Effect van krachtpil
Bobbies
benadeelden
Britse imperium
Af remmen van het
duivelse doping-rad
kt
s
wr
ral
l/
honderd
percent
zeker zijn
kA
„Charlatans”
1
i 1 n
v
Sm-
door Albert Geesing
Blindgangers
Ordeverstoring
Kwestie van tijd
Zoete wraak?
Kosmisch komisch
ub si
w|
De magie van het winnen is al
zo oud als de mensheid zelf Het
is ook de mens eigen, dat hij
steeds opnieuw zal trachten de
eigen prestatiegrens te verleg
gen. Maar in de ondoorzichtige
wereld van de topsport, waar
vaak enorme financiële belangen
op het spel staan, heeft dat syn
droom in de loop der jaren zulke
beangstigende vormen aange
nomen, dat het wel tot letterlijk
alles moest leiden. Geen middel,
zo lijkt het, wordt ook meer onbe
proefd gelaten om het Grote Doel
te bereiken.
Doping in de sport is in de loop der jaren uitgegroeid tot een
zeer complexe materie. De stoffen die als dope worden geken
merkt vooral amfetaminen en derivaten (scheikundig afgelei
de stoffen) staan op lijsten welke onder meer door het
Internationaal Olympisch Comité in 1968 zijn opgesteld. Van tijd
tot tijd worden aan deze opsomming nieuwe middelen toege
voegd, zoals In 1976 de anabole steroïden. Het gebruik daarvan
heeft de laatste jaren in de sportwereld een enorme vlucht
genomen, mede omdat de aanwezigheid daarvan in bloed en
urine tot voor kort niet aantoonbaar was.
Naar aanleiding van de recente dopingaffaire van Joop Zoete
melk, spraken wij over deze materie met prof. dr. Manfred
Donike, hoogleraar aan de Sporthogeschool van Keulen en
door de Westduitse Bondsregering belast met dopinganalyses
aan het Instituut voor Sportwetenschap. Donike was degene die
in Zoetemelks urine sporen van nortestosteron aantrof.
rj
-
r I
H.
■K 1
zijn messcherpe
aan
A Een Tour rijden is zwaarder dan in een fabriek werken
m-
Sebastian Coe
nalyses vormen voor de professor
biochemie echter slechts een neven
taak. „Het maakt voor mij totaal
geen verschil of ik nu appels of
perer. moet analyseren of de urine
van een atleet. Maar die dopingcon
troles zijn toevallig het meest spec
taculaire deel van mijn werk en
halen zodoende vaak de krantenko
lommen".
ten aanzien van het nuttig effect
van de de laatste jaren veelvuldig
toegepaste anabole steroïden: „Ik
ben ervan overtuigd dat een nor
maal gebouwde en gezonde man
tussen de 20 en 30 jaar voldoende
lichaams-eigen hormonen produ
ceert om een topprestatie te kunnen
leveren. Het gebruik van kunstma
tig toegevoegde anabole hormonen
leidt zeker niet tot betere prestaties
en weegt ook in geen enkel opzicht
op tegen de schadelijke bijwerkin
gen. Met deskundige trainingsbege-
leiding en adequate voeding kan
hetzelfde resultaat worden bereikt.
Het probleem is alleen dat het be
wijs moeilijk is te leveren”.
dames, hij is allerminst een fanaticus,
mijn liefje wat wil je nog meer?
ï}- Zoetemelk (links boven) ge
bruikte nortestoron; Maertens (mid
den) en Thevenet (rechts) verdwe
nen door het gebruik van cortico
steroid. Dit laatste middel veroor
zaakte ook oogontstekingen.
In bepaalde takken van sport speelt, naast een grote hoeveelheid
techniek, de spierkracht een belangrijke rol. Om die reden was het dan
ook niet verwonderlijk dat naar kunstmatige middelen werd gezocht om
deze spierkrachtvergroting tot stand te brengen. Hiervoor heeft de
sportwereld haar toevlucht genomen tot bepaalde hormoonpreparaten.
Een dergelijke „krachtpil” zou bestaan uit zogenoemde anabole steroïden
Het gebruik van anabole steroïden vond aanvankelijk de meeste toepas
sing bij de krachtsporten, maar dit gebruik had al snel zijn weg gevonden
naar sporten als schaatsen, wielrennen, atletiek en zwemmen. Anabole
steroïden zijn stoffen die verwant zijn aan of afgeleid van het manlijke
geslachtshormoon of testosteron. Testosteron is een stof die iedereen in
het bloed heeft, mannen meer dan vrouwen.
Dank zij het eiwitsparend effect van anabolica zou meer absolute
kracht kunnen worden verkregen, maar deze opvatting blijkt op nogal
dubieuze gronden te berusten. Een onderzoek in Amerika heeft al eens
uitgewezen dat er bij het gebruik van anabole steroïden weliswaar sprake
is van een snellere krachttoename, maar dat het niet bekend is of het
maximale prestatievermogen ook toeneemt. Het effect op het uithou
dingsvermogen is eveneens dubieus.
Wel bekend is daarentegen dat het langdurig gebruik van androgene
steroïden tal van schadelijke bijwerkingen heeft (onder andere leveraan-
doeningen) en zeker niet zonder risico’s is. Bekend is eveneens dat bij
toediening van anabole steroïden aan vrouwen ongewenste bijverschijn
selen van vermanlijking (stemverlaging, baardgroei, beharing op armen
en benen, onregelmatigheden bij de menstruatie) optreden.
Dat het gebruik van anabole steroïden tot voor kort zo moeilijk
aantoonbaar was in bloed en urine, komt doordat ze veel lijken op
„lichaams-eigen hormonen”. In Montreal, Londen en Keulen zijn echter
inmiddels goede methoden ontwikkeld om de aanwezigheid van deze
stoffen aan te tonen. Prof. dr. Manfred Donike vervulde daarin een
voortrekkersrol.
nauwkeurig het controlesysteem
ook zal worden. Er zullen steeds
weer lieden opstaan, die zelfs datge
ne zullen uitproberen dat op de
rand van de legaliteit balanceert,
waarbij ze die grens ook graag eens
een keer zullen overschrijden. In
dat geval zullen ze heimelijk hopen
door de mazen van het controlenet
te glippen”.
„Tegelijkertijd ben ik er echter
van overtuigd dat we het duivelse
dopingrad langzamer kunnen laten
draaien en misschien zelfs wel kun
nen stopzetten. Een absolute voor
waarde daarvoor is echter dat de
sportbonden gelijke tred houden
met onze ontwikkelingen. Want in
de strijd tegen het dopingmisbruik
is niet meer de analyse, maar de
controle het zwakke punt in de ket
ting".
de
jf-
ro
ak
eg
rd
in-
In het geval er echter sprake is
van een door ziekte verzwakte pa
tiënt bewijzen androgene steroïden
wel hun nut. Maar blindgangers als
de prestatiegevoelige topsporters
kennelijk nu eenmaal per definitie
zijn, nemen zij gelijk maar een veel
voud van de dosis die is voorge
schreven. „Gevoelig daarvoor zijn
vooral”, meent dr. Donike, „sport
lieden boven de 30 jaar. Want onge
veer vanaf die leeftijd wordt de
lichaams-eigen hormoonproduktie
langzaam minder”. Het is waar
schijnlijk ook om die reden dat
Joop Zoetemelk in de Tour de Fran
ce naar het van testosteron afgelei
de nortestosteron heeft gegrepen.
Dr. Donike deelt ook geenszins de
visie van degenen die menen dat
een Tour de France niet meer zon
der stimulantia of hormonale do-
riks
dus de
ipraak.
nd zelf
centra-
arin te
centra-
Kruis
an dan
alleen
is pre-
ile on-
m, die
ze niet
torate.
ite kan
/orden
mport-
nt aan
/aarde
rate in
t Rode
wordt
de uit
ris op-
„met
raak”.
ra
10-
d-
eh
de
»r.
Maar wat is er dan aan de hand,
waarom kan hij dan niet deelnemen
aan die wedstrijden, zult u nu vragen,
als u verzuimd hebt de sportpagina’s
er op na te slaan. De bobbies, die
correcte, altijd behulpzame, ongewa
pende sieraden van de Londense stra
ten, hebben Sebastian Coe geblesseerd
(die voornaam is ook met zorg geko
zen, reken maar dat de laatste maan
den heel wat pasgeboren baby's Sebas
tian zijn genoemd in Engeland)!
Sebastian liep in het Richmond
Park, bij wijze van training voor die
recordverbetering op de 1000 meter,
zes reeksen van 800 meter, toen halver
wege die training enkele bobbies op
hem afkwamen die hem van „ordever
storing” beschuldigden en hem beva-
leii het park onmiddellijk te verlaten.
Ik zie dat scènetje wel voor me. Al die
wandelaars in het park, die zich geluk
kig prezen dat zij toevallig getuige
waren van de training van Engelands
grootste idool, stonden natuurlijk stil,
genietend, en ruim baan makend toe te
kijken, toen de bobbies daarin een
hinderlijke samenscholing bespeur-
De race zonder uitzicht tussen
topsporters en hun begeleidérs en
wetenschappers gaat ondertussen
onverminderd door. Zeker niet ten
onrechte is de laatste jaren meer
malen de vrees geuit, dat de inter
nationale sportevenementen in de
toekomst zullen worden beheerst
door uitspraken van fysiologen en
farmacologen, wanneer de strijd te
gen doping tenminste niet intensie
ver wordt bestreden.
Een ten minste zo groot gevaar
voor de toch al van alle kanten
bedreigde topsport vormen de „me
dische charlatans” (citaat dr. Doni
ke) die „de medische kennis en er
varing missen om sportlieden te be
geleiden. Mensen die er geen flauw
benul van hebben wat zich in een
menselijk lichaam voltrekt. Dat is
levensgevaarlijk”.
Dr. Donike stelt daarbij de wieler
sport als voorbeeld, in welke tak
van sport slechts de absolute vedet
ten het zich kunnen veroorloven er
een eigen lijfarts op na te houden.
„Er worden maar al te vaak zonder
enige medische indicatie medicij
nen aan renners verstrekt, die zwa
re lichamelijke gevolgen kunnen
hebben. Die gevolgen hoeven niet
direct aan het licht te komen, maar
kunnen zich ook later openbaren,
wanneer de betrokken renner al
lang afscheid van de wielersport
heeft genomen”.
Grote twijfels heeft dr. Donike
Ten aanzien van corticon en velon
zal het echter nog slechts een kwes
tie van tijd zijn of ook deze stoffen
zullen in de urinestalen zijn terug te
vinden. Dat neemt echter niet weg
dat de laboratoria voortdurend ach
ter de feiten aanhollen. Toch is in
dat opzicht wel degelijk een zekere
kentering te bespeuren. „Wij heb
ben nu al proeven genomen met
middelen die nog niet op het reper
toire van de atleten staan, maar
waarvan wij aannemen dat ze vroeg
of laat op de markt zullen verschij
nen. Dan zou de atleet wel eens
Ooit schraapt Manfred Donike
(46 jaar), met de inkomsten uit zijn
tienjarige loopbaan als beroeps
wielrenner, het geld bijeen om zijn
studie te kunnen bekostigen, sinds
enkele jaren geldt hij als een van
’s werelds fanatiekste bestrijders
van het dopingkwaad. Die dopinga
hogelijk verbaasd kunnen opkijken
wanneer de politie plotseling eerder
dan de dief op de plaats van de
misdaad is”.
Nochtans heeft ook dr. Donike
niet de illusie het probleem van de
doping volledig te kunnen uitroei
en. „We zijn nu zover dat de analyse
van amfetaminen nagenoeg perfect
is en er bij de speurtocht naar ana
bole steroïden nog slechts schoon
heidsfoutjes aan de methode kle
ven. We beschouwen het echter als
een erecode dat we 100 percent ze
kerheid hebben voor wij het posi
tief uitspreken. Bij de minste twijfel
is ons oordeel negatief. Daarom
mag iedereen ook rustig van mij
aannemen, dat Joop Zoetemelk
nortestosteron heeft gebruikt”.
„Het probleem als zodanig zal
echter altijd blijven bestaan, hoe
Een paar weken geleden was ik en
kele dagen in Parijs. Ik zal de eerste
ochtend een uur of drie door de stad
hebben gewandeld, toen ik opeens
dacht: ik mis iets, wat kan dat zijn,
toch niet de Eiffeltoren? Nee, die
stond er nog, en op dat moment zag ik
datgene wat ik gemist had, maar wat
ik blijkbaar even tevoren onbewust in
een verre ooghoek al had zien aanko
men: de eerste jogger! Na drie uur pas!
Hieruit blijkt overduidelijk, dat Pa
rijs een oudere beschaving vertegen
woordigt dan New York.
paar tackelende bobbies! Alleen rust
kan genezing brengen.
En die bobbies, zult u vragen? Zijn
ze gelyncht door het muitende volk,
opgehangen aan de hoogste boom in
het Richmond Park? Of is er nog de
hoop voor atletiekminnend Groot-
Brittannië, dat het allemaal een zoete
wraak is geweest van Sebastian Coe,
die, gepikeerd door het onwellevende
optreden van de agenten, bij het onre
delijk van hun gedrag, na de lange
woordenwisseling (ene bobbie: „Ieder
een kan wel zeggen dat hij Sebastian
Coe is!”, andere bobbie: „En al zou u
prins Charles zijn, dan nog is het onze
taak om samenscholingen van deze
aard te voorkomen, dus al bent u hon
derd maal Sebastian Coe. of duizend
maal prins Charles, ik wil u toch ver
zoeken nu uw biezen te pakken en een
beetje gauw ook alstublieft”), een list
verzon om hun een lesje te leren dat
hen zou heugen?
Hij mocht, ondanks alles, weer ver
der lopen, maar nauwelijks had hij
enkele passen gedaan of zie. onder het
oog 'van de nog verontwaardige menig
te. begon hij zogenaamd te hinken, met
een van pijn vertrokken gezicht, kreu
nend uitroepend: „Dat heb je er nu
van, m’n spieren zijn te koud gewor
den, nu zal ik de eerste weken niet
kunnen lopen!" Hinkend liet hij zich
naar een taxi dragen door behulpzame
omstanders, de kranten werden haas
tig ingeseind, de bobbies werden de
risee van hun bureau, wat zeg ik: van
Londen, van Engeland, van heel
Groot-Brittannië, van het Brits impe
rium, van heel de wereld, en Sebastian
Coe lachte in zijn vuistje! Maar he
laas. zo n type is hij helemaal met. en
daarom juist is hij zo populair.
STOPPER
In mei was ik tien dagen in New
York. De joggers vlogen je daar om de
oren, of je nu op het trottoir liep of
over straat reed, ze sjokten, holden,
draafden, dribbelden en maakten pas
op de plaats dat het een lieve lust was.
Op elk uur van de dag. Als je je ogen
tien seconden sloot en ze daarna weer
opende, kreeg je een jogger in beeld, en
deed je je ogen daarna weer dicht en
opende je ze tien seconden later op
nieuw, dan zag je weer een andere
jogger. Als lemmingen joggen ze zich
in Amerika de onvermijdelijke dood
in.
De activiteiten van dr. Donike be
wegen zich echter op een aanzien
lijk breder terrein dan het louter
analyseren van urinemonsters. Zijn
inbreng in de mondiale discussie
over het dopingvraagstuk zou ui
teindelijk wel eens van wezenlijke
invloed kunnen zijn op het eindre
sultaat. In zijn pleidooien manifes
teert dr. Donike zich ook herhaalde
lijk als een hartstochtelijk pleiter
voor een uniforme anti-dopingcon-
trole en bestrijding daarvan binnen
de internationale sportbonden. Die
organisaties zijn bovendien direct
verantwoordelijk voor de water
dichtheid van de controles, die nu
nog al te vaak aan twijfels onderhe
vig zijn.
De stagnerende ontwikkeling in
de bestrijding van het doping
kwaad steekt ook uiterst schril af
tegen de enorme vorderingen die de
laatste jaren zijn gemaakt in de
laboratoria van Keulen, Montreal
en Londen, waar met succes is ge
werkt aan een verfijning van de
analysemethoden. De kritiek van
dr. Donike richt zich daarbij vooral
op de medische commissie van het
Internationaal Olympisch Comité,
die hij min of meer een zekere laks
heid verwijt. Maar ook landen waar
allerlei medische preparaten nog
vrijelijk in de handel zijn, ontko-
Huiveringwekkend groot is in
middels ook het aantal slachtoffers
van een gedegenereerde geldsport,
waarvan wielrenner Tom Simpson
ontegenzeggelijk het meest spre
kende voorbeeld is. „Alleen in de
wielersport”, zo hebben de cijfers
prof. Manfred Donike geleerd,
„heeft het dopinggebruik in de laat
ste dertig jaar aan honderden men
sen het leven gekost. Er zijn zelfs
critici die beweren dat rond de dui
zend wielrenners zijn overleden aan
de gevolgen van doping".
men niet
kritiek.
ping gereden kan worden. In de
Ronde van Frankrijk mogen dan
arbeidsomstandigheden heersen,
die in geen enkele fabriek nog wor
den geduld, dr. Donike verwijst ver
volgens simpel naar het sterk afge
nomen gebruik van amfetaminen in
de Tour. Dat lijkt een vooralsnog
erg gewaagde veronderstelling, te
meer omdat er ten minste grote
twijfels bestaan over de aard en de
hoeveelheid van de urinemonsters,
die naar de laboratoria worden op
gestuurd. Bovendien zijn er nog al
tijd te veel wedstrijden (criteria)
waar renners en dubieuze soig-
neurs ongestoord hun gang kunpen
gaan.
Anabole steroïden blijken zeker
in de wielersport echter alweer ver
drongen te worden. Het dopingarse-
naal is inmiddels aangevuld met de
cortico-steroïde, welk middel sinds
1 januari van dit jaar op de doping-
lijst van de UCI voorkomt, maar tot
dusver nog niet in de urine kan
worden opgespoord. „De cortico-
steroïde", zegt dr. Donike, „behoort
tot de toekomstmuziek van het do
pingmisbruik”. Tegelijkertijd ver
wijst hij naar het sinistere aantal
van 17 wielrenners, die in Frankrijk
in een tijdsbestek van vier jaar zijn
overleden aan de gevolgen van een
te intensieve injectie-therapie met
dit stress-hormoon.
Dr. Donike voert de sterke
schommeling in de prestaties van
tweevoudig Tour de France-win-
naar Bernard Thevenet ook volle
dig op deze therapie terug. Hetzelf
de geldt ten aanzien van Freddy
Maertens, die maandenlang sukkel
de met de naweeën van een pols
fractuur. Maar ook de oogontste
kingen, waarmee het halve profpe-
loton eerder dit seizoen rondfietste,
is volgens dr. Donike terug te voe
ren op een overmatig gebruik van
corticonen.
den en onmiddellijk besloten de oor
zaak van die samenscholing uit de
maatschappij weg te snijden, als een
rotte plek.
Aha, weer zo’n mallotige jogger, zul
len ze tegen elkaar gezegd hebben, en
zonder zichzelf maar de tijd te gunnen
het verschil te herkennen tussen een
voortsjokkende copywriter die zijn
maitresse beloofd heeft zeven pondjes
te veel vet weg te joggen, en 's werelds
grootste loopfenomeen die zijn volk
beloofd heeft een nog resterend record
te breken, hielden zij Sebastian Coe
aan om hem de „deur” van het park te
wijzen. Daar schoten de verontwaar
digde omstanders al toe, roepend:
„Hebben jullie soms poep in je ogen,
weet je dan niet wie dat is, loop zelf ’s
een beetje harder als er echt iets aan
de hand is, ga dieven vangen”, en na
dat dit gekrakeel zo een paar minuut
jes geduurd had begonnen de bobbies,
rood aanlopend van gêne, te beseffen
dat ze bezig waren een blunder te
begaan die wel eens de krantenkader
tjes zou kunnen halen, en haastig, zich
stotterend verontschuldigend, haal
den ze bakzeil, zo van: „Sorry, neem
me niet kwalijk, loop dan maar door”,
niet wetend dat zij zich juist daardoor
onsterfelijke roem over de hele wereld
op de hals zouden halen.
Ach, hadden zij de Britse atletiek
of althans de internationale wedstrij
den in Crystal Palace en Brussel maar
gered door Sebastian Coe wegens or
deverstoring en weerspannigheid in te
rekenen en mee naar het bureau te
nemen, maar nee, ze lieten hem zijn
gang gaan, dus wat gebeurdeDe koud
geworden spieren van Sebastian Coe
werden nu weerspannig. en na enkele
meters begon Sebastian Coe schilder
achtig te hinken omdat hij een lichte
spierverrekking in zijn linkerkuit had
opgelopen. Uitaeschakeld door een
Hoe het momenteel in Londen is met
de joggerij weet ik niet uit eigen erva
ring, ik ben er een jaar niet geweest, en
zulke rages hebben maar enkele maan
den nodig om uit de vochtige, vrucht
bare humusgrond van de menselijke
idiotie omhoog te komen. Londen ken
nend schat ik, dat het aantal joggers
zich tussen dat van New York en Pa
rijs in beweegt. Het verschijnsel moet
in ieder geval bekend zijn in de Engel
se hoofdstad, behalve blijkbaar bij de
bobbies”, zoals de hooggehelmde
straatagenten liefkozend genoemd
worden.
U zult het gruwelijke, maar ook kos
misch komische verhaal vermoedelijk
wel gelezen hebben. Sebastian Coe,
het 21-jarige, door het Britse volk op
handen gedragen atletiek-idool, die
binnen enkele weken, nagenoeg vanuit
de onbekendheid naar voren komend,
de wereldrecords op de 800 meter, de
1500 meter en de mijl spelenderwijs
verbeterde in een prachtige, soepele,
in niets aan het gesjok van bijvoor
beeld Emit Zatopek herinnerende
stijl, zal tijdens de atletiekwedstrij
den in Crystal Palace geen aanval
kunnen doen op het wereldrecord op
de 1000 meter. Zoals hij aangekondigd
had. Het is zelfs de vraag of hij op 4
september zal kunnen deelnemen aan
de wedstrijden om de Van Damme-
memorial in Brussel, waar veel top
atleten present zullen zijn.
Een geduchte aderlating dus voor de
organisatoren van beide evenementen,
die hun grootste kasstuk zien wegval
len, en een bittere teleurstelling voor
de Britse atletiekliefhebbers. die zo
blij waren weer eens een idool te kun
nen omhelzen waar nu werkelijk niets
op aan te merken viel: hij verbetert
records, het is een lust voor het oog
hem te zien lopen, hij gedraagt zich
normaal en correct, hij is intelligent,
hij oögt bijzonder aangenaam voor de
- s w 40
F”?
W: ji:
