Democratieën van
wankele aard
Damiate Pers
i
NOTITIES OVER:
Umuider Courant
Verwarring
z
MAANDAG 3
SEPTEMBER
1979
I
tti
t
r
c
f
I
r
c
Ml
Wl
MM
Een politieke top op Cuba door Gwynne Dyer en Ton Nil lisen.
1
1
Ook dwarsliggers over de streep
147,50
Een lidmaatschap met de
bescherming van een overhemd
Het aantal onafhankelijke landen
in de Derde Wereld is gegroeid van
20 tot 110 en de strijd tegen het
kolonialisme is bijna overal gestre
den en gewonnen. Maar daarna
hebben de niet-gebonden ook ge
merkt dat problemen daarmee niet
automatisch verdwenen. Zoals een
Indiase minister zei tijdens de voor
bereidingen voor de top in de
hoofdstad van Sri Lanka, Colombo:
„De beweging wordt het meest be
dreigd door de leden zelf.”
Illustratief daarvoor is het feit,
dat tenminste een dozijn van de 88
deelnemende landen de afgelopen
twee jaar direct of indirect oorlog
met elkaar hebben gevoerd of soms
nog voeren. Ter herinnering: Viet
nam en Cambodja; Ethiopië en So
malië; Libië en Egypte; Zaïre en
Angola etc.
Een niet onaanzienlijk aantal van
de niet-gebonden landen heeft zich
de afgelopen jaren evenmin te goed
Hoe kan dat het beste? Daarover
wil het departement van Volkshuis
vesting en Ruimtelijke Ordening
straks met de burgerij in gesprek
komen. Het departement is bezig
een motivatie-campagne voor te be
reiden. Het doel: in 12 jaar tijd goed
2,5 miljoen woningen geïsoleerd
krijgen. Daarvoor heeft het ministe
rie zo’n 240 miljoen gulden per jaar
uitgetrokken. De grootste zorg van
de nationale energiebespaarders is
nu: maakt de bevolking daar ook
voldoende gebruik van? Zijn er vol
doende argumenten om huisbazen,
huurders en eigen huisbezitters te
overtuigen van het besparingsnut?
Zien ze de ernst van de crisis eigen
lijk wel in? En geeft de overheid zelf
wel een opwekkend voorbeeld? Met
het antwoord op die vragen ben je
zo nog maar niet klaar. Om met het
laatste te beginnen. De overheid
doet tot heden zelf te weinig inspire
rende dingen. Regelmatig treffen
we in kranten ingezonden stukken
aan van mensen, die zich beklagen
over de verspilling van energie bij
de overheid. Nog steeds brandt er
ook als we de veiligheidsaspecten in
acht nemen opmerkelijk veel
licht in de avonduren, in openbare
gebouwen, in overheidskantoren en
op verkeerswegen. Nog altijd wor-
Het zou overigens onjuist zijn de
ze gang van zaken te schetsen als
een altijd vrijwillig door de betrok
ken landen gewenste.
Het gaat niet te ver te beweren dat
al zouden bijvoorbeeld Cuba en
Vietnam hun toevlucht hebben ge
zocht in een communistische ideolo
gie, die ontwikkeling daar op zijn
minst werd versneld door militaire
en politieke druk van machtige
buurlanden. In beide gevallen zoch
ten zowel Cuba (door de VS) als
Daarbij komt, dat naarmate de
spanningen en conflicten groeiden
veel niet-gebonden landen hun mili
taire en politieke toevlucht moesten
en moeten zoeken bij een van de
supermachten. Vooral in Afrika is
dat bijna de gewoonste zaak van de
wereld geworden, maar ook bij lan
den in het Midden-Oosten en Zuid-
oost-Azië treft men voorbeelden
aan van deze ontwikkeling.
gevoeld om de hulp in te roepen van
buitenlandse troepen, of die nu af
komstig waren van landen van de
NAVO of Warschau-Pact, om onder
de meest doorzichtige dekmantels
de eigen machtsbasis te kunnen
kunnen handhaven.
Zien we de ernst van de crisis wel
in? Daar ligt een belangrijk aangrij
pingspunt voor besparingsmotiva-
tie. Nog teveel landgenoten geven er
in hun houding en gewoonten blijk
van, dat zij de crisis aan volksbe
drog denken te moeten toeschrij
ven”. Die tekorten worden ons aan
gepraat, dan kan de prijs lekker
worden opgevoerd”, is een veel be
luisterde opvatting. Dat die zo in-
Toch zal de organisatie ook- deze
keer weer, zo verwachten waarne
mers, ondanks de interne barsten
en verscheurende tegenstellingen,
de top overleven. Niet zozeer veran
derende inzichten of een streven
naar terugkeer van de oorspronke
lijke idealen zullen daarvan oor
zaak zijn, maar van opnieuw stre
ven naar het toedekken van die
tegenstellingen, het negeren van de
verschillen van inzicht tussen de
staten en het vooral voorkomen dat
er besluiten worden genomen, an
ders dan bij unanimitiet.
Toch blijft de vraag hoelang dat
nog kan worden volgehouden. Op
de Sri Lanka-bijeenkomst in juni
kon men al niet voorkomen, dat
door het rookgordijn van algemeen-
Maar hoe dan ook, het heeft ge
leid tot tragikomische taferelen als
bijvoorbeeld de oproep van Fidel
Castro, in diens kwaliteit van voor
zitter van de organisatie van onge
bonden landen, aan de lidstaten een
bondgenootschap aan te gaan met
de Sovjet-Unie. En wat te denken
van het positief ontvangen verzoek
van Afghanistan tot de organisatie
te worden toegelaten, terwijl er in
dat land duizenden Russen in het
leger van juntaleider Taraki strij
den tegen de Afghaanse bevolking.
Terwijl er in Havanna wel bezwa
ren bestaan tegen dergelijke ver
zoeken van Iran en Pakistan omdat
deze landen niet niet-gebonden zou
den zijn.
Vietnam (door China) bescherming
bij de Sovjet-Unie.
Door de berichtenzee, die Economi
sche Zaken en Volkshuisvesting ge
regeld over energiebesparing af
scheiden, raakt de ontvanger eer
der vermoeid dan geïnspireerd tot
actie.
Ook het probleem wie de Cam
bodjaanse zetel rechtens toekomt is
ingedekt door uitnodigingen voor
Havanna niet te versturen naar re
geringsleiders maar naar de hoofd
steden van de lidstaten. Wie daar de
touwtjes in handen heeft, krijgt de
invitatie.
Zijn er dan voldoende andere ar
gumenten, die kunnen worden aan
gevoerd om de burgerij tot energie
besparing aan te zetten? Jazeker.
Ze hebben te maken met twee za
ken waarvoor Nederlanders aan
toonbaar èlles over hebben: met
hun leefcomfort en met hun porte
monnee. Wie ze daar direct bereikt,
heeft het eerste kans op succes.
negatieve kanten van de dynami
sche kostprijshuur (een laag begin-
rendement) is minder snel bereid
enige duizenden guldens per huis
aan warmte-isolatie te investeren.
Daar hebben bijvoorbeeld de wo
ningbouwcorporaties mee te ma
ken, van wie een paar miljoen Ne
derlanders huren. En wat te denken
van institutionele beleggers (pensi
oenfondsen enz.) of van particuliere
verhuurders, die zich door het cen
trale beleid toch al in de hoek voe
len gedreven waar de hardste klap
pen vallen?
Een wijzigend politiek klimaat
(Reuter) over een politieke top
op Cuba door Gwynne Dyer en
Ton Nillissen.
Over wonen en energiebespa-
ren door A. L. G. Spaan.
HOOFDREDACTIE
Jos L. Lodewifks
E. Koning
e
C
DIRECTIE Damiate Pers b.v
Mr H C. van der Mije
I
1
Het heersende klimaat in Peru
zal echter niet bijdragen tot een
soepele overgangsperiode in de
komende tien maanden. Voortdu
rende sociale onrust gaat gepaard
met prijsverhogingen en stakin
gen. Daarnaast heerst er onenig
heid binnen de militaire regering
over de aanpak van de economi
sche problemen. Arbeidsonlusten,
die een dagelijks verschijnsel zijn
geworden, vormen een toenemen
de bedreiging voor de soberheids-
olitiek die de regering volgt om
het land over een finaniciële crisis
van 1975 heen te helpen.
De democratiseringsprocessen
in Zuid-Amerika blijven voorlo
pig gevaar lopen en wel van twee
kanten. Enerzijds moeten de nieu
we machthebbers het onderling
eens worden en blijven over de te
voeren politiek in hun land. Vaak
kost het hen en hun volk moeite te
wennen aan de nieuwe verwor
venheden. Anderzijds blijft er het
dreigende gevaar van ingrijpen
door militaire of economische
machtsblokken, die vinden dat de
hervormingen te ver gaan. In veel
landen is de staatsgreep een veel
beproefd en doeltreffend middel.
tensief de ronde doet is niet zo ver
wonderlijk. Dagelijks bereikt ons
een verwarrende berichtenstroom,
waarmee de niet met de materie
vertrouwde burger amper raad
weet. Russische deskundigen zeg
gen zich in de krant te verbazen
over de crisispaniek in de rest van
Europa. Er zit nog voor eeuwen in
de bodem, dus waar maken we ons
dan druk over? De volgende dag
lezen we een boeiend verhaal over
de corruptie rondom Rotterdams
vrije oliemarkt en over smokkel-
praktijken van oliepiraten. Daar
tussendoor komen dan onheilspel
lende berichten van de eenzijdige
nationale politiek van de olieprodu
cerende landen. Kortom: het beeld
dat op de Nederlander afkomt is
vaag, verwarrend en ontmoedi
gend. Als de „vrijwillige bespa
ring”, die Van Agt ons in dank zou
willen afnemen, niet het gewenste
effect oplevert, dan is dat in de
eerste plaats aan het gebrek aan
coördinatie in overtuigende, conse
quente voorlichting te wijten. Het
kabinet doet daar te weinig aan.
Zijn die snel voor het besparingsi-
dee te winnen? Dat zal o.m. afhan
gen van de faciliteiten van de
overheid, zoals de subsidieregeling,
de mogelijkheid van klimleningen
voor woningbouwcorpraties en de
toegestane huurverhogingen. Het
geld zal er uit moeten komen.
Tegen die achtergrond wil Volks
huisvesting ongeveer een miljoen
huurhuizen van gemeenten en wo
ningbouwcorporaties geïsoleerd
krijgen. Daarnaast nog 750.000 van
particuliere woningverhuurders en
nog zo’n 600.000 van eigenaren-be-
woners. Of dat monnikenwerk
wordt of niet, wordt in een vervol
gartikel behandeld.
BUREAU:
Redactie en administratie:
Lange Nieuwstraat 427, IJmuiden
postbus 18, 1970 AA IJmuiden
tel. redactie: 02550-15389
na kantoortijd: 02208-3577
tel adm 02550-15437 en 16450
postgiro: 273107
telex: 41866
ADVERTENTIES
telefoon 023 - 31 90 53
GROENTJES:
gerubriceerde advertenties, uitsluitend
telefoon 023 - 31 92 72
ABONNEMENTEN:
- bij vooruitbetaling -
per maand
per kwartaal
per post
per jaar
per post
losse nummers
buitenland
per kwartaal
BEZORGKLACHTEN:
maandag t/m vnfdag van 18 30-19 00 uur
zaterdags van 11.30-12.30 uur
Uitsluitend telefoon: 02550-10519
voor Santpoort: 023 - 31 90 53
Oudeweg 12-14, Haarlem
tel 023 - 31 90 53
Hier en daar op het Zuidameri-
kaanse continent lijkt het politie
ke toneel zich te wijzigen en doet
de democratie voorzichtig haar in
trede ten koste van een militair
bewind. Burgerregeringen heb
ben onlangs de macht overgeno
men in Bolivia en Ecuador, terwijl
voor mei volgend jaar algemene
verkiezingen zijn aangekondigd in
Peru.
Mochten deze regeringen de
kans krijgen zich te stabiliseren
dan ontstaat er een gedegen blok
(beperkte) democratieën in het
noordelijke deel van Zuid-Ameri
ka. Bolivia, Ecuador en Peru heb
ben zich in het Andes-Pact ver
enigd met de min of meer demo
cratische burgerregeringen van
Colombia en Venezuela. Welis
waar bestaan deze nauwe banden
op economisch gebied al zo’n jaar
of tien, maar met name de politie
ke samenwerking van de laatste
tijd heeft het pact zeer veel in
vloed gegeven in Zuidamerikaan-
se aangelegenheden. En wanneer
de aangekondigde politieke her
vormingen in Brazilië, worden
doorgevoerd, zal ook verreweg het
grootste land op het continent zich
kunnen scharen onder de staten
die een proces van politieke ont
spanning doormaken.
In tegenstelling tot het noorde
lijke deel van Zuid-Amerika zitten
ten zuiden daarvan nog een aantal
militaire regimes vast in het zadel.
In Argentinië, Chili en Paraguay
is een doobraak zoals in Nicara
gua vooralsnog op de korte ter
mijn niet waarschijnlijk.
De nieuwe invloed van het An
des-Pact kwam duidelijk naar vo
ren bij de behandeling van de
kwestie-Nicaragua in de Organi
satie van Amerikaanse Staten
(OAS) waar het pact een toonaan
gevende rol speelde. Tekenend
voor de gewijzigde machtsverhou
dingen was de opstelling van de
Verenigde Staten die zich aanpas
ten aan de mening van de Andes-
landen. Vijftien jaar geleden nog
moest de OAS toegeven aan de
Verenigde Staten naar aanleiding
van de situatie op Cuba. Onder
zware Amerikaanse druk verbra
ken de lidstaten alle banden met
het eiland en legden zij het een
economische boycot op.
Begin vorige maand werd in
Ecuador de nieuwe president
geïnstalleerd. De 39-jarige cen-
trum-linkse Jaime Roldos behaal
de in april een overweldigende
stembusoverwinning en werd de
eerste burgerpresident van het
land in bijna tien jaar. De
overwinning van Roldos en zijn
partij de Concentratie van de
Macht van het Volk (CFP) maakte
een abrupt einde aan de plannen
van de militaire regering de tradi
tionele conservatieve en liberale
partijen te versterken.
Met de benoeming van een con
servatief en een liberaal in zijn
kabinet, overwon de nieuwe presi
dent de eerste wrijvingen met het
leger en bovendien koos hij een
hoge officier uit als minister van
Defensie. De Bolivianen zijn in
een jaar al twee keer naar de
stembus geweest zonder dat daar
echter een oplossing uitkwam
voor de haast chronische politieke
instabiliteit in het land. Tijdens de
154 jaar lange onafhankelijkheid
van Bolivia hebben zich zo’n 200
staatsgrepen voorgedaan.
De verkiezingen in 1978 werden
gekenmerkt door fraude op grote
schaal ten gunste van de door het
leger gesteunde kandidaat, een
speciaal verkiezingstribunaal ver
klaarde weliswaar de uitslag nie-
Het ministerie van Volkshuisves
ting heeft dat begrepen. Het gaat
uitgerekend op die punten inspelen
om de nog niet gemotiveerde Ne
derlanders in actie te brengen voor
warmte-isolatie in huis. Vliegt het
geld bij VRO dan niet uit de kast in
de vorm van subsidies? De eerste
tijd wel. Toen bleken voornamelijk
eigenaren-bewoners de weg naar de
subsidiepot te vinden. Die kozen
duidelijk voor het directe voordeel
van een toegenomen wooncomfort
(geen lekken of „koudebruggen”
meer, waardoor het onbehaaglijk
blijft in huis) en een lagere stookrë-
kening. Dat daarvoor eerst geïnves
teerd moet worden en dat het een
aantal jaren duurt voordat je aan
besparing hebt terugverdiend wat
het je gekost heeft, namen ze op de
koop toe.
Maar niet iedereen denkt er zo
over. Wie te maken heeft met de
den er hele complexen grotendeels
voor niets verwarmd, omdat de
gymnastiekclub één verwarmde
zaal nodig heeft. Nog altijd zijn er
departementen, waar alle mechani
sche schrijfmachines door electri-
sche worden vervangen. Onnodige
verspilling, zeker voor een belang
rijk deel. En ontmoedigend voor
bevolkingsgroepen, die de ernst van
de zaak terdege inzien.
Van Agt heeft voor het zomerre
ces aangekondigd dat de overheid
koptrekker moet zijn bij de energie
besparing. De maatregelen daartoe
worden met spanning tegemoet ge
zien. Verlichting en verwarming
(onnodige lampen uit en thermosta
ten lager) zijn de voor de hand lig
gende openingszetten.
Maar al zal de organisatie van
niet-gebonden landen naar vorm
Havanna wel overleven, duidelijk is
dat het ideaal dat de oprichters in
dertijd voor ogen heeft gestaan: de
lidstaten buiten de politieke turbu
lentie van de supermachten te hou
den, niet alleen niet is gelukt maar
volstrekt is achterhaald.
Het lidmaatschap van de organi
satie alleen, geeft in deze wereld
evenveel bescherming als een
overhemd tegen een stopkogel.
Egypte zal, zo wordt verwacht, de
pogingen van arabische staten om
het uit de organisatie te verbannen
wel overleven. Met name de Afri
kaanse staten, gedesillusioneerd
door het feit dat ondanks hun mas
sale steun de afgelopen jaren aan
de arabische zaak tegen Israel, zij
niet bleven gevrijwaard van dras
tisch stijgende olieprijzen, zullen
vermoedelijk niet toestaan dat
OAE-lid Egypte uit de organisatie
zal worden verwijderd door toe
doen van de arabische broeders.
14,80
42,60
56,50
167,70
220,50
0.75
En al is natuurlijk duidelijk dat
de aanwezigheid van uitstekend uit
geruste en getrainde Russische,
Oostduitse, Franse, Cubaanse of
Engelse troepen voor Derde We
reldlanden het verschil uitmaakt
tussen winnen of verliezen, met
niet-gebondenheid heeft het na
tuurlijk weinig meer te maken.
Vandaag is op Cuba de zesde top
begonnen van de organisatie van de
zogeheten niet-gebonden landen het
ziet er naar uit dat deze top een van
de meest bewogene zal worden in
de 24-jarige historie van deze bewe
ging-
De topconferentie wordt gehou
den in een land waarvan men op
zijn minst kan zeggen, dat het een
„ongebonden bondgenoot” is van
de Sovjet-Unie. Verwacht wordt
verder dat een aantal arabische sta
ten zal aandringen op uitstoting van
Egypte, een „ongebonden bondge
noot” van de Verenigde Staten, na
het sluiten van een vredesverdrag
met Israel.
Vietnam, een andere „ongebon
den bondgenoot” van de Sovjet-
Unie zal eisen dat het voortvluchti
ge Pol Pot-regiem niet langer meer
als vertegenwoordiger van het
Cambodjaanse volk wordt be
schouwd en dat die status toekomt
aan het Heng Samrin-regiem, een
bewind dat zoals bekend, door Ha
noi is geïnstalleerd. En of dat nog
niet voldoende is zal Cuba’s leider
Fidel Castro zware druk uitoefenen
op zijn ongebonden gasten in Ha
vanna, de Sovjet-Unie te erkennen
als de natuurlijke bondgenoot van
de beweging van ongebonden
landen.
Tegen deze achtergrond lijkt 1955
erg ver weg. In dat jaar werd in
Bandoeng de basis gelegd voor de
beweging van niet-gebonden lan
den, bedoeld om de toen roodgloei
ende Koude Oorlog tussen de Ver
enigde Staten en de Sovjet-Unie
buiten de Derde Wereld te houden.
Onder de bezielende leiding van
mensen als Nerhru (India), Tito
(Joego-Slavië), Nasser (Egypte) en
Nkroemah (Ghana) slaagde de be
weging erin het principe levensvat
baar te maken dat geen enkele su
permacht het recht heeft van ont
wikkelingslanden te eisen partij te
kiezen in het Koude Oorlog-con-
flict.
Maar met alleen nog president
Tito over als een van de grondleg
gers en 24 jaar later, ziet de wereld
er voor de beweging van ongebon
den landen minder simpel uit.
Goedkopere olie komt er nooit
meer. Evenmin zal de produktie in
betekenis toenemen. Hoe langer we
het dus op eigen kracht kunnen
uitzingen, hoe beter. Zodra we voor
brandstof té onafhnakelijk worden
van buitenlandse importen hebben
we maar te betalen wat er gevraagd
wordt. Wat dat voor gevolgen kan
hebben voor een nationale econo
mie, begint uit de eerste sombere
voorspellingen van het Centraal
Plan Bureau al duidelijk te worden.
Besparen dus. Iedereen moet eraan
bijdragen. Niet alleen de buren. Ge
beurt dat niet rigoureus, dan zal
onze welvaart snel door z’n brand
stof heen zijn. Het is dan zelfs niet
uitgesloten dat we belangrijke stap
pen terug moeten doen. We zouden
om te beginnen een aantal verkwis
tende gewoonten kwijt moeten ra
ken. En dan liefst op plaatsen waar
het zoden aan de dijk zet In huis
bijvoorbeeld. Want daar wordt een
achtste van onze totale nationale
energieconsumptie „verstookt”.
Ter vergelijking kan het cijfer gel
den dat de RAI opgeeft als aandeel
van het Nederlandse wagenpark in
het totale nationale energiever
bruik: 5,5%. Omdat ongeveer 75%
van alle huishoudelijk energiege
bruik aan verwarming wordt be
steed, zit daar een post, waarop het
de moeite waard is te besparen.
Op politiek gebied is er een ge
vaarlijke situatie ontstaan met de
dood van Victor Raul Haya de la
Torre, de favoriet van het leger.
Zijn vermoedelijke opvolger als
leider van de Centristische Volk-
salliantie voor Latijnsamerikaan-
se Revolutie (APRA) Armando
Villanueva, wordt door veel lege
rofficieren beschouwd als te links.
In deze militaire kringen rijzen
bedenkingen tegen het proces dat
naar de verkiezingen moet leiden.
heden en nietszeggende frasen
heen, bittere meningsverschillen
over het lidmaatschap van bijvoor
beeld Egypte en Cambodja zicht
baar werden.
•fr En wijzigend politiek klimaat (Reuter).
tig, maar met het resultaat dat de
militaire kandidaat Pereda de
macht greep. Enige maanden
daarna wierp generaal David Pa
dilla die regering weer omver. Hij
hield echter zijn belofte algemene
verkiezingen te houden. De bur
gers bleken echter moeite te heb
ben om hun onderlinge geschillen
bij te leggen en in te spelen op de
vastbeslotenheid van Padilla en
de zijnen zich terug te trekken uit
de politiek.
Bij de verkiezingen op 1 juli
verkreeg geen van de kandidaten
de absolute meerderheid die no
dig is voor een rechtstreekse ver
kiezing tot president. De beslis
sing kwam toen bij het Congres
maar ook daar kon men niet kie
zen tussen de linkse Hernan Siles
Suazo (Democratische Volksunie
UDP) en de centrumrechtse Vic
tor Paz Estenssoro (Nationalisti
sche Revolutionaire Beweging
MNR). Een tussenoplossing bleek
de enige uitweg en de voorzitter
van de Senaat, Walter Guevara
Arze, werd benoemd tot interim
president met de opdracht in mei
volgend jaar nieuwe verkiezingen
uit te schrijven.
Ook in Peru zullen volgend jaar
mei, naar is aangekondigd, presi
dentsverkiezingen worden gehou
den. In juli kwam een nieuwe
grondwet gereed die voor het
grootste deel met de installering
van een nieuwe regering in juli
1980 in werking zal treden. De
militaire leiders, die 11 jaar gele
den de macht grepen met een am
bitieus programma voor sociale
hervormingen, hebben erop toege
zien dat de veranderingen die zij
hebben doorgevoerd in de grond
wet zijn opgenomen.
R
BOLIVIA
BRASILIA
MATTO
GROSSO
ZUID-
AMERIKA
- Bp'nnqrijke weg
FfoS'W J Al KI AND F'L
I h u IMAI.WINFN
<!(UUHLAND
f ‘BOGOTA
.1'?/ ftali
- /COLOMBIA
lerezma
.LA PAZ
wCochahambaC)
'SOrwo Jnla c>
ISucieC'uz,-^-
l f -L
XvV
s f R"io
