A
I
1
a
v
r
Rob van de Meeberg over cabaret in de jaren zeventig
Voor Nederlands Danstheater is avant-gardeperiode voorbij
Weinig nieuws
bij cabaret
en kleinkunst
a
fcr-
-J
ra.
Ijl
V
9
V-
door Ko van Leeuwen
Popscene
Pisuisse
Neerlands Hoop
Door Conrad van de Weetering
1;
Vakmanschap
Scapino
mi
1
n$.,
P'V
I
Schone slaapster
O
X -i.
ir -
W --" z.
t9
V'
-
1
K
w
-'w
.s
99',
9.
-'l
Het meest in het oog lopende dansnieuws voor het volgende seizoen is de
huldiging van Alexandra Radius en Han Ebbelaar omdat ze twintig jaar op het
toneel staan. Die huldiging vindt plaats op 13 september in de Stadsschouwburg
van Amsterdam en de daaraan verbonden gala-voorstelling zal, hoe gek dat ook
klinkt, worden herhaald op 12 september. Dit is uiteraard geen herhaling, maar
meer een openbare generale repetitie, die overigens wel gebruikt wordt als
uitwijkmogelijkheid voor de overstelpende belangstelling die er voor dit gala
bestaat.
„Er is bij het cabaret op het ogenblik
een grote vrijblijvendheid. In de jaren
zeventig, hoe verder je kwam, hoe
minder kritisch geluid je hoorde. Ik
denk dat het te maken heeft met de
economische achteruitgang. Dat klinkt
een beetje paradoxaal, want deze tijd
zou eigenlijk voer voor cabaretiers
moeten zijn. Zo fijn gaat het allemaal
niet. In de jaren zestig lag het met het
cabaret allemaal veel beter. Toen was
er wel scherpe satire. Maar toen had
den we het allemaal nog goed. In een
hoogconjunctuur durven mensen veel
meer te zeggen, denk ik. Misschien
heeft het te maken met brood op de
plank, als je er van moet leven.
misschien ben je dan liever wat voor
zichtiger”.
-
-
■i
- WjT
if
•4'
9.9
tó..:
-
i
■HB -
1
VI
t w
I
w
'X
I
De grote vrijblijvendheid
j5- Rob van de Meeberg, Marius Monkau en Andries Mok (v.I.n.r.) in We staan er gekleurd op.
■ir Rob van de Meeberg.
Balletten met
accent op
vakmanschap
Het ba'let Serenade bi/bet Nationale Ballet
A Alexandra Radius en Han Ebbelaar in Hammerklavier bi/ het Nationale Ballet
t
■f-7
<r
X
■n.
I.
ft
X
e keus
toneel-
trskol-
it wor-
sborn,
■er, De
regie
Noren,
eregis-
i FAct
'at kan
met de
vorig
e Ros-
ng die
tst of
heater
?r van
m een
;en al-
huis-
wordt
i knel-
t stuk
'oduk-
i door
waan-
lal, die
teerde
Klein
bij de
Gerrit
elijke
■9
Over Frits Lambrechts zegt Van de
Meeberg: „Ik wou dat ik dat talent had en
dat ik zijn programma eens mocht regis
seren!' Frits onderschat zichzelf. In de
eerste paar zinnen heeft hij het altijd al
gezegd, maar dan komen er nog tien cou
pletten. Hij is veel krachtiger dan hij
denkt. En hij staat daar toch altijd heel
sterk. Doet mij altijd denken aan Pisuisse,
krachtig cabaret. Die had nou precies wat
ik bedoel. Kritisch cabaret, maar ook niet
belerend, wel signalerend. Met het wijn
glas in de hand, dat was duidelijk tegen
het geweld van de eerste wereldoorlog.
Mensen denken altijd dat je overdrijft
t
■A
Thijs
len de
r vor-
Thijs’
Georg
onvol-
onbe-
e zijn
:ht op
leater
naken
die de
ij zijn
(Daily News 8 juli 1979) noemde Jiri Kyli-
an Imaginary Film van Glen Tetley: ’on
mogelijk'. Arena van Tetley: ’Niet goed
genoeg’, Huescape van Louis Falco: ’Al te
vaak gedanst’ en werk van Cliff Keuter:
’geen succes’. Toch zal Glen Tetley (als
enige van al die Amerikanen, in het nieu
we seizoen een nieuw werk bij het Neder
lands Dans Theater komen maken. Ook
Hans van Manen staat aangekondigd. In
september brengt hij een ballet uit op het
Het Nederlands Dans Theater had eens
de naam experimenteel en avant-gardis-
tisch te zijn. Deze periode is nu voorbij.
Sinds Jiri Kylian er de scepter zwaait
worden balletten niet meer gekozen op
hun experimentele waarde maar alleen op
gasten
hanke-
;eizoen
t daar-
wil het
■n Mir-
;t O.T.
ir aan-
mtinos
?t, die
Gerrit
ijzigde
<tie op
iduktie
tein en
on des
Juan
idari-
seerd
table
leater
regis-
?land,
Dolf
'erder
een
lat in
id van
is nog
SÈJ. f
t>pel
„Aan de andere kant, bij massabewe
gingen schijnt kritiek wel mogelijk te zijn
Het afgelopen jaar zijn er twee grote ma
nifestaties geweest. Een tegen de neutro
nenbom en een tegen bestek 81. In Am
sterdam en in Utrecht. Daar waren zo’n
veertigduizend mensen en je hoorde van
uit de artiesten die daar optraden opmer
kelijk veel kritische geluiden. Er waren er
bij die heel ver gingen. Mensen waarvan
je in het theater nooit kritiek hoort. Dat
kan dan kennelijk alleen op manifestaties,
daar is kritiek legaal. Maar zo gauw er
brood aan verdiend moet worden, volgt er
een veilige opstelling”.
bergen, heb ik in dat verband wel eens
horen noemen. Je kunt het toch ook ge
woon zeggen? Neem nou Wim Kan. Die
behandelt onderwerpen uit de politiek die
op zich heus niet altijd gemakkelijk zijn.
Maar hij doet dat heel eenvoudig en direct
en iedereen in de straat begrijpt hem”.
Wij hebben jaren geleden in ons cabaret
Honoloeloe de opkomst van Franz Jozef
Strauss voorspeld. In een mini-opera die
we speelden. Dat vond men toen overdre
ven. Nu gebeurt het. De vooruitziende blik
van het cabaret. Weten de mensen veel. De
nieuwe Duitse bondspresident Carstens
vraagt nota bene om gratie voor die twee
overgebleven oorlogsmisdadigers in Bre
da. Van mij mogen ze d’r nu wel uit, daar
gaat het me niet om, maar het moet niet
meneer Carstens zijn die daar om vraagt.
Als je zoiets tegen de mensen vertelt, dan
zeggen ze: Carstens? Is dat niet die wiel
renner?”
Met We staan er gekleurd op gaan Mon-
kau, Mok en Van de Meeberg het komend
seizoen ook weer op toernee. Op 19 en 20
oktober komt het programma weer terug
in de Toneelschuur in Haarlem. Begin
1980 moet er een heel nieuw programma
komen, waaraan nu al gewerkt wordt.
Van de Meeberg: „Na een optreden in de
Toneelschuur, vorige keer, kwam er een
mevrouw uit Haarlem naar ons toe. Ze
vond het geweldig en zei dat ze zelf ook
teksten schreef. Nu maakt ze teksten voor
ons. Cock van de Goed heet ze. Ik heb nu
al een heel pak teksten van haar, je zou er
zo een programma mee kunnen samen
stellen”.
Komt Meebergs befaamde lief over Chi
li ook weer in het nieuwe programma?
Glimlacht. Dan: „Ik had gedacht dat er zo
langzamerhand daar wel iets zou zijn ge
beurd. maar nee. Dat lied zal dus altijd
blijven klinken, totdat Chili is bevrijd.
Het Scapino Ballet kondigt voor okto
ber aan: Peter en de Wolf van de Frans
man Robert Thomas op muziek van Serge
Prokofiev, Vliegers van de Engelsman
David Morse op het fluitkoncert van Jac
ques Ibert en een duet van Armando
Navarro op muziek van Robert Schu
mann (gemaakt voor het Helsinki Festi
val. waar de groep 5 voorstellingen zal
geven.) In november volgt dan Giovanni’s
Speelgoedwinkel (La Boutique Fantas-
que) van Nikolas Beriosoff en Giacomo
Rossini/Otterino Respighi met dekors van
Wim Bijmoer.
Van de balletten die jonge dansers van
de groep voor de workshop aan het eind
van het vorige seizoen mochten maken,
zullen enkele duetten in open voorstellin
gen worden vertoond om te zien hoe het
publiek er op reageert, waarna besloten
zal worden of ze op het repertoire kunnen
blijven. Welke duetten dat zijn is nog niet
aangekondigd. Tot slot mag ik nog aan
kondigen dat van 12 tot en met 15 septem
ber Kluft door de groep van Bart Stuyf
(het vroegere Multi Media) in de Haar
lemse Toneelschuur zal worden uitge
voerd. In mijn bespreking bij de première
noemde ik dat een lang adagio gedanst op
de facetten van een grote zwarte diamant.
hun vakmanschap. Het gevolg is, dat veel
werken met een knisperende vitaliteit,
vooral uit Amerikaanse hoek, inmiddels
zijn verdwenen en vervangen door wer
ken van Kylian. Bij de jongste grote toer
nee van het Nederlands Dans Theater
naar New York stonden er negen werken
op het programma, acht van Kylian en
één (Lieder Ohne Worte) van Hans van
Manen.
In een interview met Barton Wimble
Van de Meeberg: „Een van de eisen van
kritisch cabaret is datje niet met pasklare
antwoorden komt. Die antwoorden kan
het publiek zelf wel geven. Je moet niet
zeggen dat doen jullie verkeerd, daar
schiet je geen barst mee op. Trouwens,
wat ken je die mensen die naar je komen
kijken? Misschien doen die het helemaal
niet zo verkeerd. Maar wil je een groot
publiek bereiken, dan zul je als cabaretier
een voorbeeld moeten nemen aan de pop-
Zelf heeft Van de Meeberg niet gekozen
voor zo’n veilige opstelling. In zijn pro
gramma We staan er gekleurd op zeggen
Andries Mok, Marius Monkau en Rob van
de Meeberg de dingen duidelijk. Ze bren
gen hun overtuigingscabaret op een ma
nier die tot nadenken uitnodigt.
ne Slaapster op muziek van Peter Tsjai-
kovski, die door Peter Wright voor de
groep zal worden gemaakt. Peter Wright
is de direkteur van de tweede groep van
het Engelse Royal Ballet, de groep die het
oude Sadler’s Wells theater in Londen als
basis heeft. Deze voorstelling zal tijdens
het volgende Holland Festival in première
gaan.
De produktie van het vorige Holland
Festival, Live/Life in Carré zal in het
komende seizoen niet herhaald worden
maar komt vermoedelijk wel terug tijdens
de Kunst-10-daagse in september 1980.
Verdere plannen van het Nationale Bal
let voor het komende seizoen zijn nog
uiterst vaag. Natuurlijk zullen Rudi van
Dantzig, Toer van Schayk en Hans van
Manen nieuwe balletten gaan maken, ter
wijl Hans van Manen ook de choreografie
zal doen van het ballet in de opera Fleder-
maus.
Oudere werken die op het repertoire
blijven zijn (alfabetisch): Adagio Ham
merklavier, Grand Trio, Jeux, Petroesjka,
Pyrrhische dansen II, Serenade, Le Spec
tre de la Rose, Les Sylphides, 5 Tango’s,
Twilight, De Verloren Zoon en Vier Letzte
Lieder, terwijl Agon van George Balan
chine en Igor Stravinsky opnieuw ingestu
deerd zal worden.
komt
In de
irecht.
sen de
Jarga,
k wil
scene. Iets wat Bots probeert, dat is pri
ma. Wat komt er nou voor publiek naar
cabaret? Een willekeurig popconcert
trekt een paar duizend mensen naar Para
diso, hoewel de meeste Engelse teksten
toch hard over je hoofd wegrocken. Maar
er is ook heel weinig Nederlandstalig kri
tisch materiaal. Ik hoor nu dat ze kleine
greetje uit de polder hebben gehaald. Op
gewarmde lijkenmuziek uit de jaren veer
tig. En altijd op die accordeola-achtige
driekwartsmaat. Jan Boezeroen hoor ik
op de radio in de top-weet-ik-veel met een
banaal lied over Vondel. Dat is ook weer
jatwerk”.
^t.
pianoconcert van Igor Stravinsky. En ook
Nils Christe maakt een nieuw ballet. In
december komt Jiri Kylian met Folksongs
van Luciano Berio en voor het volgende
Holland Festival zal hij (na Sinfonietta en
Glagolitische mis, beiden op muziek van
Leos Janacek) weer een ander facet van
zijn vaderland Tsjechoslovakije aangrij
pen en wel de schrijver Frans Kafka,
waarover hij een grote produktie wil
maken.
Het betere talent in Nederland waar
toe toch mensen als Jos Brink, Henk El-
sink, Seth Gaaikema, Jasperina de Jong
cs. behoren, houdt zich niet bezig met
kritiek op zaken die binnen de samenle
ving niet geheel in orde zijn. Gunstige
uitzondering vormt Neerlands Hoop, die
wel met harde humor komt. Ook Frits
Lambrechts behoort tot de stellingne-
mers. Maar met name Jos Brink heeft zijn
Tekstpierement de laatste jaren zodanig
gestroomlijnd dat er nog nauwelijks iets
„Er is enorm veel talent in Nederland,
maar het wordt niet uitgebuit Als je kri
tisch cabaret maakt, zoals Marius, An
dries en ik in ons programma doen, dan
hoef je inderdaad niet belerend te werk te
gaan. Mensen hebben geen zin in straf als
ze uitgaan. Ze horen de hele dag al zwarte
verhalen over de slechte economie, broek
riem aanhalen, energiecrisis, bezuiniging.
van echt cabaret in zijn programma te
proeven valt.
Van de Meeberg: „Cabaret is meer en
meer verworden tot iets waarbij zeer be
houdende liberalen zeggen: goh, wat
schoppen die jongens van Tekstpierement
toch hard. Cabaret als zelfbevrediging, als
versluierende misleiding dat alles in orde
is. En dat terwijl cabaret juist inzicht moet
verschaffen, taboes moet openbreken en
een maatschappelijke discussie op gang
brengen. Er is zo weinig ruimte voor twij
fel overgebleven. Maar er is nog iets an
ders. Veel cabaret eist van het publiek een
bepaalde opleiding. Dat heeft een oor
zaak, het cabaret komt voor een groot deel
voort uit de studentenwereld. Studentiko
ze humor in een taalgebruik dat doorsnee
eenvoudige onderwerpen onzichtbaar
maakt door een versluierde woordkeus.
Je reinste taal-imperialisme tegenover je
publiek. Ton van Duinhoven heeft daar
jaren geleden in Hadimassa je had
vroeger ook op de teevee nog goeie pro
gramma’s een schitterende parodie op
gemaakt. Een heel apart taalgebruik dat
je vooral ook bij het parlement tegen
komt. Er zijn ook cursussen voor. In Drie-
Rob van de Meeberg, links kleinkunste
naar en een van de heel weinigen die nog
kritiek in zijn cabaret laat horen. Kritiek
die overigens op een heel verteerbare ma
nier wordt voorgeschoteld. Die niet bele
rend wil zijn, niet bestraffend met het
vingertje wijst, maar die alleen aangeeft
waar er zaken mis zijn. Over het vader
landse cabaret van heden komt Van de
Meebergs geestdrift nauwelijks boven het
nulpunt.
Dan zeg je al gauw jezus Christus, ik hoor
niks anders, nou vanavond maar eens
even hoeladiee”.
De dansers van Het Nationale Ballet
zullen in het komende seizoen erg veel tijd
nodig hebben voor de voorbereiding van
de avondvullende produktie van De Scho-
Onze Nederlandse balletgroepen zijn
niet royaal met dit soort gala’s. Het Natio
nale Ballet heeft er ooit drie gegeven bij
het afscheid van dansers of direktrice
(Sonia Gaskell). Het Nederlands Dans
Theater gaf een gala bij het afscheid van
Marian Sarstadt en het Scapino Ballet bij
het afscheid van Mary Siegel. Verder zijn
alle grotere en kleinere dansers steeds in
stilte verdwenen, dus dit gala voor Han
en Lex is iets heel bijzonders.
Voor dit gala maakt Rudi van Dantzig
een nieuwe pas de deux voor de jubilaris
sen en Nils Christe een trio voor drie
dansers van het Nederlands Dans Thea
ter, Arlette van Boven, Gerard Lemaitre
en Nils Christe Zelf, dit omdat Han en Lex
een belangrijk deel van hun carrière bij
het NDT hebben doorgebracht.
Verder staan op het programma: Sere
nade van Balanchine, Vier Letzte Lieder
van Rudi van Dantzig en Adagio Ham
merklavier van Hans van Manen, terwijl
dit al lange programma nog wordt uitge
breid met vier duetten van gastdansers uit
het buitenland: Merle Park en Wayne Eag-
lin uit London; Karin Kain en Frank Au-
gustyn uit Toronto; Elisabetta Terrabust
en Peter Schaufuss uit Londen en Kopen
hagen; Wilfride Piolet en Jean Guizerix
uit Parijs. De laatste vier zijn nog
nooit in Nederland opgetreden.
Het vorig seizoen gestarte kleinkunst-
liedjesprogramma Alle laatjes open - op
teksten van Annie M. G. Schmidt - blijft
ook dit seizoen door het land trekken. Een
virtuoos gepresenteerd programma van
uitstekende kwaliteit met Conny Stuart,
Gerrie van der Klei, Paul Deen en Willem
Nijholt.
Maskerade heet een nieuwe theater
show, bedacht door Jos Brink en Frank
Sanders van Tekstpierement. Ook Tekst-
piepements Lucie de Lange krijgt daarin
een aandeel. Andere medewerkenden zijn
buiten het duo Brink/Sanders: Henny Or-
ri, Mary Michon en Simone Kleinsma.
Rob van Houten en Cor Beurskens zijn
de drijvende krachten in het geprolon
geerde programma Funhouse Funhouse.
Frans Halsema komt met zijn one man
show Je moet er geweest zijn, waarmee hij
aantoont ook alleen een programma van
prima formaat te kunnen brengen.
Het Vrouwenkabaret van Natascha
Emanuels presenteert zich met een nieu
we show die Media-neurose heet. Nata
scha zelf doet mee en wordt bijgestaan
door Carla Delfos, Pamela Teves, Willy
van der Griend en Janneke Kanteman.
Het Zwarte Theater uit Antwerpen
gaat een toernee door ons land maken met
het programma Kent gij het land waar de
kanonnen bloeien, op teksten van Kurt
Tucholsky en Erich Kastner.
Bram Vermeulen, Freek de Jonge en
Jan de Hont blijven nog even doorgaan
met Neerlands Hoop Code.
Robert Long gaat een nieuw program
ma maken. Dat krijgt tot titel Duidelijk
Zo? Als gast treedt Leen Jongewaard bij
hem op.
Ivo de Wijs blijft nog even doorgaan
met zijn Formule 2, Wim Kan houdt het
bij zijn oude programma, aangepast aan
nieuwe politieke actualiteiten. Toon Her
mans heeft met zijn show van vorig sei
zoen ook nog lang niet iedereen bereikt en
Fons Jansen pronlogeert zijn theaterpro
gramma eveneens.
Rob van de Meeberg, Marius Monkau
en Andries Mok gaan in elk geval tot het
eind van dit jaar door met We staan er
gekleurd op; daarna komen Van de Mee
berg en Monkau waarschijnlijk samen
met een nieuw programma van kritisch
kabaret volgens dezelfde formule. Ook
Jasperina de Jong gaat op dezelfde voet
als vorig seizoen verder.
Alles tezamen weinig vernieuwing, veel
verlengingen van produkties.
z
- - 3
4
W’
