P-LEIDER MOET MEEREGEREN
y
9n
22
23
BUITENLAND
19 7 9
VRIJDAG
AUGUSTUS
3 1
HI
(Van onze redactie
binnenland)
De echte „nieuwe leiders”
op de Nederlandse Antillen, ir.
Don Martina en Betico Croes,
blijven voorlopig nog wat op
de achtergrond. Er is sinds
enige tijd in Willemstad een
tussentijds kabinet van vijf
man aan het werk gezet. Dat
moet onder leiding van pre
mier Minguel Pourier (40), de
van het eiland Bonaire afkom
stige minister van Ontwikke
lingssamenwerking uit de vo
rige regering, alvast een begin
maken met het aanvegen van
de troosteloze restanten uit het
financieel-economische bank
roet van het eilandenrijkje.
I
VENEZUELA
ARUBA
BONAIRE
^CURAQAO
NEDERLANDSE
ANTILLEN
rep x^rzr^zRicor:
f T
MAAR TEN
SABAS
ST. EU STATIUS
S I
n
zoals
BETICO CROES
'4
DON MARTINA
Tijd van praten voor
Betico Croes voorbij
wes-
erlak-
Pre-
dienst
niet meer zo gekoeieneerd. Hij kan wat
voor ze doen".
In Nederland heeft Croes met zijn vuist
op tafel geslagen en aangekondigd dat er
„rotzooi” komt wanneer er niet naar de
gerechtvaardigde verlangens en de uit
slag van de volksstemming van Aruba
wordt geluisterd.
Er ontstonden stakingen, het transport
naar Curasao viel stil, het Prinses Bea-
trixvliegveld op Aruba werd gesloten.
Oranjestad leverde tegen het eind van de
zomer van 1977 het beeld op van relletjes.
Kortom, het leek erop dat de vlam in de
pan zou slaan. Croes had Aruba plotseling
niet meer in bedwang of deed alsof. Van
uit Willemstad werden politieversterkin-
gen naar Aruba gedirigeerd: gehate hulp
troepen die men zich in MEP-kringen nog
lang zal heugen.
De gaten in de overheidsfinanciën op
Aruba en Curasao waren zó groot en de
openlijke bedreigingen vanuit Nederland
„dat het nu maar eens snel uit moest zijn
met de geldsmijterij” waren zó fors, dat
Rozendal er na veertien maanden al geen
gat meer in zag. Voor het kabinet kwamen
de toestanden uit een andere hoek dan die
van de MEP.
Croes, de bevrijder van het „geknechte”
Aruba, zegt dat hij links van het midden
staat. Maar politieke nuchterlingen op de
Antillen tekenen op de staalkaart dat mid
den in zo’n geval nogal ver naar de rech
terkant. Het enige wat er tot nu toe aan
gemeenschappelijks tussen MAN en MEP
valt waar te nemen, is dat ze in de verkie
zingstijd beiden zijn beschuldigd van dui
delijke toenaderingspogingen tot Castro’s
Cuba.
Eén groot voordeel heeft de jongste ver
kiezingsuitslag opgeleverd: voor bluf, een
grote mond aan de kant en hooghartig
gedrag is geen ruimte meer. De nieuwe
leiders, die nu nog even op de achtergrond
blijven, weten dat maar al te goed. Van
daar dat ze zichzelf een adempauze heb
ben gegeven voor de aanloop naar een
regeerprogramma dat nog moeilijk ge
noeg zal zijn.
Don Martina durft de confrontatie met
Croes en zijn MEP aan. En hij heeft daar
bij de duidelijke zegen van Nederlands
minister voor Koninkrijkszaken, Van der
Stee, gekregen. Maar dat wil nog niet
zeggen dat Martina aan Croes de vrije
teugel zal geven wanneer het erom gaat
Aruba los te weken uit een Antilliaans
staatsverband.
talbe-
estrij-
5.
)ON.
•wets
aaien
PTT
audig
schikt
net 3
foon-
foon-
:oets.
is in
gver-
van
jernis
die
V a.
Bel
1
met
iran-
m bij
vens
voor
i alle
voor
i. Bij
iom.,
letta,
79,
tar-
.750.
•79,
om./
Ford
79,
'79,
■drs.,
2 x
.750.
gas/
torn.,
au-
zrolet
Bvro-
als
'76,
Alfa
met
euw,
•ysler
leer
'77,
Ford
ipri II
iOOL,
Ford
3950.
apri II
Ford
I, '76,
78,
>0. 2x
Fiat
'78,
i nw.,
3750
250/
wste.
SE,
ancer
aut.,
-drs.,
2.000
;-drs.,
Toen dat alles gebeurde, brak op Aruba
de hel pas goed los. Betico raasde en
tierde zoals hij nog nooit had gedaan. Een
bezoek van de Nederlandse gouverneur
op de Antillen, drs. Ben Leito. aan Aruba
kenmerkte zich door vijandigheid. Rozen
dal zelf werd er tot „ongewenst persoon”
verklaard. Croes kondigde aan dat Aruba
zich niet langer aan allerlei Antilliaanse
verplichtingen voelde gebonden.
Hoe serieus dergelijke avances zijn en
hoe zwaar daaraan moet worden getild, is
achteraf nooit meer na te trekken en
wordt steeds opnieuw niet aangetoond.
En misschien komt dat wel doordat in het
Caribische wereldje elke beweging naar
links of wat daarop mag lijken onmiddel
lijk in de hoogste graad van zenuwachtig
heid in „communisme" wordt vertaald.
Het kabinet-Rozendal startte in de zo
mer van 1977 met een regeerprogramma
dat een vergaande verzelfstandiging van
de verschillende Antilliaanse eiland(ge-
biedjen beloofde. Het was, naar later
bleek, een vergeefse poging om Aruba
wat tegemoet te komen. Ver is Rozendal
er niet mee gekomen, want toen de narig
heid op Aruba was geluwd, raakte zijn1
kabinet al snel in huizenhoge sociaal-eco-
nomische problemen.
Met zijn snel in elkaar gespijkerd inte-
rim-kabinet uit deze drie partijen heeft
formateur Martina laten zien dat hij een
samenwerking met de MEP van Croes
niet schuwt. Ideologisch liggen de MAN
en de MEP ver uit elkaar. Martina wil met
radicaal socialistische denkbeelden en
ambities duidelijk schoon schip maken in
het broeierige sfeertje waarbinnen de ou
de, gevestigde politieke partijen op Cura
cao jaren achtereen hebben geopereerd,
met de huidige financiële en sociale chaos
als restant.
En daarmee lagen cijfermatig de ver
houdingen voor de komende vier jaar
vast: MAN en MEP kunnen in het Antilli
aanse parlement op een duidelijke meer
derheid steunen, waarbij ook de ene afge
vaardigde van het kleine Bonaire nog kon
worden opgeteld.
Voor Betico Croes breekt nu natuurlijk
wel het uur van de politieke waarheid aan.
Hij zal moeten meeregeren. En dat bete
kent tegenover Curacao duidelijk maken
wat hij nu precies wil met zijn „onafhan
kelijkheid”. Tegenover Aruba betekent
het dat hij moet laten zien wat hij kan
waarmaken van alle beloftes en aankon
digingen uit de oppositiepenode.
Evertsz verving de MEP-ministers door
bewindslieden van de Arubaanse minder-
heidspartij PPA en haalde zich met die
manoeuvre heel wat op de hals. De PPA
raakte op Aruba steeds verder in diskre
diet en in zichzelf verstrikt, terwijl Croes
zich genoodzaakt zag de oorlog te verkla
ren aan het Antilliaanse samenwerkings
verband en in die „heilige opdracht” Aru
ba naar de onafhankelijkheid te begelei
den het eiland steeds meer achter zich
kreeg.
Hoogtepunt van het referendum op 25
maart 1977. Bijna zestig procent van alle
Arubanen zei „nee” tegen een toekomsti
ge federatie met Curacao en „ja" tegen
een volledig zelfstandig Aruba. Zonder
dat de grote leider nu eigenlijk had uitge
legd hoe zo’n ministaatje Aruba in het
roerige Caribische gebied zijn eigen weg
zou kunnen gaan. Voor Croes begon de
show toen pas goed. Hij voelde zich vanaf
dat moment pas werkelijk de ongekroon
de koning van het eiland.
Het nationalisme kreeg vanuit Oranje
stad handen en voeten. Croes stelde dele
gaties samen die op onduidelijke reizen
gingen naar de dekolonisatiecommissie
van de Verenigde Naties in New York,
naar Cuba en Jamaica, naar Venezuela en
Colombia. De Arubanen kregen hun eigen
vlag: blauw met rode ster en twee gele
banden. Op een kwaad moment ontstond
er een rel omdat die vlag in plaats van de
„nationale” Antilliaanse vlag voor het be-
stuurskantoor werd gehesen naast de Ne
derlandse driekleur.
Het gebouw van de Eilandsraad in
Oranjestad heet al sinds jaar en dag „Par-
lemento di Aruba" en de „verhevenheid
van het Arubaanse volk", die Croes op
iedere partijmeeting onder veel gejuich
verkondigt, wordt ook bezongen in een
eigen volkslied.
Betico Croes, tegelijk alom tegenwoor
dig en moeilijk te benaderen, weet precies
wat hij moet doen om de kleine Arubaan
Zelfs de vorige minister voor Antilliaan
se zaken, De Gaay Fortman, zag op een
gegeven moment in dat hij zijn ideeën
over de volstrekte onmogelijkheid van de
Arubaanse wensen in het beleid op weg
naar de toekomstige onafhankelijkheid
van de zes eilanden in één en hetzelfde
staatsverband, wat moest bijschaven. On
der Nederlandse druk is er uiteindeiljk
een Koninkrijkswerkgroep van de grond
gekomen, aangevoerd door oud-premier
Biesheuvel, die vorig jaar een begin heeft
aan zich te binden en hoever hij kan gaan
zonder zijn gezag te verspelen. Verkie
zingsbijeenkomsten in het Wilhelminasta-
dion van Oranjestad er zijn er de laatste
jaren nogal wat georganiseerd ziet hij
als de thermometers voor zijn populari
teit. De organisatie ervan is uiterst slim.
Urenlang voert het MEP-partijkader de
spanning op naar het gewijde ogenblik,
waarop Betico zelf verschijnt.
En eindelijk duikt hij dan op tussen het
luisterend publiek: handenschuddend,
kusjes uitdelend, een knikje hier, een
schouderklopje daar, een handtekening
onder een aanvraag, een toezegging voor
een gesprek.
„Croes heeft voor deze mensen de we
reld geopend", zegt dominee Harmen
Geurs, predikant van de protestantse ge
meente in Oranjestad. „Ze voelen zich
tegenwoordig niet meer zo achtergesteld.
Opel
ladett
-drs./
iw.pr.
300 S
Opel
Break
04 Tl.
6750.
v.a.
1950.
iw.pr.
I gas/
gas/
uit 16
7750.
9750.
350. 3
óyota
óyota
I.950.
VW
j '78,
VW
3, 78,
0 km,
1750.
27, 4-
Capri
-, '74,
gas/
huifd.,
>t 504
1600
zeld-
g, als
8750.
jssec
1977,
s voor
lewijs.
lerdag
:.o. de
m Pa-
privé
ancle-
Intussen hebben de winnaars van de
onlangs gehouden verkiezingen voor het
Antilliaanse parlement (de Staten), de ge
legenheid om eens te bekijken of er in de
gezamenlijke regering en vooral tegeno
ver Nederland ook zaken vallen te doen
zonder dat de eilanden Curacao en Aruba
afzonderlijk doorlopend bezig zijn elkaar
de deur uit te werken. Zo’n afkoelingspe
riode is hard nodig. Maar al te vaak heeft
in de afgelopen jaren heethoofdigheid de
politiek op de Antillen bepaald. En daar
door daalde hoe vreemd het misschien
klinkt voor dit tropenklimaat de tempe
ratuur van de onderlinge verhoudingen
tussen Aruba en Curacao tot ver beneden
het nulpunt.
De venijnigheid en de steken onder de
gordel waarmee deze eilanden elkaar te
lijf gingen, suggereerden een soort oorlog
die veel erger leek dan ze in werkelijkheid
was. Verschillende politieke leiders heb
ben van dat sfeertje gebruik gemaakt om
hun kiezers te „bespelen”. Zo ontstond er
een ongezonde mentaliteit, die op een af
standje bezien erg veel kunstmatigs had.
Een mentaliteit waarin Curacao en Aruba
elkaar bij voortduring naar de hel wens
ten om vervolgens 'eder apart te zoeken of
er misschien via een afzonderlijk lijntje
met Nederland voor de toekomst een ei
gen plaatsje in de hemel is te bemach
tigen.
Op Curacao wordt als regel nogal min
achtend gedaan over alles wat met Aruba
te maken heeft. Het is er een ingeroeste
gewoonte geworden om met alle middelen
te voorkomen dat Aruba ook maar ergens
een meerderheidspositie kan innemen.
Aruba behoort ten opzichte van Curacao
de kleine, onvolwassen jongen te blijven.
De diepe afkeer tegenover deze houding
van de overheersende, eigenlijk koloniale
Curacaoenaar heeft bij de Arubanen het
trauma nagelaten dat ze nog steeds niet
serieus worden genomen. In dat conflict is
Betico Croes, de oud-onderwijzer en sinds
enkele jaren onbetwist leider van Aruba,
groot geworden. Of Curacao en Neder
land dat nu willen geloven of niet.
Onder de gele vlag van de MEP (Movie-
mento Electoral di Pueblo) gaat Croes
zegenend rond op het eiland met zo’n
zestigduizend inwoners, witte stranden en
steeds een veelvoud aan Amerikaanse en
Venezolaanse toeristen. De kleine man
van Aruba beschouwt Croes als een soort
heiland, in het bezit van de sleutel die
toegang geeft tot de kast waaruit gunsten,
baantjes, uitkeringen en schone beloftes
vallen te verdelen. Aan het onvoorwaar
delijke vertrouwen dat hij zo heeft opge
bouwd, ontleent Croes zijn macht. En hij
beheerst de techniek om aldus iedereen
naar zijn hand te zetten tot in de vingër-
toppen.
Betico imponeert, ook al zou hij de
grootste nonsens uitkramen. De minder
heid van nuchtere tegenstanders die hij
heeft, zegt zonder veel omwegen dat er
niet veel anders uit zijn mond komt. Als
zijn grootste triomf beschouwt Croes zijn
optreden in de Nederlandse Tweede Ka
mer, nu zo’n kleine twee jaar terug. Met
een foto van hem achter de katheder op
het Binnenhof, meer dan levensgroot op
de affiches van zijn MEP-partij, is hij
vorige maand de Statenverkiezingen tege
moet gegaan. En het aureool om zijn
hoofd heeft opnieuw gewerkt. De MEP
bleef de grootste partij.
Alleen in het randgebied van het zwe
vende kiezersbestand trad een verschui
ving op naar een verjongde AVP (Aru
baanse Volkspartij) onder aanvoering van
Henney Eman, een jonge, in Nederland
opgeleide jurist. Hij is de kleinzoon van de
„grote Eman”, die al in de jaren ’30 op het
eiland de afscheidingsgedachte propa
geerde en wiens witte standbeeld in het
hartje van Oranjestad staat.
Vier jaar zijn intussen verstreken waar
in Betico Croes en zijn MEP uitsluitend
langs de zijlijn invloed hebben kunnen
uitoefenen op het Antilliaanse regerings
beleid. Op Aruba zelf is de „gele partij”
oppermachtig: ze bezet alle zetels in het
eilandelijk bestuurscollege (zeg: het colle
ge van B. en W.). Maar wanneer het om de
landspolitiek ging, moest men zich bedie
nen van de oppositie en van buiten-parle-
mentaire kanalen.
In 1975 wipte de toenmalige premier
Juancho Evertsz kortgeleden bij de
Statenverkiezingen met zijn eigen nieuwe
christen-democratische partij op Curacao
kansloos de MEP-ministers uit zijn ka
binet. Ze hadden zich zonder overleg te
veel gedragen als bewindslieden van „de
onafhankelijke republiek Aruba", op mis
sies naar het omringende buitenland in
het Caribische gebied.
gemaakt met een verkenning van alle
staatkundige mogelijkheden.
Curacao stond daar aanvankelijk niet
voor te trappelen en Aruba denkt na
aanvankelijke aarzeling in dat grotere
verband constructief mee. Er wordt ten
minste weer gepraat. En niet alleen hard
geschreeuwd zonder te luisteren naar de
ander. Misschien komen de beide partijen
(Curacao en Aruba) dan ook eens toe aan
de vraag, waar het nu eigenlijk om gaat.
Want die is tot nu toe bij alle pathos op
Aruba en alle hooghartigheid tegenover
dat „gedoe” op Aruba waarvan men zich
op Curacao bediende, onder de tafel ge
bleven.
Dat komt voor een niet onbelangrijk
deel doordat de MEP tot begin deze week
zeer bewust buiten de regeringsgebouwen
van het Fort Amsterdam in Willemstad is
gehouden. In de zomer van 1977 lapte
kabinetsformateur „Boy” Rozendal van
de Curacaose Democratische Partij (DP)
het verkiezingssucces dat Croes op Aruba
had behaald, volledig aan zijn laars. Rege
ren met de MEP hield voor hem voorspel
bare moeilijkheden in en opnieuw (zoals
Evertsz per saldo ook had gedaan) ging
Curacao met de verschrompelde PPA van
Aruba in zee.
De verkiezingsuitslag voor de Staten
van de Antillen (het parlement) is vorige
maand zo duidelijk geweest dat er geen
ruimte meer was voor vreemde manoeu
vres. Tot grote schrik van heel Curacao
behaalde daar de nieuwe, verzelfstandig
de partij van ir. Don Martina, de Movi-
miento Antijas Nobo (MAN), in één klap
zeven van de twaalf zetels voor dit eiland
beschikbare statenzetels binnen. Betico
Croes wist zich ondanks een kleine
teruggang in stemmental met vijf zetels
als de grootste partij op Aruba te hand
haven.
Z MARTINIQUE'.
ZTOBAGOZr^
■MARGARITA
TRINIDADS
300
km
0
-^BARBUDA-
DOMINIKAANSE-PUERTO
Barbados
Z GR E N ADA^Z^EZ^^^
