Emancipatiebeleid
in feite vrijblijvend
VERHAAL DESSIE WOODS NIET UNIEK VOOR DE VS
r
door Lisette Gottschall
Mensenrechten
Voorbeeld
Rotklussen
door Nel van Bemmel
Vrouwenbureaus
IN-
IE
Tegenstellingen
Wetgeving
Sterilisatie
Slap aftreksel
Damesha Blackearth,
vraagt steun in Nederland
Kritiek Paula Wassen-Van Schaveren op politieke partijen
2T:
gen
„Een maatschappij waarin én mannen én vrouwen acht uur per
dag buitenshuis werken, zodat niemand meer tijd heeft voor de
kinderen, dat lijkt ons niet ideaal. Nee, echt goed wordt het pas als
mannen en vrouwen allebei genoeg tijd hebben om hun kinderen
te verzorgen. En dat laatste kan alleen als we al het werk gaan
herverdelen, en dus een kortere werkdag krijgen
Dit zegt Paula Wassen-van Schaveren, voorzitter van de
Emancipatiekommissie, een adviesorgaan van de regering dat in
december van dit jaar na vijf jaar trouwe dienst zal aftreden.
Op 14 juni 1975 gaat Dessie Woods met een vriendin, Cheryl Todd, naar de Reidsville-
gevangenis in Georgia (VS) om Cheryls broer, die ernstig ziek is en klaagt dat er van de kant
van de gevangenis geen hulp komt, op te zoeken. Dessie en Cheryl hebben nauwelijks geld. Ze
zijn werkloos. Ze nemen het besluit te gaan liften. De heenreis verlooot zonder oroblemen. In
Reidsville echter, als Cheryl in de buurt van de gevangenis flauwvalt (door een combinatie van
de hitte en de medicijnen die ze moet nemen), worden beide vrouwen beschuldigd van
dronkenschap en belanden drie dagen in de gevangenis. Met het geld dat in de haast uit Atlanta
(hun woonplaats) wordt overgemaakt komen ze vrij. Dessie en Cheryl haasten zich terug.
1
n
er-
n
et
ng
ndop-
D-760
alleen
wat
met
Zwarte bevolking nog
steeds vernederd
■im
jpen
linnen
een
J, een
igsbe-
j b.v.
iwing.
aan de
3ve
er jaar
an een
issorti-
Een stretcher dient als commode,
een weinig gebruikte archiefruimte
als babyslaapkamer. „Nu is het nog
erg gezellig zo”, zegt Paula, „maar
over een paar maanden, als ze gaat
kruipen, gaat dit natuurlijk niet
meer. Hopelijk kunnen mijn man
en ik dan elk een paar dagen per
week thuis zijn".
Bijna vijf jaar geleden, in december 1974 net
voor het Jaar van de Vrouw werd de Emancipatie-
kommissie (EK) voor vijf jaar ingesteld. De commis
sie kreeg tot taak de regering te adviseren over een
te voeren emancipatiebeleid. Tot nog toe bracht de
EK zeventig adviezen uit, dit najaar zullen er nog vijf
volgen.
De Emancipatiekommissie bestaat uit zestien le
den uit diverse maatschappelijke stromingen, die op
de hoogte zijn van de vrouwenbeweging en van
diverse gebieden zoals economie, wetgeving enz.
Bovendien is vanuit negen ministeries een advise
rend lid aan de EK toegevoegd. Het uitvoerend werk
(zoals het schrijven van de adviezen) wordt door de
tien medewerkers van het EK-secretariaat verricht.
Dessie Woods is nu 33 jaar, heeft twee kinderen,
die nu tijdelijk bij haar moeder zijn onderge
bracht. In 1976 heeft ze 22 jaar gevangenisstraf
gekregen voor moord en gewapende overval op
Ronnie Horne.
Op het ogenblik maakt Damesha met twee
medewerksters in Europa een soort „promotie-
tour”, om zoveel mogelijk bekendheid te geven
aan de zaak-Dessie Woods en nauw daarmee
samenhangend de positie van zwarten in de Ver
enigde Staten. Ze zijn al in Kopenhagen geweest,
waar een steuncomité voor Dessie Woods is opge
richt. en in Hamburg. Op uitnodiging van Moni
que Möller zijn de drie vrouwen op het moment in
Nederland. Monique 'Möller heeft zich een aantal
jaren geleden ook zeer intensief beziggehouden
Maar af gezien daarvan, hoe
veel vrouwen willen inderdaad een
baan?
met de zaak van het Ierse meisje Noreen Winches
ter. (Noreen heeft, na jarenlang door haar vader
verkracht te zijn, hem uiteindelijk vermoord.)
„Maar er is weinig veranderd. Vlak voor het
proces van Dessie Woods in Georgia had rechter
O'Connor (de rechter die Dessies proces leidde)
twee politiefunctionarissen niet veroordeeld, hoe
wel bewezen was dat ze een neger gecastreerd en
vermoord hadden
Het verdedigingscomité van Dessie ziet ver
krachting veel meer als een koloniale en politieke
daad dan als een seksuele. „Vroeger, tijdens de
slavernij, werden zwarte vrouwen voortdurend
verkracht. Blanke heersers deden dit voorname
lijk om het Afrikaanse volk te demoraliseren en in
bedwang te houden. De slavenmeesters beriepen
zich op het recht over ons lichaam, wij waren
immers hun bezit. Vrouwen werden toen nog
extra vernederd”.
..Verder is er op ons advies een
aantal ambtenaren voor emancipa
tie aangesteld, is er een vaste ka-
loosheidsvoorzieningen (WWV) en
de Algemene Arbeidsongeschikt
heidswet (AAW).
New Jersey ging de verkiezingsstrijd in met pro
paganda om ons te laten steriliseren. Dan zou de
blanke belastingbetaler minder geld kwijt zijn
aan sociale voorzieningen
Damesha vertelt dat er voortdurend angst on
der de mensen heerst: „De angst voor de politie is
enorm groot. Een zwarte vrouw kan zo opgepikt
worden door een agent en beschuldigd worden
van prostitutie, hij hoeft er geen bewijs voor te
hebben. Een vriendin van me kwam ’s avonds laat
van een discofeestje. Ze had uitgaanskleren aan
en stond op de bus te wachten. Ze wilde een
vuurtje voor haar sigaret en stapte op een man af.
Een patrouillerende politieagent sprong uit z’n
wagen, beschuldigde haar van prostitutie en ze
kon de nacht in de gevangenis door brengen.”
„Of het verhaal van Willie James Daniels, een
zwart jongetje in Saint Petersburg, die door een
politieman werd neergeschoten. De agent riep
Willie bij zich, hij wilde zien wat hij in z’n hand
had. Willie rende uit angst weg en werd neerge
schoten. Hij bleek een fles in z’n hand te hebben.
De politieman zei dat hij dacht dat het een wapen
was”.
Giften voor de verdediging van Dessie Woods
kunnen worden gestort op de girorekening van
het Nederlands Steuncomité voor Dessie Woods:
nummer 4198.973, t.n.v. Clara de Goede, Rode-
Kruislaan 1051, Diemen. Onder vermelding: „Des
sie Woods".
ndeling
n:
„Verder hebben we ervoor gepleit
dat de vrouwenbeweging meer mid
delen zou krijgen: ondersteuning in
de vorm van een landelijk en van
regionale vrouwenbureaus, en een
aparte rijkssubsidieregeling voor
emancipatiewerk. Beide komen nu
van de grond."
De tour die Damesha met een paar medewer
kers maakt, is niet alleen bedoeld om Dessie
Woods vrij te krijgen. Ze wil ook bekendheid
geven aan fundamentele tegenstellingen die haar
volk dagelijks tegenkomt: „Als je statistieken
bekijkt, zie je dat de verhoudingen totaal buiten
proportie zijn. Ongeveer 11 a 12 percent van de
Amerikaanse bevolking is zwart. Als je sterftesta-
tistieken bekijkt, zie je dat 58 percent van de
doden zwarten zijn”.
„Een ander belangrijk punt is dat
men zich er nu van bewust is dat de
wet onderscheid maakt tussen man
nen en vrouwen, en dat dat discri-
'e bon
Haag.
P
„Eén op de vier zwarte mannen kan erop reke
nen dat hij zeker één keer in z’n leven naar de
gevangenis zal gaan en in de vrouwengevangenis
sen zit 80 percent zwarte vrouwen. Dit alles hangt
patie. Dit standpunt werd onder
meer in het kritische commentaar
van de EK op Bestek ’81 nog eens
herhaald, en zal uitvoerig aan de
orde komen in het „Advies Arbeid",
dat dit najaar nog verschijnt.
„In de staat Georgia (waar het geval-Dessie
Woods zich heeft afgespeeld) is nog nooit een
blanke man voor verkrachting veroordeeld of
geëxecuteerd. Zwarte mannen daarentegen zijn al
vaak veroordeeld omdat ze te veel naar blanke
dames keken”, zegt Damesha Blackearth, voorzit
ster van „The National Committee to Defend
Dessie Woods”, een comité dat door de Afrikaan
se Socialistische Volkspartij is opgericht om Des
sie Woods te verdedigen.
Het comité is al drie jaar bezig met het houden
van acties om geld in te zamelen voor Dessies
verdediging. Het laat zelfs T-shirts drukken met
het embleem van het verdedigingscomité, die voor
acht gulden te koop zijn.
Een enkele blik in Paula’s Rijs-
wijkse werkkamer maakt duidelijk
dat die ideale maatschappij nog
niet bereikt is: met behulp van een
badlaken en een paar knuffelbees
ten is een babyhoek ingericht voor
haar vier maanden oude dochter.
„Het verhaal van Dessie lijkt op zichzelf te
staan, maar dat doet het niet. Voor ons is het een
voorbeeld van wat er met zwarte vrouwen in
Noord-Amerika gebeurt. Nog steeds worden da
gelijks zwarte vrouwen verkracht of seksueel
mishandeld door hun blanke werkgevers. Ze zijn
vaak bang, durven verkrachtingsgevallen niet bij
de politie aan te geven. Vaak zijn ze afhankelijk
van hun meestal toch al slecht betaalde baan.
Politiemannen gaan er vaak vanuit dat zwarte
vrouwen best verkracht willen worden, ze moeten
vernederende onderzoeken ondergaan en bijna in
alle gevallen trekken ze aan het kortste eind”.
Erg blij is de vrouwenbewe
ging daar anders niet mee: de vrou
wenbureaus worden als overbodig
en betuttelend beschouwd, en de
subsidieregeling levert zeker in
kleine gemeenteit zulke lage be
dragen op (20 cent per inwoner per
gemeente) dat er weinig van te or
ganiseren valt.
Damesha: „De Verenigde Staten staan bekend
als een arena van mensenrechten. Iedereen wordt
zogenaamd gelijk behandeld en leeft in vrijheid.
Maar dat is helemaal niet waar, zwarten worden
nog steeds onderdrukt, hebben de laagste inko
mens en leven in zeer slechte sociale omstandighe
den. Er is geen sprake van rassengelijkheid in de
Verenigde Staten. Zomin in het noorden als in het
zuiden. In het Zuiden komt het veel duidelijker tot
uiting, daar werken nog steeds zwarte mensen op
plantages voor een hongerloon van 32 per
maand plus kost en inwoning. In al die jaren is er
weinig veranderd. In New York bestaat nog
steeds een Harlem. De Ku Klux Klan vermoordt
nog steeds zwarten en zelfs rechters in zuidelijke
staten hebben duidelijke sympathieën voor deze
beweging".
Weer gaan ze liften. Als ze al tien uur aan het
liften zijn, het is inmiddels negen uur ’s avonds,
stopt een man in een grote witte wagen en biedt de
twee vrouwen een lift aan. Ronnie Horne ziet eruit
als een privé-detective, heeft een mobilofoon In
z’n wagen en een revolver ligt in een holster
voorin. De man is vriendelijk en Dessie en Cheryl
zijn blij met de lift. Via de mobilofoon roept hij
zijn vriend Royce Yawn op, beschrijft de twee
vrouwen en ze spreken af in een restaurant.
Bij het restaurant aangekomen beginnen de
twee mannen ruzie te maken over de vrouwen,
want Yawn wil Cheryl meenemen. Dessie en Che
ryl voelen al dat er iets niet klopt.
De vrouwen zijn bang, maar besluiten toch met
Ronnie Horne mee te gaan. In de auto merken ze
dat hij niet meer richting Atlanta rijdt. Ze vragen
hem de wagen te stoppen en stappen uit. Horne
volgt hen naar het restaurant en probeert Dessie
en Cheryl toch mee te krijgen. Als alle vriendelij
ke woorden niet helpen, dreigt hij ze meteen te
arresteren (Cheryl en Dessie denken nog steeds
dat hij een detective is). Ze gaan mee.
Horne rijdt een stuk verder en slaat dan een
zijweg in. Cheryl begint histerisch te gillen en
zodra de wagen stopt, springt ze eruit. Horne pakt
zijn revolver om haar neer te schieten. Op dat
moment slaat Dessie haar armen om Horne’s nek
(ze zit achter in de auto) en begint met hem te
vechten. Ze schiet Ronnie neer en ze pakken zijn
geld om verder te komen.
Dessie Woods: „Sommige vrouwen hebben te
gen me gezegd dat ik hem gewoon z’n gang had
moeten laten gaan. Dat had ik wel kunnen doen,
maar dan had hij ons toch daarna kunnen neer
schieten.”
..Net zomin als we willen bevorde
ren dat sociale voorzieningen op
zo'n manier gelijkgetrokken wor
den dat vrouwen er in feite op ach
teruit gaan. Neem nou zo'n uitlating
van staatssecretaris De Graaf,
waarin hij een afschaffing bepleitte
van de teruggave van de AOW-pre-
mie aan gehuwde vrouwen: dat is
een stukje gelijkheid dat nadelig is
voor vrouwen. Echte gelijkheid zou
hier echter betekenen dat gehuwde
vrouwen ook een zelfstandig recht
op AOW zouden moeten krijgen,
maar daar zei de staatssecretaris
niets over. Dergelijke voorbeelden
zijn ook te geven over de Wet Werk-
natuurlijk nauw samen met de leef- en werksitua
tie. Een op de vier zwarte mannen is werkloos en
in het Zuiden ligt het gemiddelde inkomen van
een zwarte 56 percent onder de gemiddelde inko
mensgrens voor blanken. Meer dan de helft van
zwarte gezinnen leeft in het Zuiden beneden het
bestaansminimum
„Vooral in het Zuiden zie je ook dat de houding
van blanken tegenover zwarten in al die jaren niet
is veranderd; één van de tien blanke kinderen
gaat nog steeds naar een aparte school, waarvan
er nog 3500 in het Zuiden zijn’..
Damesha vertelt dat de meeste zwarte vrouwen
slechts de laagstbetaalde baantjes krijgen. Mees
tal zijn ze werkster, serveerster, maar ook prosti-
tuée. Zwarte vrouwen worden volgens de statistie
ken ook minder oud dan blanke vrouwen; een
zwarte vrouw wordt gemiddeld 63, een blanke 72”.
Paula Wassen-van Schaveren: „O
ja, zeker. Al gaat het allemaal nog
veel langzamer dan ik al had ver
wacht. Een van de belangrijkste
winstpunten die we in de loop van
deze vijf jaar geboekt hebben, is dat
iedere minister, ieder kamerlid en
wellicht ook iedere ambtenaar nu
weet dat er een emancipatiebeleid
bestaat, en zich ervan bewust is dat
dat belangrijk is. Vijf jaar geleden
was er, behalve het comité voor het
Jaar van de Vrouw, nog helemaal
niets. Dat is natuurlijk niet alleen
ónze verdienste, maar we hebben
eraan meegewerkt.
enorme problemen,
aan gebeurt en nau-
„Dat zijn
waar nu niks
welijks over nagedacht wordt. Men
realiseert zich amper dat er iets aan
moet gebeuren. En zolang politieke
partijen zich er niet sterk voor ma
ken, komt er ook geen schot in de
zaak. En welke politieke partij
durft zich hard te maken voor een
beleid waarbij zoveel groepen een
flinke veer zullen moeten laten?"
Als het Paula Wassen-van Scha
veren en haar echtgenoot zal luk
ken om werk binnens- en buitens
huis eerlijk te delen, zullen ze een
van de weinige uitzonderingen vor
men, en voorlopig waarschijnlijk
ook wel blijven.
Paula Wassen-van Schaveren:
„Zolang de regering geen ernst
maakt met de verkorting van de
arbeidsdag, is het emancipatiebe
leid in feite marginaal en vrijblij
vend. Het ziet er op dit punt somber
uit; arbeidstijdverkorting kost geld,
evenals het gelijktrekken van socia
le voorzieningen voor mannen en
vrouwen. Waar haal je dat van
daan? Als je de mensen voor korter
werken ook minder laat verdienen,
wat doe je dan met mannen die
vrouw en kinderen moeten onder
houden, en
s taanden?”
mercommissie voor emancipatie
gekomen, en hebben we een staats
secretaris voor emancipatiezaken”.
Het huidige emancipatiebe
leid zet dus weinig zoden aan de
dijk. Heeft al het werk dat de EK
heeft verricht dan wel nut gehad?
I
„Totdat vrouwen, die per slot van
rekening de helft van de kiezers
vormen, laten merken dat ze die
arbeidstijdverkorting belangrijk
vinden. Maar de vrouwenbeweging
houdt zich zo weinig met het rege
ringsbeleid bezig.
bracht en dat is
wet”.
Ben je niet bang dat het uit
eindelijke resultaat een slap af-
trekseltje zal worden van jullie ad
vies? Ook de Nederlandse uitwer
king van Europese richtlijnen voor
gelijke kansen van mannen en
vrouwen die in juni in de Tweede
Kamer werd aangenomen gaat
veel minder ver dan jullie graag
gezien hadden.
Paula Wassen-van Schaveren:
„Die kans zit erin. Wij hebben gead
viseerd ook discriminatie op grond
van homofilie en huwelijkse staat in
de wet tegen seksediscriminatie te
verbieden. Het zou jammer zijn als
de regering die twee aspecten niet
over zou nemen, maar die mogelijk
heid bestaat inderdaad”.
„Ook op het terrein van benoe
mingen bij de overheid zijn we de
afgelopen vijf jaar een stukje ver
der gekomen. Nu speelt al gauw de
gedachte „o jee, kunnen we geen
vrouwen benoemen” als er een va
cature komt. En Pais maakt er echt
ernst mee; als er voor het ministerie
van Onderwijs advertenties ge
plaatst worden, staat er vaak bij dat
‘met name vrouwen dringend ver
zocht wordt te solliciteren’ dat
kun je vaak in de krant zien”.
„Verder heeft Pais dit voorjaar
een nota met aanbevelingen uitge
bracht. waardoor meisjes meer
kansen moeten krijgen in het on
derwijs, waarvan wij zeggen: „Het
is kennelijk toch doorgedrongen
wat we al die jaren beweerd
hebben”.
„Een laatste belangrijk punt is,
dat de regering onze doelstelling
van emancipatie heeft overgeno
men. die veel breder is dan je in het
buitenland ziet; daar blijft emanci
patie vaak beperkt tot het inhalen
van achterstanden door vrouwen.
Wij willen echter ook een opwaar
dering van activiteiten en eigen
schappen die traditioneel aan het
vrouw-zijn gekoppeld zijn. Zo moet
huishoudelijk werk ook bijvoor
beeld in schoolboekjes als be
langrijk gezien gaan worden. Maai’
er moet ook erkend worden dat
mannen evenveel recht hebben op
ouderschap als vrouwen: voor man
nen zijn er ook achterstanden in te
halen".
In juni 1975 drong de Emancipa
tiekommissie al aan op een bevor
dering van arbeidstijdverkorting,
als ondersteuning voor de emanci-
Damesha: „De kindersterfte in zwarte gezinnen
slechts de laagstbetaalde baantjes krijgen. Meest
al zijn ze werkster, serveerster, maar ook prosti-
het weten in „welfare-klinieken” gesteriliseerd,
hoewel ze dolgraag kinderen willen hebben. Ik
ken gevallen van vrouwen die pas jaren later, toen
ze eens bij een privé-arts kwamen, ontdekten dat
ze gesteriliseerd waren. Vaak proberen kandida
ten met het propageren van sterilisatie van „zwar
ten” in het Congres te komen. Een politicus in
minerend naar vrouwen uitwerkt.
Vijf jaar geleden dacht iedereen
nog dat vrouwen volgens de wetge
ving gelijke rechten hadden. Nu
weet ieder departement wat eraan
schort. Waarmee de situatie natuur
lijk nog niet veranderd is. Een wet
bijvoorbeeld die bepaalt dat er
maar één vrouw aanwezig mag zijn
op een binnenschip, die is gemakke
lijk te veranderen. Maar als het geld
kost, dan heeft het meer voeten in
de aarde.”
„In elk geval heeft de minister
raad besloten een wet tegen sekse
discriminatie op te stellen, waar
over wij een advies hebben uitge
bracht en dat is een belangrijke
Paula Wassen-van Schaveren:
„Met dat laatste ben ik het eens, die
bedragen zijn vreselijk laag; in
sommige gemeenten krijgen de
vrouwen zelfs geen cent, doordat
Alleen deze tien secretariaatsmedewerkers en de
voorzitter van de EK, mevrouw Paula Wassen-Van
Schaveren, hebben een betaalde baan aan het werk.
De overige EK-leden zijn vrijwilligers.
Na het aftreden van de EK zal op advies van de
EK zelf een Emancipatieraad ingesteld worden.
Staatssecretaris Kraaijeveld-Wouters heeft gezegd
alles op alles te zullen zetten om geen gat In de
advisering te laten vallen.
In bijgaand interview vertelt Paula Wassen-Van
Schaveren wat de gigantische stapel adviezen) on
der meer over vrouwenbureaus, de wet tegen sekse
discriminatie, de oudere ongehuwde vrouw, infor
matievoorziening, alimentatie, vrijwilligerswerk
enz.) in de praktijk heeft opgeleverd.
Paula Wassen-van Schaveren:
..Dat zal erg afhangen van de
overgangsmaatregelen die je zult
weten te treffen. Je kunt niet op
korte termijn eisen dat vrouwen
een baan nemen: daar zijn voorzie
ningen voor nodig die we hier nog
missen. En bovendien zijn vrouwen
nu nog veel te weinig toegerust:
door hun lagere scholing zouden ze
vooral in de rotklussen terechtko
men; dat is niet wat we. willen be
vorderen.”
"j
het plaatselijk gemeentebestuur de
aanvraag niet wil doorsturen. Wij
hadden dan ook een regeling gead
viseerd waarbij vrouwen zich recht
streeks tot de overheid zouden kun
nen richten, maar dat heeft het niet
gehaald.”
„Wat die vrouwenbureaus be
treft: ik denk dat de meeste kritiek
wordt veroorzaakt doordat men
niet weet waarom het gaat. Ze zijn
alleen maar bedoeld om de continu
ïteit te bevorderen. Dat dat maar al
te hard nodig is, bleek een paar
weken geleden weer, toen ik het
„laatste nummer” van een vrou
wenblad, de Fem-Soc Nieuwsbrief,
in de bus kreeg, dat altijd door
vrijwilligers draaiende was gehou
den: de praktijk leert dat je dat op
den duur niet volhoudt; dan moet je
betaalde krachten inschakelen."
