maar:
’t Gonst, kriebelt, steekt en bijt,
Letterkast
E
Goede Smaak
al
/I
SA;
door Theo van der Kaaij
f'0
Sexloos
I;
p
0
■I i n
W-
De mens is nergens
zonder het insekt
i,
In hun metershoge, grillig gevormde bouwwer
ken, gemaakt van grond en stront, leven de termie
ten hun rimpelloos bestaan. Om de temperatuur
binnenin de heuvels behaaglijk te houden ontwier
pen zij een systeem van airconditioning en om aan
de kost te komen verbouwen zij hun eigen schim
mels. Sexloos leven de termieten voort, ieder in een
eigen kaste. Dreigen er op een boze dag toch
geslachtsorganen de kop op te steken bij de een of
andere termiet, uit zich dat door het groeien van
vleugels. Dan is het tijd geworden voor de bruids
vlucht, natuurlijk met iemand van het andere ge-
termietenkoningin moet zich voelen als een batte-
rijkip en ziet er in werkelijkheid ook uit als een
wandelende eierstok.
Midden: het Zoölogisch Museum
aan de Plantage Middenlaan in
Amsterdam.
Rechts: dit wordt het ..gratenpak
huis" van het Zoölogisch Museum
genoemd: helaas is de zaal niet
voor publiek toegankelijk.
S
f
1
1
D
f
1
1
Wat meer ontzag voor al wat minimaal is, kruipt
of vliegt zou best op zijn plaats zijn, want waar
niemand enig benul van heeft en wat biologen
slechts durven te fluisteren: de mensheid is volledig
in de macht van de insektenwereld! De beestjes zelf
slaan zich op de knieën van pret bij Jiet zien van al
die vertwijfeld om zich heen meppende mensen. Zij
weten wel beter. Voor elk gedood insekt zijn in een
oogwenk vijftig nieuwe aangemaakt. De mens is
gast in de wereld van insekten en niet andersom.
Zo’n 360 miljoen jaar na het ontstaan van het
oerinsekt kwam het zoogdier mens pas een kijkje
nemen.
Het Zoölogisch Museum aan de Plantage Midden
laan in Amsterdam openbaart dezë kennis sinds
mei van dit jaar. Het is een betrekkelijk klein
museum, gelegen in het gebouwencomplex van
Artis en behorend bij het Instituut voor Taxonomi-
sche Zoölogie der Universiteit van Amsterdam.
„Kleine beestjes.Grote gevolgen” luidt de titel
van de tentoonstelling die om de paar jaar plaats
maakt voor een ander.
„Wij willen laten zien dat de mens niet kan
bestaan zonder de aanwezigheid van insekten”,
zegt Ben van Wissen, samensteller van de tentoon
stelling, „Iedereen ziet ze als vervelende beestjes
die nog kunnen steken bovendien, maar waren ze er
niet, dan zouden alle natuurlijke gemeenschappen
van andere dieren en mensen als kaartenhuizen in
elkaar storten. De insekten vormen de oudste dier-
groep ter wereld. Miljoenen jaren geleden uit zee
gekomen, land veroverd en daarna de evolutie van
al het andere mogelijk gemaakt. Men weet het niet
precies, misschien zijn er wel twee tot drie miljoen
soorten insekten, maar zonder die kleine vieze
beestjes zou de aarde nooit produktief gemaakt
zijn. De oudste landdieren met een inwendig skelet,
de amfibieën, leefden al van insekten en zouden
zonder hen het land niet hebben veroverd. De
zoogdiergroep waartoe de mens behoort had als
voorouder ook al een kleine boombewonende in-
sekteneter. Zonder insekten zouden er dus nooit
mensen geweest zijn”.
nu al insektensoorten die de door de mens vervaar
digde vergiften beschouwen als hun nieuwe voed
selbron: ze leven van DDT of aspirine.
„Alleen insekten kunnen andere insekten in be
dwang houden”, zegt Ben van Wissen, „en dat is
misschien maar goed ook. Zij zijn de belangrijkste
schakels in het web van de natuur. De belangrijkste
planteneters, humusmakers en grondomwerkers
zijn insekten. Ze vormen het voedsel van vele
andere dieren en ze bestuiven vele planten. De
schade die zij voor de mens aanrichten is naar
verhouding veel geringer dan hun nut. Als we in
staat zouden zijn insekten uit te roeien en zo dom
waren om dat ook te doen, dan zou de mens
daarmee een eind maken aan zijn eigen bestaans
mogelijkheden”.
Het museum laat zien hoe de insekten de mens in
bijna alles verslaan: in spitsvondigheid, handig
heid, oorspronkelijkheid, oorlogvoering en overle
ving. De mimicry bijvoorbeeld of het boerenbe
drog. De zwakke en weerloze zweefvlieg neemt het
geelgevlekte uiterlijk aan van de vervaarlijke wesp
en het gevolg is dat alle aanvallers uit de buurt
blijven. In het dierenrijk voor smakelijk doorgaan
de vlindersoorten tooien zich als giftige soortgeno
ten en genieten daardoor bescherming voor het
leven. Absoluut weerloze insekten nemen de kleur
aan van de tak of het blad waar zij het liefste
verblijven. Insekten hebben bekken als lebberma-
chines, stofzuigers en dweilen, maar ook kaken als
kniptangen en shredders. Bovendien gaat hun
voortplanting met fenomenale snelheid.
Het gebeurt nog maar zelden dat er een nieuwe
zoogdiersoort op aarde wordt gevonden. Nieuwe
soorten insekten worden echter dagelijks gevonden
en beschreven over de gehele wereld.
Insekten komen in onvoorstelbare aantallen
voor. Een gemiddelde zwerm sprinkhanen bestaat
uit 50 miljard individuen. Een vierkante meter
bosgrond bevat tot een diepte van 30 centimeter
tussen de 50.000 en 400.000 springstaarten. Deze
minuscule beestjes zorgen voor afbraak van dode
plantenresten en voor de verspreiding van sporen,
schimmels en bacteriën. Hun leven bestaat uit het
fabriceren van de vruchtbare humus. In diezelfde
vierkante meter leven voorts nog 100 tot 600 kever-
larven, 100 tot 1000 vliegen- en muggenlarven en tot
15.000 andere insekten. Een enkele dwaas heeft het
totaal aantal insekten op aarde wel eens proberen
uit te rekenen. Hij kwam tot een getal met 15 nullen:
twee miljoen miljard individuen.
De tentoonstelling „Kleine beestjes.Grote ge
volgen” blijft nog minstens een jaar in het Zoölo
gisch Museum. Daarna komt er een expositie met
als thema „Mannetje - Vrouwtje” .Om de tentoon
stelling voor kinderen extra aantrekkelijk te maken
is er een soort speurtocht uitgezet. Zij kunnen een
formulier krijgen om vragen te beantwoorden en
wie daarmee klaar is kan naar de suppoost gaan om
te horen wat goed en fout is.
(Het Zoölogisch Museum in Amsterdam is gele
gen aan de Plantage Middenlaan 53, ingang hoge
trap. Ook naast de hoofdingang van Artis is een
deur naar het museum, maar die is niet voor
publiek toegankelijk. Openingstijden (behalve op
zaterdag en maandag): van 9 tot 17 uur. Op zondag
van 10 tot 17 uur. Toegang volwassenen 1, kinde
ren 0,50. Groepen reduktie. Rondleidingen op
aanvraag, tel. 020-5223624).
Bzzzzzzz. Pats! Dat is eigenlijk de enige vorm van communicatie tussen insekt en mens. De
doodklap met een krant of verplettering via schoenzool is het enige antwoord van de mens op het
uitnodigend zoemen, gonzen, kriebelen, steken, bijten en hinderlijk volgen.
slacht. Het paar vliegt uit om elders een nieuwe
kolonie te stichten. Eveneens zonder het geweld en
de verdeeldheid die de sexuele lusten met zich
meebrengen. Hallo mensheid, bent u daar nog?
Op bijna griezelige wijze tonen de insekten dat zij
de mensheid de baas zijn. Wij mogen hier wonen en
de grond bebouwen, maar zij zijn heer en meester.
Dat blijkt goed uit de landbouwplagen. Hoe vaak
gebeurt het niet dat in de tropen plotseling de zon
verduisterd wordt door gigantische zwermen
sprinkhanen? Wellustig vreten zij in luttele minuten
de oogst op waarvan duizenden mensen hadden
moeten eten. Het Zoölogisch Museum heeft een
kooi met levende sprinkhanen tentoongesteld. Elke
dag moet er een flinke bos groenvoer in, anders
vretep ze elkaar op.
De tentoonstelling laat zien hoe de mens heeft
gefaald in zijn pogingen insekten te bestrijden met
vergif. Het resultaat was dat al het leven gedood
werd behalve de insekten waarom het ging. Er zijn
„Het schijnt in Nederland een schande te
zijn om een goede smaak te hebben.
Koningin Juliana vindt het niet meer nodig
om handschoenen aan te trekken en een
hoed op te zetten als ze ergens op
statiebezoek gaat. Ook de prinsessen
dragen bijna geen duidelijk gesigneerde
kleding. Die kopen liever in een anonieme
winkel om de hoek of in Italië, waar ze
soms een winkel binnenstappen. Helaas
is het ook met de meeste artiesten zo
gesteld”.
Einde citaat.
Een smaakvol stukje proza, vindt u ook
niet? Echt fijntjes!
Het is dan ook geschreven door de heer
Frank Govers en die is mode-ontwerper,
vandaar.
Die zal niet weten wat goede smaak is,
hél, het is z n vak tenslotte!
Toch stipt hij het voor de zekerheid nog
maar even aan, in de eerste zin. Want u
had toch begrepen dat hij daarmee
uitsluitend bedoelt: Ik, Frank Govers, heb
een goede smaak, en wel als een van de
weinigen in dit platvloerse land;
misschien wel als énige!
xo6'O*
Diezelfde mens laat zijn vliegenmepper be
schaamd vallen wanneer hij zich enigszins verdiept
in het sociale leven van bijvoorbeeld de termiet.
Daar valt nog heel wat van te leren. Wat hebben
deze beestjes gedaan om met duizenden tegelijk op
eikaars lip te kunnen leven zonder noemenswaardi-
ge belangenconflicten? Zij banden de sex uit. In
bepaalde perioden van hun leven worden manne
tjes- en vrouwtjestermiet sexloos, kunnen zich niet
meer voortplanten en bouwen in deze neutrale
gemoedstoestand een uiterst vreedzame samenle
ving op. Hun sociaal leven vertoont gelijkenis met
dat van mier, wesp en bij. Er is sprake van een
matriarchaat, geleid door de koningin. Een of meer
mannen zorgen voor constante bevruchting. De
f? Bij de foto's boven.
Links: termietenheuvels in een re
genwoud; ze zijn hard als beton en
zijn voorzien van airconditioning.
Nee, Govers is bij wijze van spreken de
vleesgeworden Goede Smaak. En in zo'n
positie kun je je natuurlijk het een en
ander veroorloven. Dan mag je rustig
vaststellen, dat onze vorstin erbij loopt als
een zwerver, want dat doet hij, zij het in
andere (op het eerste gezicht nettere)
bewoordingen. Zij vindt het niet meer
nodig je ziet het hem neerpennen,
met afgewend gelaat.
Het is hem een gruwel. Het boezemt hem
een bijna lichamelijke afkeer in.
En dan de prinsessen: opgegroeid voor
galg en rad, wat wil je?! Hun halve
garderobe is afkomstig van het
Waterlooplein! En de rest is bij de Edah
uit een koopjesbak gegraaid en tussen de
pils en chips in het boodschappenkarretje
geflikkerd.
Maar duidelijk (door Govers!)
gesigneerde kleding?ho maar! Dat
koopt couponnetjes bij spaghettivreters,
waar ze o huivering! soms een
winkel binnenstappen, nét als de andere
artiesten.
Nou vraagt hij u: Waar moet dat allemaal
naar toe???
Arme, arme Govers. Dit land is te klein
voor hem. Je merkt het aan zijn stukje:
alleen de Hele Groten kunnen zoiets
schrijven.
Alleen de Hele Groten krijgen het
trouwens ergens afgedrukt. Welk blad
laat hem daar dus zo onbeheerst te keer
gaan?
S8-Plus-magazine, staat erop. Wat een
naam! Wat kan dat betekenen, bij Thor?!
B3, D2, A4 die ken ik wel;
handelsnamen en een papierformaat.
D'66, E’55, P’77 nee, dat zijn twee
cijfers; één letter en één cijfer moet ik
hebben. S5
Ho! S5??l
Als je dat hebt, dan ben je volgens de
generaal niet goed snik. De S staat voor
„stabiliteit” en de cijferschaal loopt van 1
tot en met 5.1 wil zeggen „stabiel”, 5
„labiel”. Je zult S8 hebben! Dan ben je
een goede toneelspeler!
Ik zal u uit de droom helpen. S8-Plus is de
naam van een groep Nederlandse
stoffengrossiers. Geen wonder dat
Govers’ jeremiade rechtstreeks naar de
zetterij werd gebuisd. Want niet alleen de
heer Govers heeft niet meer te vreten als
koningshuis en jet-set zich in slobbertrui
en spijkerbroek hullen, ook die
stoffenboeren kunnen het dan wel
schudden.
Zoiets zal erachter zitten.
Rest de vraag waarin de grote couturier
het dwalende Oranjehuis dan graag
gekleed zag gaan.
In de angora- en softwoollook, denk ik,
want daarnaar signaleert hij een trend en
trends zijn heilig in de mode.
En aan welke kleurtjes had Zijne
Verhevenheid gedacht?
Ook het antwoord op die vraag staat in
het blad: zwart, bordeaux-rood, groen en
paars.
Nou ja! Hoe moet dat dan op 30 april?
Aan Dick Passchier zal het niet liggen; die
babbelt er wel omheen. Maar iedereen
heeft tegenwoordig toch kleurentelevisie?
KEES TOPS
In onze serie museumverhalen de
ze week aandacht voor het Zoölo
gisch Museum behorend bij de Uni
versiteit van Amsterdam. Een groot
deel van de collectie is helaas niet
toegankelijk voor publiek. Zo zijn de
tientallen geraamtes van dieren, het
„gratenpakhuis”, uitsluitend te be
zichtigen door de ramen naast de
hoofdingang van Artis. Toch blijft de
rest de moeite van een bezoek waard.
Het museum werkt met wisselende
exposities, dit jaar gewijd aan het
insekt onder de titel „Kleine beest
jes. Grote Gevolgen”.
5*
/r I
HP
■•4
rf- Foto rechts: een insekt voelt
zich zo veilig als een mens in een
harnas.
■A Foto links: Ben van Wissen van
het Zoölogisch Mueseum met een
vlo op grote schaal
,erF-
