Kardinaal
Opvallend gematigde rede Nyerere
Ottaviani
overleden
Kamerlid
Bolivia stellen
Weer acties
Israel in
Libanon
Situatie op Oost-Timor is wanhopig
achtergrond)
Baby overleeft
val uit flat
ultimatum
PLO wellicht bereid
tot erkenning Israel
Militairen in
beëindigt
hongerstaking
Officieel protest
DDR bij Roemenië
Kacker nu minister
van Justitie India
Tankwagenstaking
Italië teneinde
i
Boeren doodgeschoten
Houding VS tegenover PLO on veranderd”
3
19 7 9
BINNEN- EN BUITENLAND
AUGUSTUS
ZATERDAG
4
(Van onze redactie buitenland)
LOESAKA. De president van Tanzania, Julius Nyerere woord
voerder namens de vijf „frontlijnstaten” die onderdak verschaffen
aan de Rhodesische guerrillastrijders is gisteren op de topconferen
tie van de Gemenebestlanden in de Zambiaanse hoofdstad Loesaka
met een onverwacht gematigd voorstel over Zimbabwe-Rhodesië voor
de dag gekomen.
mars
rimers
and zijn
sdraaid,
omstige
er in de
1 stuks,
■en. Het
wveilin-
edeeld.
y
9
inker
zuim
aartje
krijgen
an vrij-
naam-
itie het
minder
WASHINGTON (Reuter). Een lid van de Palestijnse bevrijdingsbeweging
PLO heeft gisteren verklaard dat de PLO waarschijnlijk wel bereid is een VN-
resolutie waarin wordt gesproken van het bestaansrecht van Israel als een
staat in het Midden-Oosten, te aanvaarden.
(Van onze redacteur in Italië)
ROME. In Rome is gisteren op
88-jarige leeftijd kardinaal Alfredo
Ottaviani overleden. Ottaviani was
een van de markantste vertegen
woordigers van het voor-conciliaire
katholicisme.
Confrontatie op top
Loesaka blijft uit
sloeg
er. De
i auto
meter
zij de
is met
taken,
t en er
lange-
uit de
;n vre-
u, heb-
lemon-
VO en
as als
ar het
geves-
Bruns- I
•an een
kuststreek waren getrokken. Voorspeld
werd dat voor het einde van 1978 nog
eens 60.000 tot 80.000 lotgenoten dit voor
beeld zouden volgen.
Naar men aanneemt is het voor het eerst
in vele jaren dat het ene Oosteuropese
land officieel protesteert bij een ander.
Het persbureau van de DDR, ADN,
meldde dat Krolikowski de verwachting
had uitgesproken dat de Roemeense rege
ring de maatregel ongedaan zal maken.
Met ingang van 1 augustus kunnen Oost
europese toeristen in Roemenië alleen nog
benzine krijgen als zij betalen met bonnen
die zij met harde (westerse) valuta hebben
gekocht. Snel na de aankondiging van de
maatregel deed de regering in Boekarest
een concessie in die zin, dat tot 10 augus
tus de toestand blijft zoals die voor de
eerste van de maand was.
De opstellers van het ACFOA-rapport
zeggen geen idee te hebben van een
betrouwbaar dodencijfer. De situatie in
de bergen blijft aan het oog onttrokken
en de vraag is of, en zo ja hoeveel men
sen zich daar nog bevinden. Daarnaast
gaat de oorlog voort, al is dat op een
aanzienlijk kleinere schaal dan in 1978.
Tot nu toe is in verschillende publika-
ties een totaal dodencijfer gegeven van
ruim 100.000 sinds de komst van de
Indonesische troepen. Dit cijfer is gro
tendeels gebaseerd op evaluaties die de
voormalige Australische consul James
Dunn op gezette tijden heeft gemaakt.
zen de cijfers in het rapport op een
aantal dat de 200.000 kan benaderen.
Het Fretilin past nu nog voornamelijk
het strijdmiddel' toe van hinderlagen
langs grote doorgaande wegen.
(Van onze redacteur in Libanon,
Rinko Wilton)
BEIROET. Een Israëlische legereen
heid is gisternacht 15 kilometer diep op
Libanees territorium binnengedrongen.
Volgens een Israëlische woordvoerder
werden twee Palestijnse terroristenbases
bij Kaukaba aan de voet van de berg
Hermon aangevallen. Het gebied vlak bij
Kakaba staat onder controle van Noorse
en Nepalese eenheden van de VN-vredes-
macht in Zuid-Libanon (UNIFIL).
Door de aard van de Israëlische actie
een bliksemaanval in totale duisternis met
helikopters en via een sluiproute die niet
door VN-patrouilles wordt bewaakt
konden de Blauwhelmen niet tussenbeide
komen.
Volgens de Israëliërs zouden er zeven
Palestijnse guerrillastrijders zijn gedood
en veel wapens buitgemaakt. De PLO zegt
daarentegen dat slechts drie van hun strij
ders werden gewond en dat er aan Israëli
sche zijde ook slachtoffers waren.
De Israëlische aanval van gisteren was
de belangrijkste actie in Zuid-Libanon
sinds maart. De actie valt samen met
bijna onafgebroken beschietingen op
Zuid-Libanon door Israëlische artillerie
en de schutters van Israels lokale bondge
noot, de christen-milities van ex-majoor
Haddad. Deze beschietingen bereikten
gisteren overdag een hoogtepunt met een
vijf uur durende aanval op de Libanese
dorpen Hasbaya en Hasbani, waarbij de
granaten met een regelmaat van vijf per
minuut insloegen.
(Van onze redactie buitenland)
LIMA. Bij een gevecht met honder
den boeren heeft de politie in het noord
oosten van Peru zes boeren doodgescho
ten. De honderden agrariërs hadden een
coöperatieve boerderij bezet.
^an
ion
jen
ge-
ioft
de
ne-
len
•ten
zer-
/an
int-
de
s te
Medora
ijvende
t schip
-veld in
d Shell
zullen
'ulmar-
barrels
>lie per
van dit
nil j oen
•olgend
l.
(Van onze redactie buitenland)
NEW DELHI. De partijloze Sham
Nath Kacker is sinds gisteren minister
van Justitie in India. Hij volgt Raj Khanna
op, die donderdag na vier dagen minister
schap zijn ontslag nam. Khanna zei „niet
opgewassen te zijn tegen het harde leven
van een politicus”.
Neder-
lenees-
onder-
ïijibte-
opge
zet het
gulden
)or die
1 heeft
n zo’n
(Van onze redactie buitenland)
LA PAZ. De militaire autoriteiten in
Bolivia hebben laten weten dat zij aan de
macht zullen blijven als het Congres in de
hoofdstad La Paz niet voor morgen een
burger tot president kiest. De chef van de
generale staf, generaal Victor Castillo,
heeft dat gisteren laten weten. „Als het
Congres niet overeenkomstig onze wetten
de toekomstige president kiest, zullen wij
aan de macht moeten blijven,” aldus Cas
tillo.
sen
ne-
ies
lat
ne-
is.
de
ng
en,
ng
g”.
er
?e-
hn
iel
•ht
(Van onze redactie buitenland)
MARSEILLE. Een baby van 17
maanden heeft donderdag een val uit
een raam van een flat op de derde
verdieping overleefd. Een voorbijgan
ger wist het kind veilig op te vangen.
De baby, een meisje, klom op de
vensterbank en opende het raam toen
haar moeder beneden de was aan het
ophangen was. De voorbijganger, de
59-jarige Emile Pautasso was net uit
zijn auto gestapt toen hij een bloempot
naar beneden zag vallen. Toen hij op
keek om te zien waar die bloempot
vandaan kwam, zag hij de baby volgen.
Hij rende naar voren en kon het kind
veilig opvangen.
Het dodencijfer wordt, althans eniger
mate, weerspiegeld door de volgende
statistische gegevens. Bij een volkstel
ling door het diocees Dili (de hoofdstad
van Oost-Timor) in 1974 werd de totale
bevolking van het eiland op 688.771 ge
steld. Een telling in oktober 1978, waar
van het resultaat door een hooggeplaat
ste Indonesische veiligheidsfunctionaris
werd bekendgemaakt, kwam uit op een
totale bevolking van 329.271. Om met de
woorden van een kerkelijke bron te
spreken „waar zijn de andere
359.500? Zeker niet allemaal nog in de
bergen, buiten bereik van het Indonesi
sche bestuur”.
nog steeds buiten het land worden ge
smokkeld. Als deze brieven openbaar
worden gemaakt kan de identiteit van de
schrijver niet worden onthuld om zijn
veiligheid te waarborgen. Bewoners van
Oost-Timor, die erin slagen het land uit
te komen, hebben genoeg te vertellen
maar de meesten blijven liever zwijgen
uit vrees voor acties tegen verwanten die
zijn achtergebleven.
Het rapport is gebaseerd op informa
tie van een ACFOA-team dat begin dit
jaar een bezoek bracht aan Oost-Timor.
Een delegatie van elf buitenlandse am
bassadeurs en enkele journalisten
bracht vorig jaar september een bezoek
aan het eiland, onder het toeziend oog
van de huidige minister van Buitenland
se Zaken van Indonesië Mochtar Koe-
soemaatmaja. De ambassadeurs kregen
te horen dat 125.000 mensen naar lager
gelegen gebieden waren gekomen en dat
zo’n 30.000 van hen in een verschrikkelij
ke toestand verkeerden. Ziektes als cho
lera, malaria, tuberculose en vergevor
derde ondervoeding hadden drastisch
om zich heen gegrepen. Glen Shortcliff,
de Canadese ambassadeur, sprak van
een „wanhopige toestand, in veel geval
len sterven ze /van de honger, ze zijn
hopeloos ziek, ze hebben uiterst drin
gend hulp nodig voedsel, kleding,
fundamentele medische behandeling.”
ide en
•n het
.eamy-
innen- i
>beerd
Uit kerkelijke bronnen werd eind vorig
jaar gemeld dat tot augustus 1978 naar
schatting 50.000 mensen uit lijfsbehoud,
vanuit de bergen naar het laagland en de
Daarnaast is uit vele bronnen geput,
zoals de Timor Information Service in
Melbourne en de verslagen van James
Dunn, de voormalige Australische con
sul op Oost-Timor, die, naast de kennis
die hijzelf heeft opgedaan, veel gesprek
ken heeft gevoerd met vluchtelingen van
Oost-Timor.
Nyerere riep op tot het houden van
verkiezingen onder internationaal toe
zicht, de afkondiging van een staakt-het-
vuren en de opstelling van een nieuwe
grondwet, die de blanke minderheid in
Rhodesië nog relatief veel invloed laat.
Ook drong hij aan op de vorming van een
speciaal Gemenebestfonds om blanken,
die niet onder een volledig zwart meerder-
heidsbewind willen leven, „uit te kopen".
Nyerere en de Britse premier mevrouw
Margareth Thatcher riepen alle betrok
ken partijen op nog voor 15 november een
speciale conferentie over Rhodesië te hou
den. Thatcher, die aan hevige kritiek
blootstond vanwege haar vergoelijkende
houding tegenover de Rhodesische rege
ring onder bisschop Avel Muzorewa, deed
in haar toespraak de plechtige belofte dat
Groot-Brittannië spoedig met nieuwe
voorstellen zal kofnen. Er leek eriige coör
dinatie te zitten in de toespraken van
Nyerere en Thatcher. Desondanks zei de
eerste dat er nog geen aanleiding was om
de guerrilla-oorlog te beëindigen, terwijl
de Britse premier zei niet te kunnen gelo
ven „dat er iets is dat het volk van Rhode
sië verdeelt dat de moeite waard is bom
men en geweren te gebruiken om mannen,
vrouwen en kinderen te doden of te ver
minken, of dat de ellende van honderddui
zenden in vluchtelingenkampen recht
vaardigt”.
De aanvankelijk verwachte confronta
tie tussen de Britse regeringsleidster en de
leiders van de frontlijnstaten, is voorals
nog uitgebleven. Aan de vooravond van
de conferentie leek Groot-Brittannië nog
bereid te zijn de regering van Moezorewa
te erkennen in ruil voor een aantal wijzi
gingen in de grondwet en verwijdering uit
de regering van de rebelse ex-premier lan
Smith. Als bijzonder hoopvol wordt in
Loesaka ook het feit gezien dat Joshua
Nkomo de leider van het Patriottisch
Front dat de bestrijdingsbewegingen ZA-
NU en ZAPU bundelt via bemiddelaars
heeft laten weten dat hij bereid is tot een
gesprek met de Britse minister van Bui
tenlandse Zaken, Lord Carrington. Car
rington heeft inmiddels laten weten dat
hij zeker met Nkomo wil praten.
Waarnemers in Loesaka menen dat men
voorlopig nog ver af is van een compromis
over Rhodesië. Vooral de komende 24 uur
worden als kritisch beschouwd voor de
vraag of de conferentie al dan niet een
doorbraak oplevert. Nyerere meent dat
zijn voorstellen zeker tot een internatio
naal aanvaardbare oplossing moeten kun
nen leiden, maar het wachten is nog op
voorstellen van Britse zijde. In de villa
van president Kenneth Kaoenda van
Zambia, de gastheer van de conferentie
gangers, wordt dit weekeinde naarstig ge
zocht naar een uitweg. Bij deze vertrou
welijke gesprekken zijn behalve Kaoenda,
Nyerere en Thatcher ook een aantal ande
re politici betrokken; de Indiër Shridatch
Ramphal, die secretaris is van het Geme
nebest, Joe Clark, de minister-president
van Canada en de premier van Australië,
Malcolm Fraser. In de wandelgangen van
de conferentie wordt er op gewezen dat
verschillende zwarte leiders een overwin
ning in het Rhodesische vraagstuk be-
langrijker vinden dan het voortbestaan
van het Gemenebest, maar ook dat een
eenzijdiger beslissing ten gunste van het
Patriottisch Front er alleen maar toe zal
leiden dat de strijd in Rhodesië wordt
verhevigd.
OOST-BERLIJN (CPA/Reuter). De
DDR heeft gisteren officieel tegen de re
cente Roemeense maatregelen op het ge
bied van autobrandstof geprotesteerd. De
eerste plaatsvervangend minister van
Buitenlandse Zaken, Herbert Krolikows
ki, noemde het Roemeense optreden in
een gesprek met de zaakgelastigde Con
stantin Georgescu een „ernstige schen
ding van tussen Oost-Berlijn en Boekarest
gesloten overeenkomsten en verdragen.”
van de VS tegenover de Palestijnse bevrij
dingsorganisatie PLO ongewijzigd blijft.
Mondale verklaarde dat in een vraagge
sprek voor de Israëlische televisie.
Mondale zei dat de verklaring die presi
dent Carter over dit onderwerp heeft af
gelegd, verkeerd is geïnterpreteerd. De
Amerikaanse vice-president ging nader in
op de vergelijking die Carter heeft getrok
ken tussen de PLO en de groeperingen in
de VS die strijden voor gelijke burger
rechten voor blank en zwart.
President Carter, aldus Mondale, heeft
volstrekt geen relatie willen leggen tussen
deze groeperingen in de VS en de PLO. De
Amerikaanse politiek tegenover de PLO
blijft ongewijzigd. „We hebben het al zo
vaak gezegd en ik herhaal het nu weer: we
zullen geen contact leggen met de PLO
zolang deze organisatie niet resolutie 242
van de VS aanvaardt en het bestaansrecht
van Israel niet erkent”.
(Van onze redactie buitenland)
ROME. De Italiaanse tankwagen
maatschappijen hebben hun staking gis
teren beëindigd. Na bemiddeling van re
geringswege hebben de maatschappijen
overeenstemming bereikt met de oliecon
cerns. Hoewel de staking maar twee da
gen heeft geduurd, bleek dat voldoende
om de toevoer van benzine volledig te
blokkeren. Benzinestations kwamen
droog te staan en er vormden zich lange
rijen voor pompen die wel open waren.
Ook kwam het tot vechtpartijen tussen de
wachtende automobilisten. De staking
was begonnen om hogere vervoersprijzen
af te dwingen.
Berichten over de humanitaire situatie
op Oost-Timor tijdens het afgelopen
jaar betreffen voornamelijk een pro
bleem: het opduiken van tienduizenden
mensen uit de bergstreken en de wou
den, op zoek naar voedsel en medicijnen.
Sinds de invasie van Oost-Timor op 7
december 1975 door het Indonesische
leger, is accurate en betrouwbare infor
matie over de gebeurtenissen op het
eiland nauwelijks beschikbaar geko
men. Van de tijd van de invasie tot
medio september 1978 was de meest
regelmatige informatiebron vanuit
Oost-Timor de berichtgeving van het
Fretilin, het bevrijdingsfront van Oost-
Timor. Gedurende die periode ver
scheen ook een toenemend aantal niet-
Fretilin-berichten, voornamelijk in de
vorm van naar buiten gesmokkelde brie
ven. In algemene termen bevestigden
deze niet-Fretilin-berichten de bood
schappen van het Fretilin.
Verklaringen van de Indonesische re
gering over de ontwikkelingen op het
eiland, gecombineerd met de succesvolle
buitensluiting van onafhankelijke waar
nemers, journalisten en hulporganisa
ties, hebben vaak gediend om de feitelij
ke situatie te verhullen. De Indonesische
regering, zo staat in het rapport, heeft
bewezen de meest onbetrouwbare infor
matiebron te zijn. De aanzet tot die onbe
trouwbaarheid werd al gegeven met de
stelling van de toenmalige minister van
Buitenlandse Zaken Adam Malik, dai'ter
geen sprake was van een Indonesische
inval. Achtereenvolgende Australische
regeringen, wier stem in Jakarta niet
zonder meer wordt genegeerd, hebben
verkozen hun uitgebreide kennis van de
ontwikkelingen op Oost-Timor voor zich
te houden.
De stand van de informatievoorzie
ning is momenteel nog ongewijzigd.
Oost-Timor blijft gesloten voor onafhan
kelijke waarnemers. Brieven met details
over het leven op het eiland, over de
militaire gebeurtenissen enz. moeten
In brede lijnen was de situatie in de
eerste maanden van dit jaar een kopie
van de tweede helft van 1978. Uit kerke
lijke bronnen werd in februari gemeld
dat „praktisch al degenen die zich in de
wouden en heuvels hadden verstopt,
naar beneden zijn gekomen.” Maar in
een bericht van april heette het dat „Nog
steeds elke dag mensen binnenkomen, in
zeer bedroevende staat, praktisch naakt
en op sterven na dood Hoewel de
schattingen over het aantal Oosttimore-
se vluchtelingen, dat hun toevluchtsoor
den op deze wijze heeft verlaten, in de
verschillende bronnen uiteenlopen, wij-
(Van onze redactie buitenland)
Tienduizenden mensen op het
door Indonesië ingelijfde eiland
Oost-Timor leven onder uiterst tra
gische omstandigheden. In de twee
de helft van 1978 en het begin van
dit jaar zijn ze opgedoken uit de
bergstreken en het oerwoud, waar
ze op de vlucht voor de Indonesi
sche troepen een veilig heenkomen
hadden gezocht. Hun situatie wordt
omgeschreven als „wanhopig, in
zeer slechte lichamelijke conditie en
dringend hulp behoevend in de
vorm van voedsel, medicijnen en
kleding”. Door ondervoeding en
ziekte sterven er dagelijks vele tien
tallen, waardoor het totale doden
cijfer op het eiland sinds de Indone
sische militaire actie ver boven de
100.000 moet zijn gekomen.
Dit blijkt uit een rapport over Oost-
Timor van de ACFOA (Australian
Council for Overseas Aid), een Australi
sche katholieke hulpverleningsorganisa
tie, waaronder een aantal oecumenische
ontwikkelingsinstellingen ressorteert.
Justitia et Pax-Nederland heeft een
exemplaar van het rapport in handen
gekregen. Het rapport is opgesteld om
dat, na bijna vier jaar van ontberingen
voor het volk van Oost-Timor, weinig
bekend is van de tragedie die zich in dat
land voltrekt. Het rapport spreekt van
een situatie waarin „een oplopend do
dencijfer een algemeen verschijnsel lijkt
te zijn in alle dorpen van Oost-Timor. Er
sterven nu nauwelijks nog mensen door
kogels, maar door honger en ziekte”.
(Van onze redactie buitenland)
PARAMARIBO. Het Surinaamse Ka
merlid Henk Herrenberg van de oppositi
onele VDP, heeft zijn hongerstaking die
hij woensdag begon, gisteren beëindigd.
Herrenberg ging in hongerstaking om,
zoals hij zei, „de aandacht van de bevol
king te vestigen op de parlementaire crisis
in het land”.
Hij verwijt de regering Arron dictatori
aal gedrag. Ook is Herrenberg van me
ning, dat de besluiten die het parlement de
afgelopen maanden heeft genomen on
wettig zijn. Die besluiten zijn namelijk
genomen in afwezigheid van de oppositie.
Volgens Zahdi Tarazy, het hoofd van de
delegatie waarnemers van de PLO bij de
VN, wordt er gewerkt aan een discussie
stuk hierover.
Dit discussiestuk bevat vier belangrijke
punten: Zelfbeschikkingsrecht voor de
Palestijnen; het recht van de Palestijnen
op een eigen land; het recht naar het eigen
land terug te keren en op financiële com
pensatie wanneer de Palestijnen niet te
rug willen keren. In het stuk wordt ge
sproken van een onafhankelijke Pales
tijnse staat.
Verder komt in het werkdocument reso
lutie 242 van de VN aan de orde, waarin
het recht van Israel wordt erkend om in
vrede te leven en Israel de verplichting
wordt opgelegd zich terug te trekken uit
de bezette gebiedsdelen.
Overigens heeft vice-president Mondale
van de VS gisteren gezegd, dat de politiek
Prenier Thatcher van Groot-Brittaniè en president Nyere van Tanzania klinken elkaar toe op een banket in Loesaka. aangeboden door gastheer
Zambia
Opgegroeid in de Romeinse curie, kreeg
hij bekendheid als pro-prefect (d.w.z.
waarnemend prefect) van het Heilig Offi
cie, de Romeinse instantie die moest wa
ken over de zuiverheid van het geloof in
de hele kerk en waarvan de paus zelf als
prefect aan het hoofd stond. In die hoeda
nigheid was hij verantwoordelijk voor ve
le vermaningen, veroordelingen en ande
re repressieve maatregelen tegen moder
ne theologen, met name in Frankrijk,
maar ook in Nederland, waar een beroem
de inquisitiereis van zijn naaste Neder
landse medewerker Sebastiaan Trop een
aantal illustere slachtoffers eiste als
Duynstee, Steur en Terruwe.
Hij nam actief deel aan de voorberei
ding van de documenten voor het tweede
Vaticaans concilie, die in de eerste zitting
van die bisschoppenvergadering met
meerderheid van stemmen van tafel wer
den geveegd. Het was zijn eerste grote
nederlaag, die zich in de verdere loop van
het concilie steeds duidelijker ging afteke
nen. Hij bleef zich met hand en tand
verzetten tegen wat hij beschouwde als de
nieuwlichterij van de conciliemeerder-
heid. Met name het decreet Lumen Genti
um over de kerk, met zijn nadruk op de
bisschoppelijke collegialiteit, en het docu
ment over de gewetensvrijheid tastten in
zijn ogen de traditionele leer van de kerk
tot in de wortels aan. Toch bleef hij zich
beschouwen als de „carabiniere” of poli
tieagent van de kerk, zoals hij in die jaren
aan een Italiaans weekblad verklaarde.
Zijn taak was, zo zei hij, het bewaken van
de geloofsschatten, en het maakte voor
hem geen verschil of daar nu veranderin
gen in waren gekomen.
Niettemin bleef hij zich na het concilie
inzetten voor een zo nauw mogelijke uit
leg van de daar goedgekeurde documen
ten en hield hij niet op te waarschuwen
tegen de in zijn ogen gevaarlijke ontwik
kelingen in de na-conciliaire theologie.
Toen paus Paulus VI besloot aan kardina
len boven de tachtig de deelname aan de
pauskeuze te ontzeggen, liet Ottaviani nog
een krachtig protest horen. Ook nadat hij
zich in 1968 had teruggetrokken uit zijn
curie-activiteiten, bleef hij een aanzienlij
ke invloed uitoefenen binnen de kring van
conservatieve curiekardinalen, die zich
met name bezorgd maakten over de oecu
menische ontwikkelingen en de diploma
tieke toenadering van het Vaticaan tot de
communistische landen van Oost-Europa,
paus Paulus’ zogenaamde „Ostpolitiek”.
Ook werd hij beschouwd als een van de
Romeinse beschermheren van de ex-
treem-conservatieve Franse bisschop
Marcel Lefèbvre, aan wie hij overigens
nooit openlijk bijval betuigde, sinds deze
in botsing was gekomen met paus Paulus
VI.
De laatste jaren bracht kardinaal Otta
viani, nu geheel blind en niet meer in staat
zich buitenshuis te begeven, door in de
afzondering van zijn appartement op de
bovenste verdieping van het Heilig Offi-
cie-gebouw, een onzichtbare, maar voor
iedereen voelbare vermanende aanwezig
heid. Met hem is een van de laatste, en
vechtlustigste, vertegenwoordigers van de
oude Romeinse garde heengegaan.
