Frans Halsmuseum
gaat het publiek
beter begeleiden
Jonge galerie
gaat moeilijke
tijd tegemoet
JU
I
I
Bram Volkers: „Afschaffing ASK is verschraling cultuuraanbod”
I
l
i
I
V
f
door Gees Straus
door Cees Straus
Niet paniekerig
Publiek kweken
Textiel
Hoogtepunt
Privé-collectie
Q
h
I
I
I
I
Bram Volkers behoort tot de oudere groep van galerie
houders. De door hem gedreven Galerij Asselijn (ge
noemd naar de 17e eeuwse meester van wie het
Rijksmuseum zijn eerste aankoop deed) in de Lange
Leidsedwarsstraat in het Amsterdamse Spiegelkwartier
bestaat volgend jaar tien jaar.
Volkers is deze zomer samen met Ton van Dijk van
Galerie Petit door de Vereniging van Galeriehouders en
Handelaren in Hedendaagse kunst voorgedragen voor
de Amsterdamse Kunstraad.
Dat verzoek is afgewezen omdat galeries volgens de
Kunstraad commercieel zijn. De Vereniging acht het
galeriewezen echter een onmisbare schakel tussen
publiek en kunstenaar.
I
1
Wie de laatste maan
den zijn oor te luisteren
legde in de Amsterdam
se galeries, kon vaak
dezelfde mening horen:
de galeriewereld gaat
een ongewisse tijd tege
moet. Galerieën van
naam als Balans, Facet
en Fagel staan op het
punt om hun deuren
voorgoed te sluiten of
hebben dat inmiddels al
gedaan. En dat het juist
deze galeries zijn, mag
een teken zijn, want zo
wel Balans waar realis
ten waren onderge
bracht, als Facet die figu
ratief werk bracht en op
voorzichtige wijze abstrac-
ten pousseerde en Fagel
die (foto-)realisten als Eric
de Nie en Ger Daniels in
huis had, zochten het in
kwaliteit die bij het
doorsneepubliek toch in de
smaak had moeten vallen.
Dat het desondanks mis
ging, vindt zijn oorzaak in
een veelheid van zaken.
Daarvan is waarschijnlijk
de afschaffing van de mi
nister van CRM van de
Aankoop Subsidie Kunst
werken een van de voor
naamste.
Het Frans
Halsmuseum
gaat in het ko
mende seizoen
verder met de
ontwikkeling van
de ideeën over
het museumbe
leid, zoals die
zijn neergelegd
in de onlangs
verschenen no
ta. In die nota,
die thans bij het
gemeentebe
stuur ter discus
sie staat, worden
plannen ont
vouwd om te komen tot
een meer sociaal-educa-
tief beleid in het museum
dat de kunst plaatst in een
sociale en maatschappelij
ke samenhang. Naast en
kele tentoonstellingen op
dit gebied houden de plan
nen voor het seizoen
1979-80 in, dat het mu
seum een begin gaat ma
ken met een nieuwe bege
leiding van de collectie. Als
eerste komt het museum -
bezit uit de vroegste perio
de, de Middeleeuwen, aan
de orde tot aan het Manië
risme.
te
g
1
Dick Couvée: „Zoveel mogelijk visualiseren".
miljoenen
jJ- Bram Volkers: „Galerie heeft voortrekkersfuncie".
De educatieve afdeling met
aan het hoofd Ferry Walberg
werkt aan een tentoonstel
ling die in april haar beslag
moet krijgen. Aan de hand
van schilderijen, tekeningen
en andere beeldende midde
len zal een overzicht worden
gegeven van de geschiedenis
van de vrouw in de 19e en 20e
eeuw in Nederland. Deze ten
toonstelling wil duidelijk ma
ken hoe en welke vrouwen
werden uitgebeeld en in hoe
verre dit beeld overeenstem
de met de visie die de betrok
kene daar zelf op had.
afgesloten,
afronding
Hoe wordt straks de situa
tie voor de galeriehouder die
zich van oudsher heeft ge
richt op grafiek en of teke
ningen. Bram Volkers van
nog een cuiiecUe tekeningen
uit de 16e en 17e eeuw uit
Belgische musea worden ge
toond, maar veel meer expo
sities zal de afdeling oude
kunst niet samenstellen. De
reden ligt in het feit dat voor
het afronden van de mu
seumcatalogus nog veel tijd
beschikbaar moet worden
gesteld. Die catalogus is een
dringende eis. Er bestaat nog
een verouderde uitgave, die
van na de Tweede Wereld
oorlog dateert, maar het be
zit van het museum en de
inzichten ten aanzien van de
kunst zijn nadien behoorlijk
toegenomen.
Volkers: Voor de jonge ga
lerie wordt het komende sei
zoen hoogst waarschijnlijk
een drama. Om een kunste
naar te laten debuteren moet
je een publiek kweken. Je
moet verzamelaars hebben,
contacten weten te vinden
die je attent maakt op goede
kwaliteit.
Daarnaast heb je het pu
bliek dat binnenkomt op
zoek naar een prent voor wat
Het Frans Halsmuseum
heeft na de Tweede Wereld
oorlog veel belangstelling
voor textielkunst gehad. Een
poosje is die interesse ge
stokt, maar niet lang geleden
werd ze weer frisse adem in
geblazen met een vernieuw
de textiel-triënnale. Ook in
het nieuwe seizoen zal de
aandacht voor dit terrein van
de hedendaagse kunst wor
den gecontinueerd. Zo wor
den in de Vleeshal objecten
van de Fransman Mare Ban-
kowsky neergezet, die ook
als speelobject voor kinde
ren geschikt zijn.
De afdeling oude kunst die
onder leiding staat van con
servator Pieter Biesboer is
op het ogenblik druk bezig
met de voorbereidingen voor
de grote Verspronck-ten-
toonstelling, die over enkele
weken opengaat. Het zal een
van de hoogtepunten van dit
seizoen worden: het is nog
niet eerder gebeurd dat Ver-
spronek, een bekende kleine
17e-eeuwse meester die schit
terende portretten maakte,
zo uitvoerig in kaart wordt
gebracht met een overzicht
en een beredeneerde cata
logus.
In de loop van het seizoen
zal in het Prentenkabinet
pend publiek een elitaire
groep die dat geld van de
subsidie niet nodig heeft.
Volkers: ”Ik wil niet ont
kennen dat het publiek in
zekere zin elitair is. Maar
probeer die groep dan gro
ter te maken die van kunst
houdt. Dat kan al met de
opvoeding en de educatie
beginnen. Ik ben een groot
voorstander van meer mu
zische vorming op de
scholen. Het is overigens
wel een eenzijdige opvat
ting van CRM om juist ons
publiek elitair te noemen.
geconfronteerd. De exposi
tiemogelijkheden in Haar
lem zijn altijd uiterst gering
geweest en het museum heeft
in hun ogen geen oplossing
willen bieden om te voorzien
in betere kansen voor de as-
pirant-exposanten. Om hier
aan tegemoet te komen heeft
het museum de zogenaamde
„bakstenen” beschikbaar ge
steld. Dat is de overgang van
het oude naar het nieuwe ge
deelte (het voormalige pand
Nederkoorn) in het museum.
Daar bevindt zich een traver
se (twee muren, in feite niet
veel meer), waar een kunste
naar zijn werk kan ophan
gen. Er is een jury samenges
teld, bestaande uit enkele
kunstenaars, een wat je kunt
noemen vertegenwoordiger
van het publiek en de conser
vatrice moderne kunst. Bij
de samenstelling van deze ju
ry is contact geweest met de
drie Haarlemse kunstenaars
groepen (KZOD, De Twintig
in de Hallen en De Groep).
Deze jury zal de exposanten
aanwijzen voor de tentoon
stellingen die in totaal zes
keer per jaar worden gehou
den. De jury beslist bij meer
derheid van stemmen, het
museum heeft in de keuze
geen doorslaggevende stem.
Het ligt in de bedoeling dat
de tentoonstellingen, waar
van de eerste al in oktober
kan plaatshebben, een be
perkte omvang hebben. Dus
geen dure catalogi en dito
openingen. De jury beraadt
zich momenteel nog over de
eerste exposanten.
Er zullen in het nieuwe sei
zoen minder en langer lopen
de tentoonstellingen worden
gehouden dan in het vorige
seizoen het geval was, toen 20
tentoonstellingen moesten
worden georganiseerd. Cou
vée: „Er zijn eenvoudig te
weinig mensen voor op het
museum beschikbaar. Het
grote aantal exposities dat
we tot nog toe hebben gehad,
legde een te zware druk op
de dagelijkse gang van zaken
binnen het museum. Boven
dien is het budget waar het
museum mee moet werken
niet groter geworden en in
feite betekent dat een achte
ruitgang. Met als gevolg dat
we ons minder kunnen per
mitteren”.
De oud-Haarlemmer An
dré Eysackers keerde na een
verblijf van vele jaren terug
uit Canada, waar hij in de
loop van de tijd een groot
aantal objecten en schilde
rijen heeft gemaakt. Een
keus daaruit komt in februa-
ri-maart in de Vishal. In de
loop van het volgend jaar zal
daar ook een collectie van
hedendaagse (en niet naïeve!
Joegoslavische kunst wor
den ondergebracht, die eer
der Rome en Lissabon
aandeed.
Negentien 79-’8O zal het
eerste seizoen worden waar
in de resultaten van het te
loorgaan van de subsidietoe
kenning in al hun omvang
duidelijk worden. De af
schaffing van de ASK werd
op 1 januari van dit jaar een
feit dat er toe leidde dat veel
galeries in de laatste maan
den van het vorig jaar hun
werk steeds sneller de deur
zagen uitgaan, toen nog im
mers van de regeling kon
worden geprofiteerd. Voor
hen was 1978 dan ook een
goed jaar met als minder ver
wacht resultaat een behoor
lijke terugval in de eerste
helft van dit jaar. De koek
was immers op: het publiek
had zijn aankopen gedaan en
werd bovendien geconfron
teerd met het gegeven dat de
kunst naar verhouding duur
der was geworden.
De beoogde doeleinden
van de ASK -het bij brengen
van interesse bij het publiek
door het zelf kunst te laten
aanschaffen- hebben altijd
een versluierend resultaat
opgeleverd. Oorspronkelijk
bedroeg de korting 25 pro
cent op de prijs van een
kunstwerk dat niet duurder
mocht zijn dan 3000 gulden.
Dat percentage is later terug
gebracht tot 20 procent, ter
wijl enkele jaren geleden de
maximumwaarde op 1200
gulden kwam te liggen. Ter
wijl de kunstprijzen meegin
gen met het sterk stijgende
levenspeil, kwam door ingrij
pen van CRM de plafond-
prijs lagér te liggen. In de
praktijk kwam het er op neer
dat de subsidie alleen nog
voor grafiek en tekeningen
kon worden aangewend. Een
beetje schilderij moet zoals
bekend toch al gauw een
paar duizend gulden gaan
kosten, een ets of litho blijft
daarentegen vrijwel altijd
onder de duizend gulden. De
kunstenaars die zichzelf zui
ver als schilder beschouw
den (de beeldhouwers staan
hier met hun hoge onkosten
helemaal buiten) zagen dus
een klein stukje propaganda
voor hun werk door de neus
geboord.
Galerij Asselijn daarover:
„Ik denk dat voor mij de situ
atie niet zo paniekerig hoeft
te zijn. Ik heb mijn eigen
publiek. Daar zitten een paar
grote verzamelaars onder en
bovendien komen de mensen
van enkele grote moderne
musea hier regelmatig om
aankopen te doen. Is een van
mijn kunstenaars in een mu
seumcollectie opgenomen,
dan betekent dat voor de as-
pirantkoper dat hij goed zit
en gerust kan aankopen.
Toch heb ik in het begin
van dit jaar een sterke om
zetdaling gehad, een terugval
die je dan met eigen midde
len moet opvangen. Voor mij
is dat niet zo erg, omdat de
galerie mij geen inkomsten
hoeft te bieden. Ik doe dit uit
pure liefhebberij, het vormt
het belangrijkste voor me in
het leven, maar ik hoef er
niet van te leven. Als je dat
wel wilt, moet je aan een heel
ander programma voor je
galerie gaan werken. Dan
kun je geen grensverleggen
de activiteiten ondernemen
zoals ik vaak doe.
Ik heb bijvoorbeeld op het
ogenblik werk van Henri
Plaat en Oey Tjeng Sit in de
galerie. Dat zijn kunstenaars
van naam geworden, maar je
vergeet dat ik hen al jaren
geleden bracht toen het pu
bliek nog helemaal moest
wennen aan hun stijl.
Je kan bij mij nu ook nog
wel beginnende kunstenaars
vinden met dergelijke prij
zen, maar als het publiek af
haakt, dan is de kans groot
dat zo’n talent gewoon ver
dwijnt. De afschaffing van
de ASK betekent een ver
schraling van het cultuur
aanbod. De ASK kostte het
Rijk twee miljoen, maar de
afschaffing betekent voor
meer miljoenen achter
stand”.
dan heet een ’’betaalbare”
prijs. Ik heb dat publiek
vaak in de galerie: mensen
die vooraan in de dertig zit
ten, met een middelbare
schoolopleiding en die net uit
de zorgen van de kleine kin
deren zijn. Aan het einde van
de maand houden ze een
paar honderd gulden over
die ze aan kunst willen beste
den. Die lopen er echt dagen
over te dubben of ze een
prent kopen die bijvoorbeeld
500 gulden moet kosten.
Daar ben je soms uren mee
bezig. Voor die mensen bete
kende de 20 procent korting,
in dit geval dus honderd gul
den, heel veel.
De ASK was een prachtige
stimulans voor dit publiek
om hen over de laatste drem
pel te halen. Er is met de
afschaffing van de regeling
trouwens ook niemand ge
diend, zoals me steeds weer
blijkt: de debuterende kun
stenaar die zijn werk veel
moeilijker kwijtraakt noch
de galerie die haar publiek
nog moet opbouwen”.
De overheid ziet de galerie
als een commerciële instel
ling.
Volkers: ”Ik vind dat stupi
de. De galerie heeft een on-
derzoeksfunctie, ze laat zien
wat de kunstenaar doet,
waarmee hij op een gegeven
moment bezig is. De galerie
brengt soms kunst die buiten
het kader van het museum
valt en die bovendien nog
niet door het publiek is geac
cepteerd. Binnen het totale
cultuuraanbod heeft de gale
rie een voortrekkersfunctie.
CRM wil dat kennelijk niet
inzien”.
Je merkt de laatste tijd dat
de galeries op veilig gaan
spelen. Ze durven geen risi
co’s meer te nemen, vallen
terug op gevestigde namen.
Volkers: ”Ik denk dat zich
dat in de komende tijd wel
zal voortzetten. Het is mede
de schuld van de overheid.
Het gevoerde beleid stimu
leert je niet om een groter
dan toelaatbaar risico te ne
men. Kijk eens, aan een jon
ge kunstenaar wordt niet
verdiend. Ze krijgen daar
door minder kans op een
confrontatie met het publiek,
terwijl hun werk best wel in
teressant kan zijn. Ik vind
dat een treurige ontwikke
ling”.
CRM vindt het kunstko-
in Leeuwarden.
Cort die later naar
Friesland ging en
daar ook is ovele-
den, heeft een heel
eigen stijl van te
kenen en schilde
ren gehad, die zich
onder meer uitte
in sfeerrijke
beelden.
De amateurfotografenve-
reniging De Muggen bestaat
in 1980 20 jaar. Dat levert ze
een zomerexpositie, waaraan
de huidige leden kunnen
meedoen, maar waarop ook
werk van belangrijke leden
uit het verleden te zien zal
zijn. In het museum komen
daarnaast nog enkele exposi
ties van het werk van Fabria
no Clerici, de graficus Roger
Chailloux (een overzicht van
het Prentenkabinet) en van
Kathe Kollwitz, de grote
Duitse expressioniste, die
zich het lot van de minsten in
de maatschappij aantrok.
Voor de ASK werd twee
miljoen uitgetrokken.
Voor de opera wordt ook
een paar miljoen neerge
legd. Dat is een relatief klein
publiek dat daarvan profi
teert en dat je gerust ook
elitair kunt noemen. Maar
over de opheffing van de
opera hoor je niemand.'”.
Blijft het in het komende
seizoen aantrekkelijk om de
Amsterdamse galerieën te
bezoeken
Volkers: ’’Amsterdam ist
eine Reise wert! Je krijgt hier
een zeer divers beeld van wat
er aan de hand is. Van elke
kunstenaar die de moeite
waard is, kan je in Amster
dam werk zien. Ondanks alle
problemen zal iedere kunste
naar toch altijd proberen
zijn werk in Amsterdam te
presenteren. Daardoor blijft
de hoofdstad het culturele
centrum van het land. Nu
moet ik zeggen dat Rotter
dam de laatste tijd bezig is
om een belangrijke rol te
gaan spelen. Er zijn daar vele
goede galeries bij gekomen
en je ziet ook dat Boymans-
van Beuningen onder Wim
Beeren voor de avant garde
is gaan kiezen. Maar toch zie
ik niet zo snel dat Amster
dam zijn centrumfunctie ver
liest”.
Het realisme viert hier in
Amsterdam en trouwens ook
elders behoorlijk hoogtij.
Volkers:” En ik zie dat rea
lisme ook niet zo vlug ver
dwijnen, zeker dit seizoen
niet. Maar je merkt dat daar
naast een sterke belangstel
ling ontstaat voor de Duitse
expressionisten als Baselitz,
Kiefer en Penck. Eindhoven,
Groningen en nu ook Am
sterdam doen op dit terrein
het nodige.
Ik kan die voorkeur voor
het Duitse expressionisme
niet helemaal achterhalen.
Je kunt niet zeggen dat het
publiek op iets nieuws zat te
wachten. Het publiek zit een
voudig niet te wachten, het
neemt op wat het voortgezet
krijgt.
Ik denk eerder dat het in
de ontwikkeling van de
avant garde van de laatste
tijd zit. Het werd in de schil
derkunst steeds „stiller” en
witter. Bij de fundamentelen
was de idee belangrijker dan
de uitwerking. Nu word je
geconfronteerd met een
meer schilderkunstige stijl.
De schilders gaan weer het
gevecht aan met de materie
en dat blijkt aan te slaan. Je
zag hetzelfde in de jaren vijf
tig: na de koel-analyserende
De Stijl kwam de felbewogen
reactie van Cobra.
Ik vind het ook heel opval
lend dat de Duitse expressio
nisten in Nederland meer
aanspreken dan waar dan
ook, misschien zelfs meer
dan in Duitsland zelf waar
toch nog altijd een heel bur
gerlijk soort realisme in
zwang is.
Dan nog blijft het een on
begrijpelijke zaac dat ze zo
goed aanslaan.
Bram Volkers:’’Kijk, de
hele gang van zaken zit zo in
elkaar. Die expressionisten
zijn door een handjevol ver
zamelaars ontdekt. Die von
den een galerie in Berlijn die
de expressionisten had en
die kopers, particulieren en
musea, voor wist te interesse
ren. Dan zie je dat het balle
tje gaat rollen”.
De afdeling hedendaagse
kunst heeft het seizoen al in
gezet met de tekeningen van
Willem Gorter, maar de
meeste aandacht wordt toch
verwacht voor twee kunste
naars, wier werk in eikaars
verlengde kan worden be
schouwd. Volgende week za
terdag gaat een tentoonstel
ling open die geheel gewijd is
aan Eugène Brands, een van
de eerste deelnemers aan de
Cobra-beweging. Het Frans
Halsmuseum heeft in overleg
met de betrokkenen een keu
ze kunnen maken uit de
maar liefst tweehonderd
werken tellende privé-collec
tie van een Heemsteedse in
woner. Deze heeft Brands al
vanaf voor de wereldoorlog
systematisch gevolgd. De Pu
litzer Art Gallery in Amster
dam en Galerie Nouvelles
Images in Den Haag gaan
tegelijkertijd aandacht be
steden aan de gouaches van
Brands.
Na deze expositie en die
van het werk van de Duitser
Wolfgang Ebert volgt in de
Vleeshal een uitgebreid
overzicht van de materie-
schilder Jaap Wagemaker.
Couvée: „Uit de opkomst van
het publiek bij dergelijke
tentoonstellingen hebben we
gemerkt dat het behoefte
heeft kennis te nemen van
het werk van de voorgaande
generatie van schilders”.
Ook dit is voor de eerste keer
dat op een dergelijke schaal
aandacht wordt besteed aan
Wagemaker.
In het Prentenkabinet wor
den in oktober-november va
der en zoon Van Borssum
Buisman samengebracht.
Hendrik van Borssum Buis
man senior (1873-1951) was
een verdienstelijk portrettist,
terwijl zijn zoon Jan Hen
drik, de huidige conservator
van Teylers Museum niet
voor hem onderdoet in het
maken van gebeeldhouwde
portretten. In hetzelfde Pren
tenkabinet komt begin vol
gend jaar een reizende ten
toonstelling van de Neder
landse Kunst Stichting die
hedendaagse grafiek uit Is
rael zal bevatten. Daarna
volgt een terugblik op de in
1881 in Haarlem geboren
schilder A. W. Cort, een ten
toonstelling in samenwer
king met het Fries Museum
Museumdirecteur Dick
Couvée: „Tot nog toe hebben
we een beperkte toelichting
bij de schilderijen gegeven.
We vonden dat echter niet
voldoende en we gaan nu ex
perimenteren met nieuwe
teksten om de samenhang
van de collectie zichtbaar te
maken. We willen zoveel mo
gelijk visualiseren: het pu
bliek komt in het museum
om te kijken, niet om te le
zen. Daarvoor wordt onder
meer een grafisch ontwerper
ingeschakeld, Matthijs van
Dam uit Amsterdam”. Als
het experiment blijkt aan te
slaan zullen ook de andere
afdelingen in het museum
een betere begeleiding te zien
geven. In dit kader wordt een
semi-permanent project op
gezet over landschapskunst.
Zowel in de sector oude
kunst als die van de heden
daagse bezit het museum tal
van aspecten van land
schapskunst. Het gaat er nu
om, de artistieke ervaring
van het landschap door de
eeuwen heen te belichten. De
komst van dit project is
overigens afhankelijk van de
gereedkoming van de nieuw
bouw, die op korte termijn
haar laatste fase zal ingaan.
Dat hangt weer af van de
beslissing die hieromtrent op
bestuurlijk niveau moet wor
den genomen. In ieder geval
zal het landschapsproject
pas na de afwerking van de
nieuwbouw kunnen worden
geïnstalleerd”.
In dit project gaan oude en
moderne kunst moeiteloos in
elkaar over. Couvée: „Het zal
interessant zijn om je als pu
bliek te laten confronteren
met een landschap dat in de
17e eeuw is geschilderd en
een landschap zoals dat door
Ger Dekkers wordt gezien”.
Mabel Hogendonk, conser
vatrice van de afdeling mo
derne kunst: „Me een derge
lijk project kan je ook de
moderne kunst verklaren
aan de hand van thema’s.
Het gaat er om de verschil
len, logische ontwikkelingen
en overeenkomsten aan te to
nen. Dat lijkt me zinniger
dan het ophangen van lap
pen teksten die je eerst moet
lezen”.
Het Frans Halsmuseum is
in de afgelopen jaren met
veel kritiek uit de hoek van
de Haarlemse kunstenaars
Aan het einde
van dit jaar zal het
Jute-project wor-
den
Ter
daarvan komt in
de maanden janu
ari en februari een
eindtentoonstel-
ling die een overzicht geeft
van de environments van
Pieter Zwaanswijk, de
acts var) Wigbolt Kruyver en
de animatiefilmpjes van Ger
rit van Dijk, de „grote drie”
achter het Jute-project, dat
naar bekend is een brug wil
slaan tussen kunst en poli
tiek. Op de tentoonstelling
zullen ook de reacties op het
Jute-project in kaart worden
gebracht, reacties die nog al
tijd zeer uiteenlopend zijn.
Si Js®
'X -SS
