amsterdam
Spetters
Jong talent in
haarlem
Amerikanen lovend over
Soldaat van
Oranje
Prova d’Orchestra, collectieve verwarring die beangstigt
Reeks kritische grappen op filmindustrie in Silent Movie
Hauer openbaring
ook met vermicelli
over z’n kop
Badplaatsje
Schurken
Vergetelheid
Boeiende reprises
FILM
13
19 7 9
VRIJDAG
1 O
AUGUSTUS
Charles Boost
ooooOöOOOOOOOODaaannnDnnnnnnnaonnnnnnnnnn
*OQooaQQOcjoaaQDoac)QDDaaDaDaaaDaaaaanaaaaaaaaoaaoo
Onlangs werd in het Amsterdamse Studio K (boven Kriterion) een
reprise gegeven van „Giulietta degli Spiriti”, een film uit ’65 over een
labiele vrouw, gespeeld door Giulietta Masina, echtgenote van Fellini,
die de film uiteraard geregisseerd had. De vertoning was waarschijn
lijk bedoeld om ons aan het bestaan van de Italiaanse filmer te
herinneren die na „Casanova” uit 1976 weinig meer van zich had laten
horen, maar nu toch weer in Cannes een nieuwe produktie presenteer
de waarover vooral in de Italiaanse en Franse pers uitvoerig gediscus
sieerd werd.
De enige „echte” première voor
Haarlem is deze week te vinden in
Luxor dat „De Dief van Bagdad” op
het programma heeft genomen, een
film die pas een maand in ons land
rouleert Voor de filmkenners is „The
Thief of Bagdad” onverbrekelijk ver
bonden aan de naam Douglas Fair
banks sr. (1883-1939), de acrobatische
gentleman die vooral in het avontuur
lijke genre uitmuntte en natuurlijk
ook als echtgenoot van Mary Pick
ford veelvuldig in de publiciteit
kwam.
Politiek pamflet van
Frederico Fellini
•Ar De repetitie wordt in een mist van stof en kalk voortgezet in Fellini's Prova d’Orchestra.
Dief van Bagdad mist de zwier
if de
Dom DeLuise, Marty Feldman en Mel Brooks in Silent Movie.
bij
Hing
Aan de nu vertoonde versie (de derde of
vierde keer dat het sprookje verfilmd
werd) is veel zorg besteed. Regisseur was
Clive Donner, Ustinov is een gezellig dik
ke kalief, Marina Vlady is van de partij en
Roddy McDowall is een behendige en
snelle dief en tegelijk beschermer van de
prins die op Vlady uit is. De film mist de
zwier en tegelijk het geloof in het sprook-
partij voluit en weet niet van ophouden
zodat de dirigent een pauze inlast. Maar
die ingreep geeft geen oplossing. Als de
repetitie hervat wordt breken er links en
rechts protesten los, men weigert naar de
dirigent te luisteren, hij wordt zelfs tijde
lijk vervangen door een enorme metro
noom, begint onderlinge ruzies, schrijft
obscene en oproerige slogans op de heilige
muren van de grafkelder, in één woord de
revolutie is uitgebroken. Barsten die
spontaan in de muren ontstaan en een
groot gat dat een ijzeren bal veroorzaakt
in een der zijkanten van de kapel doet het
lawaai verstommen. De ruimte is nu met
stof en neervallend puin gevuld en er
heerst een angstige spanning of de vernie
ling een afbraak van de crypte verder zal
gaan. Maar als alles rustig blijft en het
stof is opgetrokken nemen de musici aar
zelend hun plaats weer in en voegen zich
gehoorzaam onder het gezag van de diri
gent die nu de rollen omdraait.
Nu hij ziet dat de revolutie bezworen is,
stopt hij de muziek en doet een scherpe
uitval naar zijn orkest waarbij hij zich
steeds kwader maakt en tenslotte in een
onverstaanbare en hysterische toon ver
valt waarin Duitse klanken doordringen
zodat herinneringen aan nazi-redevoerin-
gen worden opgeroepen.
In die sfeer einigt „Prova d’Orchestra”
en er zijn critici die dat slot uitleggen als
een soort roep om een sterke man in Italië,
wat in verband met Fellini een beledigen
de en onzinnige uitleg is, even onzinnig als
Fellini’s waarschuwing vooral niets ach
ter zijnUülm te zoeken. Later verklaarde
hij in het algemeen: „De film stelt een
situatie van collectieve verwarring voor,
een verwarring die beangstigt, zodat men
tot een georganiseerde waanzin overgaat:
en dat is nu juist een dictatuur Indien
dit orkest symbolisch Italië voorstelt dan
zullen zij die er wonen rondom hen zoveel
vrees zien en binnen in zich een zo grote
angst voelen dat zij de behoefte voelen op
hun manier een angstkreet te doen horen
in de noodzaak een evenwicht te hervin
den om een totaal verval te ontkomen.
Een verval dat de film niet aankondigt,
maar ook niet tot de onmogelijkheden
rekent, alleen maar vreest”.
Dus toch een politiek pamflet! Waaraan
trouwens niemand zal twijfelen die de
film ziet. Zonder dubbele bodem is „Pro
va d’Orchestra” een te magere anecdote.
Maar als men naar de film kijkt met de
door Fellini uiteindelijk erkende politieke
achtergrond in het achterhoofd, zal dub
bel geboeid raken door de wijze waarop
Fellini een politieke situatie in allerlei
nuances gestalte geeft. De onschuldige
inzet, het rumoerig entree van de orkestle
den, de arrogantie waarmee ze (zoge
naamd geïnterviewd door de televisie) de
belangrijkheid van hun instrument en
hun individuele dominerende rol in het
geheel benadrukken, hun weigering om
zich te onderwerpen aan de dictatuur van
de dirigent en daar tegenover hun per
soonlijke vrijheid om muziek te maken
opeisen, de uiteindelijke onderwerping
aan het gezag van de dirigeerstok als de
dirigent, maar een grote bek opzet.
Met die wetenschap uitgerust kan men
zich op een relativerende manier amuse
ren met wat zich in wisselende stemmin
gen afspeelt in de catacomben van een
klooster waar zo maar een orkest repe
teert. En ieder kan zich dan bezig houden
met de vraag welk land in deze metafoor
bedoeld wordt. Waarbij Italië als ant
woord wel de meeste kansen maakt.
zijn hem al voorgegaan, maar Jonathan
Cross die als codenaam „Jaguar” draagt
overtreft dit tweetal in list en kracht zon
der dat hij daarbij met mysterieuze mach
ten werkt. Hij doet alles zogezegd met de
blote vuist. Het enige ceremonieel voor hij
een opdracht begint, is een soort zonne
dans op een bergtop, een dans met het
gezicht naar de zon waarbij hij enige
karate-achtige gebaren met armen en be
nen maakt die hem als het ware op moe
ten laden.
Als zijn vriend en mede-vennoot in het
begin van de film bij een bepaalde actie de
dood vindt en Jaguar later hoort dat een
zekere Estaban de schuldige is, gaat hij op
jacht naar de schurk, wat hem naar de
bananen-republiek Santa Fortuna voert
en verder naar Brazilië, Hong Kong, Ma
drid en Macao. Want Estaban staat na
tuurlijk aan met hoofd van een giganti
sche internationale narcoticabende. Ten-
(Van onze kunstredactie)
NEW YORK. Als het aan filmcriticus
David Ansen van het toonaangevende
Amerikaanse weekblad Newsweek ligt,
gaat de Nederlandse film Soldaat van
Oranje van Paul Verhoeven in de Ver
enigde Staten een gouden toekomst tege
moet. In Newsweek van deze week krijgt
„Soldier of Orange” een pluim opgesto
ken zoals die zelfs maar zeer sporadisch
aan Amerikaanse films van goede kwali
teit worden uitgedeeld. Niet alleen de
regie van Verhoeven oogst uitbundige
lof, ook Rutger Hauer wordt bewierookt
op een manier die zijn filmplannen voor
de toekomst haast zeker werkelijkheid
zullen doen worden.
Newsweek noemt Rutger dé openbaring
van de film. „Met zijn blonde haar en
blauwe ogen zet hij een klassiek roman
tisch profiel neer”, schrijft Ansen. En:
„als een onbekend acteur zijn entree kan
maken met vermicellisoep die over zijn
kaal geschoren kop loopt en er dan nog
„Same Time next Year” in Calypso is
een kleine comedie over twee getrouwde
mensen die elkaar in een badplaatsje le
ren kennen, met elkaar naar bed gaan en
afspreken deze ceremonie ieder jaar op
dezelfde tijd en dezelfde plaats te herha
len. Bernard Slade die „Same time” voor
het toneel schreef en voor de film bewerk
te, weet aardige vondsten te halen uit deze
ongewone situatie, zodat het een genoeg
lijk blijspel wordt met een uitmuntende
rol van Ellen Burstyn als de vrouw en
Alan Alda als de man. Alleen is het wat
zwaar op de hand geregisseerd door Ro
bert Mulligan, een minder geschikte regis
seur voor dit soort frivole zaken die alleen
door luchtigheid gered kunnen worden.
„Jaguar lives” die deze week in Cineac
Damrak te zien is sluit zich aan bij het
genre van de fraai gebouwde, spier ge
bundelde helden die over uitzonderlijke
kracht beschikken en uitverkoren zijn de
wereld van eckele uitgesproken schurken
te verlossen. Superman en Spiderman
een zekere achterdocht tegen het groentje
uit de provincie en Coogan’s eigenmach
tig optreden bevordert niet bepaald de
wederzijdse samenwerking. Hij wordt de
eenzame jager op misdadig wild, een ech
te wildwest-situatie maar nu tegen een
achtergrond van wolkenkrabbers.
In de nachtvoorstelling van Palace kan
men kennis nemen van Mel Brooks’ „Si
lent Movie” waarin deze zelf een filmac
teur speelt die zijn „comeback” wil maken
in een film waarin niet gesproken wordt.
Met zijn assistenten Marty Feldman en
Dom DeLuise probeert hij dit idee te
verkopen aan een firma die op faillisse
ment staat en die alleen voor het plan te
De Newsweek-criticus heeft zich duide
lijk geen ogenblik verveeld bij Soldaat
van Oranje.” De film zit zo boordevol van
karakter, avontuur, intrigrerende morele
problemen en verrukkelijke humor, dat
de tweeëneenhalf uur omvliegen zonder
een saai moment”. Hij vindt het een schit
terend verhaal, „een feestmaal van acht
gangen dat je hongerig maakt naar meer”.
je, wat een voorwaarde is om in dit genre
geloofwaardig voor het publiek te wor
den, maar het bezit voldoende avontuur
en genoeg tovertrucs om een publiek te
amuseren en bezig te houden.
Wat de Amerikaan bijzonder trof is de
ruime opzet van het filmverhaal dat de
kijker in staat stelt zowel de innerlijke
kwellingen van de verrader te begrijpen,
als de manier waarop hoofdrolspelers
Hauer en Krabbé en een student, een
vriendin en a-politieke kroegtijgers veran
deren in antifascistische helden.
Deze week zijn de opnamen begonnen voor de nieuwe speelfilm Spetters van Paul Verhoeven.
Verhoeven (midden voor) met camaraman Jost Vacano tijdens de eerste opname van de
hoofdrolspelers. Deze zijn vinr. Hans van Tongeren, Maarten Spanjer, Renee Soutendijk, Toon
Agterberg en Marianne Boyer.
vinden is als er acteurs met grote namen
in voorkomen. Het eerste deel van de film
bestaat dan ook uit pogingen van het
drietal om beroemdheden (die ook in per
soon optreden voor hun film te strikken.
En daarna krijgt men het resultaat te zien,
een woordloze film waarin de handeling
geanimeerd wordt en tussentitels verdere
uitleg geven. Een dwaze vertoning die
tegelijk een reeks kritische grappen op de
filmindustrie bevat.
Een andere bejaarde reprise vindt men
in de nachtvoorstellingen van Roxy waar
„Blow up” vertoond wordt, zoals bekend
de eerste Engelse film van de beroemde
Italiaanse regisseur Antonioni. Het gege
ven speelt zich af in Londen, in de wereld
van de mode-fotografie, en de handeling
komt op gang als een van deze studio-
fotografen bij opnamen in een park op
zijn uitvergroot negatief een moord in het
struikgewas ziet gebeuren. Een intrige
rende film van een der grote Italiaanse
filmers.
Zodat opnieuw de nachtvoorstellingen
het beste deel van het bioscoopprogram-
ma bepalen.
tussen broertje Victor en de worstelkam
pioen van de buurt, „Big Glory”, een
zwarte driehonderdponder, wedstrijden
waarbij veel gegokt wordt en dus veel
geld voor de winnaar te verdienen valt.
Jammer dat scenarioschrijver-regis-
seur Stallone die de bedoeling heeft een
sociale situatie van kort na de tweede
wereldoorlog te doen herleven, voortdu
rend overdrijft met baldadige incidenten
die het rauwe bestaan in Hell’s Kitchen
moeten accentueren, maar daardoor hem
ongeloofwaardig maken. Zoals men kan
zien in Rembrandtplein Theater en Cine
ma International.
gen”. Het is de Amerikaanse criticus ui
teraard opgevallen dat in de film alle
versleten clichés van moed, opoffering en
oorlogsromances voorkomen, „maar”,
schrijft Ansen, „Verhoeven ziet kans er
grootse volkskunst van te maken”.
geweldig uitziet, dan weet je dat je met
een echte ster te doen hebt”.
Zo lijkt Rutgers kostje dat hij nog uit
sluitend met film en liefst in Amerika
wilde verdienen, gekocht. „Honderden
boeken en films hebben het verhaal ver
teld zoals het in Soldaat van Oranje wordt
beschreven hoe een generatie volwassen
werd op de slagvelden van Europa, maar
weinige hebben het zo goed gedaan als dit
magnifieke epos van Nederlandse make
lij”, schrijft Ansen over de film, die hij
beschouwt als een samenvoeging van de
beste Amerikaanse en Europese filmtra
dities.
„Prova d’Orchestra” heette Fellini’s
nieuwste film, waarin hij wel helemaal
gebroken heeft met de overdaad van vroe
ger werk als „Roma”, „Satyricon” en „Ca
sanova”. Deze orkest-repetitie munt uit
door soberheid van decor, spel en tijds
duur (77 minuten) en het kan niet anders
of men is achter die eenvoud talrijke
bedoelingen en dubbele betekenissen
gaan zoeken. „Ik heb”, zo heeft Fellini
echter in eerste instantie uitdrukkelijk
verklaard”, ik heb geen historische film
willen maken, zelfs geen politiek of socio
logisch essay. Ik heb geen veroordeling
van de vakbeweging willen uitspreken.
Het gaat over een orkest-repetitie en niet
over de geschiedenis van Italië”. Laten we
eens zien wat er achter die onschuldige
film van Fellini die deze week in Alham
bra I en City 7 draait, dan wel schuil gaat.
De inhoud is al heel eenvoudig. In de
grafkelder van een oude kerk zal een
orkest gaan repeteren. De „toneelmees
ter” zët-de lessenaars klaar, verdeelt de
muziek en babbelt, als ’t ware in zichzelf,
over de befaamde geestelijken die hier
onder gebeeldhouwde zerken begraven
liggen. Als de inspiciënt klaar is met die
voorbereidende werkzaamheden, drup
pelt het orkest binnen en neemt ieder zijn
plaats in. Er is even sprake van de komst
van een televisieploeg om opnamen te
maken van deze generale repetitie, maar
van hun aanwezigheid is niets merkbaar.
Wel krijgen de verschillende instrumen
ten om beurten een „spotje” en gaan de
betrokken orkestleden even in op de be
langrijkheid van hun instrument en muzi
kale inbreng in het geheel. Dan komt als
laatste de dirigent die het aan gewichtig
heid niet ontbreekt, hij krijgt zijn dirigeer
stok overhandigd door de inspiciënt en de
repetitie kan een aanvang nemen.
In het begin blijkt weinig discipline bij
de orkestleden. Ieder speelt zijn eigen
Paul Verhoeven komt er in een vergelij
king met Bertolucci (van Last tango in
Parijs) als de betere uit en Ansen geeft
aan Soldaat van Oranje de voorkeur bo
ven een klassieke oorlogsfilm als de Dirty
Dozen. „Zij hebben hetzelfde pittige tem
po”, schrijft hij, „maar Soldaat van Oran
je heeft de emotionele ondertoon die de
film boven het beperkte genre doet uitstij-
slotte belandt hij in Belmonte waar ieder
jaar alle bendeleiders van de hele wereld
bijeenkomen. Dat hele stelletje wordt ter-
plaatse door de politie ingerekend, maar
Jaguar staat er op zelf Estaban onschade
lijk te maken. Wat gebeurt in een gevecht
van man tegen man waarvan de uitkomst
bij voorkeur vaststaat.
Waarschijnlijk om de destijds zo veel
belovende Sylvester Stallone („Rockey”,
„Fist”) uit de inmiddels al ingetreden ver
getelheid te redden, heeft Universal de
krachtpatser met het stemgeluid van
Guus Hermus uitgenodigd zelf een pas
send manuscript te schrijven en hem bo
vendien in staat gesteld persoonlijk de
regie te voeren. Stallone heeft de verlei
ding weerstaan zelf weer als bokser op te
treden in „De Geweldenaar van Paradise
Alley”, maar die eer gelaten aan zijn jon
gere broer in de film, Victor Carboni (Lee
Canalto), even als hij een zachtaardige
reus.
Met een oudere broer zet het drietal
vaak de buurt, New York’s „Heli’s Kit
chen”, op stelten, maar hun straatschen
derijen zijn niet kwaad bedoeld en alleen
maar het gevolg van overcompensatie van
ongebruikte kracht. Stallone heeft een
beeld willen tekenen van een arme New
Yorkse volkswijk met al zijn lief en leed
en grof plezier en daarin centraal enige
spannende worstelwedstrijden ingelast
Frans Hals brengt dan wel geen premie
re maar „Coogan’s Bluff” die daar in
vertoning is, is een te boeiende reprise om
er niet even de aandacht op te vestigen. De
film is van Don Siegel, bekend „enfant
chéri” van de Cahiers du Cinéma, die
vaak en ook nu met de acteur Clint East
wood samenwerkt.
Eastwood speelt een sheriff uit Arizona
die opdracht krijgt een gevaarlijke misda
diger uit New York op te halen die ter
plaatse berecht moet worden. Als in de
bekende tv-serie McLoud arriveert depu
ty Sheriff Walter Coogan in de cowboy-
uitrusting die voor hem het normale poli-
tieuniform is. Er ontstaat dus al dadelijk
