand augustus een speciaal internatio
naal samengesteld programma. De acht
produkties die daar zullen gaan, liggen
alle in de muzikale sfeer.
20
co
co
en
(D
■fr Johan Fabricius: „We moeten goed begrijpen dat Molukkers een heel ander gevoelsleven
hebben met een andere moraal, andere opvattingen over leven, dood en recht"
„Zojuist hoorde ik, dat de musical naar
mijn boek „Het meisje met de blauwe
hoed” in augustus voor de derde keer
wordt herhaald. Dat was een van de boe
ken die in Nederland speelde. Die rolbe
zetting was erg goed, maar de musical-
vorm ligt me niet. Het onderbreken van de
handeling voor het zingen van een liedje
verdraag ik slecht. Destijds in die film
naar het boek moest zo nodig de revueko-
miek Lou Bandy de hoofdrol spelen.
Daarmee was de intimiteit weg”.
„Misschien lijkt het erop alsof ik de
boeken uit mijn mouw schud. Zo is het
niet. Het betekent werken, hard werken.
Het is mijn bedoeling dat het zo natuurlijk
mogelijk klinkt, het moet vloeien. Soms is
er wel eens een stuk dat ineens raak is,
maar meestal betekent het ploeteren. Mijn
manuscripten zijn zo doorploeterd en be
plakt, dat de uitgever voor een klein boek
je een dikke stapel papier krijgt”.
„Het onderscheid tussen literatoren en
vertellers spreekt mij niet aan. In Enge
land bestaat het niet. Als je figuren op
roept uit je verbeelding dan is dat vertel
len. Er zijn illustere voorbeelden van ver
tellers als Dickens en Simenon. Ik heb ne
nooit in die discussie gemengd. Ik schrijf
liever”.
Voor dat interview met Tony van Verre
ben ik tweeëneenhalve dag bij hem thuis
in Middelburg aan het woord geweest.
Vertel maar, zei hij. Alles is op banden
gezet en daar maakt hij een selectie uit
voor de uitzendingen. Het schijnt inder
daad iets heel bijzonders te zijn om tach
tig jaar te worden. Shaw zei altijd: als je
beroemd wilt worden moet je zien dat je
heel oud wordt. Van mijn uitgever Leo
pold herinner ik mij de uitspraak: Geef
Johan een sinaasappelkistje en hij
schrijft. Dat is nog steeds zo. Vanaf de tijd
dat ik als oorlogstekenaar in de Eerste
Wereldoorlog verhalen ben gaan schrij
ven, die in „De Gids” werden gepubli
ceerd, heb ik altijd geschreven en ik zal
het blijven doen zolang ik kan”.
zullen elkaar daarbij afwisselen. Aanvang
20 uur.
O!
Op de 12e volgt er een optreden van Gisela
May en Alfred Müller, die samen een
repertoirekeuze doen uit werk van Bertolt
Brecht. Op 13 augustus treden Les Frères
Jacques op. The Dutch Swing College
Band volgt op 16 augustus en op 17 en 18
augustus komt de Flamengogroep met
Paco Pena. Deutsch für Anfanger is de
titel van het satirisch getinte programma
waarmee het Münchener Lach- und
Schiessgezellschaft op 19 en 20 augustus
zal optreden. Tenslotte komt Amalia Ro
drigues met haar trio op 21 augustus.
Er is nog geen uiteindelijke beslissing
genomen maar aangenomen wordt dat
het beeld uiteindelijk waarschijnlijk te
recht zal komen in een museum als het is
schoongemaakt en hersteld.
John Kuiper, gitarist en componist, en Piers Hayman,
zanger, gitarist en tekstschrijver, spelen sedert 1974
jrtx samen toen ze voor een festival in de Teerling in
Haarlem samen een paar liedjes uitwerkten. Het ex
periment was een dermate succes dat ze besloten
door te gaan als een duo, waarna ze al spoedig een
vaste plaats bezetten op het Nederlandse folktoneel,
waarbij ze originele liedjes met sterke, onversierde
melodieën en heldere, gevoelige teksten speelden.
Volgens gemeentelijke bronnen lijdt het
bijna 2000 jaar oude standbeeld aan de
„bronsziekte”, een langzaam proces van
corrosie dat veroorzaakt wordt door lang
durige blootstelling aan vervuilde lucht.
ROME (AP). Het beroemde bronzen
standbeeld van Marcus Aurelius te paard
is sterk in verval en zal verwijderd moe
ten worden van het door Michelangelo
ontworpen Campidoglio-plein in Rome,
waar het 441 jaar lang gestaan heeft.
De gereduceerde plaatskaarten
(kassa openluchttheater ƒ5.
zijn verkrijgbaar bij onze kantoren
Telefonisch kunnen geen plaatskaarten worden gereserveerd
Dat betoogde mr. E. Engels, advocaat
van de muziekauteursrechtenorganisa-
tie STEMRA, tijdens een kort geding
tegen V. en D, dat woensdagmiddag
diende voor de vice-president van de
rechtbank in Amsterdam, mr. B.
Asscher.
Na „acht jaar overtuigde inzet” voor het
ontwerp van Petri en Van Dillen achtte de
commissie het niet meer mogelijk een
eventuele nieuwe opdracht te aan
vaarden.
DEN HAAG (ANP). Met de verwe
zenlijking van een monument voor Ko
ningin Wilhelmina is de gemeente Den
Haag nu even ver als tien jaar geleden.
Toen benoemde het ministerie van CRM
de commissie Nationaal Monument Ko
ningin Wilhelmina. Die commissie heeft
nu haar werkzaamheden voortijdig
beëindigd.
